EAEko hazkunde ekonomikoa 2019ko lehen hiruhilekoan: % 2,3 hazi da. Eusko Jaurlaritzak ez du baztertzen 2019rako iragarritako hazkunde aurreikuspenak aldatzea.

Donostiako izarren ligako estadio distiratsua lan arloko gertakari ilunen iturburu da, ELA sindikatuak egindako salaketei jarraikiz. Anoeta moldatzeko lanak susmopean zeuden aspaldian sindikatuek salaketa larri ugari egin ondoren, eta, orain, berretsi egin da eraikuntzako langileen aurkako «gehiegikeriak eta iruzurrak» zantzuak baino gehiago direla; Eusko Jaurlaritzak berak fiskaltzara jo baitu lan arloko salaketa zehatzak azter ditzan. «Hain dira larriak» urraketak, esan zuen ELAk atzo.

Salaketa zehatzak zerrendatu zituen sindikatuak, Anoeta moldatzeko lanetan jazoak betiere. «Soldatetan, lanaldietan, langileen legez kontrako lagapenetan… Hori guztia xehe-xehe zehazturik egiaztatu du agintaritzak, ELAren salaketak oinarri hartuta».

Anoeta moldatzeko lanak orain bi urte hasi ziren, eta urte honen amaierarako bukatzea aurreikusi dute. Iazko abenduan, erakundeetako agintariek bisita egin zuten futbol zelaira, lanen emaitzak bertatik bertara ikusteko; Realeko presidente Jokin Aperribairen azalpenak entzun zituzten Eneko Goia Donostiako Alkateak, Markel Olano Gipuzkoako ahaldun nagusiak eta Iñigo Urkullu Jaurlaritzako lehendakariak.

Ordurako, langileen aurkako «gehiegikeria ugari» baziren Lan Agintaritzaren esku. «ELAk hemezortzi enpresa salatu ditu», azaldu zuen Igor San Jose sindikatuko Eraikuntzako arduradunak; «Berrehundik gora langileren agiriak faltsutu dira; 250.000 euro baino gehiagoren isunak jarri dira, eta 350.000 irits daitezke; eta 4,5 milioi eurotik gorako zorra dago soldatetan eta kotizazioetan».

Berriro gerta daiteke

Anoetako obrak ez dira bukatu oraindik. Azken fasearen atarian dira estadioa erabat berritzeko lanak, eta egoera horren aurrean ELAk «bermeak» nahi ditu, aurtengo udan ere «iruzurra» gerta daitekeelakoan. «Orain artekoa ikusita, lasai aski esan dezakegu aurtengo udan iruzurra errepika daitekeela, neurri zuzentzaileak hartu ezean. Batez ere obraren tamaina kontuan hartzen badugu eta horretarako beharko den pertsonalaren hazkunde nabarmena».

Orain arteko jarduera irregularrari etena jarri nahian, San Josek kontatu zuen Realeko zuzendaritzarekin eta Donostiako Udalarekin bilerak egin zituela ELAk aurtengo urtarrilean, «zapalkuntzak elkarrizketen bidez konpondu nahian». Anoeta Kiroldegiarekin egindako batzarraren ondoren, ABEE aldi baterako enpresa elkarte bati 15.000 euroko isuna ezarri, eta soldatak gaurkotzeko hilabeteko epea eman zioten; baina ELAk dio inork ez diela egiaztatu soldatak gaurkotu diren ala ez. «Alderantziz, Lan Ikuskaritzaren ebazpen gehiago jasotzen ari gara, eta haiek aditzera ematen digute iruzurra ez dela eten. Gaurkotu diren urratze bakarrak dira ELAk epaitegira eramandakoak».

Lan arloko «iruzurra» eteteko gaitasuna dutenei begira hasita, Donostiako Udalari eta Realari ohar argi bat eman zien sindikatuak: «Ez dezatela beste alde batera begiratu errudunak kanpoan bilatzeko». Areago, ELAk uste du Anoetan gertaturikoaren «benetako erantzuleak» erakunde horiek biak direla; «ez alferrik, haiek hasi zuten obraren lizitazioa argi eta garbi iruzurrezko diru baldintzapean, miseriazko prezioetan oinarriturik».

ELAko kideak esplikatu zuen arazo nagusia lizitazioaren prezioa dela. Anoetako Kiroldegiak 50 milioi euroko aurrekontua egin zuen estadioa moldatzeko, baina Gipuzkoako lan ituna errespetatuz gero kostua 70 milioi eurotik gorakoa izango litzatekeela uste du ELAk. «Ez da txiripaz botatako kopurua, Donostian mota horretako obretan erabiltzen diren prezioekin egindako kalkulu zorrotza baizik», erantsi zuen San Josek. Halaber, ohartarazi zuen moldaketaren bigarren zatiari «zuzenean» erreparatuko diotela, urratzeak zuzentzen diren jakiteko.

ELAk, CCOOk, LABek eta UGTk deituta, milaka lagun elkartu ziren BECen aurrean atzo. Sindikatuek ziurtatu dutenez, Bizkaiko metalgintzako grebaren bigarren egunean parte hartzea «%85 ingurukoa» izan da. Aurrekoan, maiatzaren 23an, enpresen %70-80 artean izan zen lanuztea, baina FVEM patronalak %26ra jaitsi zuen parte hartzea. Grebak gaur jarraituko du, eta sindikatuek manifestazio bat egingo dute Bilbo erdialdean. Atzo, berriz, Barakaldoko BEC erakustazokan batu ziren grebalariak, +Industry azokaren azken eguna egiten ari zirela. Lan ituna berritzeko negoziazioek ez atzera ez aurrera jarraitzen dute sektorean. Hogei bider elkartu dira alde biak, baina ez da ezer lortu.

Esperotakoa izanagatik ere, albistearen eragina ez da txikiagoa izan. Atzo, Zegona funts britainiarrak Euskaltelen erabateko kontrola hartu, eta haren gizona, Jose Miguel Garcia, konpainiaren buru jarri eta hurrengo egunean, konpainiaren akzioek goraldia izan zuten burtsan. Eta gorantz egin du Euskalteleko langileen kezkak ere.

Aldaketekin «oso kezkatuta eta urduri» agertu da konpainiako langile batzordea. Haren presidente Javier del Blancok (CCOO) azaldu du badela denbora bat kezkatuta dabiltzala Euskaltelen proiektuaren norabidearekin. «Badirudi datorrena ez dela ona», esan du Del Blancok, enpresa elkarteek ere antzekoak esan dituztela gogoratuz. Langile batzordea zain dago zuzendaritza berriak noiz esplikatuko dizkion bere planak eta noiz aurkeztuko dion kontseilari ordezkari berria.

Batzordeko presidenteak azpimarratu du plan estrategikoan aldaketarik baldin badator langileen ordezkariek horren berri izan beharko dutela. Zegona funtsak Euskaltelen kontseiluan hartuko duen pisuari begira, Del Blancok ulertzen du aldaketak kudeaketa gaitasunean datozela. «Orain jakin beharko da gaitasun hori zertara bideratuko den; epe luzerako negozio eredu iraunkor eta begirunezko baterantz doan, edo denbora gutxian diru mordoxka irabaztea den kontua».

Lasaitasun mezua

Kezkak baretu nahian, Eusko Jaurlaritzak atzo berriz ere gogoratu zuen konpainiaren egoitza sozialean eta fiskalean aldaketak egiteko Euskaltelen estatutuek %75eko gehiengoa eskatzen dutela. Garapen Ekonomikoko Sailaren ustez, baldintza horrek «bermatzen du» Euskaltelen sustraitzea. Arantxa Tapiaren sailak azaldu duenez, bazuen konpainiako buruzagitzan egingo zen aldaketaren berri. «Kontseilari aldaketak ez ditu estatutuak aldatzen», esan du Jaurlaritzak, «ez dago horiek aldatzeko asmorik».

Hain zuzen, Eusko Jaurlaritzari dei zuzena egin dio Eusko Legebiltzarrak, «dituen baliabide guztiak erabil ditzan» Euskaltelek sustraitze ahalik handiena izan dezan Euskal Herrian.

EH Bilduk aurkeztutako —eta onartu gabeko— legez besteko proposamenari egindako zuzenketa izan zen legebiltzarrak azken buruan onartutakoa, EAJ, PSE, eta PPren babesarekin eta EH Bilduren eta Elkarrekin Podemosen abstentzioarekin. Onartutako ekinaldian, legebiltzarrak Jaurlaritzari eta Kutxabanki eskatu die inbertsio politika «esanguratsu eta iraunkorra» garatzeko enpresa «estrategikoetan», haien errotzea bermatu eta erabakiguneei eusteko.

Aurretik, Iker Casanova EH Bilduko legebiltzarkideak eskabide zehatzagoa egin zuen, koalizioaren proposamena aurkeztean. Euskaltelen erabakigunea atzera berreskuratzeko, EH Bilduk nahi luke Jaurlaritzak operazio bat bultzatzea, zeinetan oraindik Euskaltelen %19,88 duen Kutxabankek Vital, BBK eta Kutxa fundazioekin batera Euskaltelen akzioen beste %15 erosiko lituzkeen— %5 aurrena eta %10 geroago—. Egungo kapitalizazioarekin, Euskaltelen %15ak 200 milioi eurotik gora balio du. «Lapurreta bat salatzera nator», esanez hasi zuen Casanovak bere mintzaldia. «Diru publikoz sortutako Euskaltel lapurtu digute».

Bilboko aireportuko pasabideetako edo fingers zerbitzuko greba mugagabea bertan behera utzi dute langileek, enpresarekin akordio bat lortu ostean.

Eusko Legebiltzarrak esku artean dituen bitarteko guztiak erabiltzeko eskatu dio Jaurlaritzari, Euskaltelek Euskadin errotuta jarrai dezan.

Tuvisa, Gasteizko hiri-autobusen enpresa kudeatzaileak maiatzaren 3an adostutako akordioa bete ez izana egotzi dio Gasteizko Udalari 2019ko ekainaren 6an.

Zegonak ez du denbora galdu. Euskaltelen akziodun nagusi bilakatu eta bi hilabetera, euskal telekomunikazio konpainiaren kontrola eskuratu du. Britainia Handiko funtsak konpainia gidatzeko hautatutako gizona, Jose Miguel Garcia Fernandez, Euskalteleko kontseilari ordezkari izendatu zuen atzo administrazio kontseiluak. Gainera, Eamonn O’Hare Zegonako burua kontseiluan sartu du. Funtsaren asmoa da beste norabide bat ematea Euskalteli: urratsez urrats inguruko eskualdeetan zabaldu beharrean, Espainia erdialdera eta hegoaldera ere iritsi nahi du, Virgin markaren bitartez —Zegonako buruak Erresuma Batuko enpresa hartan aritutakoak dira—.

Euskaltelek agiri baten bidez zabaldu duenez, «aho batez» izendatu dute Garcia. «Taldearen iraunkortasuneko, hazkundeko eta balio sorrerako estrategiaren lider izateko profesional egokia da», dio agiriak. Halaber, esaten du Francisco Artetxe oraingo kontseilari ordezkariaren «kontratu harremana amaitzea» erabaki duela, eta eskerrak eman dizkio azken hiru urteetan konpainia zuzentzeagatik, «ongi zuzendu ere».

Ikusteko dago orain zer gertatuko den Euskalteleko presidentearekin, Alberto Garcia Erauzkinekin. Kargu exekutiboa izan da berea 2011n Jose Antonio Ardanza ordezkatu zuenetik, baina aukeretako bat da aurrerantzean lehendakaritza sinbolikoagoa izatea. Euskaltelek zabaldutako agirian «kontseilari exekutiboa» izendatu dute Erauzkin.

2017an sartu zen Zegona Euskaltelen akziodun taldean. Asturiasko Telecable enpresaren jabea zen Zegona, eta Euskalteli saltzea onartu zuen. Trukean, dirua eta Derioko enpresaren akzioen %15 jaso zituen, eta urtebetez kopuru hori ez aldatzeko konpromisoa hartu zuen. Baina Euskaltel Zegonaren inbertsio bakarra da, eta, jarritako diruari etekin gehiago atera nahi ziola argudiatuta —balioaren laurdena galdu du 2015ean burtsaratu zenetik—, urrian jakinarazi zuen konpainiaren kontrola hartu nahi zuela. Akzioak erosteko eskaintza baten bidez saiatu zen lehenik, baina, garestiegi izango zitzaiola ikusita, estrategia aldatu eta burtsan akzioak erosten hastea hobetsi zuen.

Lehen helburua apirilean lortu zuen, akziodun nagusi bilakatu baitzen (%20,94), Kutxabanken aurretik (%19,88). Gainera, beste akziodun batzuen babesa zuela-eta akzioak erosten jarraituko zuela iradoki zuen.

Erosketak kezka sortu zuen Euskal Herriko hainbat sektoreren artean, erabakigunea urruntzeak inbertsio eta enplegu galera ekar zezakeelakoan. Enpresaren errotzea bermatze aldera, akzioak erosteko aukera mahairatu zuten orduan Jaurlaritzak eta BBK fundazioak, baina ez da halakorik gertatu, eta, Zegonako arduradunekin hitz egin ondoren, errotzeari buruzko kezkarik ez zuela adierazi zuen Arantxa Tapia Garapen Ekonomiko sailburuak, maiatzean.

Jarrera hori salatuko du gaur EH Bilduk, Eusko Legebiltzarrean, eta akzioak erosteko eskatuko dio.

Gasteizko gobernuaren ekinaldiz sortu zen Euskaltel, 1995. urtean. BBKren, Kutxaren eta Vital Kutxaren finantza laguntza izan zuen operazio horretarako. Aurrezki kutxak eta haien ondorengoa, Kutxabank, Euskaltelen %60en jabe ere izan ziren. Azken urteetan, baina, Kutxabank akzioak saltzen aritu da, enpresa ez daukalako estrategikotzat, eta EBZ Europako Banku Zentralaren arauek zigortu egiten dutelako bankuek industria enpresen parte hartzeak izatea —kapitala gordetzera behartzen ditu—.

Iaztik, Nafarroan ere bai

Garcia Erauzkinen eta Artetxeren gidaritzapean, Euskaltel bere hasierako eremutik zabaldu da, hau da, Arabatik, Bizkaitik eta Gipuzkoatik. 2015. urtean, Galiziako R Cable telefono konpainia erosi zuen, eta 2016an, Asturiasko Telecable. Iberiar penintsulako iparraldeko kable bidezko operadore nagusia izateko helburuarekin, iaz Nafarroan hasi zen zerbitzuak eskaintzen, eta aurten, Leonen, Kantabrian, Errioxan eta Katalunian.

Zegonak helburu handinahiagoak ditu: uste du Espainiako merkatu osoan badagoela bosgarren aktore batentzako lekua, eta Virgin marka erabili nahi du hedapenerako. Virgin Phone 1999. urtean eratu zen, eta dozena bat herrialdetara hedatu da.

Konpromiso handiko militante historikoak erretiroa hartzen ari dira. Ez da soilik ESK sindikatuan gertatzen ari, baina han ere jazotzen ari denez, sindikatuak «egiturazko aldaketa garrantzitsuak» egingo ditu ahalik eta afiliatu gehien egon daitezen parte hartze aktiboan, «sindikatu horizontalagoa egiteko». Bihar onartu beharko dituzte aldaketa organiko horiek, hainbat ponentziaren bidez, Errenterian (Gipuzkoa), ESKren bosgarren Biltzar Nagusian. 250 militante elkartuko dira Niessen aretoan (09:30), eta «prozesu parte hartzaile luze baten ondoren» ateratako ondorioak mahairatuko dituzte biltzarkideen oniritzia lortzeko.

«Militatzeko modua aldatu egin da azken urteotan», esan dio BERRIAri Sergio Ortega ESK-ko ekintza sindikaleko arduradunak. «Erronka handia daukagu biltzar honetan, eta gure sorrerarekin dago lotua. Bizitza militantziari emaniko belaunaldi oso batek erretiroa hartu du gutxika, eta, atzean segitzen duten arren, jakintsuen kontseilu bateko kide balira bezala, aldaketak behar ditugu aurrera egiteko, militatzeko modu berriak ez baitira sindikatuari hain emanak».

ESKren aspaldiko apustua eta lelo nagusia da bizitza gizartearen erdigunean, eta, horrekin batera, «egitura klasikoa» aldatu nahi du zuzendaritzak, batzorde nazionalaren lekua koordinakunde batek hartuta. «Sindikatuaren egunerokotasuna kudeatuko du talde horrek, eta haren inguruan sare bat eratuko dugu, lantalde sendoekin; ESK-ko ordezkariek osatu dituzte lantaldeak». Batzorde Nazionalak «ia dena» erabaki behar zuen lehen, eta orain sindikatu «horizontalagoa» izango dela uste du Ortegak, ordezkariek zuzenean parte hartuko baitute erabakietan. Gainera, kudeaketa «azkarragoa» egiteko modua izango dela dio ESK-ko bozeramaileak.

Finean, sindikatuak beste urrats bat egin nahi du parte hartzean, eta egiturak inoiz baino baino gehiago ireki. Idazkari nagusirik jarraituko du; «talde bat egongo da, bost kidekoa, eta lau herrialdeen ordezkaritza egongo da han. Haiek izango dira erreferentzia kanpo harremanetarako, betiere biltzarrak oniritzia ematen badie aldaketei».

ESK osasun onean iritsi da bere bosgarren biltzarrera. Sergio Ortega pozik dago afiliatuen kopuruak gora egin duelako berriro krisi handiaren ostean. 5.395 afiliatu dauzka, azken bost urteetan %12 gora egin ondoren, eta horrek %1,5eko ordezkaritza eman dio. «Sektore publikoan, oso sendo gabiltza Osakidetzan; oposizioen harira egin ditugun salaketak hor daude, eta egiten ari garen lana hori bezain garrantzitsua da mediku zaintzaz besteko zerbitzuak pribatizatu ez daitezen». Alor pribatuan, Bizkaiko metalgintza, Sidenor, Arcelor eta CAF enpresak ere aipatu ditu ESK-ko kideak, sindikatuaren sendotasunak zerrendatu dituenean.

DSBEa eta lan banaketa

«Sindikatu gardena gara, gatazkari muzin egiten ez diona, eta lan arloa baino kezka gehiago dituena», dio Ortegak. «Kapitalismoa ezbaian jarri nahi duen sindikatu feminista bat izan nahi dugu, eta Errenteriako biltzarrean helburu horretarako oinarriak jarri nahi ditugu».

Ekonomiak gehiago moteltzeko joera duela dio ESK-ko arduradunak, ziurgabetasuna gero eta handiagoa dela, eta «lehenbailehen» ekin behar zaiola aberastasuna «hobeto» banatzeari, «prekaritatea eta miseria oso zabalduak daudelako gizartean»; «galga jarri behar diogu egoera bidegabe horri». Langileek «erein» egin behar dutela dio, «galdutako eskubideak berreskuratzeko».

ESK-k uste du lana bizitzaren erdigunean jartzea «akats larria» dela. «Hego Euskal Herria inoiz baino aberatsagoa da, eta jasangaitza da gehienon pobretzea gertatzea aldi berean». Sergio Ortegak uste du egoera hori irauli egin behar dela, eta DSBEa oinarrizko tresna dela horretarako, aberastasuna banatzea ahalbidetzen duelako. Lana banatzea ere ezinbestekotzat jotzen dute sindikatuan; «etxekoa eta lan zentroetakoa, dena da lana, eta ongi aztertu behar da soluzioa, gerta ez dadin emakume galtzaileak eta gizon irabazleak egotea ariketa horretan».