“Izari gipuzkoarrarekin ospatuko dugu. Egonkor garai onetan eta garai txarretan”, adierazi du Jose Poza MasMovil konpainiako presidenteordeak. 2019ko ekainak 21.

Tentsioak koska bat egin du gora Bizkaiko metalgintzaren gatazkan atzoko greba egun istilutsuaren ostean. Goizaldean, grebalari taldeak pikete lanetan aritu ziren hainbat industrialdetan, eta Ertzaintza oldartu egin zitzaien hainbatetan. Bi grebalari atxilotu zituen Zornotzan (Bizkaia), Ertzaintzak berak berri eman zuenez, eta beste hainbat identifikatu. Durangon eta Sestaon, manifestazio handiak egin zituzten langileek, sektoreak behar duen lan itunaren alde. Gaurkoz, ordea, aldeak urrun daude: batetik, ELA, LAB, CCOO eta UGT sindikatuak, eta, bestetik, FVEM patronala. Bi lanuzteko deialdiaren lehen jarduna izan zen atzokoa, laugarren greba eguna mobilizazioak hasi zirenetik, maiatzetik; gaurkoak osatuko du bi jarduneko mobilizazioa 50.000 langile inguru dituen sektore handi horretan.

Grebak %85 eta %90 arteko jarraipena izan zuen, ELAren eta LABen kalkuluen arabera, eta %18koa soilik, FVEM patronalaren ustez. Jarraipen kopuruen gerra klasiko hori alde batera utzita, mobilizazio egunak goizaldean izan zuen tentsio unerik handiena, grebalarien ekinaren aurrean Ertzaintza oldartu zenean. 08:30ean hasi ziren istiluak, Zornotzako Montorra industrialdean. Langileek barrikada bat egin zuten pneumatikoekin, eta su eman zioten gero. «Agintaritzaren aurkako atentatua» egiteagatik, atxilo hartu zituzten behargin bi.

Ermua eta Mallabia arteko industrialdean ere giro beroa izan zen goizean, eta hainbat enpresatan txikizioak egin zituzten; esaterako, Ermuko Estampaciones Metalicas EGIn.

Ekainaren 6ko greba egunean ere istiluak egon ziren langileen eta Ertzaintzaren artean; orduan, Boroako industrialdean. Ertzaintzaren iturriek esan zuten agente bat zauritu egin zela.

Hain zuzen, indarkeriari egotzi zion patronalak atzoko grebaren «jarraipen are txikiagoa». Piketeen «ekintza biolentoak» aipatu zituen. «Enpresetara sartzea eragozten ari dira, mehatxuen bidez, kalteak eraginez eta barrikadak eginez», salatu zuen FVEMk, ohar batean.

ELAk «grebaren estrategiatik kanpo» kokatu zituen Durangaldeko zenbait tokitan egondako istiluak, «errepideak moztea eta abar». Sindikatuaren ustez, ekintza horiek «desitxuratu egiten dute aspaldiko partez sektorean egon den mobilizaziorik handiena». Era berean, ordea, «Ertzaintzako hainbat kidek izandako jokabidea» salatu zuen sindikatuak, «zenbaitetan neurrigabeko indarrez jardun direlako». LAB gogorragoa izan zen Ertzaintzaren jarduerarekin. Eulate Zilonizaurrekoetxeak «indar errepresiboen jarrera» salatu zuen; «FVEMen aginduetara aritu dira, eta zaurituak, atxilotuak eta identifikatuak egon dira», esan zuen.

Edonola ere, Mikel Etxebarria ELAko kideak argi utzi zuen, Sestaoko martxa hasi baino lehen, «langileek erantzun paregabea» eman diotela berriro «patronal arduragabeari». Barakaldo eta Sestao lotu zituen martxan 2.000 parte hartzaile inguru egon ziren, Efe agentziaren kontaketaren arabera.

Ituna, berritu gabe

Bizkaiko metalgintzako hitzarmena berritzeko negoziazioak ez atzera ez aurrera daude. 50.000 langileko sektore horrek ez du hitzarmenik; 2011koa da sektoreko azken ituna. Hogei bider elkartu dira alde biak aurten, baina oraindik ez da ezer lortu. Lau sindikatu nagusiek —ELA, LAB, CCOO eta UGT— plataforma bateratu bat eratu zuten maiatzean, proposamen bateratuak eramateko mahaira, eta, maiatzaren 17ko bileran, patronalak aztertzeko denbora eskatu zien. Greba egun bat egin zuten tartean —deitzaileen arabera, arrakastatsua—, eta, berriro ere mahaian eseri direnean, garbi geratu da ez dagoela akordiorako girorik.

FVEM patronalak dio «itun duin bat egiteko jarrera argia» duela. Haren ustez, patronalak ekainaren 17an egindako azken proposamenak argi islatzen du jarrera hori. «Sindikatuek plataforma bateratua egin dutenetik ez dute inolako proposamen berririk egin». Federazioak ukatu egiten du negoziazioa blokeatua duela, eta dio negoziazioak berriro abiatu zirenetik, 2018ko otsailetik, «bost soldata proposamen» egin dizkiela sindikatuei.

Oso bestela ikusten dute auzia sindikatuek. Ekainaren 17ko bileraren ostean, sindikatuek erantzun zuten «arduragabea» dela patronala, haren azken proposamena «aurretik mahairatutakoak baino okerragoa delako». Proposamenak «ez du jaso 2018rako soldata igoerarik, eta, 2019rako eta 2020rako, igoera txiki batzuk baino» ez ditu aurreikusi. «Gainera, taulen gaineko igoerak dira soilik, eta ez soldata errealekoak», diote.

Papergintzako klusterra «oso kezkaturik» dago Gipuzkoako zazpi enpresari eragiten dien greba hori dela eta. Herengungo eta atzoko lanuzteek lehiakortasunari eragiten diotela ohartarazi zuen atzo, eta horrek «luzera begira enpresen iraunkortasuna murriztuko duela». Patronalak adierazi zuen KPItik gorako igoerak adostu direla, eta lanaldiak eta lan baldintzak, oro har, Espainiako lehiakideenak baino hobeak direla. Paperaren Klusterrak «gatazka lehenbailehen» bukatzea nahi du, «normal» jarduten has daitezen enpresak.

Atzoko grebaren jarraipena %90ekoa izan zela helarazi zuen LABek, eta ekoizpena erabat gelditu zela. Bi eguneko lanuzteen ondoren, langileek argi utzi dute «itun duin bat» nahi dutela, sindikatuaren ustez; «sektoreak sortzen duen aberastasuna banatzea nahi dute». Adegiri eskatu zion «langileen borondatea kontuan hartzeko, eta immobilismoari etena jartzeko». Langileei esan zien borrokan «sendo» jarraitzeko.

Sektorearen aurtengo egoera aurreko urtekoa baino gogorragoa dela esan zuen, ordea, Paperaren Klusterrak, atzo. Eskaerak gutxitzen ari direla dio, eta «inbertsio zikloa» bukatu egin dela. Ez dago batere garbi 2018. urteko emaitza onak berritzeko gai izango ote diren. Iaz, 1.182 milioi euroren salmentak egin zituzten, %5,9 gehiago. Horietatik 612 milioi (+%1,6) esportazioen bidez fakturatu ziren. Horrez gain, 41 milioi euroren inbertsioak egin zituzten, eta 2.338 enplegu zuzen eman zituzten (+%8,4). Paperaren eta paper pastaren ekoizpena 1.329.000 tonakoa izan zen (-%2,6).

Batzar Nagusia

Datu horiek guztiak helarazi zituzten Batzar Nagusian, Senen Amunarrizek eta Iñaki Ugartek, klusterreko presidenteak eta kudeatzaile nagusiak. Arduradunek esplikatu zuten eskaerak gainbehera doazela. Azken urteetan, packaging esparruko negozioa asko hazi da, baina, azken hilabeteetan, eta inbertsio handiak egin ondoren, urritu egin da eskaeraren emaria. 2018ko azken hiruhilekotik ari dira nabaritzen joera negatibo hori.

Amunarrizek eta Ugartek lehengaien «salneurri garestiez» hitz egin zuten, eta energia kostuei loturiko «lehiakortasunaren galeraz». Lehiakortasunari kalte egiten dion beste aldagaia lan kostua da. «Beste erkidego batzuetako enpresen aldean, %20 eta %30 arteko aldea dago».

Gipuzkoan, sektoreko itunaren aldeko greba egin zuten herenegun, eta atzorako ere lanuztera deitu zuten sindikatuek. Klusterrak ez die oinarririk ikusten mobilizazio horiei. «Egia da azken 20 urteotan enpresa batzuk itxi egin direla, eta enpleguak sufritu egin duela, baina gure enpresek langile kualifikatuak kontratatzen dituzte urtero, eta kontratuen %92 finkoak dira». Soldaten auzian buru-belarri sartu zen klusterra: «Lanaldi osoko langile baten batez besteko soldata gordina %44 handiagoa da Estatuko batena baino». Sektoreak zeharkako 7.000 enplegu ematen dituela esan zuen.

Sektoreak egin duen «inbertitzeko ahaleginaren gainetik», eta soldatetan, eta oro har, lan baldintzen inguruan «egon den aurrerapena egonda ere», sindikatuek hamasei greba egunera deitu dutela gogoratu zuen klusterrak. Ekainaren 26an eta 27an dira hurrenak; uztailaren 3an, 4an, 10ean eta 11n beste lau greba egun iritsiko lirateke; irailean, berriz, 18an, 19an, 25ean eta 26an lirateke lanuzteak; eta, urrian, 2an, 3an, 9an eta 10ean.

ELAko ordezkari Eneko Agirreurretaren arabera, patronalaren proposamena «ez dator bat sektorearen egoera onarekin». Soldata igoerekin batera, lan erreformaren aurkako blindatzea eskatzen ari dira sindikatuak. Sektoreko hitzarmenaren indarraldia 2018an bukatu zen Gipuzkoan, eta luzaturik dago. ELA, LAB eta CCOO daude negozio mahaian.

Dena prest. Amerikako Estatu Batuetako erraldoietako bat Bilbo ezkerraldera iristear da, eta egitura guztia atondu dute dagoeneko. Amazon plataformak banaketa biltegi berria irekiko du datozen egunetan Trapagaranen, behinola Babcock Wilcox enpresa mitikoa zegoen lekuan. Jeff Bezosen enpresak 8.000 metro koadroko espazioa erosi eta bertan ezarri du online erosketak banatzeko espazio logistiko berria. Amazonek iragarri du 50 lanpostu sortuko dituela, 2011tik itxita zegoen azpiegitura berregokitu ondotik. Orain arte, Amazonek Lezaman izan du behin-behineko biltegia, iazko irailetik, Trapagaraneko eremua eskuratu bitartean. Ezkerraldeak bizi duen paisaia eraldaketa ez da berria, baina Amazon etortzeak mesfidantza sortu du esparru askotan.

Euskal Herriko industriaren behinolako epizentroan kokatuko da banatzailea, zerbitzuen aroa bete-betean besarkatu duen eremuan. «Fabrika industrialen itxieren ondotik heldu dira zerbitzu enpresak, eta batez ere banaketa enpresak eta enpresa komertzialak». Lluis Rodriguez ekonomistak azaldu du fenomeno hori industrialde izandako eremu askotan gertatzen ari dela. Aldaketak bainoago, ezartzen ari diren merkataritza ereduek kezkatzen dute: «Amazonen eta merkataritza gune erraldoien ereduak ekonomia eta bizitza botere transnazional oligopolikoen menpe uzten du, eta kontrakoa sustatu behar da».

Trapagarandik oso hurbil daude, hain zuzen, Bizkai osoko merkataritzagune nagusiak: Max Center (Barakaldo) eraiki zuten lehenik, 1994. urtean. Haren ondoren etorri ziren Barakaldoko Megapark, 2004an, eta Portugaleteko Ballonti, 2008an. Are, Amazonek erkide bat izango du auzokide, datorren urtean AEBetako Costco kateak hipermerkatu bat irekiko baitu Babcocken orubearen beste zati batean.

Hiri handietako periferiako saltoki handien eredua «agortuta» dagoela uste du, ordea, Pedro Campo Cecobi Bizkaiko Merkataritzako Enpresari Konfederazioaren presidenteak: «Dagoeneko saturatuta gaude; ez dira horrelako azpiegitura gehiago kabitzen. Garain batean boladan egon zen, baina orain benetako konpetentzia denontzat Internet bidezko salmenta da». Oraindik ezartzen ari den online eremu horretakoa da, hain zuzen, Amazon.

Eredu berrira egokitzen

Industria zena zerbitzu da orain, eta makina zena, produktu, baina hirugarren sektorearen barruan ere agerikoak dira eredu ezberdinak. Camporen ustez, merkataritza trantsizio epe batean murgilduta dago. «Lehendabizi, periferiako merkataritza gune handiak etorri ziren; gero, esparru espezializatuetako kateak, eta orain, Internet». Merkatariek kontsumo eredu berrira egokitu behar dutela uste du Campok.

Rodriguezek, berriz, argi du tokian tokiko merkataritzaren aldeko apustua egin beharko litzatekeela. «Tokiko saltokiek auzoen bizitza elikatzen dute, eta jendea espazio publikoetara erakartzen. Merkataritza tradizionalak enplegu gehiago eta hobea sortzen du».

Bada, Amazonek piztu dituen kezken artean ageri dira sortuko dituen lanpostuen kopurua eta mota. 50 lanpostu iragarri ditu, aurretik lur horretan zegoen enpresak sortzen zituen baino nabarmen gutxiago. «BabcockWilcox 5.500 langile izatera iritsi zen 70eko hamarkadan, eta 2011n, ixteko prozesua hasi zuenean, 400 behargin inguru zituen. Amazonek 50 lanpostu sortuko ditu; nahiko eskasa dirudi, herriaren eta inguruko eremuen egoera ikusita».

Aldaketaren itzala

Eraldatu ala hil. Egoera hori du Ezkerraldeak aurrean, lantokien itxiera geldiezinaren poderioz. Amaiera orok beste hasiera bat ekarri ohi du, eta oraina ulertzeko atzera begira jartzea ere beharrezkoa izaten da askotan; dagoenaren eta datorrenaren bilakaera ez baita kasualitate hutsa izaten. Bilbo ezkerraldea osatzen duten herriak industria handien itxieren lekuko izan dira azken hamarkadetan, eta horrek eragina izan du lurraldearen paisaia ekonomikoan eta sozialean. Hala dio Rodriguezek: «80ko hamarkadatik, PSOEk eta EAJk ehun industrialaren desegituraketa bultzatu dute euren gobernu arduretatik. Nazioarteko lehiakortasunaren ondorioz, deslokalizazioari bidea eman diote horrela». Logika horren azken adibidea da Naval ontziola, baina baita aurretik erori ziren industria astuneko erreferenteak ere: Euskalduna, Bizkaiko Labe Garaiak, Aurrera eta Mecanica de la Peña 1980ko eta 90eko hamarkadetan desagertu ziren. Eta 2008ko krisiaren bete-betean hondoratu zen, hain zuzen ere, Babcock Wilcox.

Itxierek isla izan dute zenbakietan. Trapagarani dagokionez, krisiaren hasieran, 2008an, %7,3 zen langabezia tasa herrian. Babcock Wilcoxek porrot egin eta hurrengo urtean, 2012an, bikoitza baino gehiago zen: %18,38. Egun, 2019ko apirileko datuen arabera, %12.

Trapagaranen ondoko herria, Sestao da gaur-gaurkoz Euskal Herriko langabezia tasarik handiena duena: %20,8. Eta enplegu daturik kaskarrenak dituztenen artean daude eskualdeko gainerako herriak ere: Barakaldo eta Portugalete. Eskualdea lantoki erraldoiek utzitako espazioak biziberritzera behartuta dago ezinbestean, eta, horregatik, agintariek besoak zabalik hartu dituzte Amazonen eta Costcoren inbertsioak. «Jarduera etenda zegoen eremu bat berreskuratuko dugu: enplegu aukera berriak eta herrirako etekinak sortuko ditu». Xabier Cuellar Trapagarango alkateak pozik hartu du Amazonen etorrera.

Enpleguari dagokionez, Rodriguez ez dator bat eskualdea berpizteko proposatutako soluziobidearekin. «Eredu malgua duten enpresetan langileria askoz kolektibo hauskorragoa da, eta enpresek mekanismoak dituzte tranpak egiteko: negoziazio kolektiborako espaziorik ez dago, lan hitzarmenetako zirrikituak bilatzen dituzte eta euren etekinak areagotuz ezinezkoa da bizi baldintza oneko eredua sustatzea». Amazon enpresa eredu hori ezartzeko gai da.

Campok, bestalde, zalantzan jarri du Amazonek Euskal Herrian egingo duen ekarpen ekonomikoa. «Gu gehien kezkatzen gaituena zera da, lehia bidegabea egiten duela. Atzerriko enpresa bat izanda, eta lege hutsune bat dagoela kontuan izanda, zergak beste herrialde batzuetara doaz. Are, askotan diru hori ez dute inon aitortzen. Guk eskatzen duguna da salerosketa egiten den tokian aitor ditzatela zergak, gainerako saltokiek bezala».

Lan baldintzen kezka

Lanpostu kopuruaz, zerbitzu motaz eta zerga ereduaz gain, sortuko duen enplegu motak ere haserrea piztu du. «Amazon eredua lanaren zatiketan eta fragmentazioan oinarritzen da, langileen esplotazio are handiagoan; esklabotza da kasik. Halere, Euskal Herrian sindikatuen erresistentzia hasi da enpresen estrategia berri horren aurka borrokatzeko prest agertzen», ziurtatu du ekonomistak.

ELAk Amazonen lan eredua salatu du aste honetan: «Lan baldintza prekarioak ezartzen ditu: soldata txarrak, lanorduen kontrol oso zorrotzak, lan karga jasangaitzak, lanaldi amaiezinak». Bada, martxan dauden biltegietan protestak eta grebak egin dituzte langileek hainbatetan; azkenak, aurtengo urtarrilean.

14 greba-egun deitu dituzte Loiuko aireportuan, lehena uztailaren 1erako. Gainera, beste lau egunetan, 6 orduko lanuzteak deitu dituzte. Kontsultatu noiz.

Xabi Alonsoren aurkako beste kereila bat aurkeztu dute, 572.000 euroko iruzurragatik. bB milioi euroko baino gehiagoko kaltea eragiteagatik, beste kereila bat zuen.

Greba Bizkaiko metalgintzan, 2019ko ekainak 20: Laugarren lanuztea deitu dute ELA, LAB, CCOO eta UGT sindikatuek, sektoreko lan hitzarmen baten alde.

Gizarte Segurantza afiliazioa irabazten ari da azken urteotan, susperraldi ekonomikoarekin batera, eta sisteman izena emanda daudenen artean atzerritarren kopurua ere gora doa etengabe. Oraindik ez da 100.000 afiliatu atzerritarren langa gainditu, baina ez dago urrun mugarri hori, udako sasoian kontratazioek gora egiten baitute; esaterako, landa inguruan. Maiatzean, 94.229 pertsona zeuden Gizarte Segurantzan izena emanda, betiere Hegoaldeko atzerritarrei dagokienez, eta horrek esan nahi du 2018ko maiatzean baino 7.832 gehiago daudela, %8,32 gehiago.

Lurraldeka aztertzen hasita, Gipuzkoan igo da gehien atzerritarren afiliazioa azken urtean; %10,23 egin du gora, 2.205 afiliatu gehiago. Araban %9,61 igo da: 1.068 pertsona gehiago daude sisteman; Nafarroan ere gora egin du nabarmen erakusleak, %8,57 hain zuzen, eta sistemak 2.377 afiliatu atzerritar irabazi ditu iazko maiatzetik aurtengora; eta Bizkaian %7,69 izan da hazkundea, 2.184 afiliatu gehiagorena.

Maroko eta Errumania

Gizarte Segurantzaren sisteman dauden ia 95.000 atzerritar horietako gehienak erregimen orokorrean araututa daude, 59.926 hain zuzen. Beste 15.474 autonomo gisa aritzen dira askotariko lanetan. Etxeko langile gisa jarduten dute 13.611. Nekazaritza-abeltzaintzaren atalean, berriz, 4.870 daude, gehienak Nafarroan fruituen eta barazkien bilketari lotuak. Eta itsasoko langile gisa aritzen dira beste 348, Gipuzkoan eta Bizkaian, arrantzale gisa gehien-gehienak.

Gizarte Segurantzako atzerritarren jatorriari erreparatuz gero, EBtik kanpokoak dira 60.966, izena emanda dauden guztien %65 ia, eta horietatik gehienak marokoarrak dira, 10.500 inguru. Batasunaren barrukoei dagokienez, Errumaniako jatorrikoa da alde handiarekin multzorik ugariena: Hegoaldean, 14.093 langile errumaniar daude afiliatu gisa Gizarte Segurantzan. Haien atzetik, talderik handiena Portugalgo jatorrikoa da: 6.105 langile. Atzerritarren artean ez daude zenbatuta Espainiatik, Herrialde Katalanetatik eta Galiziatik etorritako beharginak.