BILBO. Astelehenero bezala, Bilboko udaletxearen aurrean batu ziren atzo Bizkaiko Pentsiodunen Mugimenduko jarraitzaileak. Haren bozeramaile batek Iñigo Urkullu Jaurlaritzako lehendakaria kritikatu zuen, «pentsiodunen arazoa ahaztu» duelako eta lehentasuna ematen diolako AHTaren eraikuntzari. «Ez dio inporta milioika herritar miseriazko pentsioekin bizitzeak».

Gipuzkoako tabernek eta jatetxeek ontzi ekologikoak eskainiko dituzte. Gipuzkoan 123.000 tona xahutzen dira urtero elikagaietan, % 23 hondakinetan eta % 77 galeretan

EAEko helduen egoitzen Eusko Jaurlaritzaren dekretuak “prekarietatea” mantentzen du zerbitzuen arretan eta lan baldintzetan. Elkarretaratzea egin dute hori salatzeko

Bizkaiko Pentsiodunak atsekabetuta agertu dira lehendakariak AHTaren, aireportuen eta portuen auziak desblokeatzeko Espainiako Gobernuari egindako eskariaren harira.

Munduko hamabost itsasontzirik handienek 760 milioi autok adina kutsatzen dute atmosfera; bakar batek, 50 milioi autok adina. Ez dira horiek itsas garraioaren zenbaki beltz bakarrak: munduan isurtzen den nitrogeno oxidoaren (NOx) %15 eta sufre oxidoaren (SOx) %13 kargaontzien tximinietatik ateratzen da.

Ikusi ez arren, itsasoan sortzen dena kutsadura iturri handia da kostaldeko herrientzat. Europako Batzordearen azterketa baten arabera, Europako Batasunean 50.000 heriotza goiztiar eragiten ditu urtean itsasontzien kutsadurak, eta 60.000 milioi euroren osasun gastuak. Erabiltzen dituzten erregaiek arnasketan eta sistema kardiobaskularrean eragin dezakete, baita minbizia sortu ere.

Egoerari aurre egiteko, Nazioarteko Itsas Erakundeak (NIE) martxan jarriko du lege berria 2020ko urtarrilaren 1etik aurrera: itsasontziek erabili beharreko erregaia ezingo da %0,5 baino sufre kantitate handiagoa izan. Gaur egun, %3,5 da muga, errepideetako ibilgailuen muga baino 3.500 aldiz handiagoa, eta neurri horren bidez %80 jaitsi nahi dute itsas garraioak sortzen duen kutsadura. Adierazi dutenez, orain arte itsas garraioan ahalegin txikia egin da kutsadura jaisteko beste sektore batzuekin konparatuta, eta legearen bidez zuzendu nahi du egoera NIEk.

Ez da iritzi berekoa Santiago Bilbao, Anavas Euskal Ontzi Jabeen Erakundeko idazkari nagusia. Haren ustez, itsas garraioak «merezi gabeko ospe txarra du», etengabe ari baitira ahalegina egiten NIEren araudi eguneratuak betetzeko eta kutsadura mota guztiak erregulatzeko.

Kontuan izan behar da itsasontziek hondakin solidoen eta lastarako darabilten uraren bidez ere egiten diotela kalte ingurumenari, baina Bilbaok argi utzi du hondakin solidoak sailkatu eta portuetara ekartzen dituztela. Gas isuriari dagokionez, adierazi du «garraiatzen duen tona eta milia bakoitzeko gutxien kutsatzen duen garraioa» dela itsasokoa. Iritzi publikoan duen irudi zikina aldian-aldian gertatzen diren hondamendiei egotzi die: hidrokarburoen isuriei. Gainera, munduko salgaien %85 itsasoz garraiatzen direla kontuan izanik, Bilbaok aldarrikatu du «erlatibizatu» egin behar direla gertakari horiek ere.

NIEren araudiari buruz galdetuta, esan du ingurumenaren inguruko sentsibilitatea gero eta handiagoa dela, «zorionez». Argi utzi du hartzen diren neurriak «naturaltasunez» onartu behar dituztela, eta hala egiten ari dela itsas komunitatea. «Esparru guztietan zorroztasun berarekin ezartzea espero dugu».

Goranzko joera

Datozen urteetan itsas garraioa are gehiago handituko dela diote iragarpenek. Eta itsasoetan zehar dabiltzan 55.600 kargaontzi handiei beste batzuk batzen bazaizkie, nahitaezkoa dirudi isuriek ere gora egitea.

Euskal Herrian ere handitzen ari da sektorea. Bilbon 35,6 milioi tona merkantzia mugitu ziren 2018an, eta 2022rako 37,5 milioira igotzea espero dute. Gurutzaontzien trafikoa ere jarduera garrantzitsua da portu horretan.

Pasaian (Gipuzkoa), berriz, 3,1 milioi tona mugitu ziren 2018an, eta 2019ko lehen hiruhilekoan %12,8 handitu da portuko trafikoa. Baiona 2,35 milioi tonara iritsi zen iaz. Bilbaok dioenez, positiboak dira datuak: «Portuak euren inguruko jarduera ekonomikoaren termometroak dira». NIEren araudi berriak portuetako ingurumenari egingo dio mesede nagusiki, haren arabera.

Kutsadura datuek Euskal Herrian baino kezka handiagoa sortzen dute Mediterraneo itsasoaren kostaldean; herrialderik kaltetuenak Espainia, Italia, Grezia eta Frantzia dira. Mediterraneoko kostaldean dauden hirietako kutsaduraren %40 itsasotik dator, eta bi arrazoik eragiten dute hori nagusiki: batetik, herrialde horiek milioika bisitari erakartzen dituztela; bestetik, erregaien sufre maila kontrolatzeko dagoen lege ahula. Talde ekologistek mahai gainean jarri nahi dute gaia.

Krisi ekonomikoa hasi zenetik, bigarren uztaila da aurtengoa, iazkoarekin batera, langabeziak gora egin duena. Ekainean baino 2.367 langabe gehiago zeuden uztailaren amaieran Hego Euskal Herrian: 144.086 denera. Gainera, aurtengo uztailean izandako langabe kopuruaren igoera iazkoaren bikoitza izan da, iaz 1.087 langabe gehiago zenbatu baitzituen SEPEk. Dena dela, hilabete arteko gorabeherak gorabehera, langabe kopurua iazko uztailean baino 9.540 apalagoa da aurtengoan.

Uztaila hilabete txarra zen langabeziarentzat krisiaren aurreko urteetan, baina, 2009az geroztik, langabe kopurua jaitsi egin izan da zazpigarren hilabetean, udako aldi baterako enpleguari lotutako kontratazioei esker. Iaz arte. Hamar urtean lehenengo aldiz, iazko uztailean langabe kopurua igo egin zen, krisi aurreko ohiko joera berreskuratuz. Bai iazko kasuan, bai aurtengoan, pisu handia du zerbitzuen sektoreko enplegu galerak, eta bereziki irakaskuntzaren arlokoak.

Iazko uztailean eta aurtengoan, enplegu sorrera ez da gai izan hezkuntza efektua delakoari buelta emateko. Ekainarekin, irakasle askori kontratua amaitzen zaie behin-behineko, eta ez diete kontratu berririk egiten irailean edo urrian ikasturtea hasi arte. Uztailean, sektore guztietan gutxitu da enplegua, baina zerbitzuen sektorean zenbatu dituzte langabe gehien, eta alde handiarekin gainera: ekainean baino 2.548 langabe gehiago zeuden zerbitzuetan.

Urtaroaren ajeak

Nafarroako jarduneko gobernuak, hain zuzen ere, «txartzat» jo ditu uztaileko langabeziaren datuak, baina nabarmendu du «urtaroari lotutako arrazoiek» eragin dutela igoera, «langabeziaren igoeraren zati handi bat ikasturtea bukatu duen hezkuntza sektoreari baitagokio».

Bai Nafarroako Gobernuak bai Eusko Jaurlaritzak eskatu dute uztaileko datua modu isolatuan ez hartzeko, eta urte arteko beherako joeran jarri dute begirada: hilabete arteko langabezia lau lurraldeetan igo bada ere, urte artekoa lauretan jaitsi da. Beatriz Artolazabal Jaurlaritzako Enplegu sailburuak adierazi du beherako joera hori indartzeko lan egin behar dela, dagoeneko %10etik behera dagoen tasa gehiago apaltzeko —EAEn %8,6koa da tasa INEren arabera, eta %9,6koa Eustaten arabera—.

Bestelako irakurketa egin dute sindikatuek. LABek gogora ekarri du langabeziaren igoerak bereziki emakumeak zigortu dituela, eta uztailaren amaieran andrazkoak zirela hamar langabetik ia sei (%58,5). Gainera, langabe erdiak baino gehiago 45 urtetik gorakoak ziren (%50,5). «Hain zuzen ere, enplegurako sarbide txarrena duen adina dute langabe gehienek: 45 urtetik gora», ohartarazi du sindikatu abertzaleak.

LABek adierazi du inoiz baino beharrezkoagoa dela ekintza sindikala indartzea eta «erantzun sindikal eta soziala orokortzea»: «Instituzio publikoen enplegu planak ez dira gauza egoera aldatzeko; areago, ematen du instituzioek datu estatistikoak eman besterik ez dutela egiten, prekaritatearen notarioak balira bezala». Halaber, UGTk ere esan du «oso kezkatuta» dagoela Nafarroako datu txarrekin, «ekonomiaren moteltzea erakutsi dezaketelako zenbakiok».

Nolanahi ere, Gizarte Segurantzak 27.155 afiliatu irabazi ditu iazko uztailetik: hilabete horretan izandako urte arteko bigarren daturik onena da 2007tik —datu onena iazko uztailekoa izan zen, 27.783 afiliatu gehiago izan baitziren—. Hori bai, ekainean iaz baino %7,7 kontratu gehiago sinatu bazituzten ere —ekainekoak dira azken datuak—, hamar kontratutik bederatzi baino gehiago aldi baterakoak izan ziren (%93,3).

Emakume batek ordezkatuko du emakume bat Nazioarteko Diru Funtsaren buruzagitzan. Hori da, behintzat, Europako Batasunak nahi duena, baina orain ikusi beharko da nazioarteko erakundeko beste bazkideek ohiturari jarraitzen dioten eta onartu egiten ote duten europarren proposamena. Hala bada, Kristalina Georgieva bulgariarra izango da NDFko zuzendaria, Christine Lagarde frantziarraren ordez —Europako Banku Zentraleko lehendakari izango da Lagarde—. Georgieva Munduko Bankuko behin-behineko buru izan da azken hilabeteetan. Frantziaren apustua izan da, eta Europa hegoaldeko eta ekialdeko herrialdeen babesa jaso du.

Ohitura zaharren omenaldia izan zen Georgievaren aukeraketa prozesua ere, EBko gobernuek, egun osoan bozketa prozesu batean katramilatuta ibili baitziren. Azkenean, Jeroen Dijsselbloem beste hautagaiak porrota onartu eta atzera egiteak askatu zuen korapiloa. Izan ere, azken bozketaren emaitza ez zen behar garbia izan: Georgievak biztanleen %57 biltzen dituzten estatukideen babesa zuen, eta Dijsselbloemek, berriz, %43ena. Kontua da Georgieva ez zela iritsi EBk bere buruari jarritako kopurura, hau da, biztanleen %65en babesa izatera. Kopuru hori araua ala gomendioa ote zen eztabaidan aritu ziren ministroak, baina debatea amaitu zuen Dijsselbloemen erabakiak.

Georgievaren hautagaitzak adinaren hesia gainditu behar du orain. Ekonomista bulgariarrak 66 urte ditu, eta NDFren barne araudiak dio hautatutakoan zuzendariak gehienez 65 urte izan behar dituela.

Aurretik lehia utzi zuten beste hautagaiek. Lehenik, bozketa hasi aurretik, Mario Centeno portugesak, eta haren ondoren, ikusita babes gutxi zutela, Elena Calviño espainiarrak eta Olli Rehn finlandiarrak.

Trumpen menpe

Georgievaren patua, neurri batean, Donald Trumpen esku dago orain, EBren eta AEBen arteko idatzi gabeko itun batek baitio NDFko burua europarra izan behar duela, eta Munduko Bankukoa, berriz, estatubatuarra. Gainontzeko estatuen iritziak ez du orain arte garrantzirik izan, boto sistema Mendebaldeko potentzien alde lerratuta dagoelako.

Trumpen arretagune nagusia, ordea, ez dirudi NDF, Txina baizik. Ostegunean, txio baten bidez, iragarri zuen irailaren 1ean %10eko muga zerga bereziak jarriko dizkiela gaur egun halakorik pagatzen ez duten Txinaren 300.000 milioi dolarren inportazioei. Iragarpena ustekabea izan zen, ekainaren amaieran Xi Jinping «adiskidearekin» su etena egin, eta negoziazioak berriro hastea onartu zuelako. Pekingo gobernuak atzo erantzun zion esanez aurre egingo diola «txantajeari», eta AEBek tarifa berriak ezartzen badituzte, haiek ere zigor neurriak hartuko dituztela.

BEASAIN. CAFek hazten jarraitzen du, Italian itxi dituen bi kontratuei esker. Beasaingo enpresak lehendik ere bazuen presentzia merkatu horretan, eta aurretik zabalik zeuzkan bi kontraturi segida emateko balioko dute bi akordio berri horiek. 175 milioi euro baino gehiagoko bolumena dute bi kontratuen artean.

Gaur egun, CAF hamabi metro unitate fabrikatzen ari da Napolirako, eta, orain, beste zazpi eskatu ditu hango udalak. 2016. urtean adostu zuten bi enpresek lehen esparru kontratua, eta han jasota zegoen 60 milioi euroko zabalkuntza hori.

Bestalde, Solarisek —Poloniako autobus konpainia hori 2018an erosi zuen CAFek— 300 diesel autobus entregatzeko akordioa itxi du Erroman egoitza duen Cotral enpresarekin. Solarisek, 2016an, 360 autobus egitea adostu zuen Erromako konpainiarekin, eta kontratu berriak harreman horri jarraipena emango dio. Hiriarteko 300 autobusen hornikuntzaz gain, CAF taldeko enpresaren kontu egongo dira mantentze lanak hamar urtez; Beasaingo enpresak 117 milioi inguru jasoko ditu trukean.

Kontratu horiek ez dira CAFek Italian sinatu dituen lehenengoak. Erromako metroaren hornitzaile nagusietako bat da, eta beste zenbait proiektu ere garatu ditu Triesten, Barin eta Sardinian. Errepideko ibilgailuei dagokienez, Solarisen 1.000 ibilgailu baino gehiago dabiltza Italian zehar.

Lan-istripuek % 32,2 behera egin dute EAEn azken hamar urteetan. Eraikuntzan eman da lan-istripuen beherakadarik handiena, Lan Harremanen Kontseiluaren arabera.

UGTk Amazon salatu du autonomo faltsuak kontratatzeagatik Bizkaian. Amazon Flexen inguruko baieztapen horiek “ez datoz bat errealitatearekin” ziurtatu du enpresak.