2007an, Gamesa Eolicaren menpeko Apoyos Metalicos enpresak Daniel Alonso talde asturiarrarekin indarrak batu zituen. Bien arteko sozietate hura dorre eolikoen ekoizpenaz arduratuko zen. Daniel Alonsok akzioen %68 zituen, eta Gamesak, %32. Ordu hartan, lau lantoki zituzten —bata Olatzagutian eta beste hiru Espainian: Linaresen (Andaluzia), Cadreten (Aragoi) eta Avilesen (Asturias)—. Denborarekin Daniel Alonsok Cadretekoa itxi du, eta orain Olatzagutikoa. Produkzioa Asturiasen bildu nahi du.
Sakanako fabrikan batik bat itsasoko parke eolikoak hornitzeko hodi handiak ekoizten zituzten, eta jarduerarekin jarraitzeko lantokia txiki geratzen ari zela azaldu zien enpresak langileei. Langileak ahalegindu dira Nafarroako Gobernuarekin berrindustrializazio plan baten bidez irtenbide bat bilatzen, baina ez dute lortu. Gobernuaren berme falta salatu dute.
Azkenean, enpresak proposatu du lan egindako urteko 27 laneguneko kalte-ordaina eta, horrez gain, langile bakoitzari 1.000 euro emango dizkio; 55 urtetik aurrerako langileen kasuan, 5.000 euro, lana topatzeko izan ditzaketen arazoak direla eta. Batez beste 41.000 euro jasoko dituzte. Batzarrean, langile gehienek —50 alde eta sei kontra— proposamena onartzea erabaki zuten. Orain ikusi beharko da itxierak zer beste ondorio dituen Sakanan.
Aranburu idazkari nagusiak gogoratu zuen iaz hainbatetan aipatu zela pentsiodunen, feministen, gazteen, migratzaileen eta langileen borrokak uztartzeko aukera. LABek, ildo horretan, mugarri bat jarri nahi du aurten, uste duelako iritsi dela «planto egiteko, Euskal Herria gelditzeko garaia».
Hori bai, sindikalismoaren betiko helburuekin, LABek «lantokietako borroka sindikala hauspotzen» ere jarraituko du. «Negoziazio kolektiboaren suspertzea borroka horren emaitza delako, eta ez beste ezerena». Bestalde, sindikalismo feministan sakondu eta lan arloko «diskriminazio sistemikoari aurre egiten» ere segituko du sindikatuak, lana areagotuz sektore feminizatuetan.
Era berean, «lanetik osasuntsu eta bizirik itzultzeko eskubidea» xede garrantzitsua da LABentzat. «Eskandalu bat da diruzalekeriak langileon bizitza arriskuan jartzea». Laneko istripuak eta heriotzak ekidin daitezkeela sinistuta, prebentzioan ariko da, orain arte legez. Hala ere, Aranburuk helburu zehatzago bat aipatu zuen, joan den ikasturtean ere landu zutena: laneko gaixotasunek eragindako heriotzen erregistro bat eskatzen segituko du sindikatuak, «datu horiek ezkutatzen ari direlako». Xede horrek garrantzi berezia du gaur egun; orain iritsi da goraldia lanean ari zirela urte batzuk lehenago amiantoa arnastu zuten langile haien gaitz eta heriotza kasuetan.
Uberizazioari aurre egiten
Lan harreman berriek dakarten prekaritate berriei erantzuteko bere burua prestatzen ere jarraituko du LABek datozen hilabeteetan. «Sindikalismoa etengabe birpentsatu behar dugu», azaldu zuen Aranburuk uberizazioaren fenomenoa gogora ekarrita. Haren ustez, eredu berri horien helburua ez delako soilik kostuak langileen kontura murriztea, baizik eta borroka sindikala bera ere murriztea. Horregatik, «langile horiei egin beharreko eskaintza prestatzeko» lana jarri dio sindikatuak bere buruari. Nafarroan, dagoeneko, LABek Glovo auzibidera eramanda dauka.
Sindikalismoa birpentsatzeari buruzko gogoeta berbera baliagarria da, Aranbururen aburuz, sindikalismo tradizionaletik urrun gelditu diren sektoreetara hurbiltzen segitzeko ere. Arlo horretan, iaz hasitako lanari eutsi, eta etxeko langileek negoziazio kolektiboa izan dezaten borrokatuko da.
Lan harreman berriek eta babes sozialeko sistema berriak euskal esparrutik aztertzeko ariketa ere iragarri du LABek, eta, horretarako, sindikatuak bere programa soziopolitikoa berritzeko asmoa du ikasturte honetan. Datozen hilabeteetarako lanak ezartzerakoan, Arroyok Miarritze eta Hendaia jarri ditu irudi, munduan dauden bi eredu kontrajarrien adibide: batetik, G7ko taldeak sinbolizatzen duen eredu kapitalista, militarismoan, elitismoan eta sekretismoan oinarritutakoa; bestetik, Hendaian eta Irunen agertutakoa, bizitza erdigunean jartzen duen eredua, ekosozialismoan eta feminismoan oinarritutakoa.
Koalizio independentistak eskatu du gaur egun Confebasken esku dagoen ordezkari bat kooperatibei emateko, argudiatuta enpresa horiek Arabako, Bizkaiko eta Gipuzkoako BPG Barne Produktu Gordinaren %7 ordezkatzen dutela, eta 55.000 langile baino gehiagok dihardutela kooperatibetan (35.000 bazkide). EH Bilduren arabera «guztiz arrazoizkoa da» kooperatibak Lanbideko administrazio kontseiluan egotea, eta Jaurlaritzak berak ere ondo ikusten du aukera hori». Beste taldeak ere ez daude aurka.
Lege proiektuak bide luzea eta korapilatsua egin ondoren, Kooperatiben Legea onartzeko abagunea egongo da urtea amaitu aurretik —uda aurretik egin nahi zuen Maria Jesus San Jose Lan sailburuak—.
Lege proiektuak bide luzea eta korapilatsua egin ondoren, Kooperatiben Legea onartzeko abagunea egongo da urtea amaitu aurretik —uda aurretik egin nahi zuen Maria Jesus San Jose Lan sailburuak—, baina Eusko Legebiltzarreko presidente Bakartxo Tejeriak Confebasken eskaera zuzen eta ohiz kanpoko bat kontuan hartzen badu, legea berriro atzeratuko da. Horrela uste du EH Bilduk, eta horrela salatu zuen atzo, patronalaren saioari izena jarriz: «Esku hartze politiko onartezina da».
Baina zer eskatu du Confebaskek? Bada, nolabaiteko epaile batek erabaki dezala EH Bilduren zuzenketa egokia (legezkoa?) den ala ez; alegia, LHK Lan Harremanen Kontseiluak erabaki dezala kooperatibei Lanbideko eserleku bat ote dagokien enpresa horiek ordezkatzen duten jarduera ekonomikoa eta enplegua kontuan hartuta. Eta aldagai hori argitu arte, lege proiektuaren tramitazioa bertan behera utz dadin nahi du. Eta zein izan da eskaera hori egiteko modua? Confebaskeko presidente Eduardo Zubiaurrek gutun bat igortzea Eusko Legebiltzarreko presidente Bakartxo Tejeriari.
Tejeriaren teilatuan dago pilota, beraz, eta ez du egoera erosoan utzi eskutitz horrek; gaur bertan EH Bilduk eskatuko dio patronalaren eskaera horri muzin egiteko; Kooperatiben Legearen batzorde parlamentarioan, koalizio abertzaleak esango dio gutuna itzul diezaiola Confebaski haren «jarrera onartezina» azalduz, eta gogoratuz «non dauden legeen erabakiguneak».
Erantzunaren zain
«Oso larria da legebiltzarraren jarduera legegilean esku hartzea eta legebiltzarrari esatea nola bideratu behar duen lege proiektu bati buruzko eztabaida; Confebask ez da nor parlamentuari esateko zer-nolako legeak onartu behar dituen», salatu zuten atzo Leire Pinedo eta Larraitz Ugarte EH Bilduko legebiltzarkideek. Koalizio abertzaleak adierazi zuen kooperatibek lekua izan behar dutela Lanbiden. «Logikoa da; guztiok dakigu zer-nolako garrantzia duten kooperatibek herri honetan». Arabako, Bizkaiko eta Gipuzkoako BPG Barne Produktu Gordinaren %7 ordezkatzen dutela azpimarratu zuten, eta 55.000 langile baino gehiagok dihardutela kooperatibetan (35.000 bazkide); «guztiz arrazoizkoa da haiek ere Lanbideko administrazio kontseiluan egotea». Lanbideren mahaiak errealitate ekonomiko eta sozial osoa islatzea nahi du koalizio abertzaleak. «Jaurlaritzak berak ere ondo ikusten du aukera hori».
Jaurlaritzak ondo ikusi ala ez, Eusko Legebiltzarrak erantzun bat edo beste eman beharko dio Confebaski, eta hura ezagutu arte —gaur bertan izan daiteke— ezingo da baztertu Kooperatiben Legea berriro atzeratzea. «Ondo dakigu lobby ekonomikoak ohituta daudela botere politikoaren erabakiak bideratzen, eta euren boterea erabiltzen dutela, ezkutuan, alderdiak eta instituzioak estutzeko», esan zuen EH Bilduk; «baina Confebask harago joan da, inolako disimulurik gabe jo duelako Eusko Legebiltzarrera zer egin behar duen esateko, enpresen ordezkaritzaren monopolioa nahi duelako Lanbideko administrazio kontseiluan».
Legegintzaldi amaiera
Euskal kooperatibismoaren beste erreibindikazio ezagun bat orain urte eta erdi gauzatu zen. SPRI enpresa garapenerako euskal agentzian sartu zen. Iñigo Uzin Mondragon taldeko presidentea erakundeko administrazio kontseiluan eseri zen kooperatiben ordezkari gisa. Rosa Lavin Konfekoopeko eta Erkideko presidenteak «historikotzat» jo zuen mugarri hori, eta gogoratu zuen Lanbiden sartzeko eskaera zilegi dela. Euskadiko Kooperatiben Federazioko presidentearentzat, «Euskadiko errealitate sozioekonomikotik oso urrun dago» erakunde horretako ordezkari guztiak Confebaskek izendatzea; «ez da bidezkoa, eta baztertzailea da».
Lavinek nahiko luke lege berria urtea amaitu aurretik onartzea, adostasun nahikoa baitago talde politikoen artean; pentsatu zuen ere uda aurretik onartuko zela, San Jose sailburuak bezala. Edonola ere, kooperatibek ez dute atzerapen gehiagorik nahi, legegintzaldi amaiera gerturatzen ari baita. Besteak beste, enpresetan erabakiak hartzeko mekanismo azkarragoak eta malguagoak jasotzen ditu lege proiektuak. Orain dela 26 urte onartu zen azken Kooperatiben Legea.
Hain zuzen, Bravok Gipuzkoako Ogasuneko zuzendari kargua utzi ondorengoak dira egotzitako delituak, Madrilen senatari zen garaikoak. Fiskaltzaren idatziaren arabera, Enpresak Sustatzeko Sozietateentzat 1996an sortutako zerga erregimen berezia baliatu zuen Glass Costak 2003 eta 2006 artean, egoitza fiskala Gipuzkoan ezarriz «abantaila fiskal nabarmenak» eskuratzeko, nahiz eta Gipuzkoan jarduerarik ez izan. Zehazki, «ordaindu beharreko zerga kopurua murriztea» zen helburua, eta Donostiako aholkularitza bulego batean jarri zuten egoitza —bulego haren jabea ere auzipetuta dago—. Fiskaltzaren esanetan, «enpresen benetako habi bat» zen hura. Orain, sei urteko kartzelaz gain, 1,4 milioi euro eskatzen dizkie auzipetuei, Gipuzkoako Ogasunari itzultzeko; hau da, iruzurraren bidez eskuratutakoa, legezko interesekin.
Izan ere, benetan, Cambrilsen (Tarragona, Herrialde Katalanak) zeukan jarduera nagusia hotelen eta higiezinen negozioan aritzen den Glass Costa enpresak. Gipuzkoako erregimen bereziaz baliatzeko, Ogasunean egin behar da eskaria, eta hark begiratu behar du eskatzaileek baldintzak betetzen dituzten ala ez. Bravok ukatu egin ditu akusazioak, baina Fiskaltzaren arabera, Gipuzkoako «legeei izkin egiteko estrategia bat» diseinatu zuten auzipetuek: «Bravok ondo ezagutzen zuen ezarri beharreko araudi fiskala».
Espainiako Estatuaren abokatua harago doa. Fiskaltzak bezala, hiru delitu fiskal egozten dizkie auzipetuei, baina erantzukizunarekin bat, zigor handiagoak eskatu ditu: bederatzi urteko espetxea, eta 1,8 milioi euro. Izan ere, haren arabera, Bravok berak agindu zuen Glass Costa Enpresak Sustatzeko Sozietate gisa onartzea, «nahiz eta, hori baino lehentxeago, enpresaren zati bat eskuratu zuen». Gipuzkoako Ogasunari beharrean, diru hori Espainiako Ogasunari itzuli behar diotela defendatu du.
Akusatuen aulkitik libre
Auzipetu nagusia izanagatik ere, akusatuen aulkian esertzea saihestu du Bravok. Akusazioentzat eta defentsa abokatuentzat ezarritako eremuan egon ahal izango du, bere burua defendatzeko eskubideari eutsita. Auzian zehar, Javier Beramendi abokatuak defendatu izan du Bravo —besteak beste, Marguello eta De Miguel auzietan aritu izan da Beramendi—. Defentsa idatzian, Bravok argudiatu zuen Glass Costa «erabat Gipuzkako kapitalarekin» egin zutela, eta bera ez zela inoiz enpresaren administrazio kontseiluan egon. Ikerketa hasi eta hamar urtera abiatuko da epaiketa, eta luzapen hori ere argudio gisa erabil dezake Bravok.
Portuaren erdialdean egingo duten kaia erabat amaitzen denean, itsasoari 600.000 metro koadro irabaziko zaizkio. Dena den, lanen lehen fasea amaituta, portuak 360.000 metro koadro gehiago izango ditu erabiltzeko moduan. Itsasontzi berriak hartu ahal izateko, hirigintza lanak egitea besterik ez litzateke faltako. 2020rako aurreikusten dute. Proiektu osoa 2023. urterako amaitzea espero da, eta, era horretan, 1992. urtean aurreikusitako portuaren proiektua amaituta legoke.