Birusa ekonomian izaten ari den eragina aztertzeko bilera egin zuen Eusko Jaurlaritzak eragile ekonomiko eta sozialekin atzo, Gasteizen. Lan, Enplegu, Ogasun, Ekonomia Garapenerako eta Turismo sailetako ordezkariak patronalekin eta merkataritza ganberekin elkartu zen. Mahaiaren bueltan izan ziren ELA, LAB, CCOO eta UGT sindikatuak ere. Astero elkartzea adostu zuten ordezkari guztiek.
Pedro Azpiazu Ogasun sailburuaren arabera, mehatxu nagusiak «kanpotik» datoz oraingoz, baina osasun krisia luzatzeak «konfiantza krisia» ekar lezake, eta baliteke horrek nabarmen handitzea gaitzak ekonomian izan dezakeen eragina. Horiek horrela, Azpiazuk adierazi du iaz iragarritako %1,9ko hazkunde tasa aldatu egingo dutela «ziurrenik». Datozen egunetan berrikusiko dute datu hori.
Ekonomia sailburuak nabarmendu du kontu publikoak «egoera erosoan» daudela egun, eta, horri esker, Jaurlaritza prest da diru sarreretan eta gastuetan gerta daitezkeen ustekabekoei aurre egiteko. Bete egingo ditu Osasun Sailak izan ditzakeen beharrak, eta aurre egingo dio DSBE diru sarrerak bermatzeko errentaren jasotzaileen balizko igoera bati.
Baina, horiez gain, enpresek izan ditzaketen finantzaketa arazoetan laguntzeko prest ere azaldu da gobernua. Izan ere, sailburuak aitortu du birusaren eraginez «atzerapenak» izan daitezkeela zerga ordainketetan. Bada, halakorik gertatuz gero, Azpiazuk esan du enpresei finantzaketa erraztuko diela: «Kreditua murriztuz gero, krisi garaian martxan jarri ziren finantzaketa lerroak berriz irekitzea aztertu beharko litzateke». Iazko kontuetan izandako superabitaren zati bat ekonomia suspertzeko inbertsioetarako erabiliko luke, halaber, gobernuak.
Patronalak begi onez hartu ditu proposamenak. Eduardo Zubiaurreren hitzetan, horrek «konfiantza» ematen die enpresei etor daitekeenari aurre egiteko. Confebaskeko buruak esan du birusaren eragina «oso mugatua» dela ekonomian oraingoz, baina aitortu du zenbait sektoretan hasi direla ondorioak nozitzen, hala nola autogintzan, garraioan, aeronautikan eta turismoan. Hala ere, Arabako, Bizkaiko eta Gipuzkoako jarduera ekonomikoa moteltzea espero du patronalak, eta ez atzeraldian sartzea, «batik bat lehen hiruhilekoan».
Tapiak nabarmendu du «goizegi» dela neurriak hartzeko, eta ez dagoela kezkatzeko moduko arrazoirik oraingoz. «Proposamenak etor daitekeenari aurre egiteko baino ez dira». Sailburuak gogoratu du lan arloko erabaki gehienak Espainiako Gobernuari dagozkiola, eta horiek «zorrotz» aztertu ondoren erabakiko dutela neurri horiei lotutako «osagarriak» jarri edo ez.
Sindikatuak, gustura ez
Sindikatuak ez dira bileratik gustura atera. Alferrikako bilera izan da ELAren eta LABen iritziz, eta «argazkia egiteko baino ez» du balio izan. Ohar bidez salatu dute administrazioa «eskuak poltsikoan dituela» joan dela bilerara, eta ez duela birusari aurre egiteko inolako neurririk eta ekinaldirik aurkeztu, ez behintzat lan arloari dagokionez. Iñigo Urkulluren gobernuari egotzi diote «aurreikuspenik gabe, gaizki eta berandu» jokatu izana. Sindikatuen ustez, lan zentroetan ekin behar zaio birusaren prebentzioari lehenik, eta, haien hitzetan, Osalan eta Osasun Saila «desagertuta daude» lantegietan.
Oso litekeena da, ordea, gutxi irautea erreboteak, Saudi Arabiak iragarri baitu bere ekoizpena 2,5 milioi upel handituko duela datorren hilean, 12,3 milioi upeleraino. Hori lortzeko, putzuak ahalik eta gehien ustiatuko ditu, eta erreserba batzuk erabili. Merkatua petrolioz gainezka jarrita zigortu nahi du Errusia, uko egin ziolako joan den astean proposatutako murrizketari. Moskuk, baina, erronkari eutsi dio, eta erantzun du milioi erdi upel handituko duela ekoizpena. Petrolio merkeak AEBetako fracking bidezko ekoizleak hondoratzea espero du.
Dione otsailaren 29an hil zen, Zorroza Gestion de Residuos enpresak Murgan duen biltegiko teilatutik erorita. Kudeatzaileak igotzeko agindu zien Dioneri eta beste hiru langileri hodi bat konpon zezaten. Hori ez zen euren jarduna enpresan —hildakoak astebete baino gutxiago zeraman bertan—, eta segurtasun neurririk gabe igo ziren. Lan horretan ari zela, teilatu zati bat puskatu egin zen, eta Dione erori egin zen.
LABek azaldu duenez, eta, behin lurrean zela, enpresako kudeatzaileak langile batzuk behartu zituen Dione mugitu eta lantokiko bere postura eraman zezaten, eta agindu zehatzak eman zizkien larrialdi zerbitzuak eta Ertzaintza iristen zirenerako: «Badakizue zer esan behar duzuen, ez? Zintatik erori dela… Zintatik erori dela!». Lekukoek diote oraindik bizirik zegoela. Era berean, eta sindikatuak jakin duenez, Ertzaintzak gutxienez pertsona bat inputatu du kasuarengatik, eta hori langile bat da. Hari ustezko estaltze delitua egozten diote. Sindikatuak ez daki inputatu gehiago dagoen. BERRIA Osalanekin eta epaitegiekin harremanetan jarri zen atzo, baina ezin izan zuen baieztatu bakarra den ala ez.
Osalanen eta lan ikuskaritzaren txostenak ez daude eginda, baina sindikatuek aurrerapen txiki bat jaso dute. Horren arabera, teknikariak joan zirenean, hurrengo goizean, Dione erori zen teilatuko zuloa konponduta zegoen. Erorikoaren altueraren inguruko datuen inguruan ere bi bertsio daude. Dione hasieran artatu zuten larrialdi zerbitzuek lau metrotik erori zela jaso zuten, baina Osalanek 8,7 metrotik izan zela jaso zuen txostenean.
«Langileen Guantanamo»
Luli Eraso LABen lan osasun arduradunak eta Lucas Pasandin Aiaraldeko ordezkariak eman zituzten xehetasunak. Pasandinen hitzetan, Zorroza «lan eskubideen Guantanamo» bat da. Hori argudiatzeko lan baldintzen berri eman zuen: hamar orduko nahitaezko lanaldiak, hitzezko tratu txarrak, eraso fisikoren bat, material eskasa, soldata txikiak, garbiketa falta… Horiez gain beste irregulartasun deigarri bat salatu zuten. Istripua baino hilabete batzuk lehenago, enpresako buruak hiru aldiz ukatu zien sarrera lantokia ikuskatzera joan ziren udaleko zerbitzu teknikoei; azkenean, Ertzaintzak lagunduta sartu ziren. Aurretik, Aiarako Udalak espedientea ireki zion Zorrozari.
Urtarrilean, hainbat hilabetez nahiko egonkor egon ondoren, merkatzen hasi zen petrolioaren prezioa, merkatuak ohartu zirenean Txinan kontsumoa derrigorrean jaitsiko zela koronabirusaren hedapena kontrolatzeko neurri gogorren ondorioz. Europan erreferentzia gisa baliatzen den petrolioa, Brent upela, 65 dolarrean salerosten zen ordu arte, eta 55 dolarrera igaro zen; horrek kareletik behera bota zituen ekoizle nagusiek azken hiru urteetan prezioari eusteko egindako ahaleginak. Abenduan, esaterako, 2,1 milioi upel kendu zituen merkatutik LPEE+ izeneko taldeak, hots, Lurralde Petrolio Esportatzaileen Erakundeak eta Errusiak eta beste ekoizle batzuek sortutakoak.
Martxoa hasi eta epidemia Europara eta AEBetara ere hedatzen ari dela ikusita, iturria gehiago ixtea proposatu zuen LPPEk, Saudi Arabiaren gidaritzapean. Zehazki, LPEE prest zegoen milioi bat kentzeko merkatutik, baina nahi zuen Errusiak eta besteek beste milioi erdia kentzea. Moskuk, ordea, ezezkoa eman zuen.
Errusiako Gobernuaren iritziz, petrolio merkea aukera ona da azken urteetan agertu zaion lehiakide bat gainetik kentzeko: AEBetako fracking industria. Argudiatzen duenez —eta ez zaio arrazoirik falta—, 2016az geroztik LPEE+ taldeak ekoizpena kontrolatzeko neurri guztiek eragin mugatua izan dute, haiek murriztutakoa bete egiten zutelako haustura hidraulikoaren bidez ateratakoarekin. Haien eskutik, AEBak munduko ekoizleetan handiena bilakatu dira —12,2 milioi upel egunero iaz—; lehen inportatu egiten zuten, baina aurten, aldiz, milioi bat esportatzera igaro dira. Eta estatubatuarrek irabazitako merkatua beste batzuek galdu dute.
Ez dago garbi. 2014-2016 epean ere saiatu zen LPEE estatubatuarrak merkatutik petrolio merkearekin ateratzen, baina ez zuen lortu. Hondoratu zituen enpresa batzuk, baina gehienek eutsi egin zioten, aurrerakuntza teknologikoei esker gastuak txikitzea lortu zutelako. Baina orain egoera arriskutsuagoa da AEBetako ekoizleentzat, zor handiak pilatu dituztelako —75.000 milioi dolar hurrengo lau urteetan ordaindu behar dituzte—, eta, diru asko xahutu dutenez, kostatuko zaielako finantzaketa gehiago lortzen. 50 dolarretik beherako upelarekin, fracking bidezko putzu gutxi izango dira errentagarriak, baina egia da ekoizle askok prezio handiagoa bermatua dutela finantza produktuen bidez. Hau da, ez dute bat-batean porrot egingo.
LPEEz baino gehiago, Saudi Arabiaz hitz egin beharra dago, hura baita karteleko nagusia, eta ekoizpen guztia Saudi Aramco enpresa publikoaren esku duenez, nahierara joka baitezake bere hobiekin. Moskuren erronkari beste erronka batekin erantzun dio Saudi Arabiak, bere bideari segitu ez ziolako haserre, nahiz eta haren bizkar geratu diren azken urteotako ahalegin gehienak; iazko murrizketen %65 Saudi Arabiak egin zituen, eta Errusiak, %14 baizik ez. Horrela, igandean iragarri zuen ekoizpena handitu egingo duela, eta merkeago saltzeko prest dagoela. Ondorioa? Are gehiago merkatu da petrolioa. Ostiralean, merkatuak ixtean, Brent upel batek 45 dolar balio zuen; atzo goizean, merkatuak irekitzean, 33 dolarrean salerosi zen. Jaitsiera %25tik gorakoa zen, handiena 1991z geroztik. Egunak aurrera egin ahala, balio pixka bat berreskuratu zuen, eta iluntzean 35 dolarrean zegoen, %20 galdu ondoren.
Saudi Arabiaren helburua bada Errusia berriro negoziazio mahaira itzultzea, zail izango du, Vladimir Putin ez baita presiopean amore eman zalea. Baina Putinek badu arazo bat: petrolio garestiagoa behar du agindutako inbertsioak egiteko eta boterean oposizio handirik gabe jarraitu ahal izateko. Edonola ere, azken urteetan 110.000 milioi euro bildu ahal izan ditu Errusiak petrolioaren eta gasak hornitutako funts subirano batean.
IEA Energiaren Nazioarteko Erakundeak atzo zabaldutako txostenaren arabera, litekeena da aurten petrolio kontsumoa jaistea, lehen aldiz azken hamarkadan. Bi dira arrazoi nagusiak: Txinaren beherakada —haren hazkunde ekonomiko handiaren ondorioa da eskari berriaren %80—, eta birusari aurre egiteko neurriak garraioa eta merkataritza txikitzen ari direla. Datu zehatzak emateko goizegi dela onartu du IEAk, baina kalkulatu du urteko lehen hiruhilekoan 2,5 milioi upel gutxiago kontsumitu direla egunero. Gobernuek hartutako erabakiek baldintzatuko dute petrolioaren prezioaren bilakaera, IEAk uste duenez. Orain sinesgarrien dirudien egoeraren arabera, martxoaren amaierarako COVID-19aren hedapena kontrolatuta egongo da Txinan, baina zabaltze fasean izango da Europan, Iranen, Korean, Japonian eta AEBetan.
Petrolioa amiltzearen eragina burtsetara hedatu zen atzo. Nikkeik %5 galdu zuen, eta haren atzetik joan ziren Europako burtsak ere: %8,4 galdu zuen Eurostoxxek, %7,9 Frankfurteko Daxek eta Madrilgo Ibexek, 4,1 Parisko CACek…
Petrolio konpainiek galdu zuten balio gehien: %29,8 ENIk, %19,5 BPk, %17,6 Shellek, %16,6 Totalek, %16,5 Galpek, eta %15,1 Repsolek.