Ohi duen moduan, erosi baino gehiago saldu du Hego Euskal Herriak, baita COVID-19aren krisiaren lehengo asteetan ere. Martxoan, 2.352 milioiren esportazioak egin zituzten lau herrialdeetako enpresek. Eta kanpotik ekarritako ondasunek 1.814 milioiren kostua izan zuten. Ondorioz, saldo positiboa izan du Hego Euskal Herriak: kanpoan saldu duena 538 milioi gehiago izan da kanpotik erosi duena baino.

Aurtengo martxoko esportazio datuak iazkoarekin konparatuta, %22 jaitsi dira: 520 milioi gutxiago. Inportazioei dagokienez, %14,2 jaitsi dira: 257 milioi gutxiago.

Atzo ezagutarazi zituzten datuok Espainiako Industria Ministerioak eta Eustatek. Esportazioen kasuan, jaitsierarik handiena autogintzak izan du, eta bereziki Nafarroan: iazko martxoan baino %71,6 gutxiago saldu da kanpoan. Alarma egoera dela-eta ezarritako neurriengatik, sektoreko lantegi askok itxi behar izan zuten martxoko bigarren hamabostaldian.

Hori izan zen Volkswagenek Iruñean duen plantaren kasua. Baita Mercedesek Gasteizen duenarena ere. Araban, sektore horretan %44,8 jaitsi dira salmentak. Beste lurraldeetan ez dago auto ekoizlerik, baina ibilgailuentzako osagaiek industria sektore garrantzitsuena osatzen dute. Hego Euskal Herriko esportazioetan ere berebiziko garrantzia du: BPG barne produktu gordinaren %25 inguru esportatzen dute.

Energiarena da beste sektore garrantzitsu bat esportazioetan; Bizkaian, bereziki: %60,6 jaitsi dira petrolio olio findegien esportazioak, eta %22,1 autogintzarekin loturikoak. Gipuzkoak nabaritu du gutxien esportazioen jaitsiera (%16,6), eta bereziki trenen sektorean izan duen hazkundeagatik izan da hori: % 7,8 handitu ditu salmentak iazko martxokoekin alderatuta.

Eustaten arabera, Arabako, Bizkaiko eta Gipuzkoako esportazioak batez ere Europako Batasuneko (EB) herrialdeetara egin dira: %59,4. Nafarroan pisu handiagoa izan dute Europatik kanpora egindakoek. Iazko martxoko datuekin konparatuta, EBra egindakoak %50,8 jaitsi ziren —%39ko pisua dute guztira—, eta gehitu egin dira Amerikara (%146) eta Asiara (%40,6) egindakoak.

Eusko Jaurlaritzak enpresa txiki eta ertainei eta autonomoei laguntzeko finantza-programa mila milioi eurora handitzea onartu du, maileguetarako.

Koronabirusa: Eusko Jaurlaritzak 15 milioi euroko ezohiko plana onartu du, Araba, Bizkaia eta Gipuzkoako merkatariei laguntzeko eta turismoa suspertzeko asmoz.

195.000 langiletik gora daude aldi baterako enplegu-erregulazioko espedientearen eraginpean Euskadin, Lan eta Justizia Sailak jakitera eman duenez.

ELAko idazkari nagusiaren aburuz, ezin da berriz gertatu 2008ko krisian gertatukoa. «Oso presente daukagu zer-nolako aberia egin zitzaigun, eta ezin da hori errepikatu». Mitxel Lakuntzak mezu zuzena igorri nahi izan die gobernuei: «Datorkigunari ezin zaio aurre egin pilotu automatikoarekin».

ELAk Benetako irteera bat proposamen politikoa aurkeztu zuen atzo, azalduz «sakoneko aldaketa baterako garaia» dela. Oraingo honetan, ELAko buruaren ustez, «hiru krisi ezberdini egin beharko diegu aurre: osasun krisiari, larrialdi sozialari eta krisi ekonomikoari». Sindikatuko buruak uste du gobernuek aurreko krisitik ikasi eta garbira pasatu beharrekoak dituztela hori konpontzeko, «baina ez daude horretan».

Lakuntzak garbira pasatu beharreko hainbat puntu ikusi ditu: «Sektore publikoaren garrantzia begi bistan gelditu da; hor daude gizartearen defentsa kolektiboak, eta sistemak horrelakoei aurre egiteko gaitasuna indartu beharko da, besteak beste funtsezko sektoreetako langileen aitortza sozialetik aitortza politikora pasatuta». Zaintza, zahar etxeak publiko bihurtzea, globalizazioa eta enplegua dira proposamenaren beste zutabeetako batzuk.

Zerga sistema

Lakuntzak uste du garai honetako eztabaida zentrala izango dela zerga sistemarena. «Bi bide izango dira: murrizketen bidea hartzea, edo zerga sistemaren bidezkoa izatea». Ikuspegi horrekin, Europako batez besteko presio fiskala gogoan, gogoratu nahi izan zuen «hemen enpresei eta kapitalari eskatzeko tarte handia dagoela, zortzi punturen aldea». ELAko buruaren arabera, beraz, «administrazioek enpresen etekinei, ondareei eta kapitalari begira jarri beharko lukete».

Horregatik, kezkatuta azaldu zen Lakuntza, «ikusi dugulako zer egin duen Bizkaiko Ogasunak, edo entzun ditugulako Unai Rementeriak eta Joseba Egibarren gisako politikariek esaten dituztenak, nolabait ere iragarri dutelako murrizketen beharra». ELAko buruzagiarentzat, «oso kezkagarria da ikustea gure gobernua, gure aldundietako batzuk patronala baino eskuinerago kokatzen direla».

Confebasken proposamenaz, ostiralean agiriaren aurkezpenean esandakoa errepikatu zuen Lakuntzak. «Haiek ere onartzen dute hemen ez dagoela beste biderik. Oso adierazgarria da».

Confebask patronalak, kopuru zehatzetan sartu gabe, emendatzeak proposatu ditu errentaren gaineko zergan, sozietate zergan eta jokoaren gaineko zergan. Aldi baterako igoera izango litzateke, Jaurlaritzak hartu beharko duen zorra pagatzeko.

ELAk, berriz, kopuruez hitz egin du. Azpiegitura handietarako gastua gastu sozialera bideratzeaz eta zorpetzeaz gain, diru sarrera handitzeko bi zergatan aldaketak egitea nahi du ELAk: sozietate zergan eta aberastasunaren gaineko zergan.

Emendatzeak

Sozietateen gaineko zergan kenkariak kentzea litzateke neurrietako bat. Beste aldaketa bat ere proposatu du sindikatuak zerga horretan: enpresen iazko etekinen gaineko zergaren %20ko emendatzea jartzea. Bi neurri horiekin, ELAren kalkuluen arabera, Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan 1.750 milioi euro bilduko lirateke, eta Nafarroan, 400 milioi euro.

Ondarearen, aberastasunaren eta fortuna handien gaineko zergetan ere emendatze progresiboak proposatu ditu sindikatuak, %1etik %10erainokoak. Horien bidez, Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan 2.000 milioi euro bilduko lituzkete ogasunek, eta Nafarroan, 500 milioi euro.

Leuntze fasea

Lakuntza kritiko agertu zen, berriz ere, azken asteetan Eusko Jaurlaritzak egindako kudeaketarekin. «Huts egin dute lehentasunak ezartzerakoan, hauteskundeak eta interes ekonomikoak osasunaren gainetik jarrita. Denbora gutxian hutsegite gehiegi egin dira».

ELAko buruaren ustez, besteak beste, hori gobernu ereduaren ondorioa da. «Behin eta berriz salatu dugu: gobernu honek ez du inor entzuten, patronala ez bada».

COVID-19aren osasun krisiak «modu berezian» jo ditu sektorerik prekarioenak, LABek dioenez, «eta nagusiki emakumeek osatutakoak»; horien artean daude etxeko langileak. Bada, etxeko langileentzako «hitzarmen baten beharra» dagoela nabarmendu du, LABek berak eta Ipar Hegoa ikasketa sindikalen fundazioak langile horien egoeraren inguruko azterketa bat egin ondoren. Itun horrek oinarri batzuk beharko lituzkeela jakinarazi dute: «Araudiak erregulatzen ez dituen gaiak erregulatzea; Langileen Estatutuan etxeko langileen erregimen berezian eta ezartzen den bestelako araudian jasotzen diren oinarrizko eskubideak hobetzea; eta hitzarmenean jasotzen dena betetzen dela bermatzea».

Etxeko langileen %30 inguruk ezkutuko ekonomian lan egiten dute Euskal Herrian. Langile zaurgarriagoak dira, «eta legea ez betetzeko arriskuak zabaltzen dira kasu horietan», LABen arabera. «Bizitza sostengatzen duen oinarrizko lan bati buruz ari gara: etxeko lanez eta zaintza lanez. Elkar zaintzeko beharra dugula eta izango dugula onartzen dugunean, lan horiei dagokien balioa eta lekua ematea ezinbestekoa da. Baina, oraingoz, etxeko langileak ikusezin, zapaldurik eta eskubiderik gabe daude».

Sindikatuetatik kanpo

Antolaketarako zailtasunak dituen sektore bat da etxeko langileena, bakarrik lan egiten dutelako, bakoitzak etxe batean, eta nork bere enplegatzailearentzat. «Baina etxeko langileak historikoki antolaturik egon dira, nahiz eta ez sindikatuetan», LABek dioenez. «Sindikatuak ez gara izan etxeko langileak antolatzeko tresna orain arte, eta orain zor historiko hori gainditzeko helburua daukagu». Hala, LAB lanean ari da «eredu sindikal tradizionala gainditzeko» eta etxeko langileek sindikalismoa beren tresna gisa ulertzeko. «Sindikatuaren egitura aldatzen ari gara etxeko langileak bertan txertatzeko, helburu argi batekin: beren lan eta bizi baldintzak hobetzea».

Bi hilabete geroago, mobilizazioei berrekin diete pentsiodunek. Dozenaka lagun elkartu ziren atzo Nafarroako Gobernuaren eta Bizkaiko eta Arabako foru aldundien egoitzen aurrean, herri ugaritan, eta zahar etxe batzuetako atarietan ere bai. Besteak beste, COVID-19agatik adinekoen zentroetan hildakoak gogoratu dituzte, eta instituzioek alor horretan egin duten kudeaketa salatu. Izan ere, 808 lagun zendu dira zaharren egoitzetan; Hego Euskal Herrian hildako guztien %41. Horrekin batera, iragarri dute protestan jarraituko dutela, unean uneko segurtasun eta osasun araudiak errespetatuz.

Alarma egoera ezarri aurreko astelehenean egin zituzten azkeneko elkarretaratzeak, martxoaren 9an; 2018ko urtarriletik ari dira mobilizatzen, gutxieneko pentsioa 1.080 eurokoa izan dadila eskatzeko. «Pentsiodunen mugimenduak aurrera jarraituko du, eta osasun alarmak uzten digun neurrian, astelehenero egongo gara kalean», azaldu du Jon Fanok, Bizkaiko Pentsiodunen Mugimenduko bozeramaileak.

Pentsiodunen elkarte batzuek ez dute deitu protestara, eta ez dute parte hartu antolatutakoetan: UGTren Erretiratuen eta Pentsiodunen batzordeak eta Ados kolektiboak, esaterako, eta herri batzuetako batzarrek. Ez dute egoki ikusi «pandemia bete-betean» kalean mobilizatzea.

Horren harira, Fanok esan du mugimendu guztietan daudela «edozein ekinaldi babesteari uko egiten dioten pertsonak». Bizkaiko mugimenduan %5 baino gehiago ez direla zehaztu du. Dena den, azpimarratu du bere asmoa ez dela polemikak elikatzea, eta gogoratu du pentsiodunen mugimendua «asanblearioa eta demokratikoa» dela.

UGTkoek, berriz,«arduragabekeriaz» jokatzea egotzi diete protesten aldekoei. Adierazi dute egungo egoeran hobe dela halakorik ez egitea, eta uste dute deitzaileak «legearen mugak behartzen» ari direla. «Ez gaude pentsiodun bat bera ere arriskuan jartzeko moduan. Eta ez dugu nahi hainbeste babestu gaituen gizarte horrek orain gu ikustea arduragabe batzuk izango bagina bezala».

Ados pentsiodunen plataformakoentzat ere ez da protestak berriro hasteko garaia. Haien ustez, «dagokion unean» aztertu beharko da administrazioek zertan huts egin duten osasun publikoan eta adinekoen egoitzen antolaketan eta funtzionamenduan.

Zahar etxeetara begira

Bilboko protestan hainbat pankarta agertu zituzten zahar etxeen pribatizazioa salatzeko; horrekin batera, eta, ohi dutenez, «pentsio duinak» aldarrikatu zituzten, eta 2011ko eta 2013ko pentsioen erreformen «puntu atzerakoiak» indargabetzeko eskatu zuten.

Fanok gogorarazi duenez, Bizkaian aldundia da lurraldeko zahar etxe publiko, itunpeko eta pribatu guztiak «kontrolatzeko» arduraduna, eta horregatik mobilizatu dira foru jauregiaren aurrean, eta ez udaletxean, ohi bezala. Horrekin batera, erakunde horretako agintarien jarrera salatu dute. «Apirilean gutun bat bidali genion ahaldun nagusiari, eta ez dugu erantzunik jaso. Hona etorri gara, ez digulako erantzuten, eta gure nahigabea adieraztera».

Zahar etxeen egoeraz gain, Fanok azpimarratu du COVID-19aren osteko egoera oso zaila izango dela «enpleguari eta eskubide sozialei dagokienez», eta izango dela gizarte osoarentzat, oro har. Hala ere, nabarmendu du horrek ez duela aldaraziko euren aldarrikapen nagusia.

Arabako pentsiodunek ere elkarretaratzea egin zuten atzo diputazioaren eraikinaren aurrean, lurraldeko zahar etxeetan hildakoei «omenaldia» egiteko, eta EAEko arartekoari eskatzeko ikerketa bat abia dezala, «gertatutako guztia argitzeko». Gogoratu dute pertsona horietako batzuk «erabat bakarrik eta euren senideen laguntza jaso ezinda» hil direla, eta salatu dute zentro horietako langileen baldintzak ere ez direla behar bezala ziurtatu. «Uste dugu osasun krisi honek agerian utzi duela gizarte honetan dagoen balio eta gizatasun krisia eta, batez ere, esparru politiko, instituzional eta ekonomikoena. Eta premiazkoa dela balio horiek berreskuratzea eta zerbitzu publikoak egokitzea eta indartzea».

Iruñeko elkarretaratzean, protestara deitu zuten taldeek Maria Txibiteren gobernuari beste behin eskatu zioten «azterketa sakon» bat egiteko zahar etxeetan gertatutakoaz eta zentro horien egoeraz.

Donostian, berriz, ez zuten elkarretaratzerik egin, eta horren ordez Alderdi Ederreko Pentsiodunen Batzordeak agiri bat kaleratu zuen. Bilera bana eskatu die Gizarte Politiketako foru diputatuari eta Donostiako Udaleko Gizarte Ongizateko zinegotziari. Plataforma horrek uste du osasun eta zaintza zerbitzu publikoen egoerari buruzko gogoeta eta eztabaida sustatu behar dela lurraldean. «Ezin dugu onartu murrizketak aplikatzen segitzea edota enpresa pribatuen esku uztea zerbitzu horiek. Eta funtsezkoa iruditzen zaigu pertsona helduen eskubideei buruz jendea kontzientziatzeko kanpainak egitea».

Koronabirusa COVID-19: Alemaniak eta Frantziak 500.000 milioi euroko Europako ekonomia berreskuratzeko funtsa martxan jartzea proposatu dute astelehen honetan.

LABek etxeko langileak bere antolakuntzan integratu nahi ditu, eta, horretarako, egitura aldatu eta sektore horretarako euskal hitzarmen bat proposatu du.

Eusko Legebiltzarrak EH Bilduren proposamen bat baztertu du, langile autonomoei kontziliazio laguntzak aurreratzea eskatzen duena. Podemosek bakarrik babestu du.