Begi bistakoa da munduko merkaturik garrantzitsuenak ez daudela inondik ere normalizatuta, eta egoera hori bete-betean jotzen ari da euskal industria, haren salmentarik gehienak atzerrian egiten direlako. Nazioartekotze handia, oraingoz, ez da laguntzen ari eroriko itzela galgatzen. Enpresak euroguneko merkatuetan nabaritzen ari dira gehien jardueraren moteltzea, baina paralisia orokorra da.
Autogintzak izan duen geldialdi bortitzak nabarmen eragin du euskal industriak fakturazioan izan duen inoizko gainbeherarik handienean. Autoak saltzeari utzi zaio azken hilabeteetan; Hego Euskal Herrian, %62 izan da erorikoa, eta sektorearentzat oinarrizko motorra da hori. Europako gobernuak gertutik ari zaizkio erreparatzen autogintzaren arazo larriari, eta kezka horrek azaltzen du hainbatek suspertze plan handiak martxan jarri izana, inoizko handienak diruz eta helburuz. Madrilek berak 3.750 milioi euroko plan bat onartu zuen joan den astean, eta auto berriak erosteko laguntzak jasotzen ditu plan horrek.
Basamortua igarotzen
Autogintzaren egoera beltzak ez die bakarrik eragiten ekoizle handiei eta haien osagai hornitzaileei, tartean Cie Automative eta Gestamp, baizik eta baita makina-erremintari ere, autogintzarekin lotutakoa baita haren salmenten parte handi bat. Alor horrek ematen du kalitatezko enplegu asko Euskal Herrian.
COVID-19ak eragindako krisi ekonomikoak ez dezan luze jo, oinarrizkoa da industriak azkar erreakzionatzea, baina Mondragon taldeko presidente Iñigo Uzinek egunkari honi esan zion atzo ziurgabetasuna gailentzen dela oraingoz, «basamortu bat» igarotzen ari direla enpresak, eta merkatuetan gutxieneko normaltasun bat lortu arte ezingo dela hasi susperraldi esanguratsu bat. Alegia, birusaren eboluzioak finkatu duela susperraldiaren erritmoa.
Industria da oinarriko aldagai bat ekonomian datorren urtean edo aurtengoaren bukaeran zeharkako ondorio posible hori gerta dadin, eta irailetik aurrerako jarduera gertutik aztertu beharko da, jakiteko sektorea asmatzen ari ote den birusak baldintzatutako merkatuekin ere aurrera egiteko.
«Pentsio publiko duinen alde eta adinekoen egoitzetan arreta duin baten alde ote dauden jakin nahi dugu hauteskundeen aurretik», azaldu zuen Fanok; «eduki horien inguruan ze konpromiso hartzeko prest dauden jakin nahi dugu». Beste bozeramaile batek, Andrea Uñak, azaldu zuen Rementeriarekin elkartu nahi dutela «adinekoen egoitzetan egon diren heriotza kopuru izugarriak direla eta». Pentsiodunen mugimenduak Arabako eta Gipuzkoako aldundiei ere egin die eskaera bera, baina gaur arte, soilik Jaurlaritzako Osasun sailburuarekin biltzeko konpromisoa lortu du. «Borroka horrekin jarraituko dugu, gure proposamenak ezagut ditzaten, eta egoiliarren senitartekoekin batera joan nahi dugu».
Koronabirusak bizikletak hartzera animatu du jendea. Kalean nabari da hori, eta lantegi eta dendetan ere bai. Biek diote salmentak «bikoiztu baino gehiago» egin direla, eta Prietok uste du «diotena baino handiagoa» dela. «Alemanian esaten dute halako hiru dela. Zaila da kuantifikatzea. Bezeroak denda batetik bestera dabiltza bizikleta bila. Guk nahita ere ezin dugu gehiago fakturatu. Modeloen %20 inguru amaitu zaizkigu, eta ezin dugu gehiago eskatu, ez dagoelako».
Dendetan ez ezik, tailerretan ere gainezka daude, garajean edo trastelekuan ahantzitako bizikleta zaharrak konpontzen, bereziki. Bezeroen artean, denetarik izan dute: inoiz ez edo oso gutxitan ibilitakoak, ohitura berreskuratu nahi dutenak, eta berria erostera animatu direnak. «Jakin badakigu askok utziko dutela, baina beste askok eutsiko diote. Azken urteetan nabari genuen goraldi bat, eta uste dut honek balio dezakeela joera indartzeko», azpimarratu du Prietok. Egun, Euskal Herrian egunero edo ia egunero bizikleta erabiltzen dutenen kopurua Europako kopuruen (%12) oso azpitik dago. Gipuzkoan, %7k, baina lautik hiruk kirola egiteko edo aisialdirako erabiltzen dute.
Errebote efektua
Modelo guztietan oso antzera igo igo zaizkie salmentak. Oiartzun Bikeko arduradunak dio hasieran gehiago izan zirela prezio apaleko bizikletak, eta horixe bera berretsi du BHkoak. Haiek stockeko arazoak izan dituzte. Izan ere, azken urteetan erdi-goi mailako sailetan espezializatu dira, kirol denda edo kate handien produktuetatik bereizteko. Gama handikoak ere saldu dituzte; orain, «hutsik» dute biltegia. Olasolok dio udarako prest izango dituztela katalogo berrikoak. «Topera ari gara lanean».
Dena den, azpimarratu du enpresak ez duela bere estrategia aldatuko. «Hastapenerako bizikleten produkzioa zertxobait handituko dugu, baina argi dugu gure ildoa beste bat dela. Orain gertatzen ari denak ez gaitu baldintzatuko; gure apustuak oso emaitza onak eman dizkigu». Urtetik urtera %10 gehiago fakturatzen ari da BH; antzekoa da sektorearen batezbestekoa.
Sektoreak urte hasiera ona izan zuen. Eta koronabirusa dela eta, Hego Euskal Herriko dendak ia bi hilabetez itxita egon badira ere, errebote efektua «izugarria» izaten ari dela azaldu du Prietok. Denbora horretan Internet bidezko salmentetan ere nabaritu dute igoera, eta hori, BHren kasuan, saltzaile fisikoei ere egin die mesede, duela urte batzuk abiatutako salmenta modeloa dela-eta. Olasolok gogoratu duenez, online erosten diren BHren produktuak dendari batek muntatzen ditu, eta hark ere etekina lortzen du. «Gertuko komertzioa zaintzeko modu bat da; guretzat, ezinbestekoak dira».
Gasteizko bizikleta ekoizleak, dena den, atzerrian saltzen du gehien —70 herrialde ingurutan—: produkzioaren %75 inguru. Olasolok azpimarratu duenez, Europako hainbat herrialdetan oinarrizko zerbitzutzat jo dituzte bizikletak, eta osasun krisiaren unerik larrienetan ere zabalik egon dira dendak eta konponketa tailerrak. «Bi-hiru hilabete hauetan asko handitu ditugu esportazioak». Hego Euskal Herrian, berriz, nahasmendua egon zen horrekin. Espainiako Gobernuak oinarrizko zerbitzutzat jo zituen bizikletekin loturiko negozioak, baina leku gehienetan debekatu zieten ateak zabaltzea konfinamenduak iraun zuen denboran. «Gutako askok gerora jakin genuen zabaltzerik bagenuela». Ateak itxita, Oiartzun Bikeko tailerrak jarraitu zuen lanean, enkarguz: «Etxeetara joan, bizikletak hartu, garbitu —berrogeialdian jarri—, konpondu eta itzuli. Lantalde bat izan dugu zaintza lanetan».
Dena den, eta gerora zer etorriko zen ez zekitenez, aldi baterako lan erregulazio bat ere egin zuten. Baina dendako ateak zabaltzeko baimena jasotzearekin batera, langile guztiak itzuli ziren lanera, eta jende gehiago kontratatu behar izan dute. BHn, berriz, bi egunez baino ez zituzten itxi Gasteizko bulegoak, eta Portugalen duten fabrika egun bat bera ere ez zen gelditu. Ez zuten aldi baterako lan erregulaziorik egin: 200 behargin dira.
Elektrikoen momentua
Gaur egun, BHk bere irabazien erdiak bizikleta elektrikoetatik lortzen ditu. Euskal Herrian aitzindaria da, baina saldu, orain arte behintzat, atzerrian saltzen ditu gehienak. «Euskal Herrian pixka bat berandu iritsi gara elektrikoetara; duela urte batzuk, guk produzitutakoen %90 kanpoan saltzen genituen, baina azken bi urteetan handitu da interesa».
Denbora horretan ere izan da beste aldaketa bat; hasieran, mendiko bizikleta elektriko gehiago saltzen zituzten; orain, geroz eta gehiago dira hirikoen alde egiten duten bezeroak. «Hemen, bizikleta beti ulertu da kirola egiteko tresna bat balitz bezala: lehiatzeko. Baina mentalitate hori aldatzen ari da, eta gehiago hurbiltzen Europakora. Aldea, dena den, oso handia da oraindik».
Prietok ere nabaritu du hiriko elektrikoekiko interesa azken asteetan. «Jendeak garraio publikoa eta jende pilaketak saihestu nahi ditu, baina, aldi barean, osorik iritsi nahi du tokietara, lanera, eta ez izerditan». Dena den, Prietok dio askok hiriko bizikleta elektrikoei buruzko interesa agertu bai baina azkenean ez direla erostera «ausartzen». Prezioa izan daiteke motiboetako bat. Gaur egun, batez beste, 260 euro balio du hiriko bizikleta batek, eta 704 euro mendikoak. Elektrikoen artean, 1.750 euro hirikoak eta 2.200 mendikoak.
Administrazioek emandako diru laguntzek urrats hori egiten lagundu dezaketela uste du Olasolok, baina azpimarratu du horrekin batera azpiegituren alorrean ere «zer hobetu asko» dagoela. «Gure hiriak oro har ez daude prestatuak, eta are gutxiago elektrikoetarako: adibidez, aparkaleku seguruak behar dira». Agintarien jarrerarekin «oso eszeptikoa» da Prieto. «Garraio garbia babestu behar dela diote, baina gero zer? Jendea laguntzarik gabe ere ari da bizikletak erosten, administrazioaren aurretik doa».
Ezustean iritsi da eta izugarria izan da. Zein da Mondragoneko enpresen egoera gaur-gaurkoz? Kolpeari neurria hartzen ari dira oraindik edo hasi dira aurrerago begiratzen?
Egia esango dizut: inork ez dauka erantzun zehatzik oraindik. Noiz bukatuko den ere ez dakigu. Birusaren eboluzioak markatuko ditu erritmoak. Birusak mendean-edo jarraitzen badu, orain bezala, azkar jarriko gara berriro martxan. Baina gakoa konfiantza da. Hori gabe ezin da hazi, eta bi arrazoi daude konfiantza oso txikia izateko enpresetan: birusa bera eta eskaera falta. Datorrena irudikatzeko hirugarren hanka Europak ematen digu. Ematen du bere rola ondo jokatzera doala, eta hori oso garrantzitsua da. Hau munduko arazo bat da, eta erantzun globala eskatzen du. Ez dugu ahaztuko AEBen eta Txinaren arteko arazo potoloa ere. Norgehiagoka horrek segituko du Trumpek hauteskundeak ez baditu irabazten ere.
Ez irabazteak lagunduko luke pixka bat, ezta?
Bai noski. Hura baino okerragorik azaltzea oso zaila ematen du.
Panorama beltz samarra margotu duzu…
Europak esperantzako arrazoiak eman dizkigu. Orain arte oso ahul aritu da, baina itxura batean bere rola jokatzera doa; oraindik ez dago adostasuna, beti dago zerbait… baina gakoetako bat da susperraldi azkarra egon dadin.
Nazioarteko merkatuak normalizatu arte posible al da enpresei ralentian eustea? Noiz arte egon daitezke horrela kooperatibak?
Sektore bakoitzak, enpresa bakoitzak, bere egoera zehatza dauka. Jarduera berreskuratzen hasi gara, ordea, eta %75 inguruan gaude jada. Kontua da ezin dugula ikusi ongi datorrena. Autogintza ez dago ongi, lehengo arazoek hor jarraitzen dutelako: auto elektrikoa, autonomoa… gauza asko daude dantzan. Eta horrek ez du laguntzen. Baina Europako estatuak laguntzak ematen ari dira, azkena Espainiakoa. Ez da erraza jakitea noiz arte egon daitezkeen enpresak horrela, baina kooperatibetan neurriak hartzen hasi dira dagoeneko. Likidezia ziurtatzen ari dira, ICOren, Elkargiren eta bankuen bidez. Egia da, ordea, errentagarritasun aldetik ez gabiltzala ongi, eta balantzeak ziurtatu behar dira. Horregatik, soldata maila jaisten ari da enpresa askotan, bakoitzak bere egoeraren arabera. Gastua murriztu behar da.
2008ko krisi handiak aurrean eraman zuen Fagor Etxetresnak. Gogor jo zuen taldea gertakari hark. Zenbateko soldata jaitsierak egiten ari dira?
Enpresa bakoitzaren araberako jaitsierak dira. Bazkideek erabakitzen dute. Zertarako? Egoerari aurre egiteko bai, baina estrategiari eutsi eta hurrengo urratsak prestatzeko ere bai. Irtengo baikara halako batean, hori seguru.
Enpresa bat kooperatiba izatea mesedegarria al da soldata jaitsiera horiek azkar erabaki daitezen? %13 arteko jaitsieraz hitz egiten ari baikara, ezta?
Hartu behar ziren lekuetan neurri gogorrak hartu dituzte batzuek, eta azkar eman dute pauso hori. Eredugarri izan dira. Lehen ez dakit zer gertatuko zen, baina orain gauzak azkar eta ondo egin dira, erreakzio azkarra gauzatuta.
Apokalipsia datorrela, V formako susperraldia… Zarata handia dago. Zer diote merkatua bertatik bertara ezagutzen duten enpresariek? Noiz iritsiko da susperraldia?
Birusa menderatzen bada, edo egoera gutxi gorabehera normalizatzen bada, ekonomia mugitzen hasiko da. Egoera oso apartekoa da, berria, baina aukera ematen badigute, gora hasiko gara, eta gainera palanka bat dago horrela izan dadin mundu osoan. Sekula hartu gabeko neurriak hartzen ari dira, neurriz eta helburuz, eta horrek aldea egin dezake. Ez da berehalako soluziorik egongo, baina oraingo zulotik ateratzen hasiko gara.
Orduan birusak su-etena ematen badu urte bukaera arte, bada aukerarik susperraldia aurten ikusteko?
Ez da ezinezkoa, baina birusaren eboluzioaren arabera izango da. Begira Pekinen eta Alemanian gertatu dena. Erne jarraitu behar dugu.
Bexen ezagun egin da maskarei esker. Onnera Group ere sartu da hor. Mondragon Assemblyk makinak egin ditu. Urgentzia bati erantzuteaz harago, negoziorako aukera aurkitu dute taldeko enpresa batzuek, ezta?
Maskaren ekoizpenean hasteko ez zegoen negoziorako motibaziorik, benetako urgentzia bati erantzutea baizik. Orain maskaren eskaera jakin bat dago, noski, eta jarduera ekonomiko bat sortu da, eta enplegua. Sektore horretan ezin da beste herrialde batzuen mende egon, eta aurrerago sortuko dira ildo beretik beste jarduera batzuk.
Enpresa asko sartu dira negozioan. Denentzat lekua egongo da maskaren eskaria apaltzen denean?
Merkatuan aukera berri bat sortzen denean eragile asko azaltzen dira, baina gero aukeraketa bat dago. Hala ere, eskaerak hor jarraituko du aurrerantzean ere, ez beharbada oraingo mailan, baina lehen baino handiagoa izango da beti.
Madrilgo Kongresuan izan zara hizlari Berreraikitze Sozioekonomikorako Batzordean, eta Voxeko kide baten galdera iraingarri bati erantzun behar izan diozu maskaren harira. Zer ikasi duzu bidaia horretan?
Voxi buruz ez dut hitz egingo; izan du bere tartea, eta ez diot gehiago eman nahi. Gure pentsaera eta gure beharra foro horretan helaraztea zen nire asmoa. Ordezkari haren galderak ez zuen zerikusirik horrekin; denok dakigu zertan ari zen.
2019an salmenta errekorrra egin zuen taldeko industriaren adarrak. 2020an saihetsezina da hondamendia?
Ez, oraindik ere partida jokatzen ari gara; ez doa ondo, baina batzuetan azken minutuan iristen dira golak. Ez nuke etsiko oraindik. Batez ere Europan adosten ari diren neurriak iragarri bakarrik ez, iristen badira, egon daiteke aukera urtea txukuntzeko.
Autogintzaren sektorea ataka larrian dago aspaldiko arazoak gaiztotu ondoren. Elektrifikaziotik urrun badaude, etorkizunik izango al da euskal hornitzaileentzat?
Auto elektrikoaren inguruan teknologia asko daude, eta ikusteko dago oraindik zein nagusituko den. Baina, bai, hortik hurbil egon behar dugu. Dena den, auto batean ez da dena motorra; osagai asko daude, eta auto soilenak ere automatismo ugari ditu orain. Beraz, gure osagai hornitzaileek badute zer garatu eta non lehiatu, baina, horretarako, oinarrizkoa da auto ekoizleen alboan aritzea.
Alemania eta Frantzia estatu laguntzen bidez prestatzen ari dira beren enpresak, birusak eragindako lege aldaketa tarteko. Merkatuan posizioak galtzeko arriskuak kezkatzen zaitu?
Krisia dela edo ez dela, beti lortu dituzte laguntza horiek aplikatzea. Lur jota zeuden enpresak zutik jarri dituzte. Ez da berria. Eta arriskutsua da, bai, krisiak etortzen direnean merkatuko posizioak alda daitezkeelako. Gu ere ari gara horrelako mugimenduak zaintzen, jokotik kanpo ez gelditzeko. Krisia egokia baita giharra duenak beste enpresak erosteko. Orain ekoizpena etxera ekarri nahi dute askok. Guk ez dugu ikusten gaizki kanpoan egotea, kanpoko merkatuak elikatzeko bada.
Zenbateraino itotzen ari dira kooperatibak? Lidergoak gal daitezke apnea hau bukatzean?
Mondragonen enpresa asko daude, eta denetik dugu, liderrak direnak eta ahulagoak ere bai. Batzuk sendoago aterako dira, eta beste batzuk bidean gal daitezke, krisiak zenbat irauten duen, horren arabera ikusiko delako noiz arte eutsi ahal diezaioketen. Basamortu bat igarotzen ari gara, eta batzuk bidean gera daitezke.
Ez duzu baztertzen itxierarik?
Ez dut kasu argirik ikusten gaur-gaurkoz, baina ikusi egin behar da honek zenbat irauten duen.
Taldeak baditu elkartasun mekanismo batzuk. Enpresa askok egin dute laguntza eskaera?
Beti egoten dira kasuak, baina ez dira hazi bereziki. Gure funtsak hor daude, eta kanpokoak ere bai. Enpresek finantza arloa berrindartu dute; hala ere… ehun urteko gaitzik ez da izango, baina hortik onik ateratzen den gaixorik ere ez.
Eroskiren 2019ko emaitzek irabazi argiak islatu dituzte. Zalantza guztiak uxatu ditu?
Eroski bere bidea egiten ari da, ondo doa. Garrantzitsuena da negozioa nola dagoen, eta negozio arrunta urtez urte hobetzen ari da. Errentagarria da. Beste kontu bat da doikuntzak egin behar izan dituela. Urte batzuetan emaitza negatiboa izan du, garaia ez zen egokiena ere, baina hor dago etorkizunerako estrategiaren emaitza. Zenbat zor itzuli du?
1.900 milioi euro.
Ea nork duen gaitasuna hori egiteko. Zoriontzekoa da egin duten lana.
Langile bazkideek bere gain hartu behar izan dituzte galerak. Kooperatiba izan ez balitz zutik egongo litzateke orain?
Beharbada Errusiako oligarka bat egongo litzateke Agustin Markaideren lekuan, eta kooperatibarik ez legoke. Eroski erabat markatu du kooperatiba bat izateak, eta azken krisi honetan ere izaera sozial hori argi erakutsi du. Jarrera txalogarria izan du, eskaerari erantzun aparta emanda, bulegoetako jendea saltokietan lanean egonda, adibidez.
Salmentak asko hazi dira janari banaketan hil hauetan. Horrek ere lagunduko du noski.
Asko hazi dira, baina negozioaren beste atal batzuk itxita egon dira. Haien ekarpena zero izan da. Bidaia Agentziak, bazarretako adarra… hori gelditik egon da.
Nola bizi izan duzue alarma egoeraren atariko kaosa? Enpresak ixteko eskerak egon ziren?
Txinatik maskarak eta beste babesgarriak ekartzeko aukera izan dugu hasieratik, eta milioika ekarri digutu, guretzat, Osakidetzarentzat, aldundientzat, eta baita beste enpresa batzuentzat ere. Ez da negozio bat izan, zerbitzua baizik. Shanghaiko aireportua gehien pagatzen zuenarentzat zegoen orduan, argi. Bada, horri esker eta protoloei esker aurrera egin dugu, eta gure jendearen erantzuna itzela izan da.
«Begira zer galdera egin zidan lankide ohi batek joan den astean». Lourdes Pulidok bizitasunez hasi du kontaketa. Hiru hamarkada egin ditu zahar etxeetan lanean, orain erretiratuta dago, eta euskal emakume pentsiodunen Oneka plataformako kidea da. «Erizain laguntzailea da bera, nire lankide ohia. Honela esan zidan: ‘Zergatik daukat nik orain Javik izen bat esatearren baino pentsio txikiagoa, biok soldata berbera izan badugu beti?’. Eta orduan hasi nintzaion azaltzen: ‘Javik ez du ez eszedentziarik hartu eta ez lanaldi murrizketarik eskatu seme-alabak zaintzeko, ezta? Zuk, aldiz, eszedentziak hartu dituzu seme-alaba bakoitzeko eta, gainera, zeure eskubide osoa daukazunez, ahal izan dituzun lanaldi murrizketa guztiak hartu izan dituzu zaintzarako. Horregatik, azken 25 urteetako kotizazio oinarriak, zureak eta Javirenak, ez dira berdinak’. Kostatu zitzaion ulertzea, baina ulertu zuen».
Pulidoren lankide ohiaren kasua ez da salbuespena, baizik eta araua. 2018an, Emakunderen arabera, soldata arrakala %24koa zen Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan. Era berean, Hego Euskal Herrian emakumeen batez besteko erretiro pentsioa gizonena baino %39 apalagoa zen alderaketa egiteko: EBn %16koa zen. Emakume erretiratuek hilean 993 euroko pentsioa jasotzen zuten batez beste, eta gizonek, 1.626 eurokoa: hilean 633 euro gutxiago beraz.
Gizarte Segurantza, hein batean, gizartearen ispilu handi bat da. Hau da, birsortu egiten ditu lan merkatua eta ordainik gabeko zaintza lanak sexuen arabera antolatuta egoteak eragiten dituen desorekak. Betikotu egiten ditu.
Horregatik, Hegoaldeko pentsiodunek berariaz jarri zuten arreta emakumeen diskriminazioan 2019ko abenduan Gasteizko eta Iruñeko ganberetan erregistratutako eskaera zerrendetan. Neurri zehatzak eskatu zituzten, hala nola kotizazio aldi luzeagoak aitortzea senideak edo seme-alabak zaintzeagatik bakarrik 2016tik aurrera erretiratutako emakumeek jasotzen dituzte %5 eta %15 bitarteko gainsariak seme-alaba kopuruaren arabera, eta zaintza lanen aitortza soziala eta ekonomikoa egitea 65 urtetik gorakoei kotizaziorik gabeko pentsio berezi baten bidez.
Debatea sakona da, ekonomia feministak behin eta berriz plazaratu duena: alde batetik, bistaratu beharra dagoela ezen, soldatapeko lan merkatu kapitalistak funtzionatu ahal izateko, handik kanpo, itzalpean, zaintza lan erraldoia jartzen dela emakumeen bizkar; eta, bestetik, bizitza duina jarri beharra dagoela antolaketa sozioekonomikoaren erdigunean kapitalaren ordez.
«Munduan eragin ahal izateko, lehenik eta behin mundua bera birpentsatu behar dugu», gomendatzen du Amaia Perez Orozco ekonomialari feministak. Bada, hausnarketa bide horretan sartu dira buru-belarri pentsiodunak.
5. atala: Aberastasunaren banaketa
Zerga presioa
[…]
ELAk 2018an egindako fiskalitate azterketaren arabera, Hegoaldeko presio fiskala BPGaren %31koa zen 2015ean zergak eta Gizarte Segurantzako kotizazioak hartzen ditu aintzat, Europako Batasuneko batezbestekoa baino 7,7 puntu apalagoa eta Espainiakoa baino ia hiru puntu txikiagoa. ELAk kalkulatu du euskal ogasunek urtean 6.728 milioi euro gehiago bilduko lituzketela baldin eta EBko batez besteko zerga presioa ezarriko balute (BPGaren %38,7): 5.052 milioi euro gehiago Araba, Bizkai eta Gipuzkoan, eta 1.675 milioi euro gehiago Nafarroan.
Espainiako zergapetze maila zertxobait handiagoa da Hego Euskal Herrikoa baino, baina EBko batez bestekoa baino apalagoa hura ere, BPGaren %33,9koa. Zerga bilketaren maila Europako batez bestekora igoz gero, Espainiak urtean 50.000 miloi euro inguru gehiago bilduko lituzke, eta horrekin estali ahal izango luke Gizarte Segurantzaren ia 19.000 milioi euroko defizita, adibidez. Frantziak, ostera, EBko presio fiskalik handienetakoa dauka, Danimarkarekin batera; BPGaren %46 ingurukoa zen 2015ean.
«Espainia prest balego presio fiskala EBko mailara igotzeko, ordaindu ahalko lirateke pentsioak, menpekotasuna, osasuna…», adierazi du Ignacio Zubiri EHUko Ogasun Publikoko katedradunak. Hala ere, uste du kalkulu horiek guztiek balio dutela paperaren gainean, baina errealitatea hori baino konplexuagoa dela. «Sinistu dezakegu presio fiskala igoko dutenik? Ez», esan du irmo. «Hemen bizio txar bat daukagu: inork ez du sinisten Jainkoan, baina mundu guztiak sinisten du mirarietan. Eskuineko guztiek esaten dute zergak jaitsi ditzaketela eta gehiago gastatu, hazkunde ekonomikoari esker; ezkerrekoek diote iruzur fiskala murriztuta eta aberatsei zergak igota dena konpontzen dela. Baina zenbakiek ez dute ematen: ez bide batetik, ez bestetik. Egia da iruzur fiskal handia dagoela, egia da tartea dagoela gauza askorentzat… Baina uste dut ez dagoela inor hori egiteko borondatea eta gaitasuna daukanik», ondorioztatu du.
8. atala Zailtasunak eta aukerak
Pluraltasunaren kudeaketa
[…]
Elkarren arteko desadostasunak desadostasun eta tentsioak tentsio, pentsiodunen kolektiboko korronte ezberdinek pluraltasunari eta batasunari eusteko mezua nabarmendu dute. «Nik ez nuke nahi, adibidez, pentsiodunen aldarrikapenak erabiltzea borroka politiko baterako, alderdien arteko borrokarako. Halakoek kezkatu egiten naute pixka bat», esan du Agijupenseko presidenteak. Mugimenduaren barruko ahots batzuen «tonu zakarra eta gogorra» leuntzeko ere eskatu du, baina ez du arriskurik ikusten mugimendua apurtzeko: «Nik uste dut inportantea dela desberdintasunean elkartasun minimoetara iristea. Gure indargunea horixe da».
Xabier Isasak, Bizkaiko Pentsiodunak Martxan elkarteko ordezkariak azaldu du taldearen motorra dela iritzi kontrajarriak kontrastatzea eta akordioak egiten saiatzea. Are gehiago beste eragile batzuekin elkarlana sakontzea erabaki zutenetik: «Momentu batera arte, koadro bat irudikatzen egon gara, baina brotxa lodiarekin. Orain, denbora aurrera doan neurrian, tokatzen zaigu brotxa finagoa erabiltzea, koadroa gehiago zehaztea. Xehetasun horiek ateratzen diren neurrian, kontraesan sakonagoak ateratzen dira. Denboraren poderioz, etengabe egin behar diegu aurre erronka berriei: bai sistemak berak jartzen dizkigun erronkei, bai eta gure barnean sortzen direnei ere. Azken batean, geu ere sistemaren produktu bat gara. Etengabeko dinamika bat da gurea».
Aniztasuna eta elkarkidetza goraipatu ditu Duintasuna elkarteko Maria Serranok ere: «Iruditzen zait mugimenduaren alde onei, osasuntsuei, erresilienteei begira egon behar dugula beti, bidetik ez ateratzeko, zeren sistemak berak, botereen sistemak, gaitasun handia dauka gu zatitzeko». CCOOko Eduardo Garcia Elosuak, era berean, zatiketaren antzutasunaz hitz egin du, Tazito erromatar historialariaren esapide bati helduta: «Nork bere aldetik borroka egiten dutenek porrotean egiten dute bat». Garcia Elosuak pentsatzen du «pena» izango litzatekeela hausturaren bat gertatzea, «zeren funtsean ados gaude pentsio sistema publikoaren defentsan, zeina ez baita arazo ekonomiko bat, baizik eta aberastasunaren banaketaren arazo bat». Itxaropena du pentsiodunengan: «Uste dut behar adinako esfortzua egingo dela hausturarik ez izateko».