Euskal Y-a ez da europar trenbide sarearekin lotuta egongo 2037a baino lehen. Ipar Euskal Herrira iritsiko den frantziar tartea ez da lehenago prest egongo.

Espainiako Gobernuak 16.000 milioi euroren funts berezi bat sortu du bere menpeko erkidegoei osasun gastu gehigarriak eta beste gastu batzuk ordaintzen laguntzeko. Eusko Jaurlaritzak eta Nafarroako Gobernuak ere jasoko dute dirua COVID-19 Funtsetik, baina oraindik ez dakite zehazki zenbat. Jaurlaritza, berez, oso haserre azaldu da Madrilekin, funtsaren banaketa «aldebakarreko planteamenduarekin» egin duelako, aurrez aurreko negoziaziorik gabe, legeak horretara behartzen duen arren.

Espainiako Gobernuak hiru ataletan banatu du funtsa: 9.000 milioi izango dira osasun gastuak ordaintzen laguntzeko, 2.000 milioi hezkuntza gastu gehigarrietarako, eta gainontzeko 5.000 milioiak, berriz, zerga bilketan izandako jaitsieraren zati bat konpentsatzeko.

Azken atal horretatik kanpo geratuko dira Jaurlaritza eta Nafarroako Gobernua, foru ogasunen bitartez biltzen baitituzte zergak, eta ez Espainiako Ogasunak jasokoetatik.

Edonola ere, Maria Jesus Montero Espainiako Ogasun ministroak iragarri du EAE eta Nafarroa «konpentsatu» egingo dituela, eta bi erkidegoekiko harremanetarako batzorde mistoan hitz egingo dutela gai horri buruz.

Batzorde horretan epelak entzun ditzake Monterok, baldin eta elkartzen direnerako ez bada baretu Jaurlaritzak atzo erakutsitako haserrea. Monterok azalpenak eman eta gutxira, agiri bat argitaratu zuen Jaurlaritzaren Ogasun Sailak, Itun Ekonomikoaren Batzorde Mistoaren premiazko bilera bat eskatzeko. Izan ere, Pedro Azpiazuren sailak uste du kupoa zehazteko metodologiari buruzko legearen «urraketa nabarmena» egin duela Espainiako Gobernuak. COVID-19 Funtsa aurrekontu izaera duen ezohiko funtsa dela eta horrelakoak berarekin negoziatu behar duela esaten du Kupoaren Legearen 11.4 artikuluak, «hitzez hitz».

Gainera, Gasteizko gobernua ez dago ados Madrilek foru erkidegoak funts horren azken ataletik baztertu izanarekin. Zehazki, erkidegoen konpentsazio funtsaren 5.000 milioiren artean 800 milioi daude garraio publikoek jaso ez dituzten diru sarrerak konpentsatzeko. Madrilek azaldu du sistemak ez direla «homologarriak», baina Jaurlaritzak ez du azalpena onartu: «Inolako oinarririk ez duen motibazio bat da, sistema fiskalen arabera ez baitago alderik transferentziak dituzten banaketarako irizpideetan, garraio arloko diru sarreren jaitsieretan ezta funtsaren nondik norakoetan ere».

Superabita, gastatzeko

Arazo gutxiago izango ditu Jaurlaritzak Monteroren beste erabaki batekin: 2019an izandako superabita gastatu ahal izatea krisiaren kalteak konpontzeko. 328 milioi euro dira Jaurlaritzaren kasuan, eta 101 milioi Nafarroaren kasuan. Superabita zorra txikitzeko baliatu behar zuten lehen derrigorrean, eta zati bat horretara bideratu dute dagoeneko.

COVID-19 Funtsaren lehen zatia, 6.000 milioi euro, uztailean ordaindu nahi du Madrilek, eta erkidego bakoitzak egindako gastua izango da irizpide nagusia. Osasunaren atalaren bigarren zatia, 3.000 milioi, azaroan banatuko du. Hezkuntzari dagozkion 2.000 milioiak, berriz, irailean iritsiko dira, eta biztanleria izango da irizpide nagusia. Abendurako geratuko dira 5.000 milioi, baina poltsa horretan ez dago ezer Jaurlaritzarentzat eta Nafarroako Gobernuarentzat.

MUSKIZ. Iñigo Urkullu Eusko Jaurlaritzako lehendakariak jakinarazi du bere gobernuak 140 milioi euro jarriko dituela COVID-19aren krisiaren ondorioz galdutako enplegua berreskuratzeko. 42 milioi euro emango dizkie udalei, enplegua sustatzeko tokiko planak abian jar ditzaten, bereziki «lehentasunezko jardueratzat» jotako sektoreak indartzeko. Beste 66 milioi langabezian dauden pertsonei prestakuntza emateko, Lanbideren bidez; Urkulluk esan du «prestakuntza, diagnostikoa eta aholkularitza pertsonalizatua» ematea dela helburua, laneratzea errazteko. Horrekin batera, lanbide heziketan dauden ikasleen Hezibi programak 2,3 milioi euroko finantzaketa izango du.

Azkenik, Gobernu Kontseiluak 30 milioi euroko gastua baimendu du lanean ari diren eta gaitasunak hobetu nahi dituztenei prestakuntza emateko.

Horrekin batera, jakinarazi du susperraldi ekonomikorako eta enplegurako «estrategia berri» bat lantzen hasi direla, hurrengo legealdian abian jartzeko.

Krisia gogorra izaten ari da gizarte guztiarentzat, eta irteten zaren arte ez dakizu itsasoak zer emango dizun, baina ontziek hegaluzean dute jarria itxaropena». Miren Garmendia Gipuzkoako Arrantzale Kofradien elkarteko idazkaria da, eta adierazgarria da haren esaldia. Izan ere, arrantzaleen aurtengo errealitate gordinaren isla baino ez da. Antxoaren kanpaina «txarra» izan dela ez du ezkutatu, eta, aurretik, berdela iaz baino %15 eta %20 artean merkeago saldu zen. Gauzak hala, udako kanpaina gutxitan bezain garrantzitsua da.

Gipuzkoako 37 ontzi —ia guztiak— eta Bizkaiko bi hegaluzetara irten ziren herenegun. Lehendabizi beita harrapatuko dute —kanabera erabiltzen dute gehienek— eta gero hasiko dira arrantzan. Azore uharte inguruan ibili diren ontziek «zerbait badagoela» diote, eta antxoa ugari egotea kanpaina on baten aurrekari izan daiteke, hegaluzea jan bila sartzen baita Bizkaiko golkora. Aurreko bi urteetakoak behintzat oparoak izan ziren. Iaz, esaterako, abuztuaren 27rako kuota osoa arrantzatua zuten. Bizkaiko eta Gipuzkoako portuetan 7.940 tona deskargatu zituzten, eta kiloak batez beste 3,51 euroko prezioa izan zuen enkantean.

Hegaluzeari dagokio antxoa txikiak eta COVID-19ak eragindako kaltea konpontzea. Jaurlaritzaren Arrantza Behatokiaren arabera, antxoaren kanpaina arrantzontzien urteko diru sarreren %25 da; aurten, kuotaren %58 baino ez dute erabili. Iragan astean erabaki zuten gehiago ez harrapatzea, eta bi ontzik jarraituko dute bakarrik. «Antxoa egon badago, baina itsasoa eta merkatua ez datoz bat. Antxoa txikia da, kontserbarako balio ez duena, eta horrekin lortzen da preziorik onena. Astebetez baino ez zen egon handia, eta Asturiasen, gainera», azaldu du Garmendiak.

Hegaluzetara errentagarritasun handiagoaren bila joan dira arrantzaleak. Goiz joan beharra dute, gainera, Europako Batasunak Espainiari emandako 15.000 tonak ez baitaude kofradiaka edo ontzika banatuta. Euskal arrantzaleek banaketa egiteko eskatu dute azken urteetan, arrantzaturiko kopurua dosifikatu eta kanpaina denbora luzatzeko —urrira arteko kanpainak ez dira antzinako kontuak—. Euren eskaerek, baina, ez dute arrakastarik izan oraingoz, eta kuota betetzean kanpaina bukatu egiten da. Hegaluzea, baina, ez da antxoa bezain delikatua; hobeto kontserbatzen da ur hotzean eta hozkailuetan, eta merkatuan «arazo gutxiago» izatea espero du kofradiako idazkariak.

Ostalaritzaren bultzada

Hitz gakoa, baina, «merkatua» da, eta hor bai, nabaritu da koronabirusaren eragina. «Ostalaritza kontsumoak erabat egin du kale antxoarekin. Hilabetez itxita egon ondoren, orain irekiko dituzte taberna eta jatetxeak, eta hegaluzeari tiraka hasiko dela espero dugu. Egia da etxeko kontsumoa handitu egin dela, baina errestaurazioaren merkatuak atontzen du prezioa».

Hegaluzetara baino ez dira joango, euskal ontziek hegalabur kuota «ia osoa» saldu baitute berriz. Atungorria deritzona da, zimarroia, urtez urte jatetxeetan ospe handiagoa hartzen ari dena, baina euskal arrantzaleei errentagarriagoa suertatzen zaie kuota Espainia hegoaldeko haztegiei saltzea. Iaz %80 saldu zuten; duela bi urte, %82. Izan da osorik saldu duten urterik ere; 2013, kasurako.

Baina aurten ezin da arriskatu. «Guretzat gorde dugun kopurua gutxi da, testimoniala», aletu du Garmendiak: «Gehiago nahi genuen, badugu proiektu bat horren inguruan, baina koronabirusak merkatua aztoratu du. Operazio hori egiteko aukera on bat izan genuen eta baliatu egin dugu. Diru sarrera garrantzitsua da ontzientzat, eta horri esker hegaluzetara joateko aukera dute. Erregaia-eta aurretik ordaindu behar dira».

Idazkariak ez du argitu zenbatean saldu duten kuota. Erreferentzia modura, iaz portuetan deskargatu ziren 1.113 tonek kiloko 8,19 euroko batez besteko prezioa izan zuten lonjan, eta 2018ko 1.126 tonek, 7,5 eurokoa. Urte hartan, Gipuzkoako kofradiako presidenteak argitu zuen haztegiak «kiloko zortzi eta bederatzi euro artean ordaintzeko prest» zeudela. 2017an, kiloko bost euroan erosi zuten kuotaren zati bat.

Espainiako Gobernuak 16.000 milioi euro onartu ditu eta Euskadi eta Nafarroa konpentsatuko ditu. Euskadik eta Nafarroak superabita gastatzeko aukera izango dute.

Iñigo Urkullu lehendakariak iragarri du 140 milioi euroko partida bideratuko dutela COVID-19aren krisiaren ondorioz suntsitutako enplegua berreskuratzeko.

Etxebizitzen obrei dirulaguntzak emateko ezohiko programa jarri dute martxan Bilbon, auzo zaurgarrietan kokatutako higiezinei lehentasuna emango diena.

Poliki doa ekonomiaren suspertzea, eta, ondorioz, milaka langile nahi baino polikiago ari dira lanera itzultzen. Horiek horrela, konfinamenduaren hasieran indarrean jarritako ABEE enplegua aldi baterako erregulatzeko dosier bereziak beste hiru hilabetez luzatu nahi ditu Espainiako Gobernuak, irailaren 30era arte —ekainaren 30ean iraungiko dira bestela—. Gaurko ministroen kontseiluan onartu nahi zuen luzapena, baina denbora gehiago hartuko du, gizarte eragileen adostasunarekin onartu nahi duelako. Atzo saiatu zen, baina ez zuen lortu.

Lau ordu iraun zuen bilerak, baina akordiorik gabe bukatu zen. Agentzien iturrien arabera, adostasunari lehentasuna ematea erabaki zuen Espainiako Gobernuak, nahiz eta joan den astean akordioa lortzeko asteartera arteko epea eman zion Yolanda Diaz Lan ministroak. Oro har, gobernuaren planteamenduarekin ados egon arren, CEOE patronalak eta CCOO eta UGT sindikatuek nahiago dute aldi baterako erregulazio bereziak abenduaren 31 ra arte luzatzea. Argudiatu dutenez, jarduera ekonomikoa nekez hurbilduko da aurten koronabirusaren aurretik zegoenera, eta beharrezkoak dira enpresei eta langileei laguntzeko neurri bereziak.

Epe laburragoak nahiago ditu, ordea, gobernuak, aukera ematen diotelako luzapen bakoitzean enplegu erregulazio berezien baldintzak pixka bat gogortzeko. Hori egitea proposatu du oraingoan. Horrela, Diazek nahi du erregulazioan dauden langileen Gizarte Segurantzaren kotizazioen zati handiago bat hartzea enpresek beren gain. 50 langiletik beherako enpresetan, jarduerara itzuli badira, lanean dauden langileen kotizazioaren %60 aurreztuko lukete enpresek uztailean, %50 abuztuan eta %40 irailean. Langileak lanean ez badira, %35, %25 eta %15 gutxituko litzaieke kotizazioa. 50 langiletik gorakoetan, berriz, %35 aurreztuko lukete uztailean, %25 abuztuan, eta %15 irailean.

ABEE bereziek beste ezaugarriak gordeko dituzte: erregulazioan dauden langileek langabezia saria jasoko dute —kotizazio oinarriaren %70 da—, baina ez dute gastatuko. Hau da, nahikoa kotizatu dutenek ere izango dute eskubidea, eta besteei ez zaie beren langabezia sarirako eskubidetik kenduko orain jasotakoa.

Filtratutako informazioaren arabera, gobernuak beste baldintza batzuk jarri nahi dizkie aldi baterako erregulazioak erabili nahi dituzten enpresei: jarduera berreskuratu ahala jarri beharko dituzte langileak lanean, eta ezingo dute beste langilerik kontratatu, ezta langileei aparteko ordurik eskaini ere. Horrekin, asmoa da enpresek ez baliatzea laguntza publikoa lan kostu batzuk aurrezteko nahiko lan eta diru sarrera badituztenean.

Gainera, langileak arrazoi objektiboengatik kaleratzeko oztopoek irailaren 30era arte iraungo dute. Horren ondorioz, enpresak kaleratze bidegabeak erabiltzen ari dira, eta kalte-ordain handiagoa ordaindu behar dizkiete botatako langileei: 33 eguneko soldata lan egindako urte bakoitzeko, eta ez hogei egunekoa, kaleratze objektiboetan bezala.

Jaurlaritzaren osagarria

Aldi baterako erregulazioen inguruan badago lotu beharreko beste hari bat: langabezia sariaren osagarriarena. Erregulazioan dauden langileen sariak osatzeko proposamen bat egin du Eusko Jaurlaritzak, eta hari buruzko adostasuna bilatzen ari da Elkarrizketa Sozialerako Mahaian. Joan den astean akordioa oso gertu zegoela iragarri zuten, baina azkenean ez ziren ados jarri, eta gaurko ipini zuten hitzordua.