Ia hilabete eta erdiren ostean, amaitu da Agoizko (Nafarroa) Siemens Gamesako lan gatazka. Azkenean berearekin irtengo da enpresa: lantegia itxiko du, eta ez dute han lan gehiago egingo 238 langileek, baina, gutxienez, akordio bat erdietsi dute kaleratzeak horren traumatikoak izan ez daitezen.

Herenegun amaitzen zen langileen kontratuak bertan behera uzteko erregulazio espedientearen kontsulta epea, eta, goizetik, langile batzordeko ordezkariak sindikatuekin bildu ziren. 10:30ean hasi zen bilera, eta gaueko azken ordura arte ez zuten itxi akordioa. Langileek atzo berretsi zuten adostutakoa, goizean egin zuten batzar batean: espedienteak aldeko 148 boto izan zituen, aurkako 37, eta bi boto zuri.

Kaleratzeak abuztuaren 25aren eta irailaren 30aren artean egingo ditu enpresak, eta akordioan adostu dutena da zer gertatuko den aurrerantzean langileekin. 54 urte baino gutxiago dituztenek lan egindako urte bakoitzeko 45 eguneko ordainsaria jasoko dute, gutxienez 30.000 eurokoa.

55 urte edo gehiago dituzten beharginek, berriz, erretiroa aurrez hartzeko planak izango dituzte: 55 eta 60 urte artean dituztenei langabeziagatik jasotzen dutena osatuko die enpresak, soldataren %70-80 jaso dezaten 63 urte bete arte, eta 61 urtetik gorakoek lan egindako urte bakoitzeko 45 eguneko ordainsaria jasoko dute, gehienez ere 24 hilabetez.

Ez dute hori soilik adostu. Siemens Gamesak konpainiako beste lanposturen batean enplegua emango die Agoizko 88 langileri, eta enpresa bat ere kontratatu du gainontzeko beharginei beste lan bat aurki diezaien inguruko enpresetan.

Enpresa, pozik

ELA sindikatuak akordioa ez sinatzea defendatu zuen, eta «Siemens Gamesaren jarrera krudel eta ankerra» salatu. Dena den, eta bozketaren emaitzarekin bat ez egin arren, sindikatuak ulertu du «langileek presioa eta xantaiak jasan dituztela», eta balioa eman dio azken asteetan egin duten borrokari.

ELAk konpainia eta Nafarroako Gobernua kritikatu ditu: Siemens Gamesa, azken urteetan milioika euro irabazi arren lantegia ixteagatik; eta gobernua, «itxiera ez den beste aukeraren bat aurkitzeko erakutsi duen ezintasunagatik», are gehiago kontuan izanda diru publikotik milioika euro jaso dituztenetako bat izan dela itxiko duten enpresa.

Siemens Gamesa, berriz, pozik agertu da akordioarekin. Arduradunek azaldu dute kaleratzeen eragina apalduko duela horrek, nahiz eta aitortu duten badakitela kaleratzeek kalteak eragingo dizkietela beharginei eta eskualdeari. Beste behin esan dute saihetsezina dela itxiera: «Agoizko fabrika ixtea ezinbestekoa da gure konpainiaren etorkizuna bermatzeko, eta munduan ditugun 25.000 langileen ongizatea bermatzeko; tartean, Nafarroan ditugun 1.500ena».

Iragarritako itxiera

Siemens Gamesak uztailaren 1ean eman zuen Agoizko lantegia ixteko asmoaren berri. Hasieratik, erabakiaren aurkako jarrera erakutsi zuten langileek, sindikatuek eta Nafarroako Gobernuak, eta lantegia ixteko nahikoa arrazoi ez zeudela argudiatu zuten. Jarrera hori defendatzen dute oraindik ere beharginek —hainbat mobilizazio egin dituzte—, eta Maria Txibite Nafarroako Gobernuko lehendakariak ere argi esan zuen herenegun: «Agoizko lantegia ixtea deslokalizazio bat da».

Enpresak ez duela negoziatu nahi izan gehitu zuen Txibitek, eta atzo gauza bera esan zuen LAB sindikatuak: «Horrelako enpresa bat opor garaian eta aste gutxiko tartearekin ixteak enpresaren asmo txarra erakusten du; ez du inolako borondaterik izan jarduerari eusteko edo bestelako aukera batzuk bilatzeko».

Nafarroako Gobernuari, berriz, esan dio ez dela nahikoa Siemens Gamesari bi milioi euro eskatzea: «Zenbat diru publiko oparitu diozue Gamesari azken urteotan? Bi milioi baino askoz gehiago». Enpresak, 2007tik 2015era, 12.679.136,7 euro jaso zituen, batik bat ikerketa eta garapeneko laguntzen eta enplegu eta inbertsiokoen bidez. Azken urteotako daturik ez du eman Txibiteren gobernuak.

Nazioarteko konpainiaren arabera, ez zuen lantegia itxi beste aukerarik; fabrikak kostu handiak dituela dio, eta geografikoki ez dagoela ondo kokatuta. Siemens Gamesak 805 milioi euroren galerak izan ditu urritik, eta berregituratze prozesu batean murgilduta dago.

Aurpegi askoko mugimendu politikoa da Argentinako peronismoa. Boterean izan zen aurreko epean —lehenik Nestor Kirchnerrekin (2003-2007) eta ondoren haren emazte Cristina Fernandezekin (2007-2015)—, gerra luze batean katramilatu zen Argentinari dirua utzitako nazioarteko inbertsiogileekin. Mauricio Macriren (2015-2018) saio liberalak huts egin ondoren, abenduan itzuli ziren peronistak boterera, Alberto Fernandezen eskutik. Cristina Fernandez haren lehendakariordea dela kontuan hartuta, eta diru aldetik eskas dabilela, pentsa zitekeen Buenos Airesko gobernuak berriro gatazka hasiko zuela bere hartzekodunekin. Bada, usteak ustel. Asteartean, negoziazio luze eta gogorren ondoren, nazioarteko zorraren zati handi baten inguruan akordioa itxi zuten Fernandezek eta Fernandezek.

Bi hitzetan, hartzekodunek onartu dute Argentinako Gobernuari utzitako 55.000 milioi euroen %54,8 bakarrik bueltan jasotzea, eta ordainketak urte batzuk atzeratzea. Herrialdearen egoera ekonomiko makurra ikusita, eta jakinda Buenos Airesek zorrak ez pagatzeko beldurrik ez duela —bederatzi aldiz egin du hori—, pragmatiko jokatzea erabaki dute Black Rock, Ashmore, Fidelity eta beste inbertsio funtsek. Inbertitzaile txikiagoek tratua onartuz gero, hilaren 24an izenpetuko dute.

Pragmatiko jokatu du Fernandez presidenteak ere, orain lortutako akordioari esker ziurta baitezake nazioarteko finantza merkatuak ez dituela itxita edukiko beste hamarkada batez —hori izan zen 2001ean zorra ez ordaintzeko erabakiaren ondorioetako bat—. Baina akordioa lehen urratsa baizik ez da gobernuak aurrean duen erronka zailean: Argentinako ekonomia dagoen zulotik ateratzea, eta hazkunde jasangarri baterako zutabeak jartzea.

Zaila? Nahikoa da esatea azken 70 urteetatik 24 urte atzeraldian igaro dituela. Eta 2020, noski, ez da salbuespena izango. Koronabirusak jo aurretik ere txikitzen ari zen barne produktu gordina, eta pandemiari aurre egiteko gobernuak (nahiko) garaiz hartutako neurri gogorrek eroriko handi bat eragingo dute ekonomian, %10 eta %13 artekoa, iragarpenen arabera. Zama astuna berez desoreka izugarriak dituen herrialde batentzat: inflazio handia (%45), diru ahula —balioaren %60 galdu du aurten dolarrarekiko—, eusterik eta ordaintzerik ez duen gastu publikoa —%10eko defizita aurten—, esportazio gutxi batzuekiko menpekotasuna, pobrezia hedatua…

NDFren baldintzak

Gobernuaren hurrengo urratsetako bat da NDF Nazioarteko Diru Funtsarekin akordio bat lortzea, Argentinak harekin duen 37.000 milioi euroko zorrari buruz. Negoziazio horretan ez du lortuko zorra txikitzea —NDFk ez du euro bakar bat ere barkatzen—, baina agian bai 2021ean hasi beharreko ordainketak atzeratzea, eta Fernandezen garaipenarekin etendako programa berriro abian jartzea. Macrik eskatutako dirua da itzuli beharrekoa, pesoaren etengabeko ahultzea behingoz geratzeko, baina ez zuen helburua lortu. Gainera, eskaerak hotzikarak eragin zituen Argentinan, herritarrek gogoan daukatelako iraganean NDFren botikek zer-nolako kaltea eragin zioten ekonomiari.

Baina aldatu egin dira garaiak: gaurko NDF 2001ekoa baino ulerkorragoa da, eta ez luke interes handirik bere zordun handiena hondoratzeko. Baina, noski, NDFk ez du ezer musu truk ematen, eta ikusi beharko da jarriko dizkion baldintzak onargarriak diren Fernandez batentzat eta bestearentzat.

Teknikariok ikuskizunetan lan egiten duten teknikoen sindikatuak langile hauek dauden egoera salatu dute, eta sektorea babesteko neurriak eskatu dituzte.

Langileek enpresa batzordeak eta enpresak sinatutako dokumentuaren inguruko bozketa egin dute. 239 langileen kaleratzea aurreikusten du akordioak. 2020ko abuztuak 8

Langileak langileen batzordeak eta enpresak sinatutako dokumentuaren inguruko bozketa egiten ari dira. 239 langileen kaleratzea aurreikusten du akordioak.

Maria Txibite Nafarroako Gobernuko lehendakariak gogor gaitzetsi zuen Siemens Gamesaren jokabidea, atzo: «Agoizko lantegia ixtea deslokalizazio bat da, argi eta garbi». Horregatik, Nafarroako Gobernuak enpresaren aurkako neurriak har ditzakeela iragarri zuen. 11 urte soilik ditu Siemens Gamesaren Agoizko plantak. Nafarroako Gobernuak esku hartu zuen lantegia han kokatzeko, eta ordutik igarotako urteetan hainbat laguntza publiko jaso ditu konpainiak. Txibiteren arabera, ordea, lantegia ixten badute, laguntza horiek jasotzeko baldintzak betetzeari utziko dio Siemens Gamesak, eta horregatik eskatuko dio jasotako laguntzetatik bi milioi euro itzultzeko.

Txibitek ez du zehaztu zenbaten laguntzak jaso dituen gaurdaino Siemens Gamesak. Iragan legealdian, enpresak iragarritako 107 langileren kaleratzeak ikusirik, EH Bilduk gobernuari galdetu zion ea ordura arte zenbat laguntza jaso zituen. Erantzun ziotenez, 2007tik 2015era 12.679.136,7 euro jaso zituen, batik bat ikerketa eta garapeneko zein enplegu eta inbertsioko laguntzetan. Informazio horren arabera, enpresak laguntza gehien 2007tik 2010era arteko epean jaso zituen (7.370.994,81 euro, zehazki). Hain zuzen ere, 2010ean iragarri zuen Gamesak Altsasuko lantokiaren itxiera, eta urtebete lehenago Agoizkoa ireki zuen.

Kenkarien gaineko galdera

Siemens Gamesak itxiera iragarri ondotik, uztail hasieran, EH Bilduk berriro ere galdetu zion gobernuari ea azken hamar urteetan zer laguntza jaso dituen Siemens Gamesak, eta zenbat erabili dituen Agoizko plantarako. Halaber, taldeak informazioa eskatu zuen kenkariez eta azken hamar urtetako sozietate zergaren aitorpenaren zenbatekoez. 2017ko abenduan, antzeko eskaera bat zela-eta, zerga arloko datuak «isilpekoak» zirela zehaztu zuen Mikel Aranburu orduko Ogasun sailburuak.

Asteazkenean, langileen batzordea Nafarroako Gobernuko ordezkariekin bildu zen, baina amaieran atsekabetuta azaldu ziren: «Egin duen ekintza batek berak ere ez du funtzionatu, eta, oraindik, ez digu proposatu enplegua mantentzeko aukerarik». Gobernuak ezintasuna erakutsi duela azpimarratu zuten.

Atzo, Maria Txibitek nabarmendu zuen hasieratik babestu duela langile batzordea: «Dena den, badakit egoera oso zaila bizitzen ari direla, duela hiru hilabete dena ondo baitzihoan». Gainera, gaitzetsi egin zuen Siemens Gamesaren jokabidea, «langileekin ez delako zintzoa izan eta ez dielako eman egoeraren berri».

Akordio bat egin ez izanaren erantzukizuna enpresari egotzi zion, «ez duelako negoziatu nahi izan». Txibiteren esanetan, hainbat konponbide jarri dizkio mahai gainean Siemens Gamesari egoera bideratzeko: «Gure esku zegoen guztia egin dugu, eta ez gaitu langileen enpleguak soilik kezkatu, baita itxierak Agoitz inguruan izango duen eraginak ere».

Horri lotuta, alkatearekin ere hitz egin duela aipatu zuen Txibitek, eta datozen urteetan eskualde horren eta Nafarroa osoaren garapena eta lurralde oreka mantentzeko planen berri eman diola.

Bilboko portuko zamaketariek bertan behera utzi dute gaur hasi behar zuten greba. Bilbo Estiba elkarteko lau zamaketa enpresek bilera bat antolatu dute etziko sindikatuekin, eta, keinu horri erantzunez, langile batzordeak alboratu egin ditu hurrengo 21 egunetako lanuzteak. Bi dira jarrera aldatzeko arrazoiak: batetik, keinu itxaropentsuak ikusi dituzte enpresen aldetik, langile finkoen kopuruaren auzia lantzeko prest baitaude; bestetik, Lehiaren Defentsarako Euskal Auzitegiak eginiko presioa. Sindikatuek auzitegi horren eskutitzak jaso dituzte, protestaldia zorrotz aztertuko dutela ohartarazten dietenak.

Bilbo Estibako enpresak —Toro y Betolaza, Berge, SLP eta Txinako Cosco— eta langile batzordean ordezkaritza duten sindikatuak —Coordinadora (sei ordezkari), UGT (hiru), ELA (bi), LAB eta Kaia-BES (bana)— mahai beraren inguruan eseriko dira aspaldiko partez, etzi, Bilbon. Sindikatuek herenegun bidali zioten azken eskaintza Bilbo Estibari, eta, hari erantzunez, enpresariek bilera antolatu zuten. Hori bai: horretarako, greba deialdia bertan behera gelditzeko baldintza bete behar zuten.

LABek herenegun jakinarazi zien beste sindikatuei ez zuela grebarik egingo, eta ELAk ez zuen eskaera sinatu bere garaian. Coordinadorak, berriz, atzo goizeko barne bileran erabaki zuen greba ez egitea, baita Kaia-BESek ere. UGT izan zen atzera egiten azkena, eta orduan gelditu zen deialdia ofizialki bertan behera. UGTk, baina, garbi utzi nahi izan zuen ez zegoela gustura beste sindikatuen jokamoldearekin: «Deialdia langileen batzarrean adostu zen, eta hura bertan behera uzteko erabakia ere horrela hartu beharko litzateke», kexatu zen Israel Ruiz sindikatuko ordezkaria.

Enpresaren keinuak sindikatuen itxaropena piztu du, negoziatzeko borondatea ikusten baitute. Coordinadoraren ustez, bi aldeen arteko jarrerak «asko gerturatu» dira, eta egoera horretan negoziazioen aldeko apustua egin behar da. Xabier Durango Kaia-BESeko ordezkariak azaldu zuen gerturatze hori: «Enpresak behin-behineko langile batzuk finko bihurtzeko aukera aipatu digu, eta orain arte hori tabua zen. Baina tira: orain ikusi behar da zenbat eta zer baldintzatan igarotzen diren».

Azken hamabi urteetan Bilbo Estibak ez du kontratu finkorik sinatu, eta denbora tarte horretan, erretiroen eraginez, zamaketari kopurua 408tik 320ra jaitsi da. Behin-behinekoen kopurua, aldiz, 60tik 116ra igo da. Horiek hamabi urte daramatzate behin- behinean, eta 170 lanegun dituzte urtean. Egun bakoitzeko kontratu bat sinatzen dute, eta lau enpresentzat dihardute txandaka. Soldatekin ere tirabira egon da, lan hitzarmena berritu behar dutelako, baina hor ere gerturatu dituzte jarrerak bi aldeek.

Grebaren inguruko erabakian eragina izan duen hirugarren agentea Lehiaren Defentsarako Euskal Auzitegia izan da. Iragan uztailaren 31n, sindikatuekin harremanetan jarri zen «beren protestaldia langileen eskubideen defentsara atxiki» zedin eskatzeko, «lehia mugatuko luketen faktoreei eragin gabe». Sindikatu batzuetako ordezkariek etxean bertan jaso zuten auzitegiaren eskutitza. «Lehiaren auzitegiak izua barreiatu du isun ekonomiko handien mehatxuarekin, eta horrek greba uztera behartu ditu sindikatu batzuk», azaldu zuen Ruizek. Sindikatuek harriduraz hartu zituzten eskutitzak, EAEko auzitegiak bidali zizkielako: Hego Euskal Herriko portuen kudeaketaren eskuduntza Espainiako Gobernuak du.

Bilboko Portuko zamaketarien greba deialdia bertan behera utzi dute Coordinadora, LAB eta Kaia sindikatuek. UGT jarrera aztertzen ari da. 2020ko abuztuak 7.

Etxebizitzen salerosketak % 12,4 egin zuen behera 2020ko ekainean, Euskadin, 2019ko hilabete berdinarekin alderatuta. Espainian % 34,3 egin du behera.

Ekainean, Euskadiko Industria Ekoizpenaren Indizeak % 11,2ko beherakada izan du urteko tasan; aurten, berriz, % 18koa da jada, INEk jakitera eman duenez.