Espainiako Gobernuak 2021eko urtarrilaren 31ra arte luzatuko ditu ERTEak. Ministroen Kontseiluak jarduera mugatuko eta jarduera eragotziko ERTEak sortu ditu.

Erlojupean aritu dira Espainiako Gobernua, patronala eta sindikatuak enplegua aldi baterako erregulatzeko arautegia luzatzeko itun baten bila. Gaur bertan onartzekoa baita luzapen hori gobernua, Ministro Kontseiluan, eta erregulazioan dauden milaka langilek arnasa hartzen jarraituko dute modu horretan. Bihar bukatuko da, izan ere, aldi baterako erregulazioen tresnak eskaini duen flotagailuaren indarraldia. Enpresa guztientzat, edozein dela haien sektorea, laguntza bera nahi du CEOE patronalak, baina Pedro Sanchezen gobernuak irmo eutsi dio sektoreak eta azpisektoreak desberdintzeko irizpideari. «Kafea denentzat egotea galarazi behar dugu», ohartarazi du egunotan Jose Luis Escriva Gizarte Segurantzako ministroak.

11:00etatik 21:00ak arte izan ziren negoziatzen eragile sozialak atzo, eta sindikatuen eta gobernuaren akordioz amaitu zen bilera. Patronalak ez zuen iragarri zer egingo duen gaur, baina atzo ez zen itunera batu. Azken agiriak dio dosierretan dauden langileen lansaria ez dela apalduko oinarri erregulatzailearen %70etik behera, erregulazioan hasi eta sei hilabetera. Pandemiaren aurreko aldi baterako erregulazioetan apaldu egiten dira ordainketak 180 egun igaro eta gero: %50era jaisten da oinarria, langabezia sari arruntarekin gertatzen den bezala. Sindikatuen eskaera hori aintzat hartu du gobernuak, eta luzatu egingo da soldata arruntaren %70 jasotzen den epea.

Horrez gain, kontagailua zerora esan diotena hitzarturik da jadanik. Martxoan erregulazio batean sartu zirenek beren langabezia saria gastatu gabe jarraituko dute, beren kontagailua zerora eraman duelako akordioak. Pandemiaren apartekotasuna aintzat hartuta, Madrilek luzatu egingo du 180 eguneko muga, martxotik erregulazioan daudenek ez dezaten beren langabezia gastatu.

35.000 milioiko faktura

Bestalde, urtarrilaren 31 da epemuga berria. Ordurako, erregulazioekin nola jokatu adostu beharko dute berriro eragile sozialek. Gobernuak irekita utzi baitu atea beste luzapen bat egiteko. Ziurgabetasuna erabatekoa da, eta oso litekeena da heldu den urtarril bukaeran gutxieneko normaltasuna oso urrun egotea. Arazoa da erregulazio berri horien gastua 35.000 milioi eurokoa izango dela, kalkuluen arabera, eta kopuru horren %60 estal dezakeela Europako diruak, ez gehiago.

Horregatik eragotzi nahi du Madrilek barra librea, eta, beraz, laguntza maila desberdinak egongo lirateke hilabeteen eta enpresen neurrien arabera, betiere laguntza horiek eskatzeko zerrendan daudenentzat, gobernuak zerrendaturik izango baitu jardueraren eta egoera zehatzen arabera nork eska dezakeen laguntza. Gizarte Segurantzaren kotizazioetan deskontuak izango dituzte enpresa horiek, %85koak eta %75ekoak, 50 langiletik gorakoak edo beherakoak diren, horren arabera. Urrirako eta azarorako izango dira deskontu horiek; abenduan eta 2021eko urtarrilean, berriz, %60koak eta %50ekoak lirateke deskontuak.

Baina izango dira, era berean, enpresa guztientzat diseinatutako erregulazioak ere, edozein dela enpresaren jarduera: agerraldiekin lotutakoak. Eremu batean muga jakinak agintzen badituzte jarduera jakin batzuetan, enpresek agerraldietako erregulazioak eskatu ahal izango dituzte. Uztailaren 1etik, dosier berezi horietara jo dezakete enpresek, goi aginduz itxi behar izan badute enpresa; aurrerantzean nahikoa izango da mugak edukitzea, adibidez tabernek ezin zerbitzatzea barran.

Hego Euskal Herrian, 30.000 langile inguru geratzen dira oraindik erregulazioetan, baina 230.000tik gora egon ziren.

Frantziako kontu publikoek zenbaki oso gorriak izango dituzte hurrengo urteetan. Aurten defizit publikoa BPGaren %10era iritsiko dela kalkulatu du Finantza Ministerioak, eta datorren urtean ez du askoz hobera egingo (%6,7), gobernuak gastu publikoa handitzen jarraitu nahi baitu krisiaren kalteei aurre egiteko. Zorra BPGaren %117,5era helduko den arren, Bruno Le Maire Finantza ministroak agindu du ez dituztela zergak handituko. Are gehiago, irailaren hasieran aurkeztutako suspertze planaren ondorioz, zerga gutxiago pagatuko dituzte enpresek, produkzioari lotutako zergak txikituko dizkietelako, eta sozietate zerga %25era apaltzeko egutegiari eutsi diotelako.

2021eko aurrekontu proiektua aurkeztu zuen atzo Le Mairek. Testuak dio ekonomiak aurten galdutakoaren zatirik handiena berreskuratuko duela datorren urtean, baina ez dena: %10 txikituko da 2020an, eta %8 handituko da 2021ean. 2022ra arte itxaron beharko du Frantziak pandemiaren aurreko mailara iristeko. Kopuru horiek «boluntaristak» direla erantzun dio HCFP finantza publikoen gainbegiratzaileak, beldur baita suspertze planak ez duelako nahiko inbertsio eragingo.

Hain zuzen ere, plan horretan konfiantza handia jarri du Parisko gobernuak. Esan duenez, aurten 10.000 milioi euroren bultzada eman beharko lioke, eta beste 42.000 milioi datorren urtean.

Kopuru horretatik kanpo geratuko dira Paris osasun publikoan egiten ari den gastu gehigarria eta langabezia partzialaren gastua, 31.000 milioi euro orain arte. Hego Euskal Herriko aldi baterako enplegu erregulazioen baliokidea da langabezia partziala, eta turismoarekin loturiko jardueretan eta gobernuak berariaz itxitako sektoreetako enpresetan, 2021. urtea amaitu bitartean erabili ahal izango dute.

%3ko defizita, 2025erako

Bruselak aldi baterako neurri zorrotzez ahaztea erabaki duela baliatuko du Frantziako Gobernuak kontu publikoen orekatzeari lehentasuna kentzeko. Horrela, Le Mairek esan du hazkunde ekonomikoak ekarri beharko lituzkeen diru sarrera handiagoekin estaliko dituztela zuloak, eta 2025era arte baizik ez direla berriro helduko EBko Egonkortasun Itunak jartzen duen %3ko mugatik behera.

Pentsioen erreformari eutsiko diola ere iragarri du Le Mairek, baina ez du zehaztu noiz egingo duen, ezta aurreko plana bere osotasunean indarrean jarriko duen ere.

Arre edo so. Aste hau giltzarria izan daiteke Erresuma Batuaren eta Europako Batasunaren arteko harreman berrirako. Gaur da hastekoa merkataritza itunerako azken negoziazio itzulia Bruselan, Europako Batzordearen egoitzan, eta negoziatzaileek hiru egun izango dituzte gutxieneko batzuetara iristeko, hau da, adosteko ea prest dauden hitz egiten jarraitzeko, azpiko negoziazioetan bada ere. Ordularia gainean, arre edo so egiteko garaia da, eta badirudi aurreko itzulietan baino ados jartzeko borondate handiagoa dagoela bi aldeetan.

Arre egitea erabakiz gero, ziurrenez gai arantzatsuenak EBren negoziatzaile nagusi Michel Barnierrek itsaspeko elkarrizketak deitutako horietarako utziko lirateke. Pisuzko aholkularien ardura litzateke adostasunak topatzea urriaren 4tik urriaren 15era arteko tartean.

Izan ere, urriaren 15ean eta 16an Batasuneko estatuburuek egin behar duten kontseilua izango da negoziazio horietarako epemugetako bat. Eta Erresuma Batuko lehen ministro Boris Johnsonek ere irail hasieran jarrera gogortu zuenean, epe bera jarri zuen akordio baterako. Gehienera, urriaren amaierarako astia emango du erlojuak, akordioak denbora behar duelako Europako Parlamentuaren eta Erresuma Batukoaren oniritzia izateko.

Merkataritza akordio berriak, bedeinkapen guztiekin, urtarrilaren 1erako egon behar du prest. Orduan amaituko da brexit-erako trantsizio epea, orduan Erresuma Batua hirugarren herrialde bilakatuko da, EBko egitura eta legedietatik aske. Berez, ofizialki ez dago trantsizio epe hori luzatzeko aukerarik, uztailaren 1a baino lehen eskatu behar zen luzapena, eta Londresko gobernuak uko egin zion.

Horiek horrela, 2021eko urtarrilaren 1ean, agertokiak oso desberdinak izan daitezke merkataritza itun bat egon ala ez. Akordiorik gabe, aduanak eta muga zergak itzuliko lirateke, irlaren eta Batasuneko herrialdeen arteko merkantzien joan-etorriak zailduz, salgaiak garestituz…

Amildegia oraindik hor dago. Baina, orain bi aldeek akordioa nahi dutela dirudi, eta mahaiaren beste aldean «malgutasuna» ikusten dutela. Hori diote alde bateko zein bestekoek, bi negoziatzaile nagusiek —Barnierrek eta Erresuma Batuko David Frostek joan diren egunetan izandako elkarrizketa informalak aipatuz. Hala ere, zuhurtasuna erabatekoa da bai buruzagien bai haien ondokoen adierazpenetan.

Gai zailak

Izan ere, hor jarraitzen dute oztopoek. Bi dira gai zailenak: batetik, arrantzarena, eta, bestetik, estatu laguntzena. Akordiorik ez badago, Europako Batasuneko arrantzaleek —eta, horien artean, euskal arrantzaleek— ezingo dute arrantzarik egin Erresuma Batuko uretan. Hori zen, hain zuzen, brexit zaleen ikurretako bat. Baina ur britainiarrak oso garrantzitsuak dira batasuneko arrantzaleentzat, eta Europako Batasunak orain arteko sarbide maila mantentzea nahi luke.

Joan den astean aipatu da irtenbide bat nolabaiteko prozesu bat izan daitekeela, urte batzuk emanez ontzien sarbidea murriztuz joateko. Arrantza kuotak lirateke beste konponbide bat, britainiarren ustez, baina EBn beldur dira Erresuma Batuak kuota oso handiak nahiko lituzkeela beretzat. Hori, adibidez, frantziarrentzat ez litzateke onargarria.

Estatu laguntzekin ere eztabaida sakona dute negoziatzaileek. Erresuma Batuak ez du zehaztu nahi izan nolakoa izango den bere estatu laguntzen sistema, eta Europako Batasuna baldintza hobeagoak izan ditzaketen enpresa britaniarren lehiaren beldur da.

Beste mahaia

Merkataritza harremana negoziatzen ari diren bitartean, Johnsonen gobernua lantzen ari den Barne Merkatuko Legeak jarraitzen du Londresen eta Bruselaren arteko hartu-emanak gaiztotzen.

Brexit-erako «Irteera Akordioa ez da negoziatu behar, ezarri egin behar da; ezin da alde bakarrez aldatu, ukatu edo bete gabe utzi», esan zuen atzo Maros Sefcovickek. Europako Batzordeko presidenteordeak Michael Gove Erresuma Batuko kabinete ministroarekin bilera izan zuen atzo, hain zuzen, Irteera Akordioaren Ezarpenerako Batzordean. Barne Merkatuko Legeak akordio horretako hainbat puntu hausten ditu, bereziki Ipar Irlandarako Protokoloari dagozkionak.

Kazetarien galderei erantzunez, Sefcovickek gaineratu zuen merkataritza harremana beste mahai batean lantzen ari dela. Baina ez zuen erantzun Johnsonek bere legea bere horretan utziko balu merkataritza akordioa baldintzatuta geldituko litzatekeen. Dena dela, inor gutxik du zalantzarik horrek edozein itun berri eragotziko duela.

Zenbait aldaketa iragarri ditu Ramiro Gonzalezek, 8,2 milioi euroko salbuespenak autonomoentzat edo’fiskalitate berdearen ‘inguruko hainbat neurri.

Unai Rementeria Bizkaiko ahaldun nagusiak iragarri duenez, Bizkaiko Dorreko Nazioarteko Ekintzailetza Zentroa 2022ko lehen hiruhilekoan zabalduko dute.

Defizit eta zorpetze muga propioak izango ditu Bizkaiak. Aurten, lehen aldiz historian, Aldundiek defizita izateko eskubidea izango dute pandemia garaian.

COVID-19aren pandemiaren ondorioz zerga-bilketan izan den beherakadari eusteko, neurri fiskal berriak ezartzea ezinbestekoa da Mitxel Lakuntza ELAko kidearentzat.

Isiltasuna da nagusi Sestaoko (Bizkaia) itsasadarrean, eta kaioek eguzkitara egiten dituzten siestak inoiz baino lasaiagoak dira. Trukean zeruak garbi daude, tximiniak itzalita dauden seinale. Arcelor Mittalen altzairutegia, garai batean Bizkaiko Labe Garaiak zena, apurka pandemiaren lozorrotik esnatzen ari da; alboan, aldiz, Naval, haren siamesa den ontziola erraldoia, atzeraka doan erlojuari begira dago. 100 urtetik gorako historia duen lantegiaren gainbehera luzea izan da, eta hileta hasia da. 72 ordu dira muga, asteazkeneko gauerdian entzungo da azken kanpai hotsa eta, hura erosteko eskaintzarik egon ezean, ondarea zatika likidatu ahalko da. Hala gertatuko balitz, ia ezinezkoa litzateke berriz ere ontzi erraldoiak ekoiztea. Bitartean asko dira kanpoan zain daudenak: ontziola zorretan itota dago eta 400 inguru dira hartzekodunak.

Navalen ontziola historikoaren azken txanpa izan daitekeena 2018ko irailean hasi zen, enpresaren jabe nagusiek, Ingeteam eta Murueta ontziolak, amore eman eta epaileari enpresaren likidazioarekin hasteko eskatu ziotenean. 150 miloi euro inguruko zor onartuarekin, eta 2012 eta 2018 bitartean 212 milioi euro galdu ondoren, konponbide bakarra zirudien. Merkataritza arloko Bilboko Epaitegiko bigarren salak hartu zuen auzia, eta konkurtsoko administratzailea jarri zuen lanean balizko erosleen bila. Lehen epea aspaldi amaitu zen, eta epaileak hiru aldiz luzatu du, sindikatuek eta administratzaileak hala eskatuta. Tartean, besteak beste, hasieran izendaturiko administratzailea hil zen eta azken hilabeteetako pandemia izan da.

Eroslerik agertuko den izan da azken hilabeteetako zalantza. BERRIAk konkurtsoaren inguruko iturrietatik jakin ahal izan duenez, «jende askok agertu du interesa», baina gaur-gaurkoz ez dago eskaintzarik mahai gainean. Dena den, horrek ez du esan nahi egongo ez denik; «prozesua irekita dago», nabarmendu dute iturriek, eta halakoetan «oso ohikoa» omen da azken egunetara arte eskaintzarik ez izatea. Eta nortzuek aurkeztu dute interesa? Ezin da jakin: «Konfidentzialtasuna eskatu dute guztiek». Behin epea amaituta, administratzaileak hamabost egun ditu eskaintza horiek epaileari aurkezteko. Hark du azken hitza. Eskaintzarik ez balego, administratzaileari dagokio jabetza sortatan banatzea. Bost hilabeteko epea izango luke horretarako, berriz ere eskaintzak egiteko epea hasi aurretik.

Likidazio prozesuaren ekuazioan, baina, beste aldagai bat sartu behar da. 2019ko urriaren 30ean Navaleko 174 langileak kaleratu zituzten, EAEko Auzitegi Nagusiak erabakia legezkotzat jo zuenean epaile baten boto partikularrarekin—. Aurretik, baina, enpresak erregulazio espediente bat erabaki zuen, eta ELA, CCOO eta CAT sindikatuek helegitea aurkeztu zuten tramitazioan «huts larriak» egon zirelakoan. Auzi hori argitzeke dago oraindik, eta azpiegiturari lotuta doa. Konkurtsoko iturriek diote erosleren bat baldin badago badakiela auzi hori hor dagoela. Era berean, ezin dute zehaztu atzera egin duten balizko inbertsiogileek helegitearengatik egin dutenik.

Eusko Jaurlaritzak ere artekari lana egin izan du, eta Arantxa Tapia Ekonomiaren Garapen eta Azpiegituretako sailburuak esana du «inbertsiogile handi» batzuek interesa agertu dutela, baina abian dauden helegiteak direla-eta ez dutela aurrera egin nahi izan. Sindikatuek, aldiz, behin baino gehiagotan nabarmendu dute proposamen irmo bat iritsiko balitz eurek ez luketela arazorik izango helegitea kentzeko. Transmisio arazoa al da orduan? Jaurlaritzan ez dute hala uste; bai, ordea, bi aldagaien artean harremana dagoela. Alegia, inbertsiogileek ez dutela jarraitu helegiteak jarrita daudelako, eta langileek ez dituztela helegiteak kendu proposamen irmorik ez dutelako jaso. Halere, Jaurlaritzak nabarmendu du «alde guztiekin» egin duela lan, eta berdin jarraitzen duela.

Langileentzat etsigarria izan da egoera hori. «Guk ez dakigu balizko inbertsiogilerik dagoen. Administratzaileak baietz dio, baina ez dugu inoiz izenik jaso. Sindikatuek ehunka aldiz esan diegu haiei helarazteko hitz egin nahi dugula. Naval berpizteko balioko duen eskaintzarik badago, helegitea kenduko dugu», azaldu du Miguel Angel Carrasco langile ohi eta CCOOko ordezkariak. Iñigo Uriarte ELAkoa antzera mintzo da: «Ofizialki ez dago ezer. Niri mingarria iruditzen zait helegitea sinatu ez zuen sindikatuko ordezkaria hedabideetan agertzea, esanez helegiteak inbertsiogileak uxatzen dituztela, haiek izan zirenean hau guztia pribatizatzea babestu zutenak. Helegitea ez da mendeku gosez egin; guk nahi dugun gauza bakarra da inbertsiogile bat baldin badator langileak kontuan har ditzala. Ez dugu nahi norbaitek dena dohainik eramatea eta langileak 500 kilometrora egotea». 500 kilometrora? Bai, kaleratze kalte-ordaina onartu ez zuten langileek Ferrolen (Galizia) eta Cadizen (Espainia) jarraitzen dute lanean, Navantian. Uriarte bera, esaterako, Ferrolera doa astero.

Txatarra baino gehiago

Iruditeria orokorrean ugerrak jandako ontziola zahar bat dirudi Navalek, geldirik dauden hemezortzi garabi ikonikoekin, baina errealitatea oso urrun dago. Carrasco eta Iriarte bertan lan eginikoak dira, eta azpiegituraren balioa goratu dute, batez ere orubearena. «Logistikoki oso ondo loturiko gunea da, ezin hobeto. Ziur nago gero eskaintzak egongo direla», esan du Iriartek: «Pentsa, trenbidea iristen da hara, autobidea bertan, metro geltokia, 300 metroko bi kai daude, pabiloiak, dikeak, ura xurgatzeko punpak… Eskaintzak egongo dira, ziur».

Kasu argigarri bat gehitu dio kontakizunari: «Enpresa batek dikea kudeatzeko nahia aurkeztu zuen, erosita edo alokatuta. Oso ona da: bi orduan husten da, bizkor. Frantziako ontziak zatikatu nahi zituzten, negozio borobila, baina ez dakit zer pasatu zen. Itxieraren kontua bili-bolo zebilen ordurako». Iriarte Galizian da, eta dioenez, euskal ontziola batzuk hara eramaten dituzte ontziak konpontzera. Haientzat pagotxa litzateke Naval. Urrunago joan gabe, uda honetan Muruetak ontzi bat izan du bertan.

Carrascok beste eredu bat jarri du: «Garabiek ahalmen handia dute, itxi zen arte ontziola bete-betean egon zen lanean. Mantenua eginez gero, puntako makineria dago. 2018an Urssak Suediara eraman beharreko zubi zati erraldoi bat kargatu zuen gurean. Ezin zen errepidez eraman, eta Navalen egoerak eta garabiek ahalbidetu zuten». Langileek aipatzen dutenez, Euskal Forging enpresak ere pabiloi bat alokatua zuen, hilabetean behin pieza erraldoiak Navalen ontziratzeko. Azken ontzia 2018 irten zen Navaletik, eta egun beste bat geldirik dago bertan. Azken enkargua bukatzeke gelditu zen, eta egin zuen Herbehereetako enpresak dagoeneko ez du nahi.

Konkurtsoko iturriek ere lursailaren balioa nabarmendu dute. 300.000 metro koadro inguru dira; hori bai, bertan erabilera industriala egin daiteke bakarrik. Sestaoko Udalak «babestu» egin zuen 2018ko urrian eginiko osoko bilkura batean: «Atea ixten diogu Naval dagoen lursailak birkalifikatzeari, haien helburua etxegintza operazio bat bada», dio ebazpenak. Carrascok uste du jardun industriala egongo dela orubean, «Hori bai, ez dakit ontziola izango den, edo beste zerbait. Jardun bakar bat baino gehiago ziur asko». Iriartek ere susmo bera du, baina urrunago doa: «Interesa dagoela ziur nago, gu handik botatzeko horrelako lana egin badute zerbaitegatik da. 2006ra arte EAJ ez zen bustitzen, baina harrezkeroztik argi lerratu zen gu handik ateratzeko. Lurra lortzeko enkantea iristen denean mugimendu handia egongo da».

Naval ontziola desagertzen bada, era berean Euskal Herriko langile borrokaren ikur bat desagertuko da. «Pena handia da», laburbildu du Carrascok, «37 urte egin nituen hor, eta nola zatikatzen duten ikustea gogorra da». Carrascok 52 urte ditu, eta langabezian dago. Iriartek, aldiz, etorkizunera begiratu du, eta ezkorra da: «Niri minik handiena Ezkerraldearen egoerak ematen dit: industria dena putzura doa. Gazteak prekaritatera kondenatuta daude. Ni etxetik 500 kilometrora nago, baina enpresa publiko batean nago, eta badakit behintzat erretirora arte lana izango dudala». Sestaon, egun, %20,39ko langabezia tasa dago.

CCOOk ohar batean adierazi duenez, 34 urteko langilea hil zen irailaren 25ean Kantabrian, Onton herrian, Derivados del Fluor enpresarentzat lanean ari zela.