Petrolioa, artoa, urrea… Horien eta beste lehengai ugariren prezioak balore burtsen antzeko araudiak dituzten lehengaien merkatuetan finkatzen dira. Zerrenda horretara beste bat batu da orain: ura. Hala, uraren gerokoak, hau da, etorkizunerako inbertsioak, Wall Streeten merkaturatu ziren herenegun lehen aldiz, lehengaiak jasan dezakeen eskasiaren beldur. CME taldeak Kaliforniako uraren kontaketarekin lotutako kontratuak jaurti ditu, 1.100 milioi dolarren balioarekin. Konpainiaren arabera, uraren kudeaketak dakartzan arriskuei aurre egiten eta eskaintza eta eskaria lerrokatzen lagunduko du.

Halako kontratuak merkatura zabaltzen diren lehen aldia da AEBetan. Irailean eman zuten erabakiaren berri, eta beroak eta suteek herrialde hartako mendebaldeko kostan utzitako ondorio larriak dira arrazoia; batez ere, Kalifornian eragindakoak.

Gerorako kontratuek ez dute adierazten ura fisikoki entregatzeko beharra, kontratuak finantzarioak baitira, Kaliforniako bost arro nagusien asteko batez besteko prezioaren arabera finkatuko direnak. Horretarako, Nasdaq Veles California Water (NQH2O) indizea erabiliko dute. Hala, gaur, 1.233 metro kubikoren balioa 400,82 euro zen. Prezio hori duela urtebete ezarrita zegoenaren bikoitza da, eta eskasiak igoera hori areagotzea espero dute.

Bloomberg aldizkariaren arabera, «prezioen igoera ikusirik», Kaliforniako uraren kontsumitzaile nagusientzat «babes» gisa funtzionatuko du erabakiak, baita lehengaiaren «eskasiaren» adierazle gisa ere. Izan ere, CME taldearen arabera, etorkizunean urak izango duen prezioa finkatzeko aukera emango du, merkatuko aktore nagusien kalkuluak kontuan hartuz.

CME taldeak ez du adierazi, ordea, zein izango diren merkatuan parte hartuko duten kideak, baina bai gaiak nekazaritza eta abeltzaintza alorreko enpresen interesa piztu duela, baita hainbat enpresa publikorena ere; tartean, Kaliforniako uraren agentzia eta zerbitzu publikoak kudeatzen dituzten hainbat enpresa. Hala, enpresek eta funts pribatuek uraren prezioari aurre egiteko aukera izango dute, baina baita harekin espekulatzekoa ere.

NBE Nazio Batuen Erakundearen arabera, 2.000 milioi lagun ura lortzeko arazo larriak dituzten herrialdeetan bizi dira, eta, datozen urteetan, Lurreko herritarren bi herenek arazoak izan ditzakete lehengai hori eskuratzeko. Eskasiaren arrazoi nagusiak, gehiegizko kontsumoa eta klima aldaketa dira, erakunde haren esanetan.

Etorkizunean, gainera, ur horniduraren arazoa areagotu egingo dela iragarri du Klima Aldaketarako Gobernuarteko Adituen Taldeak (IPCC). Hark egindako proiekzioen arabera, ur baliabideak %10-30 gutxituko dira munduko erdiko eta beheko latitudeetan, hau da, gehien pobreturiko herrialdeetan.

Multinazionalen agendan

Egoera hori ikusirik, hainbat enpresa handi negozioa egiten ari dira, jadanik, ur baliabideak pribatizatuz eta salduz. AEBetan, Pico Holdins enpresak baliabide hidrikoen 54 hektarea erosiak ditu Nevada, Arizona eta Colorado AEBetako estatuetan. Iaz hil zen T. Boone Pickens magnatea, eta haren enpresak 100 milioi dolar inbertitu zituen Texasko ur baliabideak erosteko. Ur hori, tutu baten bidez, Dallas hiriraino eramateko asmoa du, 400 kilometroko lotura baten bidez.

Coca-Cola, Veolia, Suez Environment, BHP Billinton, Unitech eta antzeko multinazionalek ere negozioak ireki dituzte uraren sektorean, eta, Txilen adibidez —ur baliabideak pribatizatuta daude han—, negozioak dituzte Espainiako Endesa eta Sacyr enpresek.

Buruko min franko eman dioten bi gairekin zirt edo zart egin nahi du Europako Batasunak ondoko egunotan. Gaur arteko epea eman die Poloniari eta Hungariari altxa dezaten EBren aurrekontu proiektuari jarritako betoa; egiten ez badute, B plan bat indarrean jarriko du Next Generation planaren 750.000 milioiak banatzeko —Varsovia eta Budapest kanpoan utzita, noski—. Eta «hurrengo egunotan» itxi nahi ditu brexit-ari buruzko negoziazioak Bruselak. Azken eguna bihar izan zitekeela aipatu zuen Michel Barnier EBko negoziatzaileak, baina «aurrez aurreko bilera bat» hitzartu zuten Boris Johnson Erresuma Batuko lehen ministroak eta Ursula von der Leyen Europako Batzordeko presidenteak.

NEXT GENERATION

Poloniari eta Hungariari ultimatum bat eman diete Europako Batasuneko gobernuek: EBren aurrekontu proiektuari jarritako betoa kendu behar dute, edo bestela aurrekontu hori lotuta dagoen suspertze plana, Next Generation, haiek gabe jarriko da indarrean. Denbora tarte laburra dute erantzuteko Varsoviako eta Budapesteko gobernuek, gaur arratsaldera arte.

Next Generation planaren bitartez, 750.000 milioi euro banatu nahi ditu EBk estatukideen artean, koronabirusaren krisiaren kalteei aurre egiteko, baina batez ere EBren etorkizuneko erronkei bultzada bat emateko, hala nola trantsizio energetikoari. Gutxi gorabehera, diruaren erdia maileguak izango dira, eta beste erdia, Bruselari itzuli beharko ez dizkioten transferentziak. Funts horren onuradun nagusien artean leudeke Polonia eta Hungaria, EBko estatu pobreenen artean daudelako, baina arrazoi politikoengatik blokeatzen dituzte. Izan ere, Varsoviako eta Budapesteko gobernuek estuago lotzeko klausula batekin doa funtsa: haren dirua nahi duenak ezingo du «zuzenbide estatua bortxatu».

Kontzeptu zabala da hori, eta ziur aski EBko kide gehienei lepora dakieke modu batera edo bestera legeak zintzoki ez betetzea, baina urteak daramatzate Viktor Orbanen Hungariak eta Mateusz Morawiwckiren Poloniak jarrera autoritarioekin eta talde zehatz batzuk jazartzen. Aurrekontuari betoa jarrita, ziurtatu nahi dute klausula hori urardotuko dutela, eta ez zaiela haiei ezarriko.

Baina orain hori egiteak, hainbat hilabeteko negoziazio neketsuen ondoren, beste kolpe bat emango lioke EBren sinesgarritasun zigortuari. Horregatik, B plan bat lantzen aritu da Europako Batzordea: suspertze funtsa osatu nahi du gainontzeko estatukideen babesarekin, eta EBren aurrekontuari lotu gabe. Proposamen horren arazoa da aurrekontuak blokeatuta jarraituko lukeela, eta 2014-2020 epekoa luzatu beharko lukeela EBk.

‘BREXIT’-A

Suspertze planaren sorrera ez da erraza izan, baina ezer gutxi konparatuta EBk duen beste buruhauste nagusiarekin: brexit-a. Urtezaharreko kanpai hotsekin batera hautsiko da Erresuma Batua EBra lotuta mantendu duen haria, eta artean ez dago erabakita merkataritza itun batek ordezkatuko duen, ala brexit gogorrena gertatuko ote den, akordiorik gabekoa.

Azken aukera horrek indarra hartu zuen atzo Bruselan. Mezu ezkorrak zabaldu zituen Michel Barnier EBko negoziatzaileak, estatukideen ordezkariei esan baitzien akordioa ez zegoela ziurtatuta. Negoziazioak ixteko epe bat ere eman zuen, biharkoa, baina Londresek ez du bere egin.

Elkarrizketei azken aukera ematea hitzartu zuten larunbatean Von der Leyenek eta Johnsonek, baina asteburuko elkarrizketek ez zituzten hiru korapiloak askatu: zer arrantzatu ahal izango duten EBko arrantzaleek Eskoziako eta Ingalaterrako uretan? Londresek EBren antzeko lan, ingurumen eta estatu laguntzei buruzko arauak izango al ditu aurrerantzean ere? Nola konponduko dituzte desadostasunak?

Johnsonek eta Von der Leyenek berriro hitz egin zuten atzo arratsaldean, telefonoz. Agiri labur bateratu batean azaldu zutenez, beren negoziatzaileei eskatu diete desadostasunei buruzko txosten bana egiteko. Horien gainean negoziatuko dute, aurrez aurre, Bruselan, eta «hurrengo egunotan». Ondoren baieztatu zutenez, Johnson bera joango da EBren hiriburura Von der Leyenekin negoziatzera. Ostegunean eta ostiralean goi bilera dute han batasuneko gobernuburuek.

Indusaleko langile bat hil da gaur bihotzekoak jota Petronorren Muskizko (Bizkaia) findegiko sarrera kontrolera iristear zenean.

Osakidetzako LEPeko deklarazioei berrekin zaie 2020ko abenduaren 7an, seigarren inputatuarekin. auziko seigarren inputatuak eta hiru lekukok deklaratuko dute.

Euskadik prestakuntza espezializatuko egoiliarren plazak eskaini ditu. Osakidetzak 490 plaza izango ditu 2021erako, duela sei urte baino % 59,6 gehiago.

Eitzagako zabortegian gertatutako luiziarengatik erantzukizunak garbitzea eta “justizia” eskatu du Zaldibar Argitu plataformak berriro. Hamar hilabete pasa dira.

Elektrifikazioa izango da zero isuriko neutraltasun klimatikorako bide nagusia, betiere argindarra iturri berriztagarrietatik badator, jakina. Horretarako, derrigorrezkoa da berriztagarrien kapazitate instalatua izugarri handitzea urte gutxitan.

Hain zuzen helburu horrekin, Espainiako Gobernuak berriztagarrien enkanteen dekretu berria onartu du, eta abendu honetan iritsiko dira lehen enkanteak. Sistema berriaren nondik norakoak aletu dizkio BERRIAri Peru Muniainek (Erandio, 1991), EHUko irakasle eta BERT (Basque Energy Research Team) ikerketa taldeko kideak.

Akatsak konpontzeko

Besteak beste, argindarraren merkatuko akatsak konpontzeko prestatu dira Espainiako Gobernuaren enkante berriak. Baina nondik datoz akats horiek?

2014. urtera arte, laguntza zuzenak edo sariak ziren berriztagarrien ezarpena sustatzeko modua. Espainiako Gobernuak ekoizleak diruz laguntzen zituen, errentagarritasun jakin bat ziurtatuz. Haien argindarra, berriz, zero prezioan sartzen zen merkatuan. Peru Muniainen ustez, «bere garaian, errentagarritasun horrek bazuen zentzua, baina denborarekin zentzu hori galduz joan zen. Errentagarritasuna handiegia zen».

Mauka zen argindar berriztagarriaren ekoizleentzat, abiapuntuko merkatuko prezio haren araberakoa zutelako saria, nahiz eta ekoizpen kostuak denborarekin jaitsi egiten zitzaizkien, eta nahiz eta argindarraren merkatuko prezioa denborarekin txikitu egin den. «Atzerriko konpainia mordoa agertu ziren». Batzuentzako mauka zena, hori bai, besteentzako zama zen, hortik sortu baitzen tarifa defizit delakoa, zeina oraindik ere ordaintzen duten argindar kontsumitzaileek.

Alemanian ere ekoizleentzako sariak erabiltzen dira berriztagarriak sustatzeko, baina sistema Espainiakoaren oso desberdina dela azaldu du Muniainek: «Alemanian, errentagarritasuna txikituz doa, eta, teknologiaren arabera, jaitsiera hori handiagoa izan daiteke. Horrez gain, jada ekoizten ari zen enpresaren bat sartzen bada enkantean, momentu horretako merkatuko errentagarritasuna ordaintzen diote. Eta sari horiek merkaturatzaileek hartzen dituzte bere gain, ez gobernuak».

Ziurtasun bila

Ezin horrela jarraitu, eta, 2014. urtean, Mariano Rajoyren gobernuak aldatu egin zuen berriztagarriak sustatzeko sistema: enkanteak egiten hasi zen. Haietan, berriztagarrien proiektuetan instalatuko zen kapazitatea ateratzen zen errematean. «Eskaintzak kapazitate eskariaren mugara iristen zirenean ixten zen prezioa. Hortik beherako eskaintzei ere prezio hori ematen zitzaien; megawatta hemezortzi euroan eskaini zuenak ere 30 euro jasotzen zituen, enkantea prezio horretan itxi bazen. Orain, aldatu egingo da hori. Bakoitzak bere eskaintzari dagokion prezioa jasoko du. Beraz, megawatt-ordua hemezortzi euroan eskaini duenak hemezortzi euro jasoko ditu. Pay as bid sistema horrekin, bi helburu lortu nahi izaten dira: lehia bultzatzea, eta horren ondorioz prezioak jaistea». Eskaintzentzat gutxieneko prezio bat ere ezarriko du sistema berriak, ekoizpen kostuen azpitik egindako eskaintzarik izan ez dadin, besteak beste ekoizle handien mesedetan.

Beraz, enkante horretan ezarri zaion prezio hori ziurtatua izango du ekoizleak, epe jakin batean. Ziurgabetasuna baita berriztagarrien instalaziorako eragozpen handienetakoa. Parke eoliko bat edo ortu fotovoltaiko bat instalatzea aztertzen ari denak agian pentsa dezake inbertsioak ez duela merezi, besteak beste, etorkizunerako argindarrarentzat aurreikusten diren prezioak merkeegiak direlako.

Berriztagarrien ezarpen ordenatua

Enkante sistema berriarekin, Espainiako Gobernuak ziurtasuna eskainiko die ekoizleei, berriztagarrien kapazitate instalatua gero eta handiagoa izatea nahi duelako; eta, ez hori bakarrik, baita berriztagarrien mix ahalik askotarikoena eta eraginkorrena nahi duelako ere. Eguzki energia izateko haizerik ez dagoenean, edo biomasa, edo dena delakoa…

Horregatik, enkante berriak kapazitatearen araberakoak izango dira, baina baita teknologien araberakoak ere. Gobernuak uste badu fotovoltaikoen, biomasaren edo beste teknologia baten instalazioa sustatu behar dela, teknologia horretako kapazitateen enkantea egingo du.

Modu horretan, teknologia berriei ere aukera eman ahalko die, beharbada oraindik heldutasunera iritsi ez diren baina etorkizunean oso baliagarriak izan daitezkeen berriztagarrietako inbertsioa sustatuz.

Gainera, teknologiaka egindako enkanteen bidez merkatuan muturra sartzea errazagoa izango dute lehiakide berriek eta ekoizle txikiagoek.

Handiak, muturtuta

Orain arteko enkanteetan, ez zen desberdintzen berriztagarrien artean, eta horrek botere gehiago ematen zien ekoizle handiei, Muniainen ustez. «Handiak teknologia merkeenarekin sartzen ziren enkantera. Adibidez, energia eolikoarekin. Haize errotak instalatzea nahiko garestia da, baina gero mantentzea ez da horren garestia, eta eolikoekin enpresa handiek enkante asko irabazi dituzte». Txikien kaltetan da hori, eta oraindik horren merkeak ez diren teknologien garapena oztopatu du.

Hain zuzen, argindar konpainia handiak ez dira oso gustura agertu enkante berriekin. Iberdrolako presidente Ignacio Sanchez Galanek zalantzan jarri du baliagarriak izango direnik berriztagarriak sustatzeko. Sanchez Galanek ez du ulertzen zergatik gobernuak hartu behar duen ardura hori, «interesa duten inbertsiogileak» baldin badaude. Ez du argitu Iberdrola aurkeztuko den gobernuak deitutako enkanteetara; «baldintzen arabera erabakiko dugu», esan du. Hori bai, Iberdrolak parte hartu du orain gutxi Portugalen antzeko baldintzetan egin diren enkanteetan, eta gogoan izan behar da Portugalek eta Espainiak argindar merkatu bateratua dutela.

Adierazpen horiek analistekin egindako bilera batean egin zituen Iberdrolako presidenteak, eta une hori baliatu zuen PPA akordioak goraipatzeko ere. Aldebiko kontratu horiekin, epe laburrerako prezio bat ziurtatzen da berriztagarrientzat. Iberdrolak halakoak hitzartu ditu, esaterako, Googlerekin eta Amazonekin.

Baina egia da akordio horiek gehienetan ekoizle eta kontsumitzaile handien artekoak direla ere, eta ez direla horren baliagarriak berriztagarrien ekoizpenean hasi nahi duten enpresa eta kooperatiba txikiagoentzat. «Enkante berriekin, erraztu egiten da agente gehiago, ekoizle gehiago sartzea merkatuetan. Argi dago handiek ez dutela gustuko hori, baina oraindik ere botere handia izango dute», uste du Muniainek.

Prezioak

Enkante berrietako prezio hori nola joango da merkatura? «Ez dago guztiz argi. Eta ez dago argi, era berean, erregimen berriko berriztagarri ekoizleek enkanteetatik aparteko eskaintzak egin ahalko dituzten». Muniainek esplikatu du orain arteko funtziona- mendua: «Gaur egun, berriztagarrien ekoizleek zuzenean pool-ean [argindarra salerosten den merkatuetan] eskain dezakete euren ekoizpena prezio mugarik gabe, merkatuko beste edozein agentek bezala, eta hango prezioa lortu. Pool horretako prezio hori eskaintza eta eskaria gurutzatzen diren unean ezarritakoa da, eta azpitik gelditu diren eskaintza guztiei ordaintzen zaie».

«Guk ulertutakoaren arabera, erregimen berri honetan, dekretu berri honen barruan bazaude eta eskaintza librea egiten baduzu, zure ziurtatutako prezio finkoa jasoko duzu, enkantekoa; berdin dio merkatuak ezarritako prezioa handiagoa edo txikiagoa izan. Goranzko edo beheranzko tartea komertzializatzaileak bete beharko du. Argindar berriztagarri hori merkatukoa baino garestiago ordaindu behar badu, pentsa daiteke galera hori kontsumitzaileen fakturara iritsiko dela. Teorian gauza bera gertatu beharko luke kontrako kasuan ere, berriztagarriaren prezio finko hori merkatukoa baino merkeagoa denean, komertzializatzailearen mesederako». Azkenean, horrela, ziurgabetasuna ekoizleengandik komertzializatzaileengana pasatuko da. Eta, jakina, komertzializatzaileak ez daude oso pozik.

Fakturan

Baina, orduan, ikusiko al da enkante berrien aztarnarik kontsumitzaileen fakturetan? Izan ere, gauza bat dira merkatuko prezioak, eta bestea faktura. «Kontsumitzaileak beste kostu finko batzuk ere ordaindu behar ditu, gutxi gorabehera fakturaren %50-60. Horiek ez dira aldatzen; hor doa sarearen erabilera, 2014 aurretik datorren defizita….».

Edonola ere, Muniainek dio honekin guztiarekin espero dela merkatuko prezioa jaistea. «Berriztagarriekin egia da hasieran inbertsio handia egin behar dela, eta hain zuzen horregatik ziurtatuko zaie prezio bat, inbertsio hori berreskuratzeko. Baina, gerora, berriztagarrien kostuak oso txikiak dira, ezin dira alderatu ikatzarekin edo ziklo konbinatu batekin, nuklearrekin… Langile guztiak, segurtasun neurriak… Kostu handiagoak dituzte».

Horrela, merkatuetara berriztagarri gehiago sartuz badoaz, espero daiteke argindarraren prezioa merkatuz joatea. Espainiako Gobernuaren kalkuluen arabera, megawatt-orduaren prezioa 35 euro inguruan kokatzen bada, 500 milioi euroko kostu murrizketa izango litzateke. Hamabost euroko prezioarekin —salneurri horretan itxi zen enkante bat Portugalen—, berriz, jaitsiera 2.000 milioi eurokoa litzateke, eta kontsumitzaileentzako aurrezpena, berriz, 200 milioi eurokoa.

Burbuilak

Hori bai, burbuilak eragoztea ere garrantzitsua izango da, berriztagarrien instalazioa ziurtatzeko. 2014ko enkanteen ereduak bazuen akats hori, Muniainek azaldu duen moduan: «2016ko urtarrilean, 700 megawatteko ahalmena atera zen enkantera, eta 2017 uztailean egin zen beste bat, 2.000 megawattekoa. Horrek esan nahi du guztira berriztagarrien 2.700 megawatteko kapazitatea egon beharko litzatekeela instalatuta, baina zati handi bat ez da ezarri. Berriz gauza bera ez gertatzeko, enkante berri hauetan epe motzagoak ematen dira baimenak eskatu, lortu eta konpromisoak betetzeko».

Argindar sarerako sarbide eta konexio baimenen burbuila ere hasia da desegiten, Espainiako Gobernuak epeak zorroztu dizkienean baimenen jabeei euren instalazioak eraikitzen hasteko. Hainbatek uko egin diete orain baimen horiei, eta agerian geratu da baimenekin espekulatzea zela haien asmoa, berriztagarrien instalazioak eraikitzea bainoago.

Berandu arte lanean, aste honetan pizzekin eta sandwichekin elikatuz joan zaizkie egunak brexit-aren negoziatzaileei Londresen; alferrik. Ostegun gauean, adostasun bat lortu ezinik, bertan behera gelditu ziren elkarrizketak, eta Michel Barnierrek atzo goizean Eurostar trena hartu zuen etxerantz. Diplomazia sukaldaritzako arauei begira, janari azkarraren aukeraketak adieraz dezake britainiarrek ez zutela luzapenik espero (edo nahi), horregatik ez zutela aurretiaz afari osasuntsuago bat enkargatu.

Ez da hau brexita eta sukaldaritza lotzen diren lehen aldia. Ezaguna da gertaera, nola 2017an, britainiar zoruan brexitari buruz egindako lehen elkarrizketetan, Erresuma Batuaren negoziatzaile buru David Davisek Eskoziako bieirak eta Wellington solomoa eman zizkion jateko Barnier frantziarrari.

Dirudienez, Napoleonen garailearen izena daraman errezeta ez da gehiagotan agertu brexitaren otorduetan. Bieirak, ordea, bai. Britainiarren hurrengo negoziatzaile burua, Dominic Raab, haserretu egin omen zen Barnierrekin, 2018ko irailean hark bieirak zerbitzatu zizkiolako. Mendekua uztail honetan hartu du Raaben oinordeko David Frostek, Barnierren platerean bieirak jarrita (Eskoziakoak omen).

Bieira arrantzale britainiarren eta frantziarren arteko iskanbilarik gogorrenak 2012an piztu ziren, Frantziako ontzi multzo batek Erresuma Batuko ontzi batzuk inguratu baitzituen Le Havretik 15 miliara. Frantziarrek debekatua dute bieira arrantzatzea maiatzaren erditik irail amaierara, eta britainiarrek ez. Urteroko akordioekin bakea iritsi zen, 2018an akordio berririk ez eta atzera gatazka piztu zen arte (hortik ei zetorren Raaben haserrea).

Desberdintasunak

Eta orain ere, Erresuma Batua eta Europako Batasuna euren arteko harreman berria ituntzen saiatzen ari direnean, arrantza da akordio baterako trabarik handienetakoa. Hori egiaztatu besterik ez zuten egin atzo Ursula von der Leyen Europako Batzordeko lehendakariak eta Boris Johnson lehen ministro britainiarrak, elkarrekin telefonoz hitz egin ondoren atondutako agiri bateratuan. «Desberdintasunek hor diraute hiru gai kritikotan: lehia eremu orekatuan, akordioen gobernantzan eta arrantzan. Bi aldeek azpimarratu dute akordioa ez dela egingarria gai horiek konpontzen ez badira».

Laburrean azalduta, lehia eremu orekatuari buruz, lehia arauei eta estatu laguntzei buruzkoak dituzte oraindik adosteko; gobernantzari dagokionez, berriz, non eta nola ebazten diren auziak alde batek uste badu besteak hautsi egin duela akordiorako punturen bat. Eta arrantzan, Frantzia gogor jarri da, haren uretan pilatuko direlako Erresuma Batuko uretara sarbiderik gabe gelditzen diren arrantzontziak. Frantziak ez du onartzen arrantza txanpon bihurtzerik beste gauza batzuk lortzeko truke.

Johnsonek eta Von der Leyenek «ahalegin gehiagoren» beharra ikusi dute atzoko telefono deian, eta bi aldeek negoziazioei ekingo diete berriz gaur Bruselan. Ea zer duten jateko.

Aernnovako langileek mobilizazioak egin dituzte Gasteizen. “Negoziatzera esertzeko” enpresari “presioa” egiteko eskatu diote Eusko Jaurlaritzari.

Sidenor eta Cofivacasa, amiantoagatik hildako langilea indemnizatzera zigortuak. Duela 20 egun hil zen langilea. 1964tik Pedro Orbegozon egin zuen lan.