Ehunka autonomok erreforma fiskalaren aurkako protesta egin dute Iruñean. Hamaika elkartek ibilgailuen manifestazio bat egin dute Nafarroako hiriburuan zehar.

Aernnova eta Kelvioneko langileek egutegian gorriz markatua zuten atzoko eguna. Bietako zuzendaritzek abian jarritako lan erregulazio espedienteen derrigorrezko negoziazio epea egun berean amaitu zen. Bi langile batzordeak hilabetez saiatu dira kaleratzeen mamua uxatzen, baina prozesuak ez du fruitu handirik eman: Aernnovak 82 langile kaleratuko ditu Berantevillan (Araba) duen plantan, eta Kelvion Thermal Solutionsek Igorren (Bizkaia) duenaren etorkizuna oso iluna da. Hurrengo egunetan aldaketa handirik izan ezean, 73 langileek lanpostua galduko dute.

Aernnova enpresak kaleratze kopurua murriztu du azken astean, 101etik 82ra, baina entzungor egin die sindikatuei. Langileek gaur emango dituzte negoziazioen inguruko azalpenak, eta orduan jakingo da eskaintza langileen bileran bozkatuko den ala ez.

Akordiorik gabe bukatzean —balizko langile batzar batek onartuko ez balu—, sindikatuek erregulazioa epaitegietara eramateko aukera dute. Izan ere, langileek azaldu dute ez direla beharrezkoak neurri estrukturalak, eta kaleratzeen aurka agertu dira negoziazio prozesu osoan. Lantalde osoa aldi baterako erregulazio batean sartzea eskaini zuten. Aernnovan hainbatetan egon dira egoera horretan, eta langileek badakite nola kudeatu.

Batzordearen azken eskaintza aurreraturiko erretiroak egin ahal izateko aukera zabal bat izan zen, aldi baterako erregulazioarekin uztartuta. Berantevillan 450 langile daude, denak finkoak, eta, eskaintza horren irizpideen arabera, hurrengo lau urteetan ehun inguruk utziko lukete enpresa erretiroa hartuta. Baina zuzendaritzak horri ere ezezkoa eman zion atzo, eta hor amaitu zen negoziazioa akordio bidez bukatzeko bidea.

Aernnovako langile batzordeak behin baino gehiagotan azaldu du enpresaren osasun ekonomikoa oso ona dela, eta kaleratzeak ez direla justifikatuak. Besteak beste, 139 milioi euro banatu zituen dibidendutan 2017an, eta aurten 490 milioi euroko mailegu bat eskatu du, eta horietatik 100 irabaziak banatzera bideratu ditu. Batzordeak, halaber, nabarmendu du enpresak diru publiko ugari jaso duela azken urteetan.

Langile batzordeak une oro nabarmendu du koronabirusak hegazkingintzan eragin duen krisia koiunturala dela, eta behin-behineko neurriak onartuta kaleratzeak eragotz daitezkeela. Enpresak, baina, negoziazioetan esan du espero duela 2021ean ohiko duenaren erdia fakturatzea. Sindikatuen ustez, iragarpen horiek ezkorregiak dira.

2015ean antzeko egoera bat izan zen Aernnovan. Orduan 130 langileko erregulazioa egiten saiatu zen, baina, azkenean, atzera bota zuen. Lanpostu galtze hori, dena den, tantaka egin da, orduan 570 langile baitziren Berantevillan. Tarte horretan lan karga ugari bidali du Mexikon eta Brasilen dituen plantetara.

Kelvion, azken bilera luzea

Kelvioneko Igorreko langileak eta enpresak Santanderren (Espainia) eta Madrilen dituen plantetakoak atzo bildu ziren azkenekoz Alemaniako multinazionaleko buruekin. Gauera arte egon ziren mahaiaren inguruan, eta edizio hau ixtean artean bileran zeuden.

Igorreko langileek prozesu osoan esan dute ez dutela kaleratzerik sinatuko, eta atzo jarrera hori defendatu zuten. Plantaren bideragarritasunean sinesten dute, eta salatu zuten enpresa lan karga Poloniara eramaten ari dela.

Azken bi asteetan langileek bi eskaintza bizi jaso dituzte. Enpresak Igorreko planta euro baten truke eskaini zien, lehenbizi sindikatuei eta gero langileei, baina bost eguneko epea besterik ez zuten erantzuteko. Gero, egun plantako kudeatzailea dena, inbertsio funts baten babesarekin eta jabeen onespenarekin, fabrika erosteko prest agertu da. Kasu horretan, baina, hemezortzi langilerekin bakarrik jarraituko luke. Langile batzordeak ez du begi onez ikusi, kaleratze kopurua handiegia delako —55—.

Gasteizko Mercedesen zuzendaritzak bi erabaki garrantzitsu hartu ditu azken egunetan, Hego Euskal Herriko fabrika handienaren —Iruñeko Volkswagenekin batera— geroa marrazten hasteko. Batetik, ekoizpena eten du (ostegunean) eta jarduera ez du berriro abiaraziko urtarrilaren 4ra arte. Bestetik, lan txandak aldatu ditu. Erabaki bien ondorioz, 500 langilek galduko dituzte beren enpleguak, aldi baterako beharginak gehienbat. Hori dela eta, Mercedesen langile batzordeak salatu du Alemaniako konpainia bere «irabaziak handitzen» saiatzen ari dela «langileak kalean utzita».

Baina 5.000 langile inguru dituen planta handian egiten diren aldaketek ez diete soilik fabrikan lan egiten dutenei eragiten; Mercedes bere inguruan jarduten duen industria hornitzailearen kontratatzaile handia da ez alferrik, Euskal Herriko handienetakoa, eta haren doministiku batek beste enpresa askotan eragin ditzake aldaketak, kasu honetan txarrerako, kaleratzeak baitira hizpide orain.

Hala, Mercedes lantegiko langile batzordeko presidente Igor Gebarak (ELA) jakinarazi du zuzendaritzaren erabakiak direla-eta azpikontratetako lantaldeetan kaleratzeak espero dituztela: %15 artekoak. Mercedes lantegiko eta harentzat aritzen diren beste hainbat enpresetako langileek protesta egin zuten atzo, Gasteizko erdigunean. Ez Mercedesen, ez kontratetan. Ez finkoetan ez aldi baterakoetan: kaleratzerik ez! idatzia zuen pankarta baten atzean elkartu ziren beharginak.

Krisian dago Mercedes?

Jakina da autogintzaren sektorea ez dagoela ongi. 2019an eta batez ere aurten, auto salmentak behera egin du. Esan beharrik ere ez dago: koronabirusak eragindako jokalekuak ez du lagundu, eta ez du lagunduko 2021. urtean ere. Baina krisian al dago Mercedes? Sindikatuek ezetz diote, ez dela egiturazko krisi bat, eta zuzendaritzaren aurreikuspena dela 131.500 ibilgailu ekoiztea. «Fabrikaren bosgarren urte hoberena izango litzateke marka hori», diote. Edonola ere, konpainiak erabaki du hiru txandetako sistema 2,5ekoa bihurtzea, eta horrekin batera, «agindu du datozen hiru hilabeteetan larunbat guztiak lan egitea». Sindikatuekin negoziatu gabe hartu du erabakia Mercedesek, «bere kabuz».

Langile batzordeak esplikatu du ezen, urtarrilaren 4an abiatu ordez urtarrilaren 12an abiatuko balitz ekoizpena berriro, zuzendaritzak ez lituzkeela zertan egin kaleratzeak urteko lehen hiruhilekoan. Batzordeko presidenteak ohartarazi du, gainera, ez direla kaleratzen ari soilik aldi baterako kontratua dutenak, «kontratu finkoa dutenak ere kaleratzen ari dira».

Argi gehiago Europako suspertze funtseko laguntza zuzenak eta maileguak eskuratzeko baldintzen inguruan. Europar Kontseiluak eta parlamentuak akordio bat erdietsi zuten atzo goizaldean. Horren arabera, estatuek bete beharko dituzte Batzordearen eskaera «guztiak edo horien multzo esanguratsu bat». Era berean, defizita eta zorra murrizteko helburuak errespetatzen ez badituzte, zigorra jaso dezakete. Parlamentuak puntu hori ezabatu nahi zuen, baina azkenean laguntzak blokeatu ahal izango dira, BPGaren %0,25era arte. Hala ere, arau hori eraginkorra izan dadin, Egonkortasun Itunaren arauak berrezarri beharko dira. Egun, indargabetuta daude, estatu kideek COVID-19aren krisiari aurre egiteko gastu publikoa handitu ahal izan dezaten. Gutxienez 2021 osoan mantenduko da horrela.

Orain, sei hilabeteko epea dute estatuek beren planak aurkezteko, finantzatu nahi dituzten egitasmoekin eta horiek gauzatzeko egutegi zehatzekin. Proposamenak Batzordeak ebaluatuko ditu, eta gainerako estatu kideek onartu beharko dituzte. Bruselaren azterketa horretan pisu handia izango dute Batzordeak urtero bidaltzen dituen erreforma gomendioek eta horien betetze mailak. Espainiaren kasuan, esaterako, 2019an honako hauek egin zizkion: pentsio sistemaren iraunkortasuna bermatzea, lan erreforma bat egitea kontratu mugagabeak errazteko, eta langabeei laguntzeko sisteman dauden hutsuneak konpontzea, besteak beste. Erreforma horiek hein handi batean amaitu gabe ditu Madrilek.

Funtsetik dirua jasotzeko aurkeztu behar diren proiektuei buruz ere adostasun batera iritsi dira Kontseilua eta parlamentua. Jakin zenez, nagusiki bi zutabe indartzeko erabili beharko dira: jasotako diruaren erdia erabili beharko da ekonomia berdearekin loturiko proiektutarako (%37) eta digitalizaziorako (%22). Ezingo da lagundu ingurumenari kalte egiten dion egitasmorik.

«Hau ez da enkante bat»

Jaurlaritzak laster aurkeztuko dio bere zerrenda Madrili. Pedro Azpiazu Ekonomia eta Ogasun sailburuak adierazi duenez, «ahalik eta zatirik handiena» lortu nahi du Espainiako Gobernuak dagoeneko bere aurrekontuan sartu dituen Europako funtsen kopurutik. Diru hori , gero, EAEko aurrekontuetara joango litzateke, «politika zehatzetara bideratzeko».

Oposizioak proiektuen aukeraketan parte hartzeko egindako eskaerari buruz, Azpiazuk esan du gobernuaren erantzukizuna eta legebiltzarrarena «bereizi» behar direla. «Gauza hauek ez dira modu asanblearioan egiten, ezta enkante batean edo plaza publikoan jarrita ere. Entretenigarria izan daiteke, baina ez da arduratsua, ezta operatiboa ere».

Gipuzkoan eraikinak eta lokalak garbitzen dituzten langileen ordezkariek eta patronalak Donostian egin duten bilera aurrerapausorik eman gabe amaitu da.

Aernnovako zuzendaritzak 82 langile kaleratuko ditu Berantevillako (Araba) lantegian, lan-erregulazio espedientea aurkeztuta. 2020ko abenduak 20.

Mercedes Gasteizek ekoizpena eten du 2021eko urtarrilaren 4ra arte. Langileek elkarretaratzea egin dute Andre Maria Zuriaren plazan, kaleratzeen aurka.

Akordioa egon zein ez, brexit-ak baldintzatuko ditu datorren urteko harreman komertzialak sektore guztietan, eta, nola ez, baita arrantzarenean ere. Hori hala, mamu hori ere eserita egon da EB Europako Batasuneko estatu kidetako Arrantza ministroek aste honetan egin dituzten negoziazioetako bileretan. Bruselara joandakoek 2021eko harrapaketen kuotak adostea zuten helburu, eta, akordioa egin badute ere, ezin izan dituzte zalantza guztiak argitu. Behin-behineko dokumentu gisa har daiteke onartutakoa, Erresuma Batuaren eta EBren banaketa gauzatzeko moduak eraman dezakeelako gutxi barru kuotak berriz adostu behar izatera.

Ia etenik gabeko 24 orduko negoziazioen ondoren, atzo goizean adostasun batera iritsi ziren Europa osoko arrantza guneetarako, eta formula bat bilatu zuten Erresuma Batuko ontziekin partekatutako uretarako: espezie ia guztien kasuan, iazko kuota gehienak mantenduko dituzte, urteko lehen hiruhilekorako: iaz urte osorako ezarri zituzten kuoten %25 harrapatu ahal izango dute denbora horretan han dabiltzan ontziek. Salbuespena izango dira berdela eta txitxarroa: urteko kuotan %65 harrapatu ahal izango dute, urteko lehen hilabeteetan egiten baita bi espezie horien kanpaina.

Neurriak Euskal Herrian alturako barkuei eragingo die bereziki: Ondarroako hamazazpiei eta Pasaian deskargatzen duten beste herrialdetakoei. Baina baita berdeletan eta txitxarrotan aritzen diren baxurakoei ere. Arrantzaleen artean, «oso handia da ziurgabetasuna», Eugenio Elduaien Gipuzkoako Arrantzaleen Kofradietako presidenteak azaldu duenez. Behin negua igarota, ezezagun da zer gertatuko den partekatutako ur horietako kuotekin. «Oso kezkatuta gaude brexit-ak eman dezakeenarekin. Asko dago jokoan. Berdelaren eta txitxarroan kanpainak egingo ditugu, eta gero, zer?».

Kantauri itsasoan

Bestelakoa da brexit-aren eraginetik kanpo dauden guneetako egoera (hego stockean, eta, horren barruan, Kantauri itsasoan). Kasu horretan, bai egon dira aldaketak, legatzarenean bereziki. Euskal Herriko ontzidia kontuan hartuz, espezie horrek pisu handia du harrapaketen kopuru totaletan. Batzordeak bere lehenengo proposamenean %12,8ko murrizketa jaso zuen; negoziazioen ondoren, %5era jaitsi dute. «Espainiako ministroak lorpen modura saldu arren, ezin da esan hala izan denik», adierazi du Elduaienek

Arrantzaleak kexu dira, azken urteetan murrizketa handiak izan dituztelako espezie horren harrapaketetan —%20ko jaitsiera, iaz—, eta Bruselak berdin jarraitzeko asmoa agertu duelako, «argudio sendorik eman gabe, gainera», Gipuzkoako kofradietako buruak salatu duenez. «Esango baligute erabaki hori hartu dutela biomasa nahikorik ez dagoelako, ulertuko genuke. Baina hori ez digute frogatu». Balorazio baikorragoa egin du Eusko Jaurlaritzako Arrantza zuzendari Leandro Azkuek. Lehen proposamenetik azken akordioan jasotakora dagoen aldea nabarmendu du. «Nondik gentozen ikusita, albistea ez da hain txarra».

Euskal ontzientzat garrantzitsua den beste espezie baten kasuan, antxoarenean, ezarritako kuotarekin «konforme» agertu da Elduaien. Harrapaketak %3,5 gehiago izatea baimendu du Europak, espezie horren populazioak azken urteetan izan duen hobekuntzagatik. Itsas zapoaren eta oilarraren kuotak, aldiz, murriztu egin dituzte: %12,5 gutxiago itsas zapoa eta %7,1 gutxiago oilarra. Mihi arrainetan gutxi aritzen dira euskal ontziak; kasu horretan ere izango da jaitsiera, eta handia gainera: %20 gutxiago.

Bizkaiko golkoaren geroa

Brexit-ak baldintzatu ditu aurtengo negoziazioak, eta luze gabe hala izaten jarraituko du. Oro har, Europako arrantza sektorearen nahia da etorkizuneko egoera gaur egungoaren ahalik eta antzekoena izatea. Europako Arrantza Aliantzaren arabera, azken hamarkadan, Europako harrapaketen %42 inguru Ingalaterrako eta Eskoziako uretatik zetozen; ehuneko hori % 60 baino handiagoa izan daiteke, espeziearen arabera.

Gainera, beste arazo batzuk sor daitezke. Bruselak eta Londresek akordiorik egin ezean, baliteke Erresuma Batuko uretatik botatzen dituzten ontzi asko Bizkaiko golkora joatea arrantzara, eta han ehunka ontzi pilatzea, gatazkak sortuz, elkarbizitzakoak, kuoten ingurukoak eta arrain espezie batzuen iraupenekoak.

Momentuz, ez da erabakirik hartu horri buruz. Bizkaiko hiru arrantzontzi baino ez dabiltza han. Hala ere, besteek hango kaletan aritzeko duten aukera kuoten trukerako erabiltzen dituzte, Bizkaiko golkoko Frantziako uretan arrantzatzeko.

Hilabete ugari joan dira euskal enpresariak ohartu zirenetik koronabirusaren eragina uste baino askoz ere handiagoa izango zela beren jardueretan, eta orain barneratzen ari dira krisiak uste baino luzeago joko duela. Arabako, Bizkaiko eta Gipuz koako merkataritza ganberek enpresarien konfiantzari buruz egindako inkestak islatu du enpresaburuak gutxienez bi urteko krisi baterako prestatzen ari direla. Alegia, uste dutela 2021. urtean suspertze urtea izan daitekeela, baina sarritan esan dena baino apalagoa izan daitekeela suspertze hori.

Izan ere, bigarren olatuaren larritasunak areagotu egin du enpresarien kezka. Erdiek baino gehiagok (%55,6) uste dute bi urtez luzatuko dela krisia, bi urtez behintzat. Azaroaren 18tik 30era, 2.081 enpresariren artean egindako inkestaren emaitza jakinarazi zuten atzo ganberek, eta emaitza horrek oso behean kokatzen du enpresarien konfiantza pandemiaren irtenbideari dagokionez.

Bigarren olatuaren larritasunak eta horrek eragin dituen neurri murriztaileek iritzi aldaketa nabarmena ekarri dute enpresetara; duela sei hilabete, enpresariek aurreikuspen baikorragoa helarazi zuten. Orain, ilunago ikusten dute etorkizun hurbila. %44k uste dute 2020ko negozio maila txarra edo oso txarra izango dela; ehunekoa %25era jaisten da 2021. urteaz galdetzean.

Bada beste datu kezkagarri bat euskal ekonomiarentzat: enpresa esportatzaileen %67k diote COVID-19aren krisiak kalte handia egiten diela beren salmentei.

Dena den, salmenten nazioartekotzean kokatzen dute soluziorik eraginkorrena. %65ek diote orain beren helburua dela merkatuen azterketa zorrotzagoa egitea salmentak handitu ahal izateko.

Beste giltzarrietako bat inbertsioa da; inbertitzea garrantzitsutzat jotzen duten arren, uste dute inbertsio gutxi egongo dela datozen bi urteetan. %20k esan dute ez dutela inbertsiorik egingo, gerrikoa estutu behar dutelako, eta %51k gutxienekoa baizik ez dutela inbertituko.

Jokalekua horren kezkagarria izanik, eta txertoen eraginkortasunaren eboluzioaren zain, Jose Angel Corres ganberen presidenteak apustu argia egin du «kolaborazio publiko pribatuaren alde enpresentzat». COVID-19ak jotako enpresa txikientzat eta ertainentzat, baita autonomoentzat ere, errezeta bera nahi du. Alegia, laguntza publiko handiagoak nahi ditu enpresentzat, finantzaketa alorrean esaterako, eta zergak arintzea ere bai.

Familien konfiantza, behera

Enpresak bakarrik ez, familiak ere oso kezkaturik daude egoerarekin, eta Laboral Kutxaren arabera, 2008-2013 aldiko mailan kokatu da konfiantza 2020ko laugarren hiruhilekoan. Urte hasieratik urte bukaerara 32 puntuko jaitsiera islatu du indizeak. Urtarrilean, -1ekoa zen familien konfiantza adierazten duen indizea, eta orain -33koa da.

2008an ere ez zen gertatu horren gainbehera handia. Orduan, 22 puntukoa izan zen amiltzea, eta orain, 32koa izan da. Bost urtez konfiantza hazi ondoren iritsi da eten bortitza.

ELA sindikatuak greba deitu du urtarrilaren 27an eta 28an EAEko ikastetxeetako garraioan eta jangeletan.