Oso denbora gutxian, Kanpo Ekintzako zuzendari izateari utzi, eta Nafarroako Gobernuko Garapen Ekonomikoko kontseilari bihurtu da Mikel Irujo (Caracas, Venezuela, 1972). UPNren kereila bat tarteko, Gorenak Davalor auzia ireki zuen, eta, ondoren sortutako zurrunbilo politikoagatik, Manu Aierdik dimisioa eman zuen. Jazotakoak «politikaren alderi ilunena» agerian uzten duela uste du Irujok. Dena den, «gogotsu» hartu du ardura berria.

Legealdi erdialdean hartu duzu kargua. Nolakoa izan da jauzia?

Futbol partida batean 50. minutuan sartzea bezala izan da. Partida abian da, eta ez duzu denborarik, trena abiada betean doalako. Zailagoa izan da egokitzapena.

Manu Aierdirekin eta Davalorrekin gertatu denak eraginik izan dezake Sodenaren jardunean?

Oso arriskutsua da politika Sodenaren ildoetan sartzea. Arrisku kapitaleko sozietate bat den heinean, bere funtsa da erabakitzea lagundu ala ez arazoak dituzten enpresak eta gobernuak estrategikotzat jotako egitasmoak, jakinik arriskua dagoela. Banku arruntek ematen ez duten alorrean sartzen da Sodena, eta erabaki zailak hartzen ditu. Politika tartean sartzen denean, erabaki guztiak bihurtzen dira oso zail. Dagokion funtzioa ondo ez betetzeko arriskua dago.

Nola begiratzen diozu urteari?

Oraingoz, arazoak dituzten enpresei ea nola lagundu diezaiokegun begira gaude. Hainbat sektoretan zuzeneko laguntzak eman dira. Ostalaritzak eta turismoak, adibidez, itxiera administratibo bati aurre egin behar izan diote. Beste sektore batzuetan ikertu beharko da nola eman ahal den, eta zer emaitza izan dezaketen: garraioa edo merkataritza esparruan, adibidez. Ekonomia guztia izan da jipoitua, eta ez dugu baliabiderik denengana heltzeko. Horregatik, eztabaidatu behar da non dagoen marra gorria.

Ostalaritzari bete-betean eragin dio egoerak, baina abendutik bi laguntza deialdi jarri ditu abian gobernuak. Zer mezu ematen diozu sektore horri?

Haiekin bilera bakar batean egon naiz, iragan ostiralean. Abenduko hogei milioi euroko laguntza lehen aldiz modu telematikoan banatu zen, eta ogasuneko datuak aintzat hartuz egin zen dena: 2019 eta 2020ko jardueren arteko diru-sarreren eta gastuen arteko diferentzia alderatu eta ehuneko baten arabera banatu zen dirua. Hilabete bakarrean ireki zen epea, eta kobratu zuten. Sekula ez da halakorik gertatu. Orain, beste deialdi bat egin da, aurrekoan hainbat eragile geratu zirelako deialditik at, eta hirukoiztu egin da laguntzen muga, 75.000 euroraino. Benetan egin da ahalegin handia.

Kutsatzeen intzidentzia jaisten ari da, eta asteon neurriak malgutzen hasiko dira. Eztabaida dago gobernu barruan zer egin?

Denok argi eta garbi dugu laugarren olatua ezin dugula onartu. Ekonomiarentzat ere oso txarra da. Apiriletik aurrera txerto kanpaina askoz ere hobeto joango dela esaten digu Bruselak, txerto kopurua handituko delako eta Janssen laborategiaren txertoak baimena lortuko duelako. Dosi bakarrekoa denez, bizkortuko luke asko prozesua. Horrek esan nahi du udaberri amaierarako ekonomia joango dela irekitzen.

Hasi dira agertzen lehen erregulazioko espediente handiak: Miasa eta MTorres. Gehiago etorriko diren kezka duzue?

Bai, ez dut ezkutatuko. Enpleguaren datuak oso txarrak dira azken hilabeteetan. 40.000 langabetik gora ditugu. Ikusi dugu eragin handiagoa izan duela inguruko beste lurraldeekin alderatuta. Erantzuna besteak beste industrian datza, batik bat sektore esportatzaileetan. Beldur gara, baina ea egoera ekonomian islatzen den. Europan eta munduan pandemia kontrolatuz badoa eta sinkronizatzen bada, ekonomiak segituan erantzungo du.

Erresilientzia funtsezko hitza bihurtu da. Europako laguntzek zer ekarriko dute?

Handia. Erraldoia. Erresilientzia oso hitz europarra da. Bruselako hizkeran erabili izan da betidanik. Orain lortu dute hiztegian sartzea. Krisi honetan, Europako Batasunak emandako erantzuna, bai, hori aldatu da. Aurrekontu arruntari Hurrengo Belaunaldi plana gehituta ia bi bilioi euro dira. Inoiz ez da halako kopururik eman. Diskurtsoa erabat aldatu da, eta orain kontrakoa esaten da: inbertitu, berpiztu eta suspertu.

Diru emari hori salbamendu plan gisa ikusten da, baina gaizki ulertzera eraman dezake. Zer da Hurrengo Belaunaldia?

Hori da erresilientzia. 2048ra arte egongo gara zor hori ordaintzen. Hurrengo belaunaldiak ordainduko du. Horregatik du izena. Erresilientziak hori esan nahi du. Erabil ditzagun inbertsio handi horiek hainbat enpresa eta eragilerentzat, enpresak datozen krisiei aurre egiteko indartsuago egoteko, erresilienteago izateko.

Estatu bakoitzari zenbat diru banatu zehaztuta dago. Bruselak ezarri ditu irizpideak, baina zein egoeratan gaude? Zer falta da?

Besteak beste, bi funts handi ditu. Batetik, React-EU zehaztuta dago: pandemiari aurre egiteko. 148 milioi etorriko dira Nafarroara. Orain dugu epe bat irekita martxoaren 5era arte, diru hori nola gastatuko dugun zehazteko. Ez da gutxi. Bestalde, RRF dago [Berreskurapenerako eta Erresilientziarako Mekanismoa]. Abenduaren 30ean Kongresuan onartutako dekretuan azaltzen da nola bideratu behar diren funtsak, zer figura juridiko dauden, nola arautzen diren… Hor duzu argazki bat ez oso argia. Orain ikusten ari garenez, Espainian ministerio bakoitza erabakitzen ari da nola banatuko diren bere esparruko diruak. Joan zen astean, adibidez, Zientzia eta Berrikuntza Ministerioak adierazi zuen ia dena zentralizatuko duela. Beste kasu batzuetan, entzun dugunez, erkidegoei zuzeneko transferentzia egingo zaie. Zer gertatzen da hemen? Momentu bat helduko da, eta eztanda bat bezalakoa izango da.

Denbora gutxi dago eta xehetasun ugari argitzeko.

Bai. Hori da, eta ezin dugu ahaztu azken hitza Europako Batzordeak izango duela.

Erkidegoetako gobernuetara zenbat diru iritsiko da? Esaten zen «%50etik gora» izango zela.

Ez dugu horri buruz gehiago zehaztu. Ez dakigu %50, %40, edo zer izango den.

Eta hori normala da?

Beti esan dut, gure parte hartzeak askoz ere handiago behar lukeela.

Nafarroako Gobernuak 125 proiektu proposatu ditu. Guztientzat dirua helduko da?

Ez. Ea nola egiten dugun. Xehetasunak falta dira. Adibidez, lankidetza publiko pribatuak PERTE delako proiektu estrategikoen bidez egituratuko dira, baina zer baldintza ezarriko dira? Eskatuko digute %80 izatea pribatua? Zenbat finantzatuko da? Hori Espainiako planak ezarriko du, eta galdera asko daude erantzunik gabe.

Greba Laudioko Tubacexen: istiluak bi atxiloturekin eta sei ikertuekin. 150 langileri eragin diezaiekeen kaleratze prozesu batean murgilduta dago enpresa.

Koronabirusaren pandemiari aurre egiteko itxita dauden joko eta apustu-etxeak irekitzeko baimena ematea baztertu du EAEko Justizia Auzitegi Nagusiak.

Zaintza sektoreko greba eguna Nafarroan, 2021eko martxoaren 4an. ELA sindikatuak zaintza sektorearen publifikazioa eta Nafarroarako egoitzen hitzarmena eskatu ditu.

Gutxi gorabehera bidea isilean egiten ari zen ELAren eta LABen arteko harreman gaiztotua azalera atera da, kasik sumendi baten erupzioaren antzera. LABek bazterturik ikusi du bere burua Galiziako eta Kataluniako CIG eta CSC sindikatuekin ELA garatzen ari den estrategia bateratuan, eta «ELAren bazterketa» horrek haserre bizia piztu du sindikatu abertzalean. Horrenbeste, ezen akusazio oso larriak egin baitizkio ELAri, haren estrategiaren lerro nagusiak ere ezbaian jarrita, gordinki.

Izan ere, LABentzat, ELAren azken mugimendua CIG eta CSC sindikatuekin batera, ez da eguneroko beste erabaki bat, besterik gabe. «Aitzitik, azken hilabeteotan, LAB eta ELAren elkarlanaren kontrako hainbat erabaki hartu ditu. Bere eredua eta erabakiak inposatu nahi ditu, eta hori egin ezin duenean, aldebakarreko erabakiak hartzen ditu, edo LAB ekimen batetik kanpo uzten du».

LABen ustez, bi arrazoi daude ELAren ekintzen atzean. «Lehena da eremu publikoan eta azpikontratatuan bai, baina eremu pribatuan patronalarekin konfrontatzeari uko egin diola». Iazko urtarrilaren 30eko greba orokorrean, sindikatuek, elkarrekin, patronalari exijitu zioten 1.200 euroko gutxieneko soldata, 35 orduko lan astea, soldata arrakalaren amaiera eta subrogaziorako bermeak, besteak beste. «Beren ezezkoen aurrean mobilizazio berriak antolatu ordez, Adegirekin eta Confebaskekin elkarlan giroa sustatu du ELAk», esan du LABek.

Iristen ez den une egokia

Ustezko elkarlan giro horren adibide batzuk aipatu ditu LABek: Aldi Baterako Erregulazio Espedienteen osagarriak eta Gipuzkoako metalgintzaren ituna, «borrokarik gabe adostua». Hala, LABek leporatu dio ELAri harreman onean dela patronalarekin: «Confebasken eta ELAren arteko harreman on horiek baieztatu dituzte erakunde bietako bozeramaileek». Kexu da sindikatu abertzalea, enpleguaren aldeko borroka indartzeko bere proposamenak bazter utzi dituelako gehiengo sindikalaren beste hankak. «ELAk uko egin dio behin eta berriro borroka elkarrekin egiteari».

Bi sindikatuen arteko elkarlana baztertzeko ELAk lukeen bigarren arrazoia ere esplikatu du LABek: «Uko egin dio Euskal Herriaren autodeterminazio prozesua gauzatzeko Estatuarekiko konfrontazioa sustatzeari». Gogoratu du 2017ko irailean burujabetza prozesuaren aldeko itun batean aritu zirela bi sindikatuak, «baina adierazpena plazaratu eta gutxira, bertan behera utzi zuen ELAk, egoera politikoa desegokia zelakoan». Ordutik, LABek ez du sumatu ELAren borondatean «adierazpen hartan hartutako konpromisoei heltzeko inolako interesik».

Jarrera hori aspaldikoa dela ere erantsi du LABek. «Zoritxarrez, horrela izan da azken hamarkada honetan: egoera politikoak aldatu dira, aldatu direnez, baina ELArentzat ez da inoiz heldu une egokia autodeterminazio prozesuaren aldeko konpromisoak hartzeko. Are, euskal harremanetarako eta babes sozialerako esparruaren aldarrikapenak gero eta leku gutxiago dauka ELAren diskurtsoan».

Mitxel Lakuntza idazkari nagusi duen sindikatua «Madrilera begira» dela ere gaineratu du LABek. «ELAk ez du inolako asmorik egungo esparru juridiko-politikoaren mugak gaindituko dituen ekimenik sustatzeko». Hori dela eta, sindikatu abertzaleak «beharrezkotzat» jo du euskal langileei eta Euskal Herriari egoera zein den jakinaraztea.

Koronabirusak eragindako krisiak arrasto sakona utziko duela ikusita, Eusko Jaurlaritzak erabaki du aurten ere finantzaketa lerro berezi bat indarrean jartzea maileguen beharra duten enpresa txiki eta ertainentzat (ETE) eta langile autonomoentzat. Iaz, konfinamendua hasi berritan, 1.000 milioi euroren maileguak finantzatuko zituela iragarri zuen Eusko Jaurlaritzak. Aurten, berriz, 500 milioi euroko finantzaketa lagunduko du Gasteizko gobernuak, Pedro Azpiazu Ekonomia eta Ogasun sailburuak atzo azaldu zuenez. Horietatik, lehen 250 milioi euroak martxoko bilera batean onartuko ditu, eta aurrerago besteak.

Maileguek Elkargiren bermea izango dute, eta Jaurlaritzak bere gain hartuko du sortuko duten interesa eta mailegua egitearen kostua. Enpresentzat kostu bakarra izango da Elkargiren bermearen komisioaren zati bat ordaintzea —bestea Jaurlaritzak pagatuko du—. Iazko finantzaketa lerroarekiko lehen aldaketa interesean gertatuko da: Euriborra gehi %0,5 izan zen 2020koa, eta Euriborra gehi %0,75 orain. Indize hori -%0,505ean dago gaur, eta, hortaz, mailegua ematen duen bankuak %0,25eko interes erreala jasoko du.

Beste aldaketak maileguak itzultzeko epeetan egin ditu Jaurlaritzak: urte batetik bira luzatu du gabealdia, hau da, mailegua itzultzen hasteko epea. Amortizazio epea, berriz, lau urtetik sei urtera handitu duenez, enpresek eta autonomoek denbora gehiago izango dute maileguan jasotako dirua itzultzeko.

Gainera, 2020ko apirilean eta maiatzean abian jarritako finantzaketa programan dirua jaso zutenek aukera izango dute beren mailegua berritzeko.

121,5 milioiko kostua

Programako maileguen interesak eta bermeek 64 milioi euroko kostua izan dute Jaurlaritzarentzat. Horri gehitu behar zaio maileguak finantzatu ahal izateko egin beharreko horniduren kostua, 57,5 milioi eurokoa.

Langile autonomoek 5.000 eta 100.000 euro arteko maileguak eskatu ahal izango dituzte; ETEek, berriz, 5.000 eta milioi bat euro artekoak. «Pandemian kalterik handiena izan duten kolektiboen likidezia eta zirkulatzailea finantzatzeko beharrei azkar eta premiaz erantzutea da helburua», adierazi du Azpiazuk.

Abenduaren 31 arte, 725 milioi euroren maileguak eman zituzten, 8.313 eragiketatan. Zenbateko horren %35 industriara bideratu zen 2020an, eta ondoren etorri ziren merkataritza (%24), zerbitzuak (%15), eraikuntza (%10) eta ostalaritza (%8); gainerako %8 garraioetarako, kulturarako eta lehen sektorerako izan zen.

Pandemiako lehen planean bezala, bigarrenean ere parte hartuko duela iragarri du Kutxabankek.

Lezoko (Gipuzkoa) Udaleko kale-garbitzaile bat jipoitu zuten igandean, LABek jakitera eman duenez. Gizonezko batek hainbat ostikada eman zizkion.

Euskal Autonomia Erkidegoko administrazio publikoan behin-behinkotasuna murrizteko legearen xehetasunak azaldu ditu Olatz Garamendi Eusko Jaurlaritzako sailburuak.