Miquel Iceta Espainiako Lurralde Politikako eta Funtzio Publikoko ministroak eta Idoia Mendia lehendakariordeak bilera egin dute gutxieneko diru-sarreraren inguruan.

Sindikatuek abarmendu dute “jarraipen handia” izan duela zaintza sektorean deitutako grebak, Jaurlaritzak % 100eko gutxieneko zerbitzuak ezarri baditu ere.

Europar Batasuneko Justizia Auzitegiak baliogabetu egin du Athletic eta Osasuna taldeen zerga-araubidearekin lotuta Europako Auzitegi Orokorrak emandako ebazpena.

Tubacexen zuzendaritzak Amurrioko eta Laudioko lantegietarako Lan Erregulazio Txostenean aurreikusten dituen 150 kaleratzeak 134era jaistea eskaini die sindikatuei.

Bi urte daramatza itxita Naval ontziola historikoko hesiak, Sestaon (Bizkaia). Handik paseoan igarotzen direnek burua barroteen aurka estutzen dute iragan loriatsuaren arrastoen bila. Laster, baina, errutina hori aldatuko da, bihar 12:00etan bukatuko baita enpresaren ondasunak erosteko eskaintzak egiteko epea. Horrela amaituko da ontziolaren likidazioa prozesua, eta jabe berria nor den jakingo da. Eta hor datoz zalantzak: nork erosiko du? Zertarako? Industria asmodun norbaitek lortzen badu, ireki egingo da hesia; aldiz, biltegi edo antzekoren bat egiteko asmoa duen norbaitek lortzen badu, Babcock & Wilcox zenaren zoruarekin Amazonek egin bezala, hesia eraitsiko du garabi eta makinak ez dituelako beharko.

Carlos Palomino abokatuak darama ondasunen likidazio prozesua, Merkataritza arloko Bilboko Epaitegiko 2. salak hala eskatuta. Hark 21 sorta egin zituen Navalen ondasunekin, baina etorkizun industriala sustatzeko moduko zatiketa egin zuen. Izan ere, 1 sortan 300.000 metro koadroko lurzorua, kilometro bateko kaia, biltegiak, garabiak eta dike lehorrak sartu zituen. «Ontzigintzan behar den azpiegitura guztia hor dago», deskribatu du Manuel Veladok. UGTko sindikatuko ordezkaria izan zen Velado Navalen, eta ondo ezagutzen du prozesua. Beste hogei sortetan balio gutxiagoko ondasunak daude: ibilgailuak, garabi txikiak, altzariak… eta La Naval izena erabiltzeko eskubidea, esaterako.

BERRIAk jakin ahal izan duenez, atzo goizean ez zegoen eskaintzarik mahai gainean, baina hori ez da arraroa, halako prozesuetan azken orduetan iristen baitira. El Correo egunkariak zabaldu zuenez, Marina Meridional ontziolak eskaintza egiteko asmoa du, baina ez da bakarra izango. Veladok badaki gehiago egongo direla, Sestaoko Udalak ere baieztatu du hainbatek galdetu egin dutela orubearen inguruan, eta Arantxa Tapia Ekonomiaren Garapenerako sailburuak atzo esan zuen Marina Meridionalena «eskaintzetako bat» dela. Kudeatzaileak denak bildu eta epaileari bidaliko dizkio. Hark izango du azken hitza.

Navalen lurzorua, baina, babestuta dago. Erosten duenak hedaduraren %51 industriara bideratu behar du, eta Sestaoko Udalak esana du ez duela kalifikazioa aldatzeko asmorik han etxeak eraikitzeko. Erakunde publikoek eta sindikatuek ere aukera hori babestu dute. «Inguruan kalitateko enplegua bermatzeko modu bakarra da. Babcocken likidazioa ere nik jarraitu nuen, eta han lurzoruak ez zuen halako babesik. Amazonek biltegi handia du, baina lanpostu gutxi sortu ditu, eta kalitate txarrekoak», azaldu du Veladok. Operadore logistikoak gehien erakartzen dituen ezaugarrietako bat Navalen garraio loturak dira. Itsas portua bertan du, A8 autobidea oso gertu, eta Renferen trenbidea biltegiraino iristen da. 2019an, esaterako, Urssa enpresak 42 metro luze, hemezortzi metro zabal eta 650 tonako zubi bateko zati erraldoi bat kargatu zuen kaian, Suediara itsasontziz eramateko.

Navalen azpiegiturak, izan ere, «gozoki bat» dira. Veladoren ustez, ezin hobeak dira tamaina txiki edo ertaineko ontziak egiteko: «Lehen egiten ziren ontzi handiek ez dute merkaturik. Baina arrantzontziak berritzeko laguntzak daude, draga ontziak, gasontzi txikiak…». Datu deigarria gehitu du: «Begira beste euskal ontziolak. Zamaconak, Muruetak, Balentziagak eta Pasaiak hamahiru enkargu dituzte gaur egun. Ontzi ertain eta txikiak dira guztia, ados, baina hamahiru enkargu dira!».

Ontziak egiteaz gain, konpontzeko ere egokia da azpiegitura. «Hartzen duenak denetarik egin beharko du». Iaz, esaterako, abuztuan eta irailean ontziak konpontzen aritu ziren. «Bi dike lehorrak berriak dira, bost orduan hustu eta bete daitezke, eta hori denbora gutxi da. Bilbora 1.700 ontzi datoz urtean, eta askok behar dute konponketa azkarra. Konpontzeko leku bakarra Astilleron [Kantabria, Espainia] dago egun, eta lanez lepo dabil. Hori lan karga litzateke Naval hartzen duenarentzat».

Azken urteetan bezala, Gipuzkoako Ogasuna zergadunen errenta zergaren autolikidazioak prestatzen ari da, eta errenta zerga aurkeztu behar dutenen erdiek baino gehiagok proposamen zehatzak jasoko dituzte etxean, martxoaren 30ean hasita. Internet sarearen bidez ere ikusi ahal izango dute ogasunak proposamena egin dien ala ez, eta apirilaren 12tik aurrera, onartzeko epea zabalduko dute.

Ogasunak esan du zergadunen ehuneko handi batek onartzen duela PFEZ zergaren autolikidazioa; esaterako, 2019ari dagokion ikasturtean, 226.665 proposamen onartu zituzten; hau da, bidalitako 257.714 proposamenen %88. Aurten, errenta mekanizatua egiteko prozesuak normaltasuna berreskuratuko du, eta apirilaren 19an zabalduko dituzte ogasunaren bulegoak. Hiru egun lehenago hasi ahal izango da ordua eskatzen. Iaz, pandemiaren gordinean, maiatzaren 13ra arte atzeratu behar izan zuten bulegoak zabaltzeko, eta kanpainak hilabete bat gehiago iraun zuen.

Errenta aitorpena Internet bidez aurkezteko aukera ere hor izango da, zuzenean edo horretarako izendatutako 800 profesionalen bidez. Ondare zerga aurkezteko, berriz, bide bakarra izango dute zergadunek: Internet bidez.

Gipuzkoako Ogasunak dio pandemiaren urtean ere «arrakasta» izan zela errenta zergaren kanpaina, eta «historiako telematikoena». Duela urtebete, Ogasunak zergadunei esan zien aitorpena online egiteko, ahal zen kasu guztietan, eta bulegoak maiatzaren 13ra arte itxita eduki zituen. Ogasunaren bilketa asko jaitsi zen iaz, koronabirusak ekonomian izandako eragin handia tarteko, baina Gipuzkoan ez zen espero bezainbeste jaitsi, eta, azkenean, batik bat errenta zergari esker, %7,7koa izan zen beherakada.

Luze gabe, aurtengo errentaren kanpainaren xehetasun gehiago esplikatuko ditu ogasunak.

Bizkaian, denak

Bizkaiko Ogasuna ere autolikidazioen aldeko apustuan da, baina urrutirago joan da, zergadun guztiek jasoko baitute proposamena. Apirilaren 6an hasiko dira eskutitzak iristen, eta zergapekoak onartu edo errefusatu ahalko du telefonoz, Internet bidez edo webgunea edo aplikazioa erabiliz. Agiri edo informazio gehiago eskatuko baliote, modu telematikoz osatu beharko lukete. Kobratu behar izanez gero, astebeteko epean jasoko da dirua, eta, ordaindu behar izanez gero, uztailaren 6an pasatuko da kontutik. Guztira, Bizkaiko Ogasunak 560.000 errenta aitorpen inguru bidaliko ditu eginda.

Gipuzkoan, bi zergadunetik batek eginda jasoko du 2020ko errenta aitorpena. Hain zuzen ere, martxoaren 30etik aurrera jasoko dute etxean proposamena.

Arnasa apur bat hartu du lan merkatuak, baina hazkunderako gaitasun ahula erakusten du oraindik ere. Otsailean, igoera txikia izan da Gizarte Segurantzako kotizatzaileen kopuruan (+1.563), eta langabeen kopuruak gutxitzen jarraitzen du, baina motel ari da behera egiten eta zalantza handiekin, pandemiak izan dezakeen bilakaeraren arabera. Otsailean, 441 langabe gutxiago zenbatu zituen SEPEk enplegu bulegoetan. Iazko abuztuan hasitako jaitsieran, kopururik txikiena da hori, eta aldi baterako erregulazioetatik ateratzen diren langileena ere eten egin da; hori gutxi izango balitz, azken hilean berriak ere batu dira zerrenda horretara.

Guztira, 172.014 langabe daude izena emanda Hegoaldeko lau herrialdeetako enplegu bulegoetan, iazko otsailean baino 20.800 gehiago. Langabezia tasa %13tik gertu dago. 2017ko apirilera egin behar da atzera kopuru handiago bat topatzeko. Pandemiaren hirugarren olatuaren eraginaren ondorioak nabariak dira lan merkatuan eta txertoak ekonomiara ekarri dituen esperantzak ere ez dira aski izan otsailean egoerari indarrez buelta emateko.

OHIKO OTSAILA,

EZOHIKO EGOERAN

Ohi bezala, urtarrila hilabete zaila izan zen enplegu sorrerari dagokionez, eta gora egin zuen langabeziak, zerbitzuetan bereziki, Gabonetako kanpainaren amaieragatik. Otsaila hilabete dina- mikoagoa izaten da, enplegua sortu ohi da, eta aurten ere hala izan da. Iazkoaren oso antzekoa izan da kopurua: 307 langabe gutxiago zenbatu ziren orduan. Pandemiak euskal ekonomia gogor jo aurreko azken hilabetea izan zen hori, eta hortik aurrera etengabe egin zuen gora, bereziki hurrengo bi hilabeteetan.

Langabezia %13,8 handitu da azkenengo hamabi hilabeteetan: Hego Euskal Herrian 20.800 langabe gehiago daude iazko otsailetik. Eta enplegu suntsiketak jarraitzen du. Otsailean urtarrilean baino 6.006 kontratu gutxiago egin dira (-%7,16), eta iazko otsailean baino 23.100 gutxiago sinatu dira aurten (-%22,89).

Egindako kontratu guztien %91,2 aldi baterakoak izan dira. Horretan aldaketa handirik ez da izan, urteak baitira hamar kontratutik bat inguru baino ez dela mugagabea. Dena den, joera hori sendotu egin da pandemiarekin batera: iazko otsailean baino %18,25 kontratu mugagabe gutxiago egin dira, eta aurtengo urtarrilean baino %3,8 gutxiago.

NAFARROAN, OKERRAGO

Lurraldeei erreparatuta, otsaileko datuek berretsi egin dute azkenaldian nabarmentzen ari den beste joera bat: azken urteko langabezia datuek Nafarroan dute bilakaera okerrena. Krisia hasi zenetik, lurralde horrek izan du enplegu galerarik handiena, eta horrek ezohiko argazki bat utzi du: bere langabezia tasa Hego Euskal Herriko handiena da, eta Bizkaikoaren gainetik dago gaur egun. Otsailean, gainera, lau lurraldeetatik bakarra izan da non langabeziak gora egin duen: 1.261 gehiago. 42.986 langabe daude guztira.

Hortaz, urtarriletik otsailera bitarte %3,02 hazi da langabeen kopurua Nafarroan. Azken urtean %26,5 egin du gora; beste hiru herrialdeetan, berriz, %1,7 gutxitu da azken hilean, eta %9,4 hazi urtebetean. Oso handia da aldea; are gehiago kontuan hartzen bada batzuen eta besteen ekonomiek jasan duten kolpea oso antzekoa izan dela: iaztik, Nafarroako barne produktu gordina %8,3 jaitsi da, eta %9,5 Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan. Gainera, biztanleria aktiboaren azken inkestetan ere Nafarroak eman ditu daturik okerrenak.

ALDI BATERAKO ENPLEGU

ERREGULAZIOAK GORA

Koronabirusak eragindako krisi ekonomikoa aspaldi ikusi gabeko datuak ari da uzten, eta langabeen kopurua handiagoa ez bada, enplegua aldi baterako erregulatzeko espedienteengatik (ABEE) izan da hein handi batean. Espainiako Gizarte Segurantzako Ministerioaren arabera, otsailaren amaieran 46.594 pertsona zeuden aldi baterako langabezian edo lanaldi murriztuarekin. Urtarrilaren amaieran baino 6.712 gehiago dira.

Igoera horrek eten egin du aurreko hilabeteetako joera bat. Aldi baterako enplegu erregulazio espedienteek goia jo zutenean, 230.000 langile zeuden egoera horretan Hego Euskal Herri osoan; apirilean izan zen hori, konfinamenduaren asterik gogorrenetan. Ondoren, hilabetez hilabete kopurua gutxituz joan zen, jarduera ekonomikoa leheneratu ahala. Urrian, 25.000 baino ez zeuden, baina orduan, goranzko joera hartu zuen berriro, batez ere ostalaritzari jarritako debekuek haien jarduera asko mugatu zutenean.

Gabonekin batera, joera aldatu zen, eta erregulazioetatik irten ziren langile asko, ostalaritzakoak eta zerbitzuetakoak bereziki. Ondoren, tabernen jarduna eta herritarren joan-etorriak mugatu izanarekin batera, berriz handitu da poltsa hori. Pentsatzekoa da beste sektore batzuetakoak ere batu zaizkiela otsailean eta batuko zaizkiela aurrerantzean; izan ere, ABEEak maiatzaren 31ra arte luzatzea erabaki du Espainiako Gobernuak (urtarrilaren 31n amaitu zen oraingo araudia).

EMAKUMEEN ITZULERA,

GELDOAGO

Langabeak sexuaren arabera banatuz gero, horietatik %56,2 dira emakumeak, eta %43,8, berriz, gizonak. Portzentaje horiek ez dute aldaketa handirik izan 2020. urteaz geroztik: iaztik, %15,7ko igoera izan da gizonen artean eta %12,3koa emakumeen artean. Baina otsailak utzi du nabarmentzeko datu bat arlo horretan: Nafarroan hilabete horretan enplegua galdu duten hirutik bi emakumeak izan dira. Beste hiru lurraldeetan, langabezia txikitu arren, 447 emakume baino ez dira itzuli lan merkatura, bide hori egin duten 1.057 gizonen aldean.

LANGABEZIAN DENBORA

GEHIAGO

48.428 lagunek jaso zuten langabezia sari arrunta, eta beste 30.428k, berriz, subsidioa. Horiei batu dakieke autonomoen langabezia sari berezia jasotzen dutenak: otsailean 11.395 izan ziren. Langabezian inskribatutako pertsonen %52,29k ez dute inolako langabezia saririk jaso otsailean: guztira, 90.181 pertsona dira. Langabezia osoaren %50 da iraupen luzekoa; duela urtebete %44 zen.

Urtebetez izozkailuan izan ondoren, langabezia sariaren erreforma ezartzen hastea erabaki du Frantziako Gobernuak. Hainbat epetan egingo du, neurri batzuek ekarriko dituzten murrizketak eta kotizazio handiagoak ez iristeko ekonomia eta lan merkatua beheraldian daudenean. Uztailaren 1ean jarriko da lehen aldaketa indarrean, eta oso begi txarrez hartu dute sindikatuek, gaur egun langabezia saria jasotzen duten hamar lagunetik ia lauk gutxiago jasoko dutelako haren ondorioz.

Elisabeth Borne Frantziako Lan ministroa telematikoki bildu zen atzo sindikatuekin eta patronalarekin, erreformaren nondik norakoen berri emateko. Hasieratik argi utzi zien negoziazio saio baten porrotaren ondoren 2019ko udan bere kabuz prestatutako erreformaren puntu nagusiak indarrean jarri egingo direla, eta aldaketa nagusia egutegian izango dela. Pandemiak iaz eragindako atzerapenen ondorioz, azken-aurreko datua apirilaren 1ekoa zen, baina udaberria pasatu arte ezer ez egitea hobetsi du azkenean Frantziako Gobernuak, hurrengo hilabeteetan oraindik jarduera ekonomikoa mugatzen duten neurri asko indarrean izango direlako.

Langabezia sariaren kalkuluaren aldaketa da indarrean sartuko den lehena, lau hilabete barru. Bornek esan du gaur egungo sistema zuzendu nahi duela, mesede egiten dielako kontratu laburrak eta jarduerarik eza tartekatzen dutenei, eta kalte egin, berriz, lanaldi jarraituagoak dituztenei. Unedicek kalkulatu duenez, langabeen %38k batez beste %20 gutxiago jasoko dute aldaketaren ondorioz. Galera hori gutxitu ahal izango dute batzuek, gal daitekeen gehienezko kopuruari muga bat jarriko baitio Parisek.

Besteak, aurrerago

Langabezia saria progresiboki txikituko diete diru sarrera handiak dituzten langileei ere, hilean 4.500 euroko soldata gordina dutenei. Baina aurrerago izango da hori, datorren urteko martxoan, betiere ordurako lan merkatuak hobera egiten badu.

Urriaren 1ean da ezartzekoa sindikatuen haserrea eragin duen beste puntu bat: ordutik aurrera, lau hilabete egin beharrean sei hilabete egin beharko dira lan langabezia saria jasotzeko eskubidea izateko. Gazteei, ordea, ez diete epea luzatuko. Parisek atea irekita utzi du neurria berriro gibelaratzeko, ordurako langabezia tasa jaisten hasi ez bada. Zehazki, apirilaren 1etik 130.000 langabe gutxiago egon beharko dute, eta kontratuek hilero 2,7 milioiren kopurua gainditu beharko dute gutxienez lau hilabetez.

Aurrerago jarriko da indarrean bonus-malus izena jaso duen neurria, eta neurri horrekin lortu nahi dute enpresek aldi baterako kontratuak neurrian erabiltzea: gehiegi erabiltzen dituztenek gehiago ordaindu beharko diete haien truke gizarte segurantzari, eta kotizazioak gutxituko dizkiete kontratu finkoak egiten dituztenei. Medef patronalak begi txarrez hartu duen neurri hori da, hain zuzen ere, sindikatuen babesa jaso duen bakarra. Berez, haietako batzuk erreformara batzeko sartutako neurria dirudi, baina ez zuen gobernuak espero zuen emaitzarik izan. Orain, sindikatuak kexu dira 2022ko irailera arte ez duela eraginik izango, gobernuak urtebete luze eman dielako enpresei egoera berrira egokitzeko.

Sindikatu horiek beraiek Frantzian ezohikoa den batasunarekin erantzun diote gobernuaren azken erreformari. Atzoko bileraren atarian kaleratutako agirian, CFDT, CGT, FO, CGC eta CFTCk ziurtatu zuten erreformaren printzipio nagusia okerra zela, hau da, «langabezia sariak txikitzeak enplegura bizkorrago itzultzea dakarrela».

Aurten espero zen errebote ekonomikoa atzeratzen ari da, eta enpresen konfiantza higatuz doa, merkatuak oraindik normaltasunetik urrun daudela ikustearekin batera. Laboral Kutxak euskal enpresen konfiantzari buruz prestatu duen azken txostenak argi islatzen du ziurgabetasunak traba handia egiten duela oraindik ere. Hainbeste, ezen galdetutako enpresen erdiek erantzun baitute egoera ekonomiko okerragoa espero dutela urtearen bigarren hiruhilekoan; %49,4 bat etorri dira ezkortasun horretan. Herenek (%31,8) uste dute egoerak bere hartan jarraituko duela; hau da, errebote argi bat gertatzen ari den zantzurik gabe; eta soilik hamarretik bik (%18,8) aurreikusi dute baldintza hobeak datozela apiriletik aurrera.

Laboral Kutxak dio badirela zantzuak «egoera hobera doala» esateko, baina «ziurgabetasun handi baten barruan», eta ekonomia bidegurutze batean dagoela uste du, non adi jarraitu beharko den ekonomiaren eta osasunaren arteko harremanak zein norabide hartzen duen datozen asteetan.

Aldagai zehatzei buruz galdetuta, enpresa gehienek (%46,2) uste dute fakturazio maila berean geratuko direla, apiriletik ekainera. Baina herenek (%32,5) aurreikusi dute fakturazio apalagoa izango duela; eta soilik %21,3k diote gehiago salduko dutela bigarren hiruhilekoan.

Jarduerari buruzko erantzunak ere bat datoz uste orokorrekin. Galdetutako enpresarien ia erdiek (%47,8) uste dute ez dela aldaketa handirik sumatuko jardueran. Herenek gutxi gorabehera (%35,4) uste dute udaberrian, jarduera ekonomikoa are okerragoa izango dela. Baikorrak ez dira hamarretik bira ere iristen (%16,9). Haiek jarduera suspertuko dela uste dute.

Eta enpresek zutik irauteko beharrezkoa duten errentagarritasunak zein bide hartuko ote du? Bada, gehienek uste dute (%51) ez dela aldaketa handirik egongo aldagai horretan; %38k, ordea, errentagarritasuna murriztu egingo dela diote; eta bakarrik hamarretik batek (%10,8) aurreikusi du errentagarritasuna handituko duela. Hori horrela, inbertsio mailari eutsiko diote erdiek baino gehiagok, eta bakarrik hamarretik hiruk inbertituko dute gutxiago.

Enpleguari begira

Beraz, negozioetarako baldintzak ez dira hobetuko behar bezainbeste, eta jokaleku horretan enpleguak ezingo du gora egin indarrez uda aurretik. Baina enpresari gehienek (%72) ez dute espero lantaldeak murriztea; bakarrik %16k uste dute baietz, lantaldea murriztu egin beharko dutela.

Horrenbestez, enpresen konfiantza 42,8 puntu da, aurreko txostenean baino handiagoa (31,4), baina hobekuntzak ez du tarterik uzten ezer ikusgarririk aurreikusteko datozen hilabeteetan; hasteko, erakusle hori 50etik behera egoteak islatzen duelako atzeraldian dagoela ekonomia.

Ikuspegi ezkorra gailentzen da oraindik ere, eta enpresak zain daude susperraldi baten olatua hartzeko, txertoek pandemiaren egoera argi eta garbi hobetzen dutenerako. Ezin da ahaztu, izan ere, enpresen erdien (%54,4) esportazioek behera egin dutela, eta %40k bere hartan eutsi dietela atzerriko salmentei. Bakarrik %5ek lortu dute gehiago saltzea kanpoan.

Hala, Laboral Kutxaren txostenak islatzen du enpresek ez dutela espero laster errebotea eragingo lukeen hobekuntza bat.