Ia bi eguneko ibilaldiaren ostean, atzo goizeko lehen orduan iritsi ziren langileak Gasteizera. Ostegunean abiatu ziren Amurriotik oinez, 70 bat denera, baina beste ehunka batu zitzaizkien hiriburuan gero. Hiriaren sarreran, txalo artean egin zieten harrera Aernnovako langileek, besteak beste, eta elkarrekin egin zituzten azken metroak. Bidean, askotariko elkartasun keinuak jaso zituzten beharginek. «Aurrera Tubacex, eutsi!» eta «Irabazi arte!» oihuak entzun ziren balkoietatik, esaterako.
Atxikimendu hori eskertu zuen Roberto Sevilla langileak: «Ikaragarria da jasotzen ari garen elkartasuna. Bide guztian ere adierazi digute babesa. Giro ezin hobean egin dugu bidea, aldarte onean, eta horrela jarraituko dugu gure helburua lortu arte. Eskualde oso bat dugu atzetik, gainera». Bera ez dago 129 horien zerrendan, baina bat egiten du lankideen protestarekin.:«Ni ez nago kaleratuen artean; libratu egin naiz zentzu horretan, baina egon nintekeen, edozein egon zitekeenez. Langileak elkarrekin gaude, eta ez dugu bereizketarik egiten».
Goizeko bederatziak jota iritsi ziren legebiltzarraren atarira, eta ordurako Ertzaintzak hesitua zuen ingurua. Kontrolerako saioa hastear zen barruan, eta Arantxa Tapia Eusko Jaurlaritzako Ekonomiaren Garapeneko sailburuak enpresaren egoeraren berri eman behar zuen bertan. Tranbiaren pasabidea eta errepidea moztu zituzten beharginek pixkanaka, eta zerbitzua ordubetez eten egin behar izan zuten goizean. Ez zen istilurik izan, halere. EH Bilduko eta Elkarrekin Podemoseko legebiltzarkideak batu zitzaizkien protestara. Hain zuzen, koalizio abertzalearen gonbidapena zuten enpresa batzordeko kideek, bilkura bertatik bertara ikusteko.
Ertzaintzaren bortizkeria
Langileen ordezkariak legebiltzarrera sartzera zihoazenean, baina, ertzainek sarrera galarazi zieten, batzordeko kideei eta haiekin ziren legebiltzarkideei. Bultzaka eta kolpeka oztopatu zieten bidea, eta tentsio uneak izan ziren orduan. Lortu zuten sartzea azkenean, baina haserrea piztua zen ordurako, eta handik minutu gutxira, Polizia gogor oldartu zitzaien langileei: bortizkeria handiz egin zien aurre.
Ordubete inguru iraun zuen protestak, eta goizeko hamarrak inguruan berriz ere Amurrioko eta Laudioko lantegietarako bidea hartu zuten, eguneroko protestarekin segitzeko. Atzokoa «beste egun bat» izan baitzen langileentzat, Julen Cicerok adierazi zuenez: «Guretzako ez da ez ezer amaitu. 65 egun daramatzagu greba mugagabean, eta mobilizazioekin jarraituko dugu datozen egunetan ere. Bihar [gaur] ezkerraldera joango gara, ITP eta PCBko langileei babesa adieraztera, adibidez. Eta datorren astean beste protesta ekintza batzuk egingo ditugu». 21 urte zituela hasi zen Tubacexen lanean, eta beste 21 urtez aritu da bertan, «atzo [herenegun] arte». Zerrendako bat da Cicero. «Guretzako ez dago kaleratzerik, halere».
Egun «tristea» izanagatik ere, langileen batasuna aldarrikatu zuen Joseba Terreros langile batzordeko kideak: «Langile guztion indarra batuta sentitzeak eramaten gaitu lanerako itzulera eurekin batera izango dela pentsatzera». Eta gogorarazi zuen bide judiziala zabalik dela. Zuzendaritzari «neurri adostuak» galdegin zizkioten beste behin.
Aranburuk azaldu du mobilizazioekin sindikatuak «norabide aldaketa» bat eragin nahi duela. Politika sozialetan eta ekonomikoetan egin beharreko aldaketa da, eta indar sindikala da hura behartzeko bideetako bat. «Kapitalaren eta bizitzaren artean aukeratu beharrean gaude», nabarmendu du. LABek argi du zein den bere hautua, eta baita zein norabidetan joan behar duen ere: «Trantsizio ekosozialista eta feminista bilatu behar dugu, garapen paradigma berri jasangarriago baterantz. Sistema kapitalista eta heteropatriarkalarekin jarraitzeak prekarizazioa eta gizarte arrakala handitzea dakar».
Etorkizunera begira ere jarria da LAB, eta Maiatzaren Lehenak «pandemiaren osteko garaian indarrez sartzeko» balio behar duela aldarrikatu du. Izan ere, «greba eta mobilizazio gehiago» etorriko dira, «pandemia honek asko okertu dituelako bizi eta lan baldintzak». Besteak beste, pandemiak agerian utzi du zeintzuk diren bizitzari eusteko beharrezko diren oinarrizko lanak, «gehienak emakumeek eginak eta prekarioak», eta, hala ere, Aranbururen ustez, ez da neurririk hartu haiek «duintzeko».
Langile horien egoera ez da duindu; aldiz, krisitik ateratzeko «enpresei diru publikoa injektatzea» erabaki dela salatuko du sindikatuak kaleetan, eta zerga erreformarik ezean murrizketak etorriko direla. Next Generation funtsek jokalekua zein izango den zehaztu dute, eta Jaurlaritza eta Nafarroako Gobernua Europako Batasunarekin lerrokatu dira: «Diru publikoa esku pribatuetan utziko da trukean inolako betebehar sozialik eskatu gabe. Diru publikoa multinazionaletara badoa, kanpoan gelditzen dira inbertsio publikoak».
Aernnova, PCB…
LABek, halaber, egun lanpostuen defentsan borrokan ari diren langile ugariei «aitortza» egingo die mobilizazioetan. Alde horretatik, bi mezu bidali ditu: bata erakundeei, langileei bizkarra eman dietela leporatuz; eta bestea enpresetako buruei, ohartaraziz ez dietela utziko nahi bezala jarduten: «Patronalari esaten diogu legeak baimenduriko kaleratzeak egiten ari den arren hemen ezingo duela lan erreforma hori aplikatu. Aernnova, PCB eta Tubacexeko langileen borrokak kontuan hartuak izan behar dira. Borroka ez da bukatzen erregulazioaren negoziazio epean edo epaitegietako bidea amaitzean».
LABek enplegua defendatzeko «herri harresia» eraikitzen jarraitzen duela nabarmendu du, eta, sindikatuen arteko estrategia bateratu bat ez egon arren, langileak «erantzun sendo bat ematen ari direla» enpresetan eta kalean. Kale horiek hartzera deituko dituzte Maiatzaren Lehenean, manifestazioak ahalik eta handienak izan daitezen. «Lan baldintzak duintzeko borrokak ugaritzen ari dira, langileek ez dutelako jasotzen merezitako aitortza sozial, politiko eta ekonomikoak». Eta gizarte aldarrikapenen bidean, Aranburuk goratu egin du bidelagun dituzten mugimendu feministaren eta pentsiodunen eta gazteen borrokak.
Fakturari aurre egiteko, Espainiako Gobernuak 187,1 milioi eurorekin finantzatu du Nafarroako Gobernua, batik bat erkidegoentzako funtsetik 175 milioi euro banatuta. Azterketan nabarmentzen denez, herritarrek 189.000 euro eman dituzte borondatezko donaziotan. Azkenik, zor merkatuetan 648 milioi euro lortu zituen iaz Nafarroak, baina ganberak ezin izan du zehaztu kopuru horretatik zenbat bideratu den COVID-19ari aurre egitera.
6.800 kontratazio
Iaz, 225 milioi euroko faktura eragin zuen izurriak, eta kopuru horretatik 45 milioi (%20) lan kostuetara bideratu behar izan zituen administrazioak. Batik bat, behin-behineko langileak kontratatzeko (23,4 milioi) eta gaixo jarritako langileen ordezkapenak egiteko (4,7 milioi) erabili zuen diru hori. Halaber, pandemiari aurre egiteko langile publikoek egindako esfortzuak isla izan du bestelako kontzeptuetan. Adibidez, produktibitate osagarria ordaintzeko 3,7 milioi euro erabili ziren. Jai egunak, aparteko orduak, gaueko sariak, txandak eta guardiak ordaintzeko, 4,4 milioi euro behar izan zituen.
Gastu horren erdia kontratazio berrietarako izan da. Orotara, 6.800 kontratazio egin behar izan ditu gobernuak: batik bat, Osasunbidean (%72), hezkuntzan (%18), eta zahar etxeetan eta mendekotasuna dutenentzako egoitzetan (%10). Behin-behineko kontratuok iraupen motzekoak izan ziren, eta, horrenbestez, berez, 3.400 langile kontratatu ziren: Kontratu horien laurdenek hiru eta sei hilabete arteko iraupena zuten; %31k, hilabete eta hiru hilabete artekoa; %34k, hilabete baino gutxiagokoa, eta %8k baino ez sei hilabetetik gorakoa.
Kontratuen erdiak baino apur bat gehiago (%52) Nafarroako Ospitale Gunearen beharrak asetzeko erabili dira, eta beste %25 lehen arretako osasun etxeen sarerako. Tuterako Reina Sofia eta Lizarrako Garcia Orkoien ospitale publikoek 708 eta 155 kontratazio egin zituzten, hurrenez hurren. Oro har, kontratatutako hamar langiletik zazpi erizainak edo erizain laguntzaileak izan ziren —3.391, guztira—. Gainerako kontratazioen artean, batik bat zeladoreak (%9) eta administrazio arloko langileak (%7) nabarmentzen dira. Lehen arretarako 29 mediku kontratatu ziren, eta larrialdietarako, hamar mediku laguntzaile.
3,4 milioi euro maskaretan
Giza baliabideak alde batera utzita, materiala eskuratzeko 71 milioi euro behar izan ditu gobernuak. Gastu horren herena (23,5 milioi) osasuneko osagaiak erosteko izan da, eta beste hamalau milioi euro, PCR eta antigeno probak egiteko laborategi gastuetarako. Urtebete honetan, maskarak premiazko elementu bihurtu dira, eta 3,4 milioi euroko faktura eragin dute: 2,2 milioi maskara kirurgikoek, eta 1,2 milioi FFP2 motakoek.
Era berean, pandemiak garbiketa zerbitzuen eta materialen beharra handitu du, eta 4,1 milioi euro bideratu da atal horretara. Zahar etxeetan bete-betean eragin zuen pandemiak, eta egoera horri aurre egin behar izateak 4,5 milioi euroko gastua eragin du.
Klinikan ohe bat, 4.908 euro; ZIUko ohea, 41.000
Gaixo gehienak ospitale publikoek artatu dituzte, baina zenbait kasutan Nafarroako Unibertsitate Klinikara, San Juan de Dios ospitalera edo San Miguel klinikara bideratu dira. Hiru erakunde pribatu horiei 8,6 milioi euro ordaindu zaizkie. Ganberaren arabera, «kudeaketa egokia izan da, ez delako pazienterik artatu gabe utzi, eta kostua ez delako Osasunbidearena baino handiagoa izan».
Izan ere, parlamentuak agindu berezia eman zion ganberari, faktura azter zezan. Unibertsitate Klinikan eta San Miguel klinikan, gaixo bat ZIUko ohe batean egoteak 40.978 euroko kostua du, eta plantan, berriz, 4.908 eurokoa. Tarifa finkoa da; hots, berdin du zenbat denbora ematen duen pazienteak. Erreserban ohe bat gorde behar izateak, berriz, eguneko 181 euroko kostua du.
San Juan de Dios ospitaleak eguneko tarifa ezarri du. Lehen hamar eguneko ospitalizazioak 519 euroko kostua du eguneko, eta hamaikagarren egunetik aurrera, 298 eurokoa —zenbat eta gehiago izan ospitaleratuta, tarifa murriztu egiten da—.
Autonomoei, 24 milioi euro
Enpresei, udalei, familiei, laborariei eta Nafarroako Unibertsitate Publikoari ordaindutakoa izan da gastuaren atal nagusia: 72 milioi orotara. Izan ere, konfinamenduak eta ondorengo neurriek hainbat sektore ekonomiko zigortu dituzte, eta, orotara, iaz 39,9 milioi bideratu zituen enpresa pribatuen laguntzetara; gehienbat, autonomoengana heldu zen diru hori (24 milio euro). Laguntza hori jaso ahal izateko, aski zen ahalmen ekonomikoari buruzko adierazpen bat sinatzea, eta ganberak ohartarazi du ez zela hori egiaztatzeko mekanismorik ezarri. Azpimarratu du ondoren ostalaritzarako eta turismorako abenduan eta martxoan egindako laguntza deialdian oker hori zuzendu egin dela.
Larrialdi soziala ere eragin zuen pandemiak, eta familien eta norbanakoen artean 7,7 milioi euro banatu zituen laguntzetan. Udalek 25 milioi euro jaso dituzte, bi helbururekin: 11,5 milioi ezohiko gastuei aurre egiteko, eta 13,5 milioi euro inbertsioetarako.
Guztira, hamalau milioi euroko inbertsioa egin behar izan du administrazioak, eta erdia (6,9 milioi euro) informatika arloko ekipamenduak erosteko baliatu da —eskoletan, adibidez, bost milioi euroko inbertsioa eskatu du—. Mediku ekipamenduetan (arnasgailuak, kasurako), 2,9 milioi euroko inbertsioa egin du.
Amurrioko lantegiaren atarian hasi zuten ibilaldia, goizeko lehen orduan, eta Murgian egin zuten lehen geldialdia, arratsaldean. Gaua Gopegin igaro dute, eta gaur goizean iritsiko dira Gasteizera, Eusko Legebiltzarraren atarian protesta egiteko. Kontrolerako osoko bilkura egingo baita bertan, eta Arantxa Tapia Eusko Jaurlaritzako Ekonomiaren Garapen, Iraunkortasun eta Ingurumen sailburuak kaleratzeen inguruko EH Bilduren galdera bati erantzungo dio. Gasteizen, Aernnovako langileek egingo diete harrera, goizean goiz, eta enpresa bietako beharginak elkarrekin joango dira Legebiltzarrera.
Enpresa Batzordeak ohar bidez adierazi du ez dela «ezer aldatu». Eta azpimarratu du ez dutela bereizketarik egingo langileen artean: «Guztiok jarraitzen dugu itsasontzi berean, eta helburu berarekin: lanean jarraitzea, kaleratze traumatikorik gabe».
Banan-banan, lanera
Zuzendaritzaren jarrera salatu dute, halaber; izan ere, adierazi dutenez, enpresa langileei deika ari da banan-banan, lanera joan daitezen. «Zuzendaritzari gogorarazi nahi diogu greba honetara enpresa batzordeak deitu duela, eta grebari buruz zerbait hitz egin behar izanez gero gurekin jarri behar dutela harremanetan». Batzordeak lasaitasunerako deia egin die langileei, eta gogorarazi die, zuzendaritzaren deia jasoz gero, grabatzeko.
«Greba bukatzea enpresaren eskuetan dago», gogorarazi dio batzordeak zuzendaritzari. Eta esan dio horretarako mahai gainean dauden kaleratze proposamen guztiak erretiratu behar dituela. Batzordea prest da aldi baterako neurriak aztertzeko.