Jaurlaritzak Euskadi Next plan «berritua» onartu zuen atzo. Iazko abenduan aurkeztutako egitasmo nagusi eta handienei, orain, proiektu berri batzuk gehitu dizkie, baina, funtsean, aukera baliatu du zerrendatutako proiektuak beste modu batean sailkatzeko. Hiru atal edo multzotan banatu ditu guztiak, eta ekonomia suspertzeko proiektu autonomikoen figura da hor berritasun nagusia. Hori ahalbidetzeko eskatu dio Madrili.
Europako Berreskurapen eta Erresilientzia Mekanismoko diru funtsak lortzeko Espainiako Gobernuaren planean jasota daude ekonomia suspertzeko eta eraldatzeko proiektu estrategikoak deiturikoak —PERTE, gaztelerazko laburduran—. Horien bitartez, Madrilek enpresen egitasmoak biltzen ditu atalka, eta unitate gisa tratatzen ditu, Europako funtsak lortzea errazteko. Jaurlaritzak nahi du autonomia erkidegoek ere aukera izatea proiektu horiek diseinatzeko, egitasmoak zatikatu behar ez izateko eta dirua lortzeko ministerio ezberdinetara jo behar ez izateko. Dena den, Azpiazuk berak gogoratu duenez, Madrilek sortu duen proiektu estrategikoen figura hori Bruselaren oniritziaren zain dago oraindik.
Hiru multzo handi
Azpiazuk azaldu duenez, dokumentuan jasotako 29 proiektu sar daitezke Madrilek orain arte zabaldu dituen sei PERTEetan; batez ere hidrogenoarekin eta mugikortasunarekin lotutakoak daude hor, eta 5.084 milioiko kostua izango lukete guztira, Europako funtsak, diru laguntza publikoak eta inbertsio pribatuak kontuan hartuta. Jaurlaritzaren xedea da Bruselatik lortzea finantzaketaren %35 inguru.
Hor azaltzen dira jada abenduan bere planean jaso zituen enpresa egitasmo nagusiak: BH2C Hidrogenoaren Euskal Korridorea (1.300 milioi euro) eta Basquevolt bateria elektrikoen fabrika handia (882 milioi). Bigarren hori non eraikiko den ez da zehazten, baina Gipuzkoak horrelako beste fabrika bat izateko asmoa aipatzen da, Mubil mugikortasun zentroarekin loturik —75 milioiko aurrekontuarekin—.
Abenduko zerrendan azaltzen ez ziren egitasmoen artean, propultsio aeronautikoarekin loturiko bat da nagusia, ITP enpresa buru duena (190 milioi eurokoa). Espainiako Gobernuak egitasmo aeroespazialean atal bat sortu du bere PERTEetan eta horren barruan sartu du Jaurlaritzak.
Madrilek beste lau PERTE sortuko ditu, baina erabat zehaztu gabe daude oraindik esparruak eta baldintzak. Azpiazuk azaldu du Madrilek hori egitean Jaurlaritzak aztertuko duela bere planetik zein egitasmo sar ditzakeen horien barruan edota berriren bat gehitu dezakeen.
Espainiaren zatiaren %10
PERTE autonomiko deiturikoetan, berriz, 63 proiektu bildu ditu, 6.400 milioiko guztizko kostuarekin eta bederatzi ataletan banatuta. Hor, proiektu nagusiak hauek dira: industria lurzoruak berriz oneratzeko egitasmoa, 885 milioiko aurrekontua duena, eta banaketa elektrikoko sareen eraldaketa digitala, 489 milioikoa. Bestela, proiektu txikiagoak jasotzen dira, zahar etxeak egokitzea, adibidez (150 milioi).
Bi multzo horiez gain, Europako funtsetatik parte bat eskuratu nahi du Jaurlaritzak administrazio publikoen diru laguntzen deialdien bidez garatzeko: aurreikusi duenez, guztira 6.399 milioiko aurrekontua izango lukete egitasmo horiek guztiek. Multzo horretan, diru gehien beharko luketenen artean daude Bilboko metroaren 5. linea (350 milioi euro) eta Urdaibaiko Guggenheim museoa (127 milioi).
Guztira, beraz, 18.286 milioiren kostua duten 276 egitasmo aurkeztuko dizkio Jaurlaritzak Madrili; haren kalkuluen arabera, 6.400 milioi irits daitezke Europako funtsetik. Madrilek Bruselatik jasoko duenaren %10 ia.
PFEZaren eta sozietate zein ondare zergen inguruko «premiazko» aldaketa batzuk iradoki dizkie alderdiei, «aurki etorriko diren murrizketei aurrea hartzeko». ELAk bere ikerketa taldeak bildutako hainbat daturekin hornitu du bere eskaera. Esaterako, Hego Euskal Herrian zerga bidez biltzen diren 100 eurotik zazpi bakarrik iristen dira sozietate zergatik. Enpresen irabaziei ezartzen zaien zerga bat da, eta, sindikatuaren arabera, ez da aldatu azken hamar urteetan. Era berean, azaldu du Bizkaian «sozietate zerga erreala» %8,2 dela —beste probintzietan ez dute ematen horrelako azterketa bat egiteko moduko daturik—. Tasa nominala %24 da, eta Bizkaiko Ogasunak onartzen duen tasa erreala, %20,5, baina ELAk dio enpresek ordaintzen duten batezbestekoa askoz txikiagoa dela, kenkari ugariengatik.
Lakuntzak azaldu du EH Bilduren eta Elkarrekin Podemosen atea jo badu «gertutasun ideologiko» bategatik dela, eta beste alderdiak urrun ikusten dituelako. Sindikatuak azken hilabeteetan estu hartu ditu Euskal Herriko ezkerreko alderdiak, baina eskaera honetan tonua leundu duela dirudi. Haiekin aurki biltzea espero du, uste baitu erreformaren eskaerako lehen pausoa uda aurretik eman beharko litzatekeela.
Lakuntzak, halaber, azaldu du ez direla uharte bat, munduan gero eta gehiago direlako enpresen irabaziei zergak igotzearen aldeko ahotsak. «Nik Europako batez besteko fiskalitatea nahi dut, hemengoa baino hamar puntu handiagoa dena. Hala balitz, 5.976 milioi euro gehiago bilduko genituzke Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan, eta 2.005 Nafarroan». EBren presio fiskala %40,1ekoa da batez beste; EAEn, berriz, %32,1ekoa, eta Nafarroan, %31ekoa.
Eskaera bultzatzeko asmoz, mobilizazio kanpaina bat antolatu du Zerga sistema iraultzeko unea da lelopean. Lau elkarretaratze iragarri ditu Hego Euskal Herriko hiriburuetan: ekainaren 3rako, Bilbon; ekainaren 4rako, Iruñean; ekainaren 15erako, Gasteizen; eta ekainaren 17rako, Donostian.
A&M izan zen enkantean eskaintzarik handiena egiten bigarren enpresa, VGPk baino sei milioi euro gutxiago; Marina Meridional, berriz, beste sorta gehienak erosi zituena: makineria, marka… Eskaintza publiko egitea jabearengan presio egiteko modu bat da, haren oniritzia ezinbestekoa baita.
Bi enpresa horiek itsasertzeko lurrak, kaiak eta dike lehorrak beharko lituzkete, eta, haien iritziz, nahikoa toki dago ontzigintza eta VGPren jardun logistikoa aldi berean garatzeko. Eusko Jaurlaritza horrelako aukera baten alde agertu da.
