Akordioaren arabera, hiru urtetik gorako epean behin-behinean betetako egiturazko lanpostuak eskaintza publikora aterako dira. 300.000 lanposturen kopurua aipatu du Espainiako Gobernuak, nahiz eta sindikatuek askoz ere gehiago direla esan izan duten. Oposizio horietan konkurtso faseari %40ko balioa emango zaio, eta hor gehienbat esperientzia hartuko da aintzat, hots, bitarteko langileek puntu gehiago izango dituzte.
Oposizioan plazarik lortzen ez duten bitarteko beharginek lan egindako urte bakoitzeko 20 eguneko kalte ordaina jasotzeko eskubidea izango dute, hamabi hilabeteko soldata gehienera; eta, era berean, lan poltsetan sartuko dira.
Asmoa da ere Langile Publikoen Oinarrizko Estatutuaren erreforma bultzatzea, batez ere gehieneko hiru urteko muga jartzeko hutsik dauden plazak behin-behinean betetzeari.
Errege lege dekretua
Icetaren asmoa da proposamena gaur errege lege dekretu bihurtzea Ministroen Kontseiluan. Eta, hala, beste prozedurarik gabe, hilabete baten buruan bozkatuko dute hura onartu ala ez Kongresuko diputazio iraunkorrean, udako oporraldiaren ondorioz saiorik ez dagoelako. Ministerioaren arabera, presazkoa da aldaketa hauek onartzea, Europako Batzordeak ezarritako epeak bete behar direlako.
Akordioak, hala ere, ez du jaso bileran zeuden ELAren eta CIGen babesik. «Guk ezezko biribila eman diogu», azaldu du Igor Eizagirre ELAko zerbitzu publikoetako arduradunak. Haren ustez, akordioa «oso larria da; milaka langile publikoren lanpostuak daude jokoan». Mobilizatzen jarraituko dutela esan du, eta funtzio publikoko azken greban parte hartu zuten aldeekin eta beste kolektiboekin hitz egiten ari direla. Madrilen adostutakoak ez du jasotzen bitarteko gisa jardun diren langileentzako aparteko eskaintza berezirik. Eta horrez gain, ELAren ustez, plazarik lortzen ez duten langileentzako kalte ordainak ez daude ziurtatuta, plazari lotuta daudelako, eta zaila izango delako horiek eskatzea hezkuntzan edota osasungintzan hainbat plazatan aritu eta bata bestearen atzetik kontratuak pilatuz joan diren langileentzat.
Babesetan murritz
Arazorik handiena, hala ere, birjartze tasek hor jarraituko dutela da, eta ondorioz, eskainiko diren lanpostuen kopurua ezartzeko eskumena Madrilek izaten jarraituko duela. Hori da ELAren ezezkorako arrazoi nagusia.
Eta erkidego askoren ezetzarena ere. Joan den ostegunean erkidegoen babesik ez zuen lortu Icetak, horretarako deitu zen Sektore Konferentziara. Eusko Jaurlaritzak iritzi zion birjartze tasekin eta kontratuen iraupena hiru urtera mugatzearekin «euskal administrazioek beren funtzio publikoa antolatzeko duten eskumenaren inbasioa areagotzen» duela Espainiak.
«Elkarrizketa soziala ondo dabil, eta nik akordioa egon dadin lan egingo dut», nabarmendu zuen atzo Diazek. Izan ere, sindikatuen eta enpresarien akordioa nahi du Diazek, harekin errazagoa izango zaiolako erreformak Espainiako Gorteetan aurrera egitea. Hilabeteak daramatzate biltzen, eta, itxura guztien arabera, oraindik ere ordu asko gelditzen zaizkie mahaian. Dena den, pentsioen erreformaren lehen zatia adostu ondoren, aurrerantzean lan erreforma izango da ministerioaren lehentasun handia.
Eta zer egin asmo du erreforma horretan? Eldiario.es Espainiako kazetak zirriborroa argitaratu du. Oinarria, Diazek berak azaldu duen bezala, «Europako Batzordeak Espainiari emaniko gomendioak dira». Alde horretatik, batek garrantzia du: behin-behinekotasun tasa murriztea. Aldi baterako kontratu motak gutxitu asmo ditu ministerioak, baita behin-behinean kontratatzeko modua ematen duten arrazoiak ere. Neurri berritzaileenetako bat «behin-behinekotasunaren gehiegizko erabileraren osteko» kaleratzeak indargabetzea da. Behin-behineko kontratu asko kateatzen dituen langileen egoera finkatzea da helburua.
Erreformaren beste helburuetako bat da kaleratzeen ordez lanaldi murrizketak sustatzea, «aldi baterako erregulazio iraunkorra» delakoarekin. Trebakuntza kontratuen kontrol zorrotzagoa ere ezarri nahi du: praktikak, trebakuntza duala… «Lanak ikasketekin harremana izatea bermatu behar da», dio zirriborroak. Praktika kontratuei hiru muga ezarri asmo dizkie: ezin dira kateatu, asko jota urtebete iraun dezakete, eta gutxieneko soldata bermatu behar dute.
Zirriborroaren beste ardatz bat da sektoreko lan itunen nagusitasuna, baita azpikontratazioa egon denetan ere: «Lan horretan egiten den jardueraren araberako ituna aplikatuko da». Sindikatuei indar handia emango lieke horrek, eta, bide batez, 2012ko erreformaren puntu gatazkatsuenetako bat indargabetuko luke. Horri aurrerako eragina gehitu beharko litzaioke; alegia, behin iraungita ere, itunek indarrean jarraituko lukete berririk lortu ezean.
CEOEk, bazkideei bidalitako barne ohar batean esan du zirriborroa «marxista» dela; Diazek umorez erantzun dio: «Aita Santuak, Joe Bidenek eta Europako Batasunak eginiko gomendioetan oinarrituta badago, ez da hain marxista izango». Ministroak sindikatuen eta enpresarien erantzukizuna goratu zuen, negoziazioa «seriotasun osoz» hartzen ari direlako. Akordioa Next Generation funtsak lortzeko ezinbestekoa izateak enpresarien jarrera leunduko duela espero da.
Gutxieneko soldata
Diazek gutxieneko soldata ere izan zuen hizpide, eta «ausardia» eskatu zion Pedro Sanchez Espainiako presidenteari hura igo dezan. KPIa %2,7 igotzea espero da, eta, argindarra eta gasa «etengabe» garestitzen ari direnez, funtsezkotzat jo zuen gutxieneko soldata igotzea: «Gobernu aurrerakoi batek ahulenak zaindu behar ditu. Baldintza hauetan, erosahalmena galtzen ari dira». Espainian gutxieneko soldata 950 euroko hamalau ordainketa dira egun.
Errioxako Balkoian elkartzea ez da ideia ona izan. Behe lainoak estaltzen du paisaia, eta Toloño mendikateko magalean zabaltzen diren mahastiak ez dira azalduko argazkietan. Herrerako mendi errepidean behera doaz autoak bihurgune handi batera arte. Lanbroa atzean geratu da. Ez dago izotza puskatu beharrik argazkilariak kamera hartzean. Urte asko dira elkar ezagutzen dutela Juan Luis Cañasek (Luis Cañas upategia), Esti Besak (Candido Besa upategia) eta Gonzalo Saenz de Samaniegok (Ostatu upategia). Ez dituzte itxurak egiten argazkilariarentzat, natural sortzen zaie hizketaldi bizia: mahastiak, eguraldia… Ostatu upategira abiatu dira autoak, baina geldialdi bat eginda mahasti batean. Saenz de Samaniegok azaldu dio taldeko ezjakin bakarrari zertarako diren arrosak mahatsondo lerro bakoitzaren hasieran: «Mildiu onddoa mahatsondoan baino lehenago azaltzen da arrosan: salatari bat da». Ostatu upategian hartu du abiadura solasaldiak, ardoa dastatzeko areto zoragarrian. Artean inork ez daki hiru orduz luzatuko dela enkontru hori, ardo gorenen artean. Beren lurra maite dutenen pasioak eramango du bilera bazkari inprobisatu batera: pandemia, eskualdearen geroa, Arabako Mahastiak, euskara…
Azken ekaitzek zer-nolako kalteak egin dituzte Arabako Errioxako mahastietan?
GONZALO SAENZ DE SAMANIEGO: Ekaitzak ekaitzak dira; ez dago kalte orokor bat eskualdean, bota duen tokietan baizik. Ez da kontsolamendua, baina ardogileen kontratuan dator hori.
Ekaitzekin ohitu zaretela esaten ari zara?
ESTI BESA: Ez, kontua da gehiegitan gertatzen ari direla.
G.S. DE SAMANIEGO: Ekaitza iragartzen dutenean, eta Demandako mendilerrotik laino beltzak badatozela ikustean, halako bihotz-larri batek jotzen zaitu.
JUAN LUIS CAÑAS: Villabuenan, zazpi urtetan izan ditugu izotza edo harria, 2011tik gaur arte. Azkenaldi honetan eguraldiak kasik urtero eman du zartada bat, eta lehen ez zen horrela.
Klima aldaketa?
G.S. DE SAMANIEGO: Bai, begien bistakoa da.
E. BESA: Agian patata landatu beharko dugu, nork daki? Txantxa da noski, baina tresna berrietan pentsatu behar dugu egoera berri honi aurre egiteko.
G.S. DE SAMANIEGO: Estalkiak behar ditugu. Mahastietan landatu gabeko lerroak utzi behar dira, belarrarekin. Landatzen dena baino gutxiago landatu, higadura saihesteko. Ekaitzen kalte handiena higadura da. Urak eramandako lur hori ekarri egin behar da berriro, eta horrek kostu handia dauka. Gainera, estalkiak dituzten mahastietan lanera sar zaitezke gaur bertan. Estalkirik gabe, gaur ezin da mahastira sartu lan serio bat egitera; lokatzetan hondoratzen zara.
Pandemia irteerako fasean da; sektoreak izan duen lurrikara hain handia izan da?
G.S. DE SAMANIEGO: Bakoitzak bere etxeari begira erantzun behar dio horri. Aldaketa bat egon da, eta etorkizunerako eredu aldaketa bat dela esango nuke. Genuen hori ez da itzuliko. Erabakiak hartu behar dira. Guk, gure etxean, iazko apirilean, pentsatu genuen egoerak aurrean eramango gintuela. Gero lana etorri zen, nola edo hala egoerari aurre egitea, eta gure aurrekoek horrelako zuloak gainditu zituztela datorkizu burura. Abendurako, ez zen hain-hain txarra urtea. Esportazioan pauso bat aurrera eman dugu, eta horrek ere laguntzen du. Euskadin asko jaitsi da kontsumoa, zutik edaten dugu eta, ostalaritzan. Baina bai, jaitsiera handiak daude upategien fakturazioan; are okerragoa izango zela uste genuen, ordea.
Krisi sakonek ideia berriak bultzatzen dituzte, ezta?
G.S. DE SAMANIEGO: Partikularrentzako salmentak berreskuratu ditugu; online salmentan ere urrats handia egin dugu. Ez gaitu horrek bakarrik salbatuko, baina dinamika berriak jarri dira martxan.
Agian ez dira beren neurrian ikusi oraindik gertatutakoaren ondorioak? Ez ote da itxiko upategi dezente azkenean?
E,BESA: Hasi dira ixten. Guk ez dugu esportatzen: Euskal Herrian saltzen dugu gehien-gehiena, salmenta zuzenean. Horrek hondamendiari izkin egitea erraztu digu, baina salmentak jaitsi ditugu, jakina. Familia upategi txikiez hitz egin behar badugu, esan behar da hamabost urte egin ditugula itxieraren mehatxupean. 700 upategi zeuden eskualdean, eta 300 geratzen dira, eta prozesu hori aurrera doa. Beldurra eta pena ematen dit eredua galduko dela ikusteak, eta eredu hori Arabako Errioxa izan da historikoki, eta ez da eredu ekonomiko bat bakarrik: kulturala eta soziala ere bada.
Merkatua bera ez al da ari eredua aldarazten?
E. BESA: Merkatua ez, eragile handiak. Baina pandemiak azkartu egin du upategi txikiak galtzeko prozesua. Upategia utzi eta mahatsa saltzera bultzatzen du egoerak. Paraxutistak etorri dira Arabako Errioxara, inbertitzaile handiak: Vega Sicilia-Rothschild…. Lur asko erosi dituztenak salneurri handia eskainita, eta sufritzen ari diren mahastizain askorentzat goxoki bat izan daiteke prezio hori. Egungo egoeran, are gehiago.
G.S. DE SAMANIEGO: Ardoaren munduak eta Arabako Errioxak ere pairatzen dituzte munduko egoera ekonomikoaren ondorioak. Bi upategi eredu argi ikusten ditut nik eskualdean: lurraldean sustraitutakoa bat, gu hirurok esate baterako, eta beste bat bakarrik errentagarritasunari eta espekulazioari lotua. Errioxako bihotzean gaude; Errioxaren jatorria Arabako Errioxa da; lur egokiena dugu kalitatezko ardoa egiteko. Hau gozoegia da, eta horregatik etortzen dira kanpotik.
E.BESA: Etortzen direnek beste eredu bat dute: industriala, langile askokoa, jakin gabe langile horien lan baldintzak nolakoak diren. Nik badakit zuek mahats hornitzaileekin adosten dituzuela prezioak. Baina mahastizain asko salduta daude, ekoizpen kostuaren azpitik pagatzen direlako prezioak, eta hori legez kanpokoa da. Zer egin behar dute horiek?
Lurra saldu?
J.L. CAÑAS: Guretzat hori azken-azkena da. Demagun familia upategi bat dugula arazoetan sarturik; ikusten duela ez dela soilik mahatsa ekoiztea, gero botilaratu egin behar dela, sor-markaren azterketa zorrotzen artean, eta saldu egin behar dela ondoren, bezeroarekin borrokan. Eta agian ez dio berehala pagatuko bezeroak, agian zorra utziko dio. Horrek guztiak egiten du jende askok pentsatzea mahatsa saltzearekin nahikoa duela, batez ere adin batera iristen denean. Mahatsa saldu eta kito. Azken-azkena lurra saltzea da. Hori gerta daiteke herentziak banatzen direnean.
G.S. DE SAMANIEGO: Eta asko gertatzen da gure eremuan.
J.L. CAÑAS: Baina hemen argi esan behar da upategi txiki bat duenak hautu bat egin behar duela: ala ardogilea da familiak mahastiak izan dituelako beti eta ardoa saldu beste erremediorik ez duelako, ala ardogilea da pasio izugarria duelako egiten duenarekin, ilusioa. Ez dira gauza bera bata eta bestea. Pasioa eta ilusioa duenak edozein egoerari egingo dio aurre. Zulo handi batetik ere aterako da. Bestea, ez. Zergatik? Zulo horretatik ateratzeko dena eman behar delako, eta ilusiorik gabe ezin delako.
Gihar finantzariorik gabe ere ez.
J.L. CAÑAS: Begira, zuk pasioa eta ilusioa badituzu, lan asko egingo duzu, eta gastatu oso gutxi. Nik badakit zer egin zuen gure aitak, eta zuenek ere bai [beste biei begira]: lana gogotik egin, eta gastatu gutxi. Horrela ateratzen da zulotik. Eta gero, bai, beste arrisku bat dago: aurrerapauso bat eman nahi duzunean, mailegua eskatu behar da; eta gaizki ateratzen bada? Kontua da azpiegitura txiki bat baduzu krisi bat datorrenean okerrago izango duzula aurrera ateratzeko.
G.S DE SAMANIEGO: Ni bat nator Estirekin eredua aldatzen ari dela; kontua da zaila dela ardurak banatzea, denok dugulako gure zatia. Zer esan behar diot nik nire bizilagunari mahastizain ona bada, kalitatezko ardoa egiteko borrokatzen bada eta lortzen badu, baina, gero, merkatura badoa eta ez badu lortzen nahi duen errentagarritasuna? Ekaineko ekaitzak baino okerragoa da merkatua.
J.L. CAÑAS: Mahastizaina izatetik upategirako jauzian merkatua baita zailena. Eta argi dago: txikienei egiten dizkiete maltzurkeria handienak. Zenbat eta gutxiago eduki, orduan eta gehiago estutzen zaituzte. Enpresa ondo doanean, hobeto aukeratu dezakezu banatzailea, hornitzailea… dena.
Baina orain urte batzuk dena zen errentagarritasuna Arabako Errioxan. Zer gertatu da?
E. BESA: Nork esan behar zigun guri duela 25 urte, olatuaren gandorrean geundenean, orain horrela egongo ginela? Uste genuen etorkizuna gurea zela.
G.S. DE SAMANIEGO: Egungo arazo nagusiak uste horretan du oinarria. 2000. urtean blai utzi gintuen errealitateak, bat-batean. Enologia ikasketak egin, eta hiru urte neramatzan etxean lanean. 1999an, mahatsaren espekulazioarena izan zen: prezioak izugarri igo ziren. Mahastizainek lehendakariaren soldata halako bi zuten. Hori horrela da. Donostiako Abuztuaren 31 kalean banatzaile bat genuen, eta kaleko tabernetan 2.000 kaxa-edo saltzen zizkigun. Bada, urte batetik bestera 150 kaxara pasatu zen saldutakoa, prezioa garestitzearekin bat. Ordu arte, hemen pentsatzen genuen: «Nire merkatua Euskadi da, eta etor daitezela gure lagunak erostera». Eta egurra etorri zen leku guztietatik. Ordutik argi daukat: merkatua oso handia da, eta Espainiara atera behar dugu, Europara eta mundura, dirua kobratzen dugun edozein tokira.
J.L. CAÑAS: Aldaketaren urte horretan guk ardo gaztearen 1,2 milioi botila saltzen genituen, eta hornitzaileak Mañuetan, Villabuenan eta Lapueblan genituen. Gurbila, hau da, hamasei litro, 9.000 pezetan jarri zen (54 euro); orain 30 euroan dago.
E. BESA: Administrazioak esku-hartu behar du mahatsaren salneurrian. Mahastizain txiki asko daude upategi handien menpe.
G.S. DE SAMANIEGO: Administrazioak ezin du hori egin. Mahastizainak kontratu bat sinatu du esanez kostuaren gaineko prezioan saltzen ari dela. Hori sinatu badu, nola egingo du ezer administrazioak?
E.BESA: Zenbat daude kontraturik gabe? Zenbat aritzen dira inolako bermerik gabe?
J.L. CAÑAS: Administrazioak egin dezakeena da diru laguntzetan irizpide batzuk aplikatu mahatsa duintasunez pagatzen ez duenari ez emateko, adibidez.
G.S. DE SAMANIEGO: Legea argia da: epe jakin batean pagatu behar da, eta ekoizpen gastuen gainetik. Mahastizain askok sinatzen dute gastuen gaineko prezioa jaso dutela, jakinda gezurra dela. Zergatik saltzen dute aldez aurretik prezioa finkatu gabe? Erraza da kexuka ibiltzea, baina hortzak erakuts ditzatela ere noizbehinka, ezta? Beti upategi handi berari saldu diotelako jarraituko dute hari saltzen, nahiz eta ekoizpen-gastuen azpitik pagatu?
Zenbat iraun dezakete Arabako Errioxako upategi txikiek eta ertainek jatorri izenean agintzen duten talde handien joko arauekin? Ez al da garaia urratsak egiteko desberdintzearen alde?
E. BESA: Bai, urratsak egin behar dira, eta orain egin behar dira.
G.S. DE SAMANIEGO: Orain da garaia, eta lehen zen garaia. Hausnarketa handia egin behar dugu, ordea, gauzak egiten ditugun baino askoz hobeto egiteko. Gakoa da guk sinestea aurrena zein den esku artean dugun produktuaren maila. Orain urratsik egiten ez badugu, egungo eredu honek bide bazterrean utziko ditu gero eta upategi gehiago.
E. BESA: Arazo sakona da. Hasteko, gero eta jende gutxiago bizi gara eskualdean; gazteak joan egiten dira, geroa ez delako garbi ikusten. Zerbait egin behar dugu gure jendearen alde, eta hori da gure benetako ereduari hauspoa ematea berriro: Arabako Errioxako familia upategien ereduari.
G.S. DE SAMANIEGO: Ez zaigu komeni biktimismoa: hau ez da hondamendia. Gazteak hemen geratuko dira errentagarritasuna badago. Eta ekintza zehatzen bidez lortu behar da hori. Badago proiektu bat Unescok Arabako Errioxa Munduko Ondasun gisa aitortu dezan. Jaurlaritzak ez du benetan sinetsi, eta ez da ari ongi kudeatzen aukera hori. Bada, lortuko bagenu, eskualdeko upategiok jauzi handia egingo genuke, eta txikiak ere behartuta leudeke gorentasunean urrats bat egitera.
Noiz arte urtekoa, ondua eta erreserba saltzen? Ez al dute estutzen Errioxako sor-markaren arauek?
J. L. CAÑAS: Arazo hori gaindituta dago. Ondo datorkizu horrela saltzea ala ez, eta, beraz, sailkapena zurera egokitzen duzu. Badaude ardoak jatorri izenaren baldintzak ez dituztenak betetzen, agian denbora gutxiegi edo gehiegi egon direlako upelean, eta generiko gisa ateratzen dira. Eta ondua edo erreserba baino askoz hobeak izan daitezke. Merkatura ahal den modu egokienean sartzea da kontua.
G.S. DE SAMANIEGO: Bakoitzak komeni zaiona egin behar du: urtekoa, ondua, erreserba, baina baita sailekoa, herrikoa ere… Nahi duguna egiten dugu, baina bai, gatozen lekutik gatoz, eta Errioxak sailkapen horretan dauka oinarria, upel eta epe zehatzekin.
E. BESA: Ba, nik uste dut guk ez ditugula gure erabaki propioak hartzen, eta esan egin behar dugula. Nork agintzen du sor-markaren kontseiluan? Rioja taldeak. Hark finkatzen ditu politika guztiak, eta nik ez dut neure burua hor ikusten, benetan esaten dizuet.
G.S. DE SAMANIEGO: Zu goizean jaikitzean kontseiluan pentsatzen hasten zara? Nire buruan, nire gogoan, nahi dudana egiten dut ja, de facto hasi naiz nire erara funtzionatzen, kontseilura begiratu gabe. Paso egiten dut. Erakunde horrek, orain, ez digu baliorik ekartzen, zama baizik.
E.BESA: Kontseiluan pentsatzen dut auditoria bat egitera etortzen zaidanean. Nik hortik atera nahi dut.
Arabako Mahastiak sor-marka berria hor dago, Madrilek Europako Batasunera noiz bidaliko zain. Izendapen hori egitearen alde zaudete?
J.L. CAÑAS: Nik ulertzen dut eta errespetatzen dut, baina hemen galdera bat egin behar da: zama baizik ekartzen ez didan izendapen batetik ateratzen banaiz beste batera joateko, zenbat galdu behar dut bidean? Ze hau guztia auzi ekonomikoa da, argi. Politikoa dela esan dezake inork. Bai zera! Ez dago ehun 80ren truke aldatuko duenik, ezta abertzalerik handiena ere. Gogoratu 2017tik aurrera Arabako Errioxa jar dezakegula etiketan askoz argiago. Hemen Arabako Errioxako etiketa dutenak bakarrik ari gara dastatzen; Gonzalok herriko gisa sailkatutako bat ireki du, Samaniegokoa. Gure bidea da geurea jo eta su defendatzea.
E. BESA: Baina ez al zaizue zilegi iruditzen zenbait upategi egotea kontseilu horretan arrotz sentitzen direnak, eta izendapen berri bat egin nahi izatea?
J.L. CAÑAS: Bai, noski.
G.S. DE SAMANIEGO: Zilegia eta adimenduna da, gogoa suspertzen duelako. Errioxako sor-markan zerbait argi geratu bada, zera da: hau ez doala ondo eta zerbait egin behar dela.
E. BESA Orduan zergatik botatzen du mundu guztiak iritzia Arabako Mahastiak sor-markaren inguruan, bizia jokoan balu bezala?
G.S. DE SAMANIEGO: Politikarien esparruan gertatzen da hori, politikarako erabiltzen ari direlako hau guztia, eta batik bat Errioxako Erkidegoan.
J.L. CAÑAS: Azaldu nahiko nuke ardogile batzuk zerbait ari garela egiten gurea desberdintzeko, eta ilusio handia dugula proiektu horretan. Zigilu berri bat lortzeko ekinaldia da, 25 bat upategirena. Eremuko edonor sartu ahalko da, betiere baldintza jakin batzuk betez gero. Eremu hau sustatu nahi dugu, jasangarritasunaren bidez, bioaniztasuna babestuz, mahastizainei prezio duinak pagatuz, eremu osoan banatu dadin aberastasuna. Hemen kontua ez da bakarrik Errioxa Garaitik edo Errioxa Beheretik desberdintzea; agian Arabako Errioxako zenbait eremu ere oso desberdinak dira gurekin alderatuz. Non dago Oion? Hori nahi dugu: benetako aldaketa bat; edo jasangarri zara, edo ez zara egongo urte gutxi barru.
Beraz, ez zaudete Arabako Mahastiak sortzearen aurka, gero baliatuko duzuen ala ez alde batera utzita?
J.L CAÑAS: Nahiko nuke martxan jartzea eta ondo baino hobeto hastea, eta ni joan behar izatea Estirena esatera: «Utziko didazu Arabako Mahastiak jatorri izenean sartzen?».
“Zama den sor-marka batetik irteten banaiz beste batera joateko, zenbat galdu behar dut bidean? Hau ez da auzi politikoa. Ez dago ehun 80ren truke aldatuko duenik, ezta abertzalerik handiena ere“
Juan Luis Cañas
Upategi bat, sor-marka bat. Mehatxu horrekin dabiltza Errioxako erkidegoan.
G.S. DE SAMANIEGO: Utz ditzagun egunkariak eta joan gaitezen arauetara. Errioxako PPko bozeramaileak gauza bat esaten du; PSOEkoak beste bat… Ez ditzagun serio hartu. Nik atsegin dut Arabako Mahastiaren ideia; hasteko, eragin dien iskanbilarengatik.
E. BESA: Presio handia daukagu, Gonzalo, handia, benetan.
G.S. DE SAMANIEGO: Eta zer erantzun espero zenuen, ba? Arabako Mahastiak ideiaren hastapenean egon nintzen. Bada, uste dut hautatu den euskarria txarra dela, antolatzeko moduak txarrak izan direla, desegokiak, eta gaizki jaio dela.
E. BESA: Zergatik diozu hori?
G.S. DE SAMANIEGO: Errioxako sor-marka bezalakoa delako, baina beste izen batekin: Arabako Mahastiak.
E. BESA: Ez nago ados. Gure negozioak kudeatzen uztea eskatu besterik ez dugu egin sor-marka berriaren bidez. Eredu propioa nahi dugu.
G.S. DE SAMANIEGO: Baina zer egiteko? Gauza bera egiteko? Ez dago konpromiso bat jasangarritasunarekin, ez dago konpromiso sozial bat…
E. BESA Baina hori egin egingo da, noski; hori egiteko dago.
G.S. DE SAMANIEGO: Baietz, begira, nik beti babestuko dut Arabako Mahastiak, baina jatorri izen berri bat egiteko, hautsi egingo duen izendapen bat, bikain egin behar duzu, goren; bestela, ez hasi.
E. BESA Baina orain arte sor-marka eskatu baizik ez dugu egin.
“Guk ez ditugu erabaki propioak hartzen: nork agintzen du jatorri izenaren kontseiluan? Rioja taldeak. Hark finkatzen ditu politika guztiak, eta nik ez dut neure burua hor ikusten, benetan esaten dizuet“
Esti Besa
G.S. DE SAMANIEGO: Barne arautegi bat dago idatzia, gauzak zehazturik daude, garbi esan dezagun. Izendapen batekin hasteko, lehen-lehena masa kritiko bat behar dugu atzean. ABRAn ere ez du gehiengo bat atzean, eta ez dago kasik mahastizainik. Akats larria da hori; ez badu mugimendu sozial oso bat atzean, oker jaio da. Eta, gero, alderdi politikoak eta erakundeak iritsi dira, eta alderdi politikoek egin dezaketen gauzarik onena bazter geratzea da.
J.L. CAÑAS: Berriro diot: hau auzi ekonomiko bat da. Candido Besa sartzen bada Arabako Mahastiak sor-markan, bere fakturazioa handitzeko da. 100.000 euro atera beharrean, 130.000 ateratzeko, demagun. Hori da jokaldia, ez besterik.
E. BESA: Eta gusturago lan egitea ere bai. Nik kudeatuko dut neurea. Dena den, gure ardoa desberdintzeko ekinaldi guztien alde nago, zuenaren alde ere bai. Pozten naiz gauzak mugitzen direlako. Baina badut errezelo bat: gorentasunaren klubei buruzko edozein egitasmotan betikoak azaltzen zarete.
G.S. DE SAMANIEGO: Begira, Esti, Arabako Mahastiak izendapenaren etsai handienak Arabako Errioxan bertan daude: upate- gi handiak eta mahastizainak. dira.
Bizkaian eta Gipuzkoan gutxiengo batek identifikatzen du euskal ardo gisa Arabako Errioxakoa; txakolinarekin ez da gertatzen. Zer dago horren atzean?
J.L. CAÑAS: Gure ardoak beti sailkatu izan dituzte ardo gazte gisa, eta Errioxakoak, ardo ondu gisa. Ez da sekula egia izan. Baina ez ahaztu 2017ko uzta arte ezin izan dugula etiketan jarri Arabako Errioxa, ez behintzat neurri jakin batean.
E. BESA: Nik beti jarri dut.
G.S. DE SAMANIEGO: Nik ere bai. Gure etiketa erabili izan dute ikusteko desberdintzea posible dela, baina arazoa da: Arabako Errioxa jartzen badut, zergatik jarri behar dut derrigor beste Errioxa bat?
E. BESA Hemen benetan larria dena da Arabako Errioxa ezin erabiltzea, Errioxako jatorri izenetik ateratzen bazara. Badakit beraiek erregistratu zutela, baina euskal administrazioan utzikeria galanta egon da horrekin, eta orain salduta gaude. Hasteko: nola utzi zioten Logroño erkidegoari Errioxa jartzen uzten? Non zegoen gure gobernua?
G.S. DE SAMANIEGO: Diputatuen Kongresuan aldeko boto nahikoak izan zituen, eta kito. Hor ez dugu zer esanik.
E. BESA Arabako Errioxa eskualde historiko bat da, eta orain Arabako Errioxa ere Europan erregistratzen utzi diegu?
G.S. DE SAMANIEGO: Arazoaren muina da 1997an Errioxako sor-markaren kontseiluak hainbat izen erregistratu zituela, eta hortik aurrera ezin duzu ezer egin. 2017an, adibidez, Arabako Errioxako herri guztiak ere erregistratu zituzten marka gisa, herriko ardoa etiketatu ahal izateko. Hau da, kontseilua fede txarrez aritu da, eta esan egin behar da argi eta garbi.
E. BESA Zergatik ez zen Eusko Jaurlaritza biziago ibili? Sartu zuen helegiterik? Ez, utzikeria galanta egon da. Barkaezina da: lapurreta egin digute.
Baina ez da egon Arabako Errioxa hegoaldera begira hamarkada askoan? Udal gobernuetan egondako aldaketa politikoa ez da aldaketa sozial baten isla?
G.S. SAMANIEGO: Ze aldaketa politiko? PPk udalerri batzuk galdu ditu azken urteotan, baina Arabako Errioxako udalerrietan alderdi abertzaleak egon dira nagusiki demokrazia abiatu zenetik. Hori ere oso modu interesatuan saldu dute: Arabako Errioxa ez da sekula izan PPren erresuma politiko bat. Datuak hor daude begiratu nahi dituenarentzat.
E. BESA: Villabuenan ez da sekula egon PP, adibidez. Behin PSOE, eta, bestela, beti Herri Batasuna, EA edo EAJ. Ez, Arabako Errioxako udalerrietan abertzaleak izan dira nagusi historikoki.
Eusko Jaurlaritzaren laguntzen bidez gaita txistuarekin ordekatzen ari dela idatzi du eskualdean gehien irakurtzen den egunkariak…
E. BESA: Nahiz eta PPk ez duen nagusitasun hori eduki, egia da aldaketa kultural bat egon dela, eta horrek isla izango du beharbada esparru politikoan. Baina horrelako gauzak irakurtzeak auzolotsa ematen du. Orain, EAJ eta EH Bildu elkarri laguntzen ikusten ditugu udaletan gobernatzeko, egia da. Lehen ez zen gertatzen.
G.S. DE SAMANIEGO: Horren zergatiak asko dira. Aldaketa hori lehen iritsi izan balitz, hobe. Baina kontuz, momentu honetako argazkiak ez du errealitate guztia erakusten: Gasteiztik 50 kilometrora gaude; Errioxako erkidegoa etxeko atean dugu; eta Euskadik ez du ezagutzen eta ez du aitortzen Arabako Errioxa. Badira eskualdean bi herri ezin dutenak Radio Euskadi hartu; bada beste bat ETB ikusi ezin duena. Kontuz, hemen ezin duzu oraindik D ereduan ikasi ikastetxe publikoan. Euskadik ulertzen duenean Arabako Errioxa Euskadi dela, orduan hasiko dira gauzak aldatzen.
J.L. CAÑAS: Horretarako, umeek ikastolara joan behar dute, jakiteko Arabako Errioxa Euskadin dagoela eta zein diren Euskadiren arazoak. Gipuzkoako eta Bizkaiko umeen pare, hor dago koska. Zergatik daki mundu guztiak Bermeo kokatzen gutxi gorabehera? Edo Irun. Hemen gehienek ez dakite San Vicente de la Sonsierra Errioxa den edo Euskadi den; Haro etxetzat jotzen dute askok, eta Errioxa den ala ez bigarren mailakoa da.
G.S. DE SAMANIEGO: Labraza da Erdi Aroko herririk politena, zainduena, mundu mailako aitortza handia duena, Euskadin, Arabako Errioxan. Zenbatek ezagutzen dute Labraza Bizkaian eta Gipuzkoan?
“Oraingo argazki politikoak ez du ondo erakusten errealitatea: Gasteiztik 50 kilometrora gaude; Errioxako erkidegoa etxean dugu; eta Euskadik ez du aitortzen Arabako Errioxa“
Gonzalo Saenz de Samaniego
Euskarak ez du aurrerapauso bat eman eskualdean?
G.S. DE SAMANIEGO: Bai, baina oso mantso goaz. Arabako Errioxa euskalduntzeko ahalegina ez da erraza. Asteburuan Bastidara edo Lapueblara datorrenak nabarituko du gazteek euskaraz dakitela, akaso, baina eguneroko bizitzan euskararen presentzia oso apala da oraindik.
E. BESA: Ni Villabuenakoa naiz. 1970eko hamarkadan Gipuzkoara aldatu ginen, eta, gero, gurasoak itzuli egin ziren 1980ko hamarkadan. Bikotekidea eta biok 1991. urtean iritsi ginen Villabuenara. Txikitan, gogoratzen dut euskaldunak zirela ardoa erostera etortzen zirenak. Oraingo egoerak eta ordukoak ez dute zerikusirik, hori ere esan behar da. Guardian, «agur» esan, eta gorroto begiratuak zeuden. Hori niri gertatu zait, 1991n. Gaur egun, 40 urtetik beherako gehien-gehienek ulertzen dute edo hitz egiten dute euskaraz Arabako Errioxan. Euskadin ez dago gehiago aurreratu duenik euskararen ezagutzan.
Euskalduntze horrek ez luke lagundu behar Arabako Errioxa euskal ardo gisa identifikatzen Euskal Herrian?
E. BESA: Gorka Knorrek kantatzen zuen Araba zela Euskal Herriaren zazpigarren alaba; bada, Arabako Errioxa da zazpigarren alaba horren zazpigarren alaba.
J.L. CAÑAS: Jaurlaritzak askoz ere ahalegin handiagoa egin behar du gure ardoak ezagutarazteko beste lurraldeetan.
G.S. DE SAMANIEGO: Eta tabernariek apustu argi bat egin behar dute euskal ardoen alde, gureak barne. Ez dute bakarrik txakolina eta sagardoa sustatu behar euskal produktu gisa. Ez ote da gurea zero kilometroko produktua, ehuneko ehun euskal herritarra?
Ekitaldia Nafarroako Jauregi zaharrean egin zen. Hasi aurretik, jazz melodia lasai baten erritmoan mugitu ziren batzuen eta besteen jantzi dotoreak. Eszenografia horrek kutsu moderno bat eman nahi zion ekitaldiari, baina jauregiko patio zaharreko murruek islatzen zuten iraganaren itzal luzeari ezin diola izkin egin planak. Izan ere, aste honetan izenpetu den plana Nafarroan onartu den bosgarrena da, eta, UPNren agintaldietan, 1999tik 2009ra bitartean onartu ziren beste lau planek ere 1.200 milioi euroko inbertsio handia ekarri zuten. Sinatzaileak erakunde berberak ziren, eta orduan ere aldarrikatzen zuten Nafarroaren hobe beharrez jarduten zutela; egiazki, baina, onuradun nagusiak sinatzaileak eurak ziren: CEN, CCOO eta UGTk euren jarduera finantzatzeko modua zuten, eta UPNk eta PSNk bake soziala lortzen zuten trukean. Gatazkarik gabeko ekonomia.
Aurreko lau enplegu planek Nafarroa lau erakunde horien zerbitzura kudeatzeko eredua betikotu zuten. Funtzionamendu hura kontzeptu bakar batean laburbiltzeko atrebentzia izan zuten haren aurka egin zuten alderdiek eta sindikatuek: erregimena. Aurreko gobernuak erakunde horiei finantzaketa iturriak moztu bazizkien ere, PSNren gidaritzapean, oraingo planak agerian utzi du erregimen horrek bizirik jarraitzen duela, diskurtso eta forma berriak erabili arren.
Beste behin sinadura ekitaldian ez ziren ELA eta LAB izan. Bi sindikatuak ez datoz bat eredu horrekin, eta, aldi berean, akordioaren sinatzaileak deseroso leudeke bi sindikatuen aldarrikapenekin. Txibite gutxien-gutxienez bi sindikatuekin bildu izan da, baina hor amaitzen da dena. Lehendakariak asteazkenean aldarrikatu zuen «egon nahi ez duten sindikatuak» ez daudela, eta ez dutela inor baztertu.
Aitzakia ELA eta LAB saihesteko
Hori irudikatzeko formula egokia topatu dute. Barcinaren agintaldiaren amaieran, 2014aren amaieran, CCOOri, UGTri eta CENi finantzaketa bermatzeko, Gizarte Elkarrizketaren Kontseilua sortu zuten UPNk eta PSNk. Nahiz eta Uxue Barkosen gobernuak kontseilu horri finantzaketa oro kendu, ez zuen organoa desegin, eta orain Nafarroako etorkizuneko auziak eztabaidatzeko foro gisa aukeratu dute. ELArentzat eta LABentzat iraingarria da organoa bera, eta, horren jakitun, gobernuak aitzakia topatu du haien presentzia saihesteko.
Baina larriena ez da hori. Larriena da sindikatuen artean CCOO eta UGT gain behera doazela egun, eta jada ez direla iristen Nafarroako langileen ordezkaritzaren %50 izatera. Ba al dute zilegitasunik eurak bakarrik agertzeko langileen ordezkari gisa?
Bestalde, irudi luke Nafarroako enpresa guztiak CEN elkartean bilduta daudela. Patronal horren jatorrizko bekatua da ez duela ematen ekonomian duen pisu errealaren daturik. Aldi berean, ANEL eta beste enpresa elkarte batzuk ez dira aintzat hartzen. Hori al da Txibitek saldu nahi duen gobernantza eredua?
Horrek guztiak ez du esan nahi Nafarroaren eraldaketa ekonomikoari aurre egin behar ez zaionik. Txibitek asteazkenean adierazi bezala, bere larrian, oraingo unea baliatu egin behar da egitura ekonomiko eta sozialean aldaketa sakonak egiteko. Haatik, enplegu plan hori nola gauzatuko den ikusi zain, halako kontzeptu nahasketa bat antzematen da egitasmoaren atzean. Batetik, enplegu eta lehiakortasun plan izendatu beharko lukete. Izan ere, diskurtsoetan, genero berdintasunari eta lan segurtasunari garrantzi berezia eman bazitzaion ere, egiazki, diru kopuruei dagokienez, enpresen lehiakortasun alorrak hartuko du pisurik handiena, enplegu politika aktiboekin batera.
Bestetik, enplegu planaren finantzaketaren iturri bat Europako funtsak izango dira, eta hori, aldi berean, pandemiaren ondorioei aurre egiteko Suspertu Planarekin nahasten da. Ezin jakin non hasten den bata eta non amaitzen den bestea. Ezin jakin nafarrek zenbat diru jarriko duten eta EBtik zenbat iritsiko den. Ezin jakin, era berean, ea planak adierazten dituen asmo oneko ekintza horietako batzuk erakunde sinatzaileek kudeatuko ote dituzten, hori baitzen iraganeko enplegu planen akats nagusia. Inbertsioen nondik norakoek markatuko dute egiazki eraldaketa baterako palanka ote den, ala kontzeptu nahasketa hori sinatzaileen intereserako baliatu nahi den.
Maiz esaten da historia ez dela errepikatzen baina errima bera izan ohi duela. Eta hori gertatzen zaio bosgarren plan honi: iraganekoen errima bera duela.
2 Tipo hori bai, gogoan dut. Nola ahaztuko nuen «Hartu ezak, Moreno!» esaldiaren sortzaile eta protagonista? Bai, belaunaldi bat baino gehiago zigortu duen, barkatu, markatu duen pertsonaia da, baina haren itzala ez da garai batekoa. Nik saioa egin dut lankideekin, eta gazteenek ez dute haren berririk. Zorionekoak…
3 Eta zer gertatzen zaio Moreno jaunari? Ez esan berriro itzuli dela ETB2ra, Entre amigos grabatzera? Ez, tituluak dioen bezala, «ordu ikaragarriak» bizi izan ditu, joan den asteartean atxilotu egin baitzuten. Ostegunean geratu zen baldintzapean aske, hiru milioi euroko bermea ordaindu ondoren.
4 Zer leporatzen diote? Gustu onaren aurkako atentatua? Txiste txarren kontakizuna? Kar-kar. Izan zitekeen. Edo hiperboleen gehiegizko erabilera: agian bera izango da «zoragarria», «gaindiezina», « fantastikoa» eta antzekoak gehien errepikatu dituen aurkezlea. Izan zitekeen emakumeen duintasunaren aurkako erasoa ere, haren programek ziurrenik ez luketelako gaindituko gaur egungo galbahea genero kontuetan. Baina ez, hau ez da kritika kultural edo sozial bat; ekonomia orrietan zabiltza, eta hemen diru kontuei buruz ari gara. Eta, kasu honetan, diru askori buruz.
5 Hala izan beharko du, hiru milioi euroko bermea ordaintzea ez dago-eta askoren eskura. Berez, Ismael Moreno Espainiako Auzitegi Nazionaleko epaileak —izena kointzidentzia hutsa da— datorren asteazkenera arteko epea eman dio dirua biltzeko. Ogasunaren aurkako delitua, iruzurra, diru zuriketa, legez kanpoko elkartea osatzea, agirien faltsutzea, eta kaudimenik eza leporatzen dizkio. Bermepean geratu dira aske beste bi atxilotu —Marta Dillet eta Antonio Aguilera—, eta epaitegian agertzeko aginduarekin beste bat, Javier Villalba.
6 Ikusten dudanez, gutxi batzuk atxilotu dituzte Morenorekin batera. Guztira, 47 lagun. Horien artean daude Morenoren iloba, abokatua, notarioa, eta haren enpresetako hainbat langile. Umore onez zegoen polizia operazioa bataiatu zuena, Titella deitu baitu, txotxongiloa katalanez. Ogasunari 50 milioi eurotik gorako iruzurra egitea leporatzen diete. Akusazioak dioenez, 700 sozietate sortu zituzten, dirua batetik bestera aldatu eta ogasunari izkin egiteko. 2018. urtean hasitako ikerketa bat izan da, eta banku batzuek mugimendu susmagarri batzuk antzeman zituztenean abiatu zuten.
7 Kasualitatea izango da, baina ikusi dut aste honetan argitaratu dituztela ogasunaren zordun handienen zerrendak. Eta zerrenda horretako izenen artean aurkituko zenuke Jose Luis Morenorena. Espainiako Ogasunaren zordunen lehen zerrendan ageri zen, 2015. urtean, eta hor zegoen azken zerrendan ere: haren Alba Adriatica eta Kulteperalia enpresek 2,66 milioi zor zituzten 2020aren abenduaren 31n. Eta horiek Ogasunarekin dituen zorrak baizik ez dira: kontratatu dituen artista askok soldatak ez ordaintzea leporatu diote, haien artean Serafin Zubiri kantari nafarra. Gainera, Morenoren izena PPren finantzaketa ezkutuaren bi kasutan agertzen da, Barcenasen paperetan eta Palma Arenan.
8 Ez dirudi oso fidatzekoa… Etxeko kontuak eramateko modukoa ez, behintzat. Izan ere, sabeliztuna izateari utzi eta ekoizle izatera igaro zenetik, arrakasta batzuk ez ezik, porrot handiak ere pilatu ditu Morenok, eta horietan diru asko galdu du. Horien artean egon daiteke azkenekoa: Glow and Darkness telesaila (Distira eta iluntasuna), Asisko Frantziskoren bizitzari buruzko proiektu handinahi bat, bere garaian ospe handia izan zuten aktoreekin —Jane Seymour, Denise Richards, Bruce Davison eta beste 1.500 aktore—, borroka irudi ikusgarriekin, nazioarteko grabaketa batekin… Lau denboraldi egin nahi zituen, eta 260 milioi euro gastatu. Arazo pare bat aurkitu ditu: pandemiak grabaketak eten dituela, eta telesaila nork erosiko zuen ez zegoela garbi. Ekoizlea ez ezik, zuzendaria eta gidoigilea ere bada Moreno.
9 Haren bizitzak ona dirudi gidoi baterako. Egingo balute, ez lukete ahantziko haren txaletean 2007an gertatutako lapurreta. Ekoizleak bi aste egin zituen ospitalean, lapurrek jipoitu egin baitzuten. Harrapatu egin zituzten, ebatsitako objektuen arrastoari segika. Kasua sonatua izan zen: pentsa, kantu parodiko bat egin zioten Wazemankekoek, Pantxoa eta Peioren ahotsekin. Bili-bolo dabil Whatsapp kontuetan, eta gauza bera beste bideo batekin: horretan, haren txotxongilorik ospetsuenak, Rockfeller beleak, zer eta zerga iruzurra leporatzen dio Morenori. Excusatio non petita…
Bada suspertzeak jarraitzen duela erakusten duen beste datu bat ere: maiatzean baino 7.000 langile gutxiago daude enplegua aldi baterako erregulatzeko espedientearekin. Ifrentzuak ere badaude: haien artean egin diren kontratu gehien-gehienak aldi baterakoak dira, udako kanpainei begirakoak.
ELAk aukera baliatu du 2012ko eta 2013ko lan erreformak bertan behera uzteko eskaera berresteko, «soldaten debaluazioa eta prekaritatea baizik ez dietelako ekarri langileei».
LABek, berriz, nabarmendu du hiru langabetik bik ez dutela inolako saririk. «Estatuko babes sistemak ematen duen estaldura hain txikia izatearen arrazoien artean ditugu sistemaren ahulezia bera eta gurea bezalako lan merkatu prekarioaren errealitatera egokitzeko ezintasuna».
UGTk ere lan erreforma baliogabetzeko eskatu du, eta enplegu politika aktiboak eskatu ditu kontratuen behin-behinekotasuna txikitzeko. Izan ere, martxoan eta apirilean kontratu mugagabeek izan zuten gorakadaren ondoren —ehunka kontratu iruzurti mugagabe egitera behartu zituzten ikuskatzaileek—, berriro %93ra igo da kontratu berrien behin-behinekotasun tasa.
Emakumeak, okerrago
Lurraldeen arteko bilakaera oso desberdinak markatu du langabezia. Asko jaitsi da Nafarroan, hilabete bakarrean Nafar Lansareren bulegoetan langabe gisa erregistratutako ia %6k egoera hori utzi baitute (-2.294). Baina beste lurraldeetan ez da halako jaitsierarik ikusi. Murrizketa apalak izan dira Araban (-332, edo -%1,61) eta Gipuzkoan (-298, edo -%0,81), eta gorakada txikia Bizkaian (+371, +%0,53).
Maiatzean ere, Nafarroa izan zen murrizketarik handiena izan zuena (-3.185), baina kontuan hartu behar da lurralde horretan utzi dituela pandemiak daturik okerrenak, alde handiz, gainera. Horrela, Nafarroak ekainera arte ez du lortu urte arteko tasa negatiboetara itzultzea (-2.577), eta egoera horretan daude aspaldi beste hiru lurraldeak, murrizketa handiagoekin, gainera: -11.174 Bizkaian, -6.855 Gipuzkoan, eta -4.060 Araban.
Sexu aldetik ere alde handia izan da, eta emakumeen kalterako. Haien artean ez da langabe kopurua murriztu, eta %14,3 daude lanik gabe, maiatzean bezainbeste. Langabeen %56,7 ziren emakumeak maiatzean, eta jada %57,5 ekainean.
Sektoreei erreparatuz, uda hasierak ohiko jaitsiera ekarri du zerbitzuen sektorean langabezian daudenen artean (-1.693). Esanguratsua da industrian ere langabeen kopurua behera doala, urratsez urrats (-457).
Laurden bat atera dira
Aldi baterako erregulazioan dauden langileen kopuruak koska pare bat egin du behera ekainean: hilaren amaieran 21.986 ziren, hilabete lehenago baino 7.009 gutxiago. Kopururik txikiena da iazko martxoan enpresek prozedura horiek masiboki erabiltzen hasi zirenetik langileak kaleratu gabe lan kostuak txikitzeko. Aurreko hilean bezala, %39 aldi baterako erregulazio partzial batean daude, eta %61, osoan.
Galdutakoa berreskuratuta
Bosgarren hilabetez jarraian hazi da Gizarte Segurantzan izena emana izan eta, hortaz, lege barruan lanean daudenen kopurua. Jada 1,259.156 dira, kopururik handiena iazko martxotik, eta itxialdiaren aurreko kopuruetatik oso gertu (-2.812). Berez, Espainiako Gobernuak ematen dituen datuak hilabeteko batezbestekoak direnez, esan daiteke konfinamendu aurreko mailara iritsi direla enplegatuak. Datu hori nabarmendu du Confebaskek.