Langabezia-tasa % 10,3ra jaitsi da Euskadin bigarren hiruhilekoan. Eusko Jaurlaritzaren arabera, Euskadik % 10,1eko langabezia-tasarekin amaituko du urtea, eta 2022an % 9,5era jaitsiko du. 2020an, langabeziaren batez bestekoa % 10,5ekoa izan zen.

Greba eguna dute 2021eko uztailaren 23a Bizkaiko autoeskoletan, ELAk deituta. CCOOk ez du lanuztean parte hartuko, patronalarekin “elkarrizketa” sustatu nahi baitu. Sindikatuek lurralde hitzarmena negoziatu nahi dute, 11 urte baitaramatza berritu gabe.

Sindikatuek neurri egokiak eskatu dituzte behin-behineko langileen lanpostuak bermatzeko. LAB eta SATSE Euskadi sindikatuetako ordezkariek sektore publikoko lanpostuak egonkortzeko deia egin diete agintariei, “jasanezina baita gaur egun arlo publikoan dugun behin-behinekotasun tasa altua”.

Tubacexen administrazio kontseiluak “langileak isilarazteko” saiakera salatu du. Zuzendaritzak esan du hainbat pertsonek enpresa batzordeko bilera eten zutela, grebarekin aurrera jarraituko zuten erabakitzeko eztabaida galaraziz.

Gasteizko Mercedes-Benz lantegiak ekoizpena etengo du uztailaren 29an eta 30ean, hornigaien faltagatik. Hornitzaileek piezak falta dituztenez, hilabete eskasean egiten duten hirugarren geldialdia izango da. Hornigaien gabezia automobilgintzari eragiten dion arazoa da.

Dekretu bidez onartu nahi zuena lege egitasmo moduan tramitatuko du Espainiako Gobernuak, eta hitzeman du beste taldeen ekarpenak jasoko dituela. Besteak beste, puntu hauek aztertzeko prest agertu da: hamar urte baino gehiagoko esperientzia duten aldi baterako langileei plaza oposiziorik gabe ematea, eta administrazio batek hala nahi badu oposizio proba ez-kanporatzaileak egiteko aukera izatea, azterketa guztien eta esperientziaren emaitzen batuketa aintzat hartuz, horietako bat gainditzen ez bada ere.

Atzo, urte politikoaren azken legebiltzar saioan, administrazio publikoan behin-behinean ari diren langileen auziari heltzeko egitasmoak ERCrekin egindako azken orduko akordio bati esker lortu zuen aurrera egitea. Irudi aldetik kolpe gogorra izango litzateke Pedro Sanchezen gobernuarentzat berau babestu ohi duten talde parlamentarioek atzera botatzea. Legealdi honetan behin baino ez da gertatu hori: iaz, udalen superabitak Madrilen esku uztea eskatzen zuen dekretuarekin.

Oraingoarekin ere ez zeuden ados. Eta, haiez gain, gobernuko kide Unidas Podemosek ere aldaketak eskatu zituen. Azkenean, dekretuak lege egitasmo gisa tramitatuta egingo du aurrera, diputatu baten boto bakar batengatik izan bada ere. Gobernuko bi kideez gain, hura babesten dutenen artean soilik ERCren aldeko botoa jaso zuen. EAJk «abstentzio kritikoaren» aldeko hautua egin zuen; Mas Pais ere abstenitu egin zen, eta EH Bilduk aurka bozkatu zuen, Junts, CUP eta BNGrekin batera. Euskal Herriko gehiengo sindikalak dekretua baztertzeko eskatu zien «euskal alderdiei» aurreko astean, oinarrian dagoen arazoa konpontzen ez duelakoan eta autogobernuaren aurkako «erasoa» delako. Azpimarratu zuten funtsean Madrildik jarraituko dutela ezartzen zenbat langile publiko beharko dituzten euskal administrazioek.

Sakoneko arazoa

Izan ere, egungo behin-behinekotasun tasa handiak lotura zuzena du aurreko hamarkadako krisi ekonomikoaren ondorioekin: urteotan aldi baterako kontratazio formulak ugaritu egin dira administrazioan, eta apenas egin den lan eskaintza publikorik, Espainiako Gobernuak erkidegoei eta udalei ezarritako debeku eta mugengatik. Besteak beste, Madrilek ezartzen du funtzionarioek erretiroa hartu ondoren hutsik utzitako zenbat eta zein postu bete behar diren (birjartze tasa deiturikoa); azken hamar urteetan horietako asko konkurtsora atera gabe geratu dira, eta behin-behinekotasuna nabarmen handitu da.

Hain justu, araudi berriaren puntu beroenetako bat da hori, eta Madrilen esku jarraituko luke oraingo testuaren arabera. Atzoko saioan, EH Bilduk muga hori bertan behera uzteko eskatu zuen, eta euskal administrazioen eskumenen esparrua errespetatzeko. EAJrentzat, egitasmoaren tramitazioak aukera eman dezake «hainbat gauza zuzentzeko» eta euskal administrazioek alor horretan duten erabakitzeko gaitasuna aintzat hartzeko. ELA sindikatuarentzat ere birjartze tasa ezabatzea ezinbestekoa da behin-behinekotasun tasa murrizteko.

Araudi berriak horixe du xede, %8tik behera jaistea (%28koa da Espainian), Europako Batasunak Espainiako Gobernuari behin baino gehiagotan eskatu dion moduan; azkenekoz, Next Generation funtsen harira. Hego Euskal Herrian %40koa da, eta 60.000tik gora langile daude, sindikatuen arabera.

Aukera gehiago

Miquel Iceta Funtzio Publikoko ministro ohiak hilabete hasieran aurkeztu zituen CCOO, UGT eta CSIF sindikatuekin adostutako dekretuaren edukiak. Berritasun gutxi jaso zituzten; oposizioei begira, bat bereziki: esperientziak orain arte baino balio handiagoa izatea (%40 gehienez). Orain, ERCrekin adostutakoa sartzen badute, autonomia erkidegoek aukera izango dute oposizioetan proba ez-kanporatzaileak egiteko; horrek aukera gehiago emango lieke behin-behinekoei azterketa bat gainditu ez arren plaza eskuratzeko edo lan poltsan sartu eta posizio hobea lortzeko.

Era berean, akordioaren arabera, aztertuko dute egiturazko lanpostu batean hamar urte baino gehiago daramaten behin-behinekoei plaza hori eman ahal izatea oposiziorik igaro beharrik gabe, merezimenduen balorazio baten bidez soilik. Dena den, eta egon badauden arren, horrenbeste denbora daramatenak salbuespena dira.

Baliteke, ordea, neurri horrek helduleku juridiko zaila izatea. Auzitegi Konstituzionalak galarazi izan ditu gisa horretako salbuespenak, konkurrentzia askearen oinarrizko printzipioaren kontrakoak direlako. Icetaren ordezko Maria Jesus Monterok atzo azaldu zuenez, kasu horretan Enplegatu Publikoaren Oinarrizko Estatutuaren 61.6 artikuluan aurreikusitako salbuespena aplika daiteke; horrek bide ematen du lehiaketa batekin soilik baloratzeko karrerako funtzionarioak hautatzeko merezimenduak.

Azkenik, dekretuak jasotzen du postua eskuratzen ez duten behin-behinekoentzako kalte-ordainak zein diren ere. Lanpostuan hiru urte baino gehiagoko antzinatasuna dutenei lan egindako urte bakoitzeko 20 eguneko soldata ordainduko zaie, gehienez ere hamabi hilean, eta lan poltsan sartuko dituzte, azterketa gainditu ez arren.

Confebaskek kritika oso zorrotza egin dio EAEko Auzitegi Nagusiari. Tubacexeko lan erregulazioa bertan behera utzi izanak, ITP Aero PCBrenarekin egin bezala, enpresen artean «segurtasun juridiko falta» barreiatu duela uste du Arabako, Bizkaiko eta Gipuzkoako enpresariaren elkarteak. Are gehiago, aldaketarik ezean Tubacexek bere etorkizuna «auzitan» jar dezakeela iragarri du Eduardo Zubiaurre elkarteko presidenteak, eta espero du hodigintza enpresa behartuta ez egotea «guztiontzat kaltegarriagoak» liratekeen neurriak hartzera.

Zubiaurrek atzo astindu zuen eztena epaileen aurka, Confebasken urteroko bileraren osteko agerraldian. Kazetarien galderei erantzunez egin zuen, eta EAEko Auzitegi Nagusiaren erabakia «ulertezina» dela nabarmendu. Luze azaldu zuen zein den bere iritzia: «Enpresek baliabideak behar dituzte krisi egoeretatik ahalik eta bizkorren irteteko. Legediak baliabide batzuk ematen ditu enpresaren osasuna berreskuratzeko, eta haiek aplikatzea da bidea. Epaitegiek horrelako irizpideak izatea larria da».

Confebaskeko presidenteak ez zuen ezkutatu Espainiako Auzitegi Gorenak Tubacexek jarritako helegitea onartzea espero duela, eta halako kasuetan zein irizpide erabili behar den argitzea. Are gehiago, aditzera eman zuen hala izan ezean hodigintza enpresa neurri zorrotzagoak hartzera «behartuta» egon daitekeela, haren iritziz Tubacexen arazoak egiturazkoak direlako. EAEko Auzitegi Nagusiak, berriz, bere garaian aurkakoa esan zuen. Lan arloko sei epailek aztertu zituzten enpresaren eta langileen ordezkarien txostenak, eta seiek ebatzi zuten ez zegoela erregulazioa egiteko arrazoi objektiborik.

Gai berean, Arantxa Tapia Ekonomia Garapen sailburuak Tubacexek herenegun emaniko pausoa txalotu zuen, eta bere saila gatazkari «konponbide bat aurkitzen» saiatu zela azaldu. Dena den, zehaztu zuen ez zela bitartekaritza lana izan, ardura hori beste sail bati dagokiolako. Enpresak, herenegun, esan zuen kaleratu asmo zituen 129 langileak apurka hartzeko prest dagoela, eta, Tapiaren iritziz, hori aurrerapauso bat da: «Enpresak gaur egun lankarga du, eta uste genuen planta berriz ere lanean hasteko modua erraztu behar genuela».

Tubacexeko langileek zer egin erabaki behar dute orain. Adierazi dute enpresaren eskaintzaren inguruko argibide gehiago behar dituztela, eta bilera bat egiteko hitzordua lotu nahi dute zuzendaritzarekin. Dena den, korapilo nagusia Tubacexek Auzitegi Gorenean jarritako helegitea izango dela dirudi. Hura askatzen ez den bitartean zaila dirudi horrelako negoziazio batek behar duen konfiantza giroa sortu ahal izatea. Langileek grebari eustea erabaki zuten astelehenean, eta protestaldiaren 163. eguna dute gaur.

Confebaskek premiazkotzat jo du Euskadiren etorkizuna “mehatxatzen” duen erronka demografikoari aurre egitea. Eduardo Zubiaurre patronaleko presidenteak adierazi duenez, ikuspuntu ekonomikotik Euskadik “itxaropentsu” egingo dio aurre urteko bigarren seihilekoari.

10 urtetik gorako behin-behineko langileek ez dute oposaketarik egin beharko lanpostua eskuratzeko. Lege dekretuak oposaketa azterketa kanporatzailea ez izatea ere aureikusten du, deialdia antolatzen duten autonomia erkidegoek hala erabakiz gero.

Loli Garcia Euskadiko CCOOko idazkari nagusiaren iritzian, “Tubacexen etorkizuneko industria plana behar da, eta horretarako beharrekoa da Jaurlaritzaren inplikazioa ere”. Radio Vitorian elkarrizketatu dute.