Orain arteko lan baldintzak hobetzeko, banatzaileek borroka luzea egin dute, eta auzitegiek arrazoia eman diete. Autonomo gisa saldutako postuan, langileek ez zituzten hautatzen ordutegia, soldata, ezta eskariak ere. Eskari bakoitzeko, zazpi euro inguru kobratzen zituzten, eta, ahalik eta eskari gehieni erantzuteko, ez ziren jaisten ibilgailuetatik denbora luzez; hala, istripu asko izaten zituzten.
Baldintza horiek hobetzeko ezarritako lege berriaren bidez, Glovo, Deliveroo eta Uber Eats banaketa plataformek, besteak beste, langileekin zer lan harreman duten zehaztu beharko dute.
Rider-ak ez dira izango jada autonomo faltsuak, eta edozein soldatapeko langilerenaren pareko babesa izango dute: oporrak eta baimen ordainduak, edoskitzeak, lanaldi murrizketak eta gutxieneko soldata kobratzeko eskubidea izango dituzte. Orain arte ez zituzten eskubide horiek, autonomo moduan lan egiten zutelako.
Legeak rider-ak babestuko baditu ere, badira aurka dauden banatzaileak. Sareetan esan dutenez, autonomo izaten jarraitu nahi dute, ordutegi beretan lan egin eta orain arte irabazten zutena kobratu. Bartzelonan egindako elkarretaratze batean, legearen aurka dauden banatzaileen bozeramaileak hauxe zioen: «Orain, goizean enpresa batekin lan egiteko aukera dugu, eta, arratsaldean, beste batekin. Guk hautatzen dugu ordutegia, eta askatasun hori kenduko digute».
Riders X Derechos eta beste hainbat elkartek, aldiz, ez dute babesten hori, eta legearen aldeko mezuak zabaldu dituzte sareetan. «Enpresek erabakitzen dituzte gure ordutegiak eta zer eskari eraman behar dugun; ez dugu saltzen diguten autonomiarik». Gainera, ordutegi horiek betetzen ez badituzte, aplikazioak zigortu egiten ditu.
Rider-en aldeko lege honek eragin handia du enpresetan, Glovo, Uber Eats eta Deliverook kontratatu egin behar baitituzte dituzten langileak, eta ez dute hori egiteko asmorik.
Legearen aurrean, zer?
Hego Euskal Herrian, 1.000 rider inguru daude, eta enpresek kontratatu egin beharko dituzte. Sindikatuek salatu dutenez, ordea, enpresek legea bere hartan ez betetzeko hiru alternatiba bilatu dituzte.
Lehen aukera mezularitza enpresen banaketa kontratatzea da; bigarrena, ABLE aldi baterako laneko enpresen zerbitzuen bidez egitea, eta hirugarren aukera, berriz, banatzaile autonomoen kooperatibak kontratatuz egitea. Hau da, azpikontrataziora jotzea da enpresen asmoa.
ABLEei dagokienez, lan eskaintzak dituzten hainbat plataforma daude. Bestalde, banatzaileen kooperatiba ugari daude: Bilbon, Botxo Riders; Gasteizen, Eraman… Kooperatibako bazkide eta langile diren rider-ak autonomoak dira aldi berean, eta askok ez dute lan egin nahi plataforma handientzat; horregatik, liburu dendentzat eta antzeko denda txikientzat lan egiten dute.
Hiru ereduak ikusita, zalantzak azaltzen hasi dira. Hiru formulak rider-en legera molda daitezke, baina, enpresen banatzaileekiko erabakiak moztu behar dira. Banaketa azpikontratatutako mezularitza enpresek antolatu behar dute, eta ez aplikazioek beraiek. Horrela ez balitz, plataformek langileen legez kanpoko lagapena egingo lukete.
Gauzak horrela, zuzeneko kontratazioak ditu legezko arrisku gutxien, eta hori da legeak bultzatu nahi duen formula.
ELAk eta LABek nabarmendu dute langile horientzat hurrengo pausoa ostalaritzako itunean sartzea dela. Hego Euskal Herriko lau herrialdeetako ostalaritza hitzarmenen negoziazioa laster abiatuko dute, eta, sindikatuek jakinarazi dutenez, aurreakordio bat egin dute Confebask patronalarekin, hori horrela izan dadin.
Noiz hasi zinen rider lanetan?
2019ko urtarrilean hasi nintzen lanean, Iruñean, Glovo enpresan. Hortik hilabete gutxira, Deliveroon ere hasi nintzen eta Uber Eatsen gero. Orain Glovon ari naiz, eta beste biak oso gutxi erabiltzen ditut, selektiboak bihurtu direlako, eta jende jakin bat nahi dutelako; baina, duela bi urte inguru, ia ados jartzen ziren eskaerak tartekatzeko eta denentzat lan egiteko.
Zergatik eta nola sartu zinen Glovon?
Langabezian nengoen. Bost hilabete inguru neramatzan horrela, eta itxura ona zuen ustez autonomo lana izan behar zuenak: 65 euro inguruko [Gizarte Segurantzaren] kuota ordainduz lan egitea. Lagun bat etorri zitzaidan, eta esan zidan lan erraza zela, bizikletan banaketak egitea besterik ez zela; gero, zenbat kobratzen zuen erakutsi zidan: 3.000 euro inguru. Konbentzitu egin ninduen. Hala ere, azkar ikusi nuen hori ez zela horrela izango. Ez nintzen autonomoa izango erabat, eta ez nuen hainbeste diru irabaziko; baina aurrera jarraitu nuen, lana behar nuelako. Uste dut ni konbentzitu ninduena horretan aritzen dela; lanik gabeko jendea topatzen du, lan honetan sartzeko.
Eta zergatik hasi zinen beste bi enpresetan?
Pandemia baino lehen hasi nintzen. Glovon, ezin dut erabaki nire ordutegia: enpresak esaten dit zer ordutegi izan behar dudan, eta, betetzen ez badut, hurrengo egunetan ez dit lanik ematen. Horrez gain, oso zaila da ordua hamar-hamabost euro kobratzea eta, beraz, beste plataformetan sartu nintzen. Horrela, Glovoren ordutegia bukatzean, beste biak nituen nire gastuetarako behar nuena lortzeko. Lehen beharrezkoa nuen hirurak erabiltzea; oraindik ere erabili behar ditut batzuetan, baina gutxiago.
Azalpenik ematen dizuete lan honetan sartzean?
Glovok azalpen tailer bat ematen du, ordu erdikoa, eta beste enpresek ezta hori ere. Uber Eatsek eta Deliverook ez dituzte jartzen bulegoak ere; beste lankide batzuen bitartez edo lan iragarkiekin jartzen dira gurekin harremanetan.
Zenbat ordu egiten dituzu lan honetan?
Egunean hamar bat ordu egin behar ditut derrigorrez asteko egun guztietan, eta jende asko ez da geratzen, ezin duelako. Gainera, jaiegun bat hartzeko, oraindik lan gehiago egin behar da.
Enpresak zortzi orduko muga jartzen dio langile bakoitzari, baina hori kanpoko jendearen aurrean itxura egiteko da. Barruan gaudenok badakigu tranpak egiten, eta askok egiten dituzte: zortzigarren orduaren amaiera iristear dagoenean, azken ordua kentzen dute, eta, horrela, nahi dituzten orduak egiten dituzte.
Rider-en legea indarrean jarri dute gaur. Zer iritzi duzu legeaz?
Legea eskasa iruditzen zait, rider-entzat bakarrik balio duelako eta badirelako beste hainbat autonomo faltsu; horiek ere halako lege bat behar dute. Ondo dago legea izatea, asko garelako: ia 15.000 gara Espainian. Sindikatuek borroka egin behar izan dute, eta, azkenean, lortu dugu. Pozten nau pentsatzeak ordu kopuruak kontrolatuta izango ditugula, istripurik izanez gero babesa izango dugula. Azkenean, lege honekin beste lan asko bezala babestuko da gurea. Beharrezkoa zen.
Rider batzuek ez dute nahi legea ezartzea. Zergatik dela uste duzu?
Sektore honetan, jende askok 24 orduz lan egingo luke ahal izango balu, eta, lege berri honekin, ezin dute. Alde batetik, uler dezaket diru beharragatik eta abar, baina ez dira ohartzen lan arriskutsua dela, langile bat baino gehiago hil dela. Jendeak hainbeste lan egiten du, non geroz eta arrisku handiagoa izaten duten. Gainera, badaude kontuak alokatzen dituztenak; horrela, kontu batean hamar ordu egiten dituzte, eta bestean hamabi. Jende horrek ez du hori ulertzen; esaten dute nahi bezainbeste lan egiten dutela, baina bost egunetan zortzi ordu lan eginez ezin duzu bi eguneko atsedena hartu; ez du konpentsatzen. Hainbeste lan egiten dute, non ez diren konturatzen ez daudela ondo eta legeak haien alde egiten duela, nik uste.
Behin legea indarrean sartuta, zer uste duzu egingo dutela enpresek?
Lege bat da, eta bete egin behar dute. Askotan, tranpak bilatzen dituzte: haien abokatuek bideren bat topatzen dute legea ez betetzeko. Gainera, Uber Eats, Glovo eta Deliveroo mehatxatzen hasi dira: kontratu gutxi egingo dituztela, jende asko kalean geratuko dela eta beste hainbat gauza. Hala ere, legea bete beharko dute, eta, bestela, sindikatuek eta langileek salaketak jarriko dizkiete.
