Antxoaren arrantzaldia amaitu, eta hegaluze bila bideratu zituzten arrantzaleek ontziak ekainaren hasieran. Lehen, Galizia eta Asturias arteko mugan arrantzatzen zituzten, itsasertzetik 70 miliara. Azken urteetan, berriz, Bizkaiko golkoan sartzen hasi dira, eta aurten ere gehiena edo ia dena bertan arrantzatu dutela azaldu du Garmendiak.
Portutik gertuago aritzeak onurak dituela dio Gipuzkoako kofradien bozeramaileak: «Ez dugunez oso urrutira joan behar, gastu gutxiago izaten ditugu erregaian eta ontzien mantentze lanean». Horrez gain, kalitatean ere eragiten du gertutasunak. «Ontziak portuetara azkarrago iristen direnez, arrainak ere freskoagoak dira, eta kalitate hobea izaten dute».
Espainiak 17,2 milioi kiloko kuota jaso zuen aurten, eta horietatik bost milioi kilo harrapatu dituzte Gipuzkoako arrantzaleek. Gipuzkoako Kofradiako idazkaria, ordea, ez dago guztiz pozik azken urteetan hegaluzearen arrantza egiten den moduarekin: lehiaketa batekin alderatu du.
Arrain bakoitza arrantzatzeko kuotak Bruselak ezartzen dizkio estatu bakoitzari, eta Espainiako Gobernuak kofradiaka banatu ohi ditu gero. Horrela, bakoitzak bere denboraldiak antolatu ditzake; hegaluzearekin, ordea, ez da hori gertatzen. Atlantikoko Hegaluzea Kontserbatzeko Nazioarteko Batzordeak kuota ezarri zuen, baina, ondoren, muga hori ez da kofradien artean banatu. «Ez dakit zergatik, baina hegaluzearenak ez daude banatuta, eta jendeak ahal duen guztia harrapatu nahi izaten du kuota bukatu baino lehen», kexatu da Garmendia. Banaketarik ez dagoenez, Kanarietako eta Kantauri itsasoko ontzientzat lehiaketa bat bihurtu dela salatu du. «Irekia denez, denek azkar harrapatzen dituzte, eta ahalik eta azkarren porturatu berriz arrantzara ateratzeko». Lurrean geratzea, beraz, ez dela aukera bat esan du Garmendiak: «Lehorrean geratuz gero, beste ontzi batzuk ariko dira kuota txikitzen, eta itsasoratzerako arrain gutxi geratuko lirateke».
Gainera, itsasontzi asko dabiltza hegaluzetan. Sasoi honetan legatza ere arrantzatzen duten barku batzuek arrantzaldi hori eteten dute, eta hegaluze bila ateratzen dira. Legatzaren kuotak banatuta daudenez, beren zatia beranduagorako gordetzen dute.
Egoera horrek eragin asko izan ditzake arrantzaleentzat, baita kontsumitzaileentzat ere. «Banatuta izango bagenu, agian, ekainetik azarora arte izan genezake hegaluzea, baina, modu honetan, abuztura arte bakarrik dugu», azaldu du. Prezioan ere nabari dira lehiaren ondorioak: «Azkar eta asko arrantzatzen dena portura ekartzen da, eta hegaluze asko egoten da lonjetan; beraz, prezioa jaitsi egiten da».
Aurten, prezioak iazkoaren antzeko dabiltza. Arrantzaleei kiloko 3,5 euro inguru ordaintzen diete, baina Garmendiak argi du arrantzatzeko modua aldatuko balitz eta portuetara tarte gehiagorekin iritsiko balitz prezio hori igo egingo litzatekeela. Egoera aldatu nahian dabil Gipuzkoako kofradia: «Bilerak egiten saiatu gara, baina oraingoz ez dugu ezer lortu». Portura asko eramateak, gainera, badu beste eragin bat: ezin da dena freskoan saldu, eta asko joaten da kontserba fabriketara.
Kalitate handikoa
Arazoak arazo, Euskal Herriko ontziek hegaluze asko arrantzatu dute, eta kalitate handikoa dela nabarmendu du Garmendiak. «Kanaberarekin banaka harrapatzen dituzte, eta zuzenean hozkailuetan sartzen dituzte. Horrela, arrainek ia ez dute kolperik hartzen, eta fresko iristen dira portuetara». Sarearekin harrapatzen dituzten hegaluzeek kalitatea galtzen dutela azpimarratu du. «Kolpeak izaten dituzte, eta ur azpian bata besteari itsatsita denbora asko pasatzen dute; freskotasuna galtzen dute».
Euskal arrantzaleek laster amaituko dute hegaluzearen kanpaina. Iaz ere, goiz itxi zuten: abuztuaren 19an porturatu ziren, kuotaren %92 arrantzatu ondoren; 2019an, berriz, abuztuaren 27an. Joan den urtean, kanpaina amaitu baino bi aste lehenago arte itsasontziak oso ondo aritu ziren arrantzatzen, nahiz eta azken asteetan gehiago kosta zitzaien; horregatik, mendebaldera eta iparraldera joan behar izan zuten.
Etorkizun beltza marraztu du Martinezek; aurreikuspenak oso txarrak direla dio. Gipuzkoako ostalarien elkarteak bere kideen artean egindako azterketa baten arabera, datorren urte eta erdian 200- 300 establezimendu inguru itxiko dituzte lurraldean, eta, horietako batzuk berriz irekiko dituzten arren, uste dute sektorea 2023ra arte ez dela itzuliko pandemiaren aurreko mailara. 2019tik 2.306 lanpostu galdu dira Gipuzkoako taberna eta ostatuetan; %11 langile gutxiago daude.
Donostian eginiko agerraldi batean eman ditu datuok Gipuzkoako ostalarien buruak. Oso gogor mintzatu da Eusko Jaurlaritzak ezarritako murrizketen aurka: «Iazkoak baino zorrotzagoak dira, biztanleriaren %70 txertatuta dagoen arren». Hala, ostalaritzako prebentzio neurriak birplanteatzeko eskatu dio gobernuari. «Kutsatzeengatik ixten duten enpresa bakarrak gara, ixteko agindua jasotzen duten bakarrak, eta langileei PCRak egin behar dizkieten bakarrak, arakatzaileek deitu ez arren».
Egun, Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan 01:00ak baino lehen itxi behar dituzte tabernak, eta barrualdean %35eko okupazio maila izan dezakete gehienez. Hori %50era zabaltzea eta gaueko jarduera ordubete gehiago luzatzea galdegin dute. Era berean, Labi Babes Zibileko Planaren aholku batzordeari «oporrik ez hartzeko» eskatu diote, egoera epidemiologikoa aldatzen bada neurri horiek berrikusi edo beste batzuk hartu ahal izateko. «Beste sektore batek %35ean funtzionatuko balu, ziur gaude ez zirela oporretan joango», salatu du Martinezek.
Elkarteak beste eskaera bat ere egin du, kasu honetan Espainiako Gobernuari zuzendua. Uste dute hark emandako diru laguntzak «porrota» izan direla eta aurreikusitakoen %20 ere ez direla eskatuko. Laguntzak emateko baldintzak berriz aztertzeko eskatu dute, eta Jaurlaritzak aldarrikapen horrekin bat egiteko. Gasteizko gobernuari, halaber, galdegin diote 2022rako aurrekontuetan funts berezi bat sortzeko, murrizketek kalte egin dien sektoreei laguntzeko.
Turismoa, hobeto
Gipuzkoako ostalarien burua tabernen egoeraren inguruan mintzatu da bereziki, baina ostatuena ere izan du mintzagai. Azpimarratu du haien egoera zertxobait hobea izaten ari dela aurtengo udan. Hotel eta kanpinen okupazio maila %62koa izan da orain arte; iaz, %42koa izan zen udako kanpaina osoan. Azpimarratu du indarrean dauden murrizketak direla-eta erreserba gehienak Iberiar penintsulatik datozela, eta prezioek batez beste %10 egin dutela behera. Egoera hobea izanik ere, pandemia aurrekora itzultzeko bi urte beharko direla uste dute.
Krisia piztu aurreko hilabetean baino handiagoa da produkzioa lau lurraldeetan, hau da, 2020ko otsailean baino handiagoa, eta 2019ko ekaineko indizearen oso antzekoa da, nahiz eta apur bat behetik dagoen oraindik ere.
Sektore gehienak atera dira zenbaki gorrietatik. Kontsumo ondasun iraunkorren ekoizpenak —altzariak, etxeko tresnak eta produktu elektronikoak— izan du hazkunderik handiena iaztik: +%25 Nafarroan, eta +%41 beste hiru lurraldeetan. Ekipamendu ondasunen sektoreak ibilgailu motordunen, tren makinen, trenbide materialen, aireontzien eta itsasontzien fabrikazioa biltzen ditu, eta alor horretako produkzio indizea iazko ekainekoa baino txikiagoa da Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan (-%6,2), eta handiagoa Nafarroan (+15,8). Dena den, 2019koaren parekoa da lau lurraldeetan.
