Aelemanian soilik ez, Europako hiriburuetan ere adi-adi daude, behatzak gurutzatuta, zain, zein gobernu koalizio aterako den hauteskundeotatik eta ondoko asteetako (hilabeteetako?) negoziazioetatik. EB Europako Batasunaren norabiderako erabat giltzarri diren gai jakin batzuetan, aldea dagoelako zer ateratzen den, semaforoa edo Jamaika.

Eta, Wolfgang Schaueble gogoan, Batasunarentzat aldea dagoelako ere, nor izan Alemaniako Finantza ministroa. Azken aldagai horregatik da inportantea, alderdi nagusien programa ekonomikoak begiratzeaz gain, jakitea FDPko liberalek —liberal, betiere, alemaniar erara— ikuspegi ekonomikotik zer lehentasun dituzten. Izan ere, bere lehentasun nagusia ez du ezkutatzen Christian Lindner FDPren hautagaiak: Finantza ministroa izan nahi du. ?

Berez, Lindnerrek Finantza ministro izateko arazo gaindiezinik ez luke izango Jamaika koalizio batean (CDU+Berdeak+FDP), batez ere kristau demokratekin, gai ekonomikoetan ez daudelako urrun: ez CDUk, ez FDPk ez dute igoerarik nahi zergatan, alderantziz, jaitsieren aldeko agertu dira; eta zor balaztaren itzulera nahi dute.

Antzera gertatzen da EBko eta euroguneko gaiekin ere; hurbil daude: Europako Suspertze Funtsa behin eta bakarra izan dadila nahi dute bai liberalek, baita kristau demokratek ere; eta Batasuneko herrialdeentzako arau fiskalak, moldatzekotan, haiek estutzeko izan dadila. Azken horretan, batez ere FDP da zorrotzena, baina Armin Laschet hautagaitza kristau demokratak ere nabari du alderdiaren eskuineko hegalaren presioa.

Zor balazta

Zor balazta deiturikoa, 2009. urtean ezarri zen Alemaniako Konstituzioan, herrialdearen bateratzeak aurrena, eta finantza krisiak gero, kontu publikoetan sortutako zulo handia murrizteko helburuaz. Landerrei defizitak eragozten dizkie, eta egiturazko defizit federalari BPGaren %0,35 muga ezartzen, eta zor publikoa %60tik azpira egotera behartu. Doinua ezaguna da EB osoan, neurri handi batean, Alemaniaren arau horretan oinarritzen baita zorraren krisiari erantzun nahian 2012. urtean sinatutako Europako Batasuneko Egonkortasun Ituna, eta haren ondotik dator estatukideen araudietan zizelkatua egotea austeritatea.

Egonkortasun Itunaren zorpetze baldintzak —%3ko defizitaren eta %60ko zor publikoaren muga— etenda daude gaur egun EBn, pandemiak eztabaidaezina egin zuelako gastua handitu beharra. Eta gauza bera gertatzen da Alemaniako zor balaztarekin ere; etenda dago ofizialki 2023. urte hasierara arte. Baina berriz ere eztabaida dago Alemanian gerrikoa estutu ala ez, eta estutzekotan nola eta noiz. Zalantzarik gabe, erabakiak eragin zuzena izango du eurogunean.

Inbertsio berdea

Berdeek zeresan handia izan dezakete kontu horretan guztian. Gobernuan egongo dira, dela kristau demokratekin Jamaika koalizio batean, edo sozialistekin semaforo koalizio batean (SPD+Berdeak+FDP). Beste koalizio posibleek askoz ere aukera gutxiago dituzte irteteko. Ekologisten aldarri nagusietako bat da datozen hamar urteetan Alemaniak 500.000 milioi euroko inbertsioa egin behar duela karbono neutraltasuna atxikitzeko bidean, herrialdeko BPGaren %1,5 inguru. Horregatik eta horretarako, berdeek beharrezko ikusten dute zor balaztaren araua moldatzea.

Baina Berdeena da moldaketa hori aldarrikatzen duen alderdi bakarra. Haien balizko aliatuak, SDPk eta bere hautagai Olaf Scholzek, argudiatu dute bide antzua dela, konstituzioa aldatzeko parlamentuaren bi heren behar direlako, eta gaur-gaurkoz gehiengo hori ezinezkoa delako.

Hori bai, Scholzen alderdiak ere deskarbonizaziorako eta digitalizaziorako inbertsio publikoa handitu nahi du, BPGaren %1 ingururaino. Horretara letozke errenta handienentzako zergak handitzeko eta aberastasunaren gaineko zerga ezartzeko asmoak —zeinak Berdeek ere proposatzen dituzten—.

Momentu batean, Armin Laschet CDUko hautagaia bera ere inbertsio berde handi baten aldeko agertu zen, hurbileko think tank batek eskaera hori egin zuenean; alderdiko eskuinetik Friedrich Merz kontserbadoreak errieta egin, eta Laschetek atzera egin zuen arte.

Hori bai, zor balaztaren inguruko eztabaida, neurri batean, Alemaniako Gobernutik bertatik piztu zen, Angela Merkelen oso hurbileko aholkulari batek, Helge Braunek, otsailean argitaratutako artikulu batean datozen urteetako suspertzea ziurtatzeko balazta kendu beharraz hitz egin zuenean. Askok artikulu horretan Merkelen beraren eskua ere ikusi zuten.

Dena den, zorraren belatzak kenduta, ia mundu guztiak ikusten du deskarbonizazio helburuak lortuko badira ezinbestekoa izango dela inbertsioa asko handitzea, bai inbertsio pribatua, baita inbertsio publikoa ere. Bruegel think tank-aren txosten baten arabera, EBko herrialdeetan urtero BPGaren %2ko adinako inbertsioa beharko da klima gaietarako, eta horren erdiak etorri beharko luke iturri publikoetatik.

Goldman Sachsek berak ere aurreikusten du zorra handitu egingo dela, berdin du zein koaliziok agindu Alemanian: sozialisten lidergoa izango lukeen semaforo koalizioarekin zorra 75.000 milioi euro handituko litzateke lau urtean; CDU buru lukeen Jamaika koalizioarekin, 50.000 milioi euro.

Eta nola egin dezake hori Alemaniak, ez bada konstituzioan aldaketarik egin behar? Beste kontu askotan bezala, gauza bat da esaten dena (zorra ez dela handitu behar) eta bestea egiten dena (zorra handitzea zirrikituak bilatuz). Konstituzioan gehigarri bat, funts berezi bat… Aukerak ari dira agertzen mahai gainean.

Eta Europan?

Hala ere, Alemaniaren ikuspegitik etxerako malgutasunak ez du zertan balio Europako Batasunarentzat edo eurogunearentzat. Eta hor diferentzia handia izan daiteke kantziler berria nor izan, gobernu koalizioa zein izan, eta Finantza ministroa nor izan. Batasunean ere, Egonkortasun Ituna behin-behinean etenda dago 2023. urtera arte, baina hasiak dira lehen ahotsak defizitentzako eta zorpetzeentzako mugen itzulera eskatzen, nahiz eta suspertzearen neurria oraindik neurtzen zaila izan.

CDU buru izango lukeen koalizio batekin, Alemaniak zorrotz jokatuko luke Bruselan. Laschetek berak esan du Merz kontserbadoreak toki esanguratsua izango lukeela bere gobernuan, hain zuzen, ekonomia eta finantza gaietan. Gainera, Europarentzat zurruntasun fiskalaren bultzatzaileetako bat da Marcus Soeder CSUko burua —Bavariako alderdi sozialkristaua, CDUren bazkidea—. Soeder itzal handia da Laschetentzat, mehatxuzko itzala. Eta CDUren lidergoa eskuratzen birritan, aurrena Merkelekin eta orain Laschetekin, porrot egin duen Merz ere hor dago oraindik.

Egonkortasun Itunaz gain, Europako Batasunean beste hainbat kontu ere baldintzatu ditzake Alemaniako gobernu berriak. SPD buru lukeen semaforo koalizio gobernu batean zenbateraino gailenduko litzateke FDPko liberalen ikuspegia, zeinak nahi duen Next Generation funtsa behin eta bakarra izatea? Edota zein indar izango luke Next Generation iraunkor baten alde agertu diren sozialisten eta berdeen ikuspegiak. Bitxia da, semaforo koalizio batean elkarrekin egongo lirateke erabat europazale agertu den Annalena Baerbock (Berdeen hautagia) eta Lindner euroeszeptikoa.

Galdera asko daude erantzuteko. Gaurko hauteskundeetako irabazlea laster ezagutuko du Europako Batasunak, baina oraindik itxaron egin beharko da erantzun batzuk edukitzeko.

Udazkena hasi besterik ez da egin, eta neguari buruzko kezka zabaltzen ari da Europan. Nahiko gas izango al da etxeak berotzeko eta argindarra sortzeko? Noraino iritsiko dira prezioak gas eskasia baldin badago? Galdera horien erantzuna nahi duenak badu eskutitza nori zuzendu: Vladimir Putin, Kremlin jauregia, Mosku, Errusia. Baliteke erantzuna gustukoa ez izatea, Errusiak gasa bidaltzen baitu, baina maitasun handirik ez.

Gasaren prezioak duela urtebete baino %440 handiagoak dira Europan. Horien eskutik garestitu da argindarra udan, eta horien eskutik puztuko dira hemendik aurreragoko gas fakturak ere, berogailuek lozorroa utzi eta lanean hasten direnean.

Gasaren prezioa jaisteko —eta horren ondorioz argindarra ere merkatzeko—, gauza bat ziurtatu behar da lehenik: nahiko gas izango dela. Gaur-gaurkoz, ez dago hain garbi. Europako gas biltegiak ohi baino hutsago daude, 2021eko negua luzea izan zelako, eta udako hilabeteak ez direlako baliatu erreserbak betetzeko. GNL gas natural likidotua erosteko lehia handia da arrazoi bat, baina baita gas hornitzaile nagusiak, Gazprom Errusiako konpainiak, ez duela nahi izan ere. Erabaki horren atzetik Putinen esku beltza ikusten dute askok, eta ikerketa bat eskatu dute Europako Legebiltzarreko 40 bat kidek.

Errusiak, bestalde, EBri berari egotzi dio errua, merkatu liberalizatua bultzatu duelako, epe luzeko kontratuen kaltetan. Merkatu horretan, edozein arazok eragiten du gasaren prezioa bizkor igotzea.

EBk IEA Nazioarteko Energia Agentziaren laguntza jaso du aste honetan: «IEAk uste du Errusiak gehiago egin dezakeela Europari gas gehiago hornitzeko […] Errusiarentzat aukera ona da hornitzaile fidagarria izan daitekeela erakusteko».

Errusia, lehenik

Gazpromeko buruek beren burua defendatu dute esanez luzerako kontratuak bete dituela, eta inork ez dio kontrakorik leporatu. Baina Europako biltegiak betetzea ez den lehentasun bat izan du Gazpromek azken hilabeteetan: Errusiako gas erreserbak betetzea. Neguaren bukaeran, %16 baizik ez zeuden beteta, ohikoa den %35-40 baino nabarmen gutxiago. Urrian ere horretan arituko dela iragarri du, eta azaroan, dena ongi badoa, hasiko dela sobran duen gasa Europara igortzen.

Bere herritarren hornidura hobestea logikotzat jo daiteke, nahiz eta Europara saltzen duen gasarekin etekin handiagoa lortzen duen, are gehiago orain. Baina nahiko arrazoi daude auzitan jartzeko Gazpromen erabakien atzean soilik zerbitzu publikoaren defentsa dagoela. Gazpromek lotura estu-estuak ditu Kremlinekin, gasa joko geopolitikaren parte da, eta Moskurentzat, gasa da Mendebaldearen aurrean bere burua potentzia gisa aldarrikatzeko armarik potenteena. Bereziki, Europako Batasunaren aurrean, haren gas horniduraren %40 datorrelako Errusiatik —ez, ordea, Euskal Herrira, batez ere Aljeriako gasa eta AEBetatik datorren gas natural likidotua erabiltzen baititu—.

Gasaren arma izaera argi erakusten du Nord Stream 2 gasbideak. Errusiak baditu gasa Europa erdira eta mendebaldera eramateko beste bide batzuk —Brotherhood eta Sojuz Ukrainatik, eta Jamal Poloniatik—, baina beste bat egin du, Itsaso Baltikoaren azpian, Alemaniara zuzenean eramateko, eta, batez ere, bere orbita utzi duten herrialdeak zigortzeko. AEBen presioa gainditu ondoren, Nord Stream 2 bukatu berri dute, eta Alemaniako erakundeen oniritzia behar dute gasa zirkulatzen hasteko. Eta zer hoberik prozesua azkartzeko gas eskasiaren beldurra baino?

Nord Stream 2ri esker, EBra gas esportazioak handitu ditzakeela azaldu du Errusiak, eta iragarri du keinu gisa aztertzen ari dela Gazpromek esportazioan duen monopolioa hautsi, eta Rosneft konpainiari ere baimena ematea gasa esportatzeko; Nord Streamen bidez, noski. Baina, aldi berean, ia hutsik ditu beste gasbideak: Jamalek eraman dezakeen gasaren heren bat bakarrik garraiatuko du urrian, eta Ukrainakoak erdi hutsik ditu.

Europak badu beste arazo bat: Errusiak gero eta gas gehiago bidaltzen du Turkiara eta Asiako beste herrialde batzuetara, han ere ikatza erretzen duten zentral termikoak bidea egiten ari baitzaizkie gasa erabiltzen dutenei. Txinarako esportazioak hirukoiztu egin dira, eta joera horri jarraituko diote aurrerantzean,

CO2 isurketa eskubideak

Gasaren eta argindarraren garestitzeak urduri jarri ditu Europako Batasuneko gobernuak, eta horren erakusgarri da CO2 isurtzeko eskubideei buruz aste honetan izan den eztabaida. Green Deal-en barruan, Batzordeak proposatu du autoen erregaiari eta etxeetako eta bulegoetako gasari ere karbono eskubideak ordainaraztea. Horren helburua da gasarekiko menpekotasuna gutxitzea, eta energia berriztagarriak erakargarriagoak egitea.

Baina, berriztagarriak eta auto elektrikoak erabat nagusitu bitartean, erregai fosilak ezinbestekoak dira, eta gasaren eta gasolinaren garestitzea arazo sozial eta politiko latza bihur daiteke. Jaka horien matxinada buruan dute agintariek, eta horrek CO2 isurketa eskubideen hedapena tiraderan uztea ekar dezake —edo Batzordearen proposamena urardotzea—. Hori eskatu dutenen artean daude Espainiako eta Frantziako gobernuak. Ez zaizkie aliatuak faltako. Eurostaten 2019ko inkesta baten arabera, EBko herritarren %7k diote ezin dituztela beren etxeak bero mantendu, baina %30 dira Bulgarian, %27 Lituanian, %21 Zipren, %19 Portugalen…

Eusko Jaurlaritzak Euskadin mantentzen bada bakarrik babestuko du ITPren erosketa. Eusko Jaurlaritzak erosketa babestuko duela ziurtatu du Urkulluk, baldin eta enpresa industria aeronautikoan estrategikotzat jotzen bada eta erabakiak hartzeko zentroa Euskadin badago.

Datozen urteetarako bide orri sozioekonomikoa egin du LAB sindikatuak, bere erreibindikazioak oinarri sendoekin indartzeko. Banaketa da Programa Sozioekonomiko berrituan larriz azaltzen den hitza. Izan ere, enplegua, zaintza lanak eta ondasunak banatzearen alde borrokatzeko deia egin du sindikatuko idazkari nagusiaren ondoko Igor Arroyok, bai lantokietan, bai mobilizazio orokorren bidez; hain zuzen, bi manifestazio iragarri ditu: lehena irailaren 29an egingo dute, Bilbon, eta bigarrena urriaren 5ean, Iruñean.

LABek uste du klima larrialdia eta, oro har, hondamendi ekologikoa langileei kalte egiten ari dela: «Milioika langileren bizi baldintzak okertzen ari da; migratzera bultzatzen ditu, eta prekaritatea eta lan esplotazioa errazten dituen egoera bat sortzen du». Europako funtsekin sustatzen ari den «kapitalismo berdearen aurkako jarrera» berretsi du, eta, «sostengaezina den ekoizpen eta kontsumo eredua aldatzearekin batera, zerbitzuak eta ondasunak banatzeko bidezko trantsizio ekologikoa» eskatu du.

Sindikatu abertzaleak azaldu du planetaren muga biofisikoak aintzat hartu behar direla, jarduera ekonomikoa murriztu behar dela, eta, horrekin batera, enpleguaren, zaintza lanen eta ondasunen banaketa parekidea egon behar dela. Bi prozesu horiek bateragarriak dira, Arroyoren arabera: «Hauxe litzateke ideia: denok eta gutxiago lan egitea, lehengaien ustiaketa eta zabor ekoizpen txikiena sortuz; beharrezkoa dena (ber)ekoiztu eta ekoiztutako guztia (bir)banatu».

Ekosozialista eta feminista

Kapitala erdigunean kokatzen duen eredutik herritarren eta planetaren bizitza erdigunean jarriko dituen eredurako «trantsizio ekosozialista eta feminista» bat nahi du LABek. «Euskal herritarrok ekonomiaren gaineko kontrol publiko eta soziala eskuratu behar dugu. Euskal Herrian estatu egiturak behar ditugu, ekoizpen eredua aldatzeko eta ekoiztutakoa birbanatzeko, hala nola Euskal Lan Kodea eta Gizarte Segurantza», esplikatu du LABeko arduradunak. Langileek zuzenean hautatutako Lanaren Kontseilua ere aipatu du, eta lan mundua euskalduntzeko plangintza nazionala ere bai; «Euskal Herriko hiru instituzio nagusiak eta eragile sozioekonomikoak bilduko lituzkeen garapen sozioekonomikorako erakunde publiko nazional bat» ere sortu beharko litzateke, sindikatuaren bide orrian zehaztutakoaren arabera.

Hala, banaketa giltzarri den proposamen oso bat garatu du LABek: Banaketa Hirukoitza deitu dio. «Administrazioak enplegu bat bermatu behar dio herritar orori, eta, hori egin ezean, hileroko kalte ordain mugagabea ordaindu behar dio, gutxieneko soldataren baliokidea eta kotizatzen duena. Enpleguaren bidez, sozialki beharrezkoak diren ondasunak (elikagaiak, azpiegiturak, tresneria) eta zerbitzuak (hezkuntza, osasuna, zaintza profesionalizatua, oinarrizko gaien hornikuntza) sortu behar ditugu».

Halaber, sindikatu abertzaleak argi dauka enplegu ez diren zaintza lanek bizitza sostengatzen dutela, eta enpleguari eskainitako denbora murriztea proposatu du, 30 orduko lanaldia ezarrita. «Bi esparru horietan, langile oro gara ondasun sortzaile. Zaintza lanaldiaren inguruko eztabaida soziala proposatzen dugu: zaintzan ere finkatu beharko litzateke gehienezko lanaldirik? Gutxienekorik? Nola egin liteke zaintza lanaldiaren jarraipena?».

Bestalde, «kolektiboki sortutako ondasunak» jasotzeko eskubidea dute herritar guztiek, LABen agiriaren arabera. «Denok izan behar dugu oinarrizko errenta duin bat: 1.400 euroko gutxieneko soldata. Era berean, heren baten proportziora mugatutako gehieneko soldatarekin, ondasunen banaketa bidezkoagoa bermatuko genuke, esplotaziorik gabeko jendarte baten bidean», bukatu du Arroyok.

PEKIN. Txinako banku zentralak legez kanpokotzat jo ditu kriptodiruei lotutako operazio guztiak, eta esan du debekatu egin behar direla. Kolpe handia da bitcoin, ethereum eta halako kriptodiruentzat, eta haien truke balioagatik igarri zioten erabakiari, balio jaitsiera handiak izan zituztelako, hala nola Londresen eta New Yorken.

Txinako banku zentralak bere webgunean egindako adierazpenean argudiatu du ether eta bitcoinen gisako kriptodiruak ez direla diru fiduziarioak eta, ondorioz, ez dutela merkatuetan zirkulatu behar. Banku zentralaren arabera, kriptodiruekin atzerrian egindako transakzioekin lotutako zerbitzuak ere legez kanpokoak dira, eta baita halako diruen merkataritza, jaulkipena eta deribatuak eskaintzen dituzten zerbitzuak ere. Txinako «finantza erakundeek eta ordainketa erakundeek ezin dute zerbitzurik eskaini diru birtualekin lotutako ekintza eta transakzioetarako».

Aurretik Txinak beste kolpe bat emana zien kriptodiruei, urte hasieran Pekinek kriptomeatzaritzari (diru birtuala irartzeko prozesuak) jazartzea erabaki zuenean, energia oso intentsiboa duen prozesu horrek deskarbonizazioari kalte egiten ziolako.

Merkataritza Bonuen kanpaina berri bat iragarri du Hurtadok, 4,7 milioi eurokoa. Adierazi duenez, Turismo Bonua “ez da espero bezala funtzionatzen ari”, eta indarraldia amaitzen denean “eraginkortasun falta” zergaitik eman den aztertuko dute.

LABek lana bermatzearen eta 30 orduko lanaldiaren alde egin du. LAB sindikatuak aldarrikatu du Administrazioak herritar ororen enplegua bermatu behar duela, eta egiten ez badu, hilero kalte-ordaina eman beharko lukeela.

Gasteizko Michelin lantegiari ere eragin dio dagoeneko erdieroaleen krisiak. Autoak ekoizteko mikrotxipen falta automozioko lantegien hornitzaileei eragiten hasi da. Gasteizko Michelin lantegiak 11 lan-txanda bertan behera utziko ditu urrian, gurpilen eskaeran jasan duen beherakada dela eta.

Hego Euskal Herrian greba orokorrera deitzeko negoziazio betean dira sindikatu abertzaleak egunotan. ELAk eta LABek urtea amaitu aurretik egin nahiko lukete protesta hori, abendurako seguruenera, baina eguna zehaztea oso zaila gertatzen ari zaie, batik bat sindikatu bakoitzak bere analisia egiten duelako aparteko mobilizazio horri buruz, hain zuzen egungo agertokian grebak nola eta zertarako azaldu behar duenari buruz, eta aldagai hori epeak baldintzatzen ari da.

Gainera, ELAk azaroaren 24an eta 25ean egingo du bere kongresu nagusia, non Mitxel Lakuntza idazkari nagusi izendatuko duten berriro beste agintaldi baterako. Sindikatu biek greba orokorrera deitzeko borondate argia dute, pandemiaren ostean atzera begiratu, eta aurrera egiteko ezarriko diren oinarrien fase garrantzitsu bat abiatzen ari delako; besteak beste, lan eta pentsioen erreformak erabakiko dituzte. Baina egutegia arazo handi bat bilakatu zaie ELAri eta LABi; hain handia, ezen gaur-gaurkoz ezin baita baztertu azkenerako deialdi hori ez egitea 2021. urtearen barruan.

BERRIAren iturrien arabera, Espainiako Kongresuan erabakiko diren lan eta pentsio erreformetan eragin nahi du ELAk greba orokorrarekin, erreforma horiek baldintzatzeko inoizko aukera onena ikusten duelako. Mitxel Lakuntza idazkari nagusi duen sindikatuak badaki EAJren, EH Bilduren eta Elkarrekin Podemosen botoak beharko direla euskal langileei eta pentsiodunei eragingo dieten erreforma horiek onartzeko, eta araudi berriak bozkatu aurreko egunetan egin nahi du protesta handia, alderdi horiek estu hartzeko. «Grebaren eguna tentuz aukeratu behar dugu», ohartarazi du Lakuntzak uda honetan.

LABek, ordea, ez du itxaron nahi. Madrilen gerta daitekeena grebarekin bat egiteko akuilu garrantzitsua gerta daitekeela onartuta ere, uste du protestari oinarri subiranistagoa eman behar zaiola, eta «Euskal Herritik Euskal Herrirako greba bat» egitea proposatu du. Begi bat Madrili begira edukita ere, protestaren funtsa etxean dagoela sinetsita dago LAB. Garbiñe Aranburu idazkari nagusiak berak azaldu du «erasora» egindako protesta nahi duela, pandemiaren ostean beste agertoki bat zabaltzen ari dela oso kontuan hartuta; hau da, LABek ez du ulertzen greba orokorra Madrildik etor daitekeenaren aurrean erreakzio mugimendu gisa, alegia, greba defentsibo gisa.

Erreibindikazio zehatzak

Baina greba orokor baten deialdia egiteko gehiengo sindikalaren adostasuna behar da, eta ELA ez dago prest greba orokor bat antolatzeko, ez bada erreibindikazio zehatzekin eta argiekin, eta proiektu zehatzetan eragiteko. Badaki Espainiako Gobernuaren esku dauden erreformen epeak ez dituela ezagutzen, baina balizko lanuzte orokor baten deialdia agenda horren mende kokatu du.

Espainiako Lan ministro Yolanda Diezek sarritan esan du urtea amaitu aurretik egon behar duela lan erreformak Espainiako Aldizkari Ofizialean argitaratuta: «Kongresuan esan dut, eta, beteko ez balitz, jakingo nuke zer egin»; bere kargua jokoan jarri du Unidas Podemoseko ministro izarrak. Besteak beste, Europako Batzordearekin hartutako konpromiso bat da lan erreforma, pentsioena bezala, eta, hortaz, abendua gerta daiteke euskal langileak kalera deitzeko hilabete egokia, protesta handia lege berrien prozesuekin batera egin nahi bada. Kontua da lan erreformaren negoziazio mahaia abiatu besterik ez dela egin, eta, oraindik, zaila dela aurreikustea erreformaren tramitazioa noiz izango den Espainiako Gorteetan. Baina ELAk garbi dauka tramitazio epe horiei begira egin nahi duela deialdia, lanuzteak ondorio zehatzak izan ditzan.

Dena den, lege berriei dagokienez, bozkatzeko proposatzen diren edukiak aztertu beharko dituzte sindikatuek, jakiteko zer aldatuko den, eta zein neurritakoak izango diren langileei eta pentsiodunei datozkien kalteak eta onurak. Alegia, zalantzak ez dira gutxi deialdi baten eguna erabakitzen hasita, kontuan hartzen bada Kongresuan ordezkaritza duten euskal alderdiak estu hartu nahi dituela ELAk, baina aurretik lege aldaketa horiek aztertu beharko dituela. Hasieran zubi luze bat eta bukaeran Gabonak dituela, abenduak behar bezainbeste egun izango al ditu greba orokor bat hartzeko?

Denbora agortzen hasi da

Beste galdera garrantzitsu bat da denbora nahikoa geratuko ote zaien sindikatuei greba orokor batek behar duen azalpen ziklo bat gauzatzeko, hau da, behar bezalako girotzea egiteko, eta protestarekin bat egingo luketen beste sindikatu eta eragile sozialekin batera deialdia egituratzeko. Esaterako, pentsioen erreforma tartean egonda, pentsiodunen mugimenduek zein jarrera hartuko duten erabakitzeko denbora beharko dute. Azken greba orokorrean, 2020ko urtarrilaren 30ean, rol garrantzitsua jokatu zuten. Pandemia lehertu baino aste batzuk lehenago egindako greba hartara Eskubide Sozialen Gutunak deitu zuen, eta, orain ere, hark egingo luke deialdi ofiziala, seguruenera.

Baina urria ate joka dago, eta greba abendurako deitzeko, betiere Espainiako erreforma handien agendarekin batera, denbora agortzen ari da deialdia garaiz egiteko; horregatik, ELAren eta LABen arteko negoziazioak asko azkartu beharko luke egun gutxian, lehen-lehenik erreibindikazio taulari dagokionez. Taula horrek zerrenda bat jaso beharko luke gai litzatekeena sindikatu bakoitzari tarte nahikoa eskaintzeko protestaren bere analisia gizarteratzeko. Hori lortuz gero, grebaren eguna erabakitzea errazagoa litzateke, eta, egutegi malkartsua kontuan hartuz, ELAren Kongresuaren ondoren beharko luke, hau da, azaroaren amaieratik abenduko zubi luzera doan tarte horretan. Urrian sartu arren, sindikatuek deialdia egin gabe jarraitzen badute, greba orokorra 2021. urtean egiteko aukera gutxi leudeke.

Tubacexeko langile batzordeak ez du onartu Eusko Jaurlaritzak hiruko azken bilerara eramaniko eskaintza. Sindikatuek salatu dutenez, Lan Sailak aldatu egin du iragan astelehenean langile eta zuzendaritzarekin eginiko bilerara eraman zuen «sintesi proposamena». Batzordearen ustez, Jaurlaritzak «men egin» die enpresak azken hiru egunetan eginiko presioei. Horrenbestez, eutsi egingo diote duela zazpi hilabete hasitako grebari.

Negoziazioa gertutik jarraitu duten iturrien arabera, aldaketa handiena prozesuaren hasieran egin ziren borondatezko 22 kaleratzeren trataeran dago. Sindikatuen arabera, langile horiek egoerak behartuta onartu zuten kaleratzea, enpresak haien lanpostuak desagertuko zirela esan zielako. Batzordearen ustez, EAEko Auzitegi Nagusiak erregulazio espedienteko 129 kaleratzeak indargabetu zituenean, 22 kaleratze borondatezko horiek kaleratze behartuak bilakatu ziren. Sindikatuek esana zuten ez dutela onartuko kaleratze beharturik, eta ez dituzte atzean utzi nahi 22 kide horiek.

Tubacexeko zuzendaritzaren, langile batzordearen (ELA, CCOO, STAT, LAB eta ATAL) eta Lan Sailaren arteko bileren arteko giro ona hautsi egin da. Jaurlaritza enpresak hala eskatuta sartu zen, eta sindikatuek haren artekaritza onartu zuten. Iragan astean egoera azaltzeko bi bilera egin zituzten Elena Perez lan sailburuordearekin. Bi aldeak entzun ondoren, astelehenean, Jaurlaritzak sintesi proposamen bat jarri zuen mahai gainean ordezkariek eta zuzendaritzak azter zezaten. Langileen ordezkariek nahiko begi onez ikusi zuten.

Atzoko bileran, baina, sindikatuaren arabera, proposamena aldatu egin zen. Enpresak beharturiko kaleratzerik ez egitea onartu zuen, borondatezkoak bakarrik, baina 2022tik aurrera. Ondorioz, ez luke izango obligaziorik prozesuaren hasieran, aurten alegia, kaleraturiko 22 langileak berriz hartzeko. Sindikatuentzat hori marra gorri bat da. Berez ñabardura txikia da, baina egoera gaiztotzeko modukoa.

Lan Sailak, berriz, «diskrezioa» ezinbestekoa dela nabarmendu du. Ondorioz, ez du baloraziorik egin nahi izan enpresa eta zuzendaritzaren jarrerari dagokionez, ezta lehen eskaintzaren inguruan haiek eginiko«interpretazioei» eta azken hiru egunetan sarturiko «elementuei» buruz ere. Sailak gatazkarentzako konponbide adostu bat aurkitzeko asmoarekin jarraitzen du, baina egun ez dago bilera berrietarako datarik.

Lan Sailak interpretazio arazoak aipatu ditu, eta hala dirudi, bai behintzat enpresak atzo eginiko oharra irakurriz gero. Tubacexek Jaurlaritzaren eskaintza onartu zuen, eta «harriduraz» hartu zuen langile batzordearen ezezkoa. Enpresaren arabera, azken eskaintzak konponbidea ematen zien gatazkaren bi puntu «erabakigarriri». Batetik, beharturiko kaleratzeak egoteko arriskua alboratzen zuen, eta, bestetik, neurri batzuk ezartzen zituen kostuak murriztu eta Laudio eta Amurrioko (Araba) plantak bideragarri bihurtzeko.

Zein zen lehen eskaintza?

Baina zein zen lehen eskaintza? Zer zioen? Sindikatuek herenegun azaldu zizkieten baldintzak langileei, eta BERRIAk hainbaten berri izan du. Lehenbiziko biak, oinarrizkoenak: enpresak 129 kaleratzeen indargabetzeari Auzitegi Gorenean jarritako helegitea kendu behar du, eta langileek greba bertan behera utzi behar dute. Sindikatuentzat berebiziko garrantzia zuen helegitea kentzeak, epaitegiak ebatzi zuelako enpresak ez duela «erabaki traumatikoak» hartzeko arrazoirik.

Enpresak ezingo du egin beharturiko kaleratzerik, baina bai borondatezkoak. Lana nahita utzi nahiko lukeen langileak bidegabeko kaleratze trataera jasoko luke, eta haren araberako kalte ordaina. Kaleratzerik ez egiteko konpromisoa 2024ra artekoa da, baina hasiera ez dago zehaztua. Hor katramilatzen da prozesu hasierako 22 kaleratzeen egoera.

Hortik aurrerakoak hiru urterako lan hitzarmen berri batean oinarritzen dira. Langileek soldata hiru urtez izoztea onartu beharko lukete —2021ean ere izoztea erantsi zuen atzo Lan Sailak—, eta urtean berrogei ordu gehiago lan egitea. Jarduna astebetez luzatzea litzateke hori. Baldintza orokorren okertze hori hiru urtez emango litzateke bakarrik, 2025ean lan itun berria negoziatzeko garaia iritsiko litzakeelako.