ZAMUDIO. Euskaltelentzat lan egiten duten bi enpresatan lan gatazkek kontrako bilakaera izan dute: ZTEn greba amaitu dute, eta DHLn, berriz, hasi. DHLk Euskaltelen zerbitzu logistikoan esklusiboki jarduten duten hogei langile ditu, eta ELAk azaldu du denak kalera bota nahi dituztela, Euskaltelek zerbitzua Guadalajarara (Espainia) eraman nahi duelako. «Aspaldi pribatizatutako enpresa batez ari gara, espekulatzaileentzako produktua izan dena, eta orain ikusten dugu nola aurreztu nahi dituen kostuak, prekarizatu lan baldintzak, eta gure herrialdean enplegua suntsitu nahi duen bere zerbitzu logistikoa deslokalizatuz», salatu du ELAk, eta greba mugagabera deitu ditu langileak, gaurdanik.

Sindikatu horrek berak jakinarazi du lan akordio bat lortu dutela ZTEn, eta horrekin hamar eguneko greba amaitu dela. Euskaltelen sarea instalatzeaz eta mantentzeaz arduratzen da. Soldata igoerak, lanaldi murrizketa, gutxieneko soldatak eta telelanaren oinarriak jasotzen ditu sinatu berri duten hitzarmenak.

Osakidetzaren 2018-2019 lan-eskaintza publikoan (LEP) izena emateko epea astearte honetan irekiko dute eta otsailaren 24ko 14:00ak arte egongo da zabalik. Guztira, 3.535 lanpostu aterako dituzte.

Araban egindako hidrogeno-bateria batek bultzatutako trena jarriko dute martxan. Foru Aldundiak, Talgok eta Petronorrek bat egin dute Araban hidrogenoaren ekonomia sustatzeko. Erakundeek hidrogeno berriztagarriaren inguruko garapen industriala eta teknologikoa bultzatuko duen aliantza sinatu dute.

Kontratuaren guztizko balioa 100 milioi euro ingurukoa da eta Solarisek egindako artikulatutako autobus elektrikoen kontratu nagusia bihurtu da

Milaka lagun atera dira kalera Donostian, Bilbon eta Gasteizen, Osasungintza Publikoaren alde. ELA, LAB, CCOO, UGT eta SATSEren deialdiak herritar askoren babesa jaso du, eta guztiek bat egin dute “Osakidetzaren kolapsoaren” aurkako eta Lehen Arreta babesteko deialdiarekin.

Euskal sindikatu nagusiekin duten harremanaz galdetuta, CCOO Euskadiko idazkari nagusiak aitortu LABekin harremana badutela, baina ELArekin “batere ez”. Lan-erreformaren inguruko polemikari “gezurretazko eztabaida” iritzi dio.

Apar gutxirekin bukatu zituzten sagardotegiek azken bi denboraldiak; pandemiak baldintzatuta, alegia. Hasi berri da aurtengoa, eta gutxinaka egoera normaltasunera itzuliko delako esperantzaz bizi dira sagardo munduaren erdigunean, Astigarragan eta Hernanin (Gipuzkoa). Hala ere, tentuz ibili nahi dute aurten ere, unean uneko egoerara egokituz.

Astigarragako Gurutzeta sagardotegiko nagusia da Joxe Angel Goñi, eta aurreko bi denboraldiak ekonomikoki «oso eskasak» izan zirela dio, «2021ekoa batez ere». Azaldu du 2020. urtekoa martxoan eten behar izan zutela, pandemia zela medio, «baina bere txarrean konformatzeko moduan joan zen denboraldia», gehitu du.

Pandemiari aurre egiteko neurriek txotx egitea debekatzen dute, eta Goñik uste du horrek sagardogintza erabat aldatzen duela: «Gaur egun, txotxa beharrezkoa da sagardogintzan». Botilako sagardoa izan da sagardotegien salbazioa bi urte hauetan, «baina zaila egiten da botilaren salmenta errentagarri bihurtzea».

Goñiren arabera, alde handia dago lehengo sagardotegi denboralditik gaur egungora. Sagardoa mahaira eraman behar dute, mahai bakoitzeko hamar lagun eseri daitezke, eta %60ra murriztu diete gehienezko edukiera. Gainera, COVID ziurtagiria ere eskatu beharrean daudela dio Goñik: «Neurri asko bete behar ditugu oraindik, egoera normalean bete beharko ez genituzkeenak». Baina, hala ere, denboraldi berria esperantzaz eta gogo handiz hasi dutela ziurtatu du.

Bat dator Goñirekin Astigarragako Oialume Zar sagardotegiko Ander Barrenetxea. Dioenez, iazko denboraldia lazgarria izan zen sagardotegientzat, eta galera ekonomiko handiak izan dituztela azaldu du: «Hainbat alditan itxi behar izan genuen, gero sagardotegi bat berriro ere martxan jartzeak duen gainkargarekin».

Barrenetxeak dio beldurra diotela datorren denboraldiari, ez baitiote azken bi urteetan jasandakoari berriro ere aurre egin nahi: «Ezarri dizkiguten neurrietara eta ohitura berrietara egokitzeko beharrak lanaren gehiegizko zama ekarri digu».

Bi urtez «etengabe ezegonkor» egon direla kexu da Barrenetxea. Hala ere, egoerarik latzenetan egon direnean etxez etxeko zerbitzua jarri zuten martxan Oialume Zar sagardotegian, eta Barrenetxeak dio pozik daudela jendearengandik jasotako erantzunarekin.

Goñiren antzera, Barrenetxeak nabarmendu du sagardotegi batek txotxa beharrezkoa duela, eta adierazi du eserita kontsumitu behar izatea «aldaketa nabarmena» dela. Dena den, Barrenetxearen esanetan, eserita kontsumitzeak ez dio sagardoa probatzea galarazten bezeroari: «Gure etxean, eserita ere kupel guztietako sagardoa probatu dezake etortzen den orok».

Denboraldi berria ilusio handiz hasi dutela baieztatu du Barrenetxeak: «Lan egiteko beharra dugu». Baina, hala ere, aurreko bi denboraldien ondoren «zuhurtziaz» jokatu nahi dute. Hala, egoerak hobera egin dezakeela uste du Oialume Zarreko nagusiak, eta bide horretan, etorkizun «ahalik eta laburrenean» zutikako txotxa itzuliko delako itxaropena du: «Txotxa baimentzen digutenean, dena konpontzen ari den seinale izango da».

«Azken bi sagardotegi denboraldiak oso zailak izan dira ekonomikoki». Hala onartu du Hernaniko Larre Gain sagardotegiko Arnaitz Lasartek. Iazkoa izan zen bietan konplexuena. Izan ere, itxiera perimetralek eta antzeko neurriek jende kopurua asko murriztu zuten: «Orain konturatzen gara lehengo urtean zeinen gaizki geunden».

Beren sagardotegian ere galera handiak izan dituztela azaldu du Lasartek, «urte galduak izan dira». Hala ere, «kostata» baina orain arte egoera zail horri aurre egitea lortu dute: «Egoera hau denboran luzatuko balitz, oso etorkizun beltza ikusten diot sagardogintzari, denbora gehiegi baita sagardotegi batek bizirik irauteko».

Botilako sagardoa

Are, negozioa mantentzeko arazoak izan dituztela nabarmendu du Lasartek: «Botilako sagardoa salduz eutsi diogu negozioari, baina zerbait gehiago behar da aurrera egin ahal izateko».

Goñi eta Barrenetxearen antzera mintzo da Lasarte txotxaz, ekonomikoki «ezinbestekoa» baitu sagardotegi batek. Larre Gainen, sagardo botilatuaren salmentak handitu baditu ere, «beste zentzu bat ematen dio sagardotegiari, bai ekonomikoki eta baita sozialki ere». Txotxik ez egoteak ekonomikoki baino gehiago giro aldetik egiten die kalte: «Eserita kontsumitzeak goitik behera aldatzen du sagardotegi denboraldia».

Hala ere, Lasarte baikor azaldu da denboraldi berriaren hasieran. Izan ere, oraindik badago eskaria sagardotegietan, «eta horrek igotzen gaitu gora». Azaldu du jendea hasi dela erreserbak egiten dagoeneko, batez ere asteburuetarako. Horregatik, begi onez begiratzen dio datorrenari: «Badago gogoa eta lehengo urtekoa baino hobea izango dela aurreikusten dugu. Iaz guztiz mugatuta geunden, eta aurten, hobetzeko esperantza dugu».

Urtarrilaren 28aren zain daude Goñi, Barrenetxea eta Lasarte, ordurako erabakiko baitira aurrera begirako urratsak.

Futbol jarraitzaile den nork ez du azken bi urteetan txisterik egin Louis Van Gaal entrenatzailearen esaldi mitikoarekin? «Beti negatibo, inoiz ez positibo», bota zuen, 1999an, Bartzelonako entrenatzaile zela, kritika besterik egiten ez zion kazetari bati errieta egiteko. Belaunaldi bat baino gehiagoren garunean iltzatuta geratu den esaldi txoro horietako bat da, pandemiaren garaian COVID-19aren proben emaitzekin umorerako joko dexente ematen duena. Baina ez soilik koronabirusarekin, eta ez soilik txantxetarako.

Negatiboak izan dira azken urteetan estatu kide batzuek beren zorraren truke ordaindu behar izan dituzten interes tasak. Hau da, dirua utzi dietenei interesak pagatu beharrean, mailegua eman dietenek ordaindu dietela kopuru bat diru hori erabil dezaten. Logikaren aurkako zerbait da, baina azken urteetan asko zabaldu da Europan, inflazio apaleko edo negatiboko garaietan, inbertitzeko dirua zuenak horrela neur zezakeelako zenbat galduko zuen.

Baina aro hori amaitzen ari da, edo amaitu egin da, merkatuek uste dutelako banku zentralek neurriak hartuko dituztela aurki inflazioa kate motzean lotzeko. AEBetako Erreserba Federalak eta Ingalaterrako Bankuak interes tasak handituko dituzte aurten; EBZk ezetz dio, baina martxoan etengo du pandemiari lotutako zor erosketa masiboa, eta bizkorrago jokatzeko presioa handituz doakio astez aste.

Giro horretan, ez da harritzekoa negatiboan luzeen egin duen zor bonuak, hamar urterako Alemaniako bund-ak, positiborako jauzia egitea azken astean, lehen aldiz 2019ko maiatzaz geroztik. Bonu horren kotizazioa %0,013ra iritsi zen inbertitzaileen arteko salerosketan. Interes gisa, %0,013 huskeria bat da, are gehiago kontuan hartuta inflazioa hori baino askoz handiagoa dela: %3,1 Alemanian eta %5,5 eurogunean. Hau da, praktikan dirua galtzen arituko dela Berlingo gobernuari dirua utziko dionak.

Baina negatibo izatetik positibo izateko urratsak badu bere garrantzia, eta ez soilik sinbolikoa. Esan nahi du bukatzen ari dela interes tasa oso txikien garaia eta orain goranzko joera bat izango dela, betiere koronabirusaren beste aldaera batek, gerra batek (Ukrainan?), edo beste gertaera handi batek ez badu eteten mendebaldeko ekonomien suspertzea.

Berri ona bankuentzat eta inbertitzaileentzat, baina ez hain ona azken bi urteetan zorra zorraren gainean pilatu duten erakunde publikoentzat. Interes tasen igoera txikienak milioi euro askoko kostua du kutxa publikoetan, eta zergen bitartez ordaintzen dira. Are gehiago orain, zorra puztu denean.

Zorra asko handitu da

Ostiralean Eurostatek kaleratutako datuen arabera, 2019ko azken hiruhilekotik 2021eko hirugarrenera eurogunean hamalau puntu igo da zor publikoaren pisua, BPGaren %83,6tik %97,7ra. Dirutan okerrago da: 11,73 bilioi euro zor dituzte euroguneko erakundeek, pandemiaren aurretik baino 1,72 bilioi gehiago (+%17). Dirutza da hori, ikusita erraza dela zorrak hartzea, baina ez hainbeste zorrak kitatzea.

Gainera, aurretik zor handiena zutenak dira gehien zorpetu direnak, besteak beste, haien zerga sistemen ezintasunak nabarmenago geratzen direlako krisi garaietan. Horregatik ez da inor harrituko jakitean portzentualki zorra gehien handitu duena Espainia izan dela, %95,5etik %121,8ra igaro baita, hau da, 26,3 puntu. Italiarena 21 puntu igo da, %155,3raino, eta Frantziarena, berriz, 19,3, %116,8raino. Konparazioak egiteko ongi dago jakitea Alemaniaren zorra hamar puntu eskas hazi dela (%69,4raino), eta Herbehereena, lau puntu besterik ez (%52,6).

Kopuru horiek kontuan hartzea interesgarria izango da merkatuetan bihurguneak baldin badatoz, eta euroaren krisiaren aktore nagusi bat itzultzen bada: arrisku saria. Oraingoz, nahiko bare dago piztia —70 puntuan Espainiarena, 39 puntuan Frantziarena, baina 142 Italiarena—, EBZren zor erosketa programak otzandua duelako merkatuaren instintu suntsitzailea. Noiz arte?

1 Haragi gorriarekin dabiltza gora eta behera: gehiegizko kontsumoa kaltegarria dela ingurumenarentzat eta osasunarentzat. Haurretan esaten ziguten litxarreria asko jatea txarra zela. Orain, entzun dut Europak jopuntuan jarri dituela gozokiak. Martxa honetan dena debekatuko digute. Ez kezkatu, litxarreriak behintzat jaten jarraitu ahalko duzu. Kolore eta mota guztietakoak. Nahi adina, baina gauza guztiekin komeni den bezala, neurrian bada, hobe. Dena den, adi kolore zurikoekin.

2 Zergatik diozu hori? Horietako askok konposatu kimiko bat daramatelako: E171 edo titanio dioxidoa. Horregatik dira zuriak. Eta, hain justu, hori debekatu du aste honetan Europak, osasunarentzat kaltegarria delakoan.

3 Baina karameluak, berez, ez al ziren zuriak? Ez karameluak eta ezta buruan dituzun hainbat produktu ere. Titanio dioxidoa edonon dago: eskuan duzun paperean, soineko arropan, erabili berri duzun hortzetako pastan, margoetan… Baina baita txikleetan ere, opiletako azukre glasean, maionesan, jogurtetan, izozkietan…

4 Eta denerako debekatu dute? Ez, soilik elikagaietarako. E171 jakiak zuriagoak eta distiratsuagoak izan daitezen erabiltzen da. Horixe da bere zeregin bakarra, ez du beste funtziorik elikagaietan, ez da kontserbagarria, ez du zaporerik ematen: itxuran baino ez du eragiten.

5 Nola jakin dezakegu erabili duten ala ez? E171 gehigarria elikagaien koloratzaile gisa katalogatuta eta erregistratua dago, eta produktuen etiketetan azaldu behar du derrigor.

6 Zergatik da arriskutsua osasunerako? ikerketa batzuek diote koloneko minbiziaren eragileetako bat izan daitekeela. Elikagaien Segurtasunerako Europako Agentziak zalantzak ditu, baina ondorioztatu du elikagaietan erabiltzea ez dela segurua. Aurretik egindako ikerketetan esaten zuen egungo kontsumo dosietan ez zela kantzerigenoa, baina azken ebazpenean ez du aukera hori baztertzen. Eta kontsumo maila segururik ezarri ezin duenez, debekatzeko eskatu du, eta hala egin du Bruselak. Frantziako Gobernuak 2020an egin zuen.

7 Eta halako zenbat konposatu egongo dira elikagaietan guk jakin gabe! Sodio nitritoa, esaterako: hestebeteetan asko erabiltzen den kontserbagarria. Hori debekatzeko eskaera aspaldikoa da. Eta aspartamoa, koipe gutxiko edo azukrerik gabeko produktu askotan erabiltzen den edulkoratzaile sintetiko ospetsua. Ikerketa batzuek diote gibeleko eta biriketako minbizia eta nahasmendu neuroendokrinoak eragin ditzakeela.

8 Debekua dela eta, elikagaien industria haserre egongo da, ezta? Bai, kolpe ekonomiko handia aurreikusten dute. Pentsa, E171aren ordezkoa bilatu eta hainbat produkturen formulak aldatu beharko dituzte. Gainera, abuztuaren 7ra arteko epea dute horretarako eta biltegietan duten produkzio guztia saltzeko, etiketak aldatzeko…

9 Dena den, arriskutsua bada, zergatik ez dituzte produktu horiek merkatutik berehala kentzen? Bai, kontraesana dirudi. Baina osasunak eta interes ekonomikoek talka egiten dutenean zein da erabaki zuzena? Azken bi urteetan pasatakoak pasatu eta ikusitakoak ikusi ondoren, dagoeneko zuk zeuk iritziren bat izango duzu…

Ministroen Kontseiluak ia 10 milioi pentsio eguneratuko ditu asteartean. Pedro Sanchez Espainiako Gobernuko presidenteak Gijonen egindako PSOEren ekitaldi batean iragarri duenez, 6.500 milioi euro bideratuko dituzte gai horretara.