Basozaintza sektorean dagoen ezbehar kopuru handia eta prekarietatea salatu dute ELA, LAB eta CCOO sindikatuek. Pipaonen atzo izandako lan istripu larria gaitzesteko, ELA, LAB, ESK, Steilas, HIRU eta EHNE sindikatuek protesta egingo dute bihar eguerdian, patronalaren egoitza parean, Gasteizen.

BILBO. Bilboko Bizkaia dorreak jabe bizkaitarrak izango ditu berriro. Beraunberri eta Onchena funtsek 165 milioi eurotik gora ordainduko dizkiete oraingo jabeei, Angelo Gordon AEBetako funtsari eta Talus Real Estate Espainiako funtsari. Beraunberri Jose Galindez enpresaburu bizkaitarraren inbertsio adarra da, eta Onchena, berriz, Ibarra Kareaga familiarena. Neguriko burgesiako kide dira biak ala biak, eta hainbat negozio dituzte elkarrekin. Haiek sortu zuten Solarpack eguzki energiako parkeak instalatzeko enpresa, 2007an, Getxon. Suediako EQT inbertsio taldeari saldu berri diote Solarpack, 881 milioi euroren truke.

Basoko langile bat hil da Pipaonen (Araba), zuhaitz baten adar handi bat gainera erorita. Ezbeharra arratsaldeko lehen orduan gertatu da, Herrerako Mendatearen inguruko baso batean zuhaitzak mozten ari ziren bitartean.

Guggenheim Bilbao Museoko garbitzaileek 223 egun daramatzate greban. Gaur manifestazioa egin dute Bilboko kaleetatik soldata arrakala eta astean 52 ordura arteko lanaldiak salatzeko.

Euskadik eta Nafarroak esne ekoizpenerako etxaldeak “modernizatu eta jasangarri egingo” dituzte. Ekimenak haragi ekoizpenerako etxalde erraldoien polemikarekin zerikusirik ez duela esan du Tapiak. Kantabriak eta Kataluniak ekimenarekin bat egin dute.

Epailearen aurrean ostrukarena egin du Ignacio Sanchez Galanek. Zabaldu denaren arabera, Iberdrolako presidenteak onartu du Juan Manuel Villarejo Espainiako Poliziako komisario ohiaren enpresetako bat kontratatu zuela, baina ukatu du leporatzen dizkioten helburuetarako egin izana hori, eta azpimarratu du hala izan bazen berak ez zuela eman horretarako agindurik edo baimenik; hala, edozein erantzukizun kendu du bere gainetik. Horrekin batera, azaldu du dakienaren arabera Iberdrolak Villarejorekin sinatutako lan guztiak legezkoak izan zirela, eta faltsuak direla hori zalantzan jarri duten akusazioak.

Ikerketaren arabera, 2004 eta 2012 bitartean Iberdrolak hainbatean kontratatu zituen Villarejoren zerbitzuak, sektore bereko lehiakideak zelatatzeko, administrazioekiko harremanetan laguntzeko, eta Sanchez Galanek konpainian zuen boterea sendotzeko, besteak beste. Horretarako, Villarejoren Cenyt enpresak legez kanpoko espioitza metodoak erabili zituen, mehatxuak eta beste.

Sanchez Galan Espainiako Auzitegi Nazionalean izan zen atzo. Ateak itxita deklaratu zuen, ikertu edo inputatu gisa. Epaileari esandakoetatik, berri gutxi: espero zitekeen defentsa estrategia bati dagozkion adierazpenak, oro har. Atzo, argazkiak zuen garrantzia. Sanchez Galan saiatu zen komunikabideen fokuei izkin egiten, eta deklarazioa telematikoa izan zedila eskatu zuen, baina epaileak ez zuen onartu. Ikertu gisa sartu zen auzitegiko atetik, eta ikusteko dago auzipetu gisa itzuli beharko duen berriz, ala haren aurkako akusazioa artxibatzen duten.

Besteena da erantzukizuna

Villarejo hainbat urtez aritu zen lanean Espainiako politikako eta ekonomiako pertsona boteretsu askorentzat, eta haren paperek eta adierazpenek guztiak zipriztindu dituzte, baita Euskal Herriko enpresa nagusietako bat ere. Villarejoren itzala handia da, 30 auzibide baitauzka zabalik, PPren legez kanpoko finantzaketarekin loturikoak eta Espainiako errege ohi Juan Carlos Borboikoaren negozioei buruzkoak, besteak beste.

Beste enpresaburu batzuek ere deklaratu dute epaileen aurrean. Adibidez, Repsoleko presidente Antoni Brufauk, Caixabankeko presidente ohi Isidro Fainek eta BBVAko presidente ohi Francisco Gonzalezek. Aurreneko bien kasuak artxibatu egin dituzte, eta Sanchez Galan haien defentsa estrategia bera erabiltzen ari da: Villarejorekin hartu-emanak izan zituztela onartzea, baina erantzukizuna konpainiako beste buru batzuen bizkarrean uztea, ezer ez zekiela argudiatuta.

Hala, atzo, epailearen aurrean, Sanchez Galanek azpimarratu zuen enpresako sail bakoitza gaituta dagoela erabakiak modu autonomoan hartzeko, eta horregatik ez zuela inoiz ezer jakin komisario ohiarekin egin zitzaketen kontratuez. Epailearen, fiskalaren eta defentsaren galderei erantzunez, gaineratu zuen «kontratazio bidegabe» horien erantzukizuna segurtasuneko buru Antonio Asenjorena izan zela, norbaitenak izan baldin bazen.

Herenegun, Rafael Orbegozo Iberdrolako Presidentetza Kabineteko buru ohiak deklaratu zuen, eta esan zuen bere karguan egon zenean ez zuela gainbegiratu salatutako enkarguekin lotutako fakturarik, eta baimendu zituenak bat zetozela kontzeptu errealekin eta zuzendariek egindako bidaiekin. Bertsio hori ez dator bat Asenjok adierazitakoarekin: hark esan zuen Orbegozok fakturak manipulatu zituela bat etor zitezen zerbitzu horiekin.

Jose Antonio del Olmo Iberdrolako Funtzio Korporatiboen Kontrolerako burua da beste inputatuetako bat. Sanchez Galanek hari buruzko aipamen berezia egin zuen. Del Olmoren deklarazioa dago Iberdrolako presidentearen inputazioaren oinarrian. Faktura batzuk ordaintzeko, Sanchez Galanen oniritzia jaso zuela adierazi zuen. Iberdrolako presidenteak adierazi zuen salaketa hori faltsua dela eta horren frogarik ez dagoela. Horrez gain, Del Olmok txosten bat egin zuen Villarejorekin egindako kontratuen irregulartasunei buruz, baina horren berri hamalau urte geroago eman zuela azpimarratu zuen Sanchez Galanek, eta gogoratu zuen orain dela gutxi Bilboko epaitegiak zigortu egin duela dokumentazioa lapurtzeagatik.

Florentino Perezen «itzala»

Sanchez Galanek deklaratu aurretik Iberdrolak ohar bat zabaldu zuen. Galanen inputazioaren atzean «kanpaina sistematiko» bat dagoela esan zuen, eta horren «helburu bakarra» multinazionala eskuz aldatzea dela. Hori guztia enpresari min egiten ari zaiola azpimarratu zuen, inbertsoreak eta proiektuak aldendu baititu.

Interes horrekin lotuta, izen bat aipatu zuen: Florentino Perez ACS eraikuntza enpresako eta Real Madril futbol taldeko presidentea. 2009an, Iberdrolako buru izateko urratsa egin zuen, eta, ikerketaren arabera, konpainiak Villarejoren zerbitzuak kontratatu zituen hori eragozteko. Iberdrolak, ordea, azpimarratu du auzibidean Perezek ez duela frogatu kalte egin diotenik eta bai, ordea, Sanchez Galani kalte egiteko interesa duela.

Espainiako bankuen erreskatearekin batera PPren gobernuak sortutako banku txarrak apenas duen etxebizitzarik salgai Euskal Herrian. Banku eta kutxen jabetza toxikoekin eratu zuten Sareb, 2012an, eta 46.162 etxebizitza dauzka salgai oraindik, baina horietako 139 baizik ez Hego Euskal Herrian: %0,3. Sarebek eskaintzen dituen lurzoruei dagokienez ere antzekoa da proportzioa: 30.016 lursail saltzen ditu, eta horietatik 201 baino ez Araba, Bizkai, Gipuzkoa eta Nafarroan; hau da, %0,7. Kopuru horiek berretsi egiten dute aspaldian ezaguna dena: adreiluaren burbuila handia izanik ere, Euskal Herrian ez zen egon aktibo toxikoek eragindako Espainiako finantza entitateen kolapso handia.

2008ko krisiak eta etxebizitza burbuilaren leherketak puztu egin zuten bankuen eta kutxen esku geratutako higiezinen kopurua, herritar, enpresa eta etxe sustatzaile asko maileguak itzuli ezinik geratu zirelako. Milaka etxebizitza, lursail, eraikuntza proiektu eta bestelako areto eskuratu ziren finantza entitateek. Aktibo horien balioa amildu zenez, entitate askoren bideragarritasuna auzitan geratu zen. Bankuei eta kutxei aktibo toxiko horiek gainetik kentzeko sortu zuen Espainiako Gobernuak Sareb edo banku txarra. Bada, aurrerantzean Espainiako Estatuak izango du haren kontrola, akzioen erdiak baino gehiago lortzeko urratsa egin baitu gobernuak.

De Guindosen promesa

Luis de Guindosek, 2012an Espainiak zuen Ekonomia ministroak eta EBZko egungo presidenteordeak, ozen esan zuen banku txarrak ez zuela diru publikoa xahutuko, baina 2021eko martxoan Bruselak Sareben zorra zor publiko gisa zenbatzera behartu zuen Espainia; hain zuzen, aldagai horrek bultzatu du Madril Sareben kontrola hartzera.

Banku txarraren kontuak negargarriak dira hura sortu eta bederatzi urtera: banku eta kutxen 50.781 milioi euroko zorra pilatu zuen eratu zutenean; 15.863 milioi euro berreskuratu ditu salgai zituen etxebizitzarik onenak saldu ondoren, eskaintza osoaren %40, eta, gaur egun, 34.918 milioi euroko zorra dauka oraindik, dagoeneko zor publiko ofiziala. Luze gabe beste 1.000 milioi kitatuko dituela zabaldu dute zenbait iturrik, baina adituek diote ezinezkoa izango dela ia 35.000 milioi horiek berreskuratzea, Sarebek oraindik salgai dituen etxebizitza eta lokal gehien-gehienak ez direlako batere erakargarriak, eta nekez lortuko dituztelako erosleak. Asko eta asko hutsik dauden eraikuntza bakartietan daude, bukatu gabe geratu ziren azpiegituren artean. Izan ere, duela urtebete, 21.000 milioi euroko balioa zuten merkatuan Sareben aktiboek, eta horien truke 31.000 milioi pagatu zituen banku txarrak.

Banku, kutxa eta aseguru etxe asko dira Sarebeko akziodun Espainiako Estatuarekin batera, eta horien artean Kutxabank eta Laboral Kutxa daude. Lehenak 100 milioi euro jarri zituen Sareb eratu zenean, eta haren %2,53 dauka; Laboral Kutxa, berriz, akzioen %0,59ren jabe da. Banco Santander (%22,21), Caixabank (%12,24), Sabadell Guipuzcoano (%6,6), Ibercaja Banco (%1,43) eta Bankinter (%1,37) dira akziodun nagusiak, Estatuaren FROB Bankuen Moldaketa Ordenaturako Funtsaren atzetik (%45,9). Mapfre, Mutua Madrileña, Axa eta Generali aseguru etxeak ere badira akziodunak. Madrilek Sareben kontrola hartzeko erabakiak ez du zertan ekarri horiek guztiek akziodun izateari utzi behar izatea, baina zerrenda laburtuko da.

Estatuak banku txarraren akzioen gehiengoa edukitzeko erabakiak diru publiko gehiagoren gastua ekarriko duen, hori ere bada herritar askoren kezka orain. Gobernuak dio ezetz, prezio sinboliko batean bereganatuko duela Sareben lema hartzeko behar duen akzio kopurua.

Alokairu bonuaren ordainketa nola egin erkidegoen esku utziko du Espainiako Gobernuak. Oraingoz, erkidego guztiekin biltzarra noiz egingo duen ez daki Ministerioak, baina Exekutiboko iturriek “lehenbailehen” biltzea espero dute.

Beraunberrik eta Onchenak Bizkaia Dorrea erosteko aurreakordioa itxi dute. Datorren asteetan operazioa behin betiko itxi ondoren, jabe berriek inbertitzaile taldeei parte hartzeko aukera emango diete. Sektoreko iturrien arabera, 165-175 milioi euroko prezioa du eraikinak.

Sanchez Galanek esan du Villarejo kontratatzeko agindurik eta baimenik eman ez zuela. Iberdrolako presidenteak bi orduko agerraldia egin du, eta benetan zelatatua bera izan dela adierazi du. Era berean, Galanen aurkako kanpaina bat salatu du Iberdrolak, konpainia bereganatzeko helburuarekin.