Espainiako Gobernuak autonomoen kotizazio sistema eguneratzeko proposamen berria jarri du mahai gainean. Goitik behera aldatu nahi du gaur egungo eskema, norbere konturako langileek Gizarte Segurantzari egiten dizkioten ekarpenak diru sarreren araberakoak izan daitezen. Gaur egun, autonomo bakoitzak aukeratzen du Gizarte Segurantzari ordaindu beharreko kuota, eta gehiengoak gutxieneko oinarriaren arabera kotizatzen du, nahiz eta gehiago ordaintzeko gaitasuna izan. Sistemak sortzen duen desoreka horri aurre egiteko, bada, 184-1.267 euroko kotizazio kuotak ordaintzea proposatu du.

Gobernuak eragileei aurkeztu dien proposamenaren arabera, eskema berriak hamahiru kotizazio oinarri izango lituzke, hilean 600 euro baino gutxiago irabazten dutenetatik hasi, eta 4.050 euro baino gehiagoko irabaziak dituztenetara. Horren araberakoak izango dira kotizazio kuotak ere; hau da, hilean 184 euroko gutxieneko kuota izango lukete diru sarrera gutxien dituztenek, eta 1.267 eurokoa azken zatian aurreikusitako muga gainditzen dutenek.

Malgutasunez jokatzeko prest agertu da, halere, Jose Luis Escriva Gizarte Segurantzako ministroa, onartzen baitu autonomo baten jarduera ekonomikoak gorabehera handiak izan ditzakeela hilabete batetik bestera. Horregatik, langileak aukera izango luke urte osoan kotizazio oinarria aldatzeko: gehienez ere sei aldiz urtean. Modu horretan, diru sarrera handienak eta txikienak lortzen diren garaietara egokitu ahal izango lirateke kotizazioak ere. Prestazioak ere unean uneko kotizazioaren arabera egokituko lirateke.

Gutxieneko tarifa lauari ere eutsi egingo zaio, baina, orain ez bezala, soilik gutxieneko soldata baino diru sarrera txikiagoak dituzten langileek izango dute tarifa hori ordaintzeko aukera. 70 euroko tarifa izango da, eta gehienez ere bi urteko iraupena izango du; izan ere, helburua da autonomo hasiberriei bidea erraztea.

2023rako martxan

Plana 2023rako indarrean egotea nahi du Madrilek, baina eskema berria pixkanaka egokituko litzateke 2031ra bitarte. Hau da, aldaketa mailakatua izango da: hurrengo bederatzi urteetan jaitsiz joango da diru sarrera gutxien dituztenentzat, eta igoz, aldiz, gehiago irabazten dutenentzat.

Gobernuak azaldu du, hala ere, proposamen bat besterik ez dela, eta negoziatzeko prest dagoela, baita kuoten zenbatekoa aldatzeko ere. Hala ere, uste du sistema «justuago» baten beharra dagoela; izan ere, gaur egun, gehienek gutxieneko oinarriaren arabera kotizatzen dute, eta, beraz, diru kopuru bera ordaintzen dute gutxieneko soldata baino diru sarrera txikiagoak dituztenek eta nabarmen gehiago irabazten dutenek.

Hain zuzen ere, plana dagoen bezala onartuko balitz, Espainiako Gobernuak adierazi du hiru autonomotik bik gutxiago ordainduko dutela sistema berriari esker. Hilean 600 euro baino gutxiago irabazten dutenek, esaterako, 1.300 euro gutxiago ordainduko liokete urtean gizarte segurantzari; 600-900 euroko sarrerak dituztenek, berriz, 600 euro gutxiago. Horrek bide emango lieke, gainera, prestazioak ere kotizatutakoaren araberakoak izateko.

Aurreko urteko maiatzean egin zien lehenbiziko proposamena autonomoen elkarte nagusiei eta gizarte eragileei, eta orduan proposatu zien 90-1.220 euroko kuotak pagatzea. Datorren astean jarraituko dute negoziatzen bi aldeek. Izan ere, kotizazio sistema eguneratzea, Toledoko Itunean jasota dagoen konpromisoetako bat izateaz gain, Madrilek Bruselarekin hitzartuta daukan erreformetako bat da.

Arcelorri dagokion guztia «lainoberaren» azpian dago. Grafikoki mintzo da Sestaoko ACB Aceria Compacta Bilbao altzairutegiko lan erregulazioaren aurrenegoziazioan parte hartzen ari diren sindikatuetako ordezkarietako bat. Ziurgabetasun sentsazioaz ari da; izan ere, gaur-gaurkoz, ez zuzendaritzak ezta sindikatuek ere ez dakite noiz amaituko den urtero neguan egiten duten mantentzerako etenaldia. Kontratu mugagabedun 268 langileak trebakuntza jasotzen ari dira aste hauetan, eta, bien bitartean, alboko bulegoan, sindikatuak eta zuzendaritza 36 langileri eragingo lieken lan erregulazioa aztertzen ari dira. Hori guztia, Arcelor Mittal altzairutegiko jabeak ekoizpenean jauzia egin asmo duen urtean: ACBko bigarren galda martxan jarri nahi du, orain halako bi ekoizteko.

Afera ulertzeko, ACBren egungo egoeraren diagnosia egin behar da. Lantegia geldirik dago, mantentze lanak egiteko. Argindarraren prezioarengatik lehenago hasiko zela esan zuen iaz zuzendaritzak, baina, azkenean, abendu erdialdean itzali zuen labea, ohikoa den bezala. Hori bai, aurten ohi baino gehiago luzatzen ari da etenaldia —2020. urtekoa salbuespena izan zen, bost hilabetez egon zen geldirik COVID-19ak merkatuan izandako eraginarengatik—. Ondo bidean, otsailean hasi beharko litzateke lanean, baina argindarra garesti dago oraindik. BERRIA harremanetan jarri da zuzendaritzarekin, eta, diotenez, otsaileko datari eustea da asmoa, baina, hil bukaeran egoera berriz aztertu, eta orduan erabakiko dute.

Data finkorik ez izateak urduritasuna zabaldu du, logikoa denez. Sindikatuek diotenez, behin-behineko ehun langile lanik gabe daude, eta martxan hasi arte ez dakite zenbat deituko dituzten. Horrekin batera, iragan azaroan enpresak lan erregulazio bat egiteko asmoa plazaratu zuen. 36 langileri eragingo lieke, 62 eta 63 urtekoak denak. ELAk eta LABek jada esan dute ez dutela onartuko espedientea, eta langilerik zaharrenek enpresa uztea nahi badute beste irteera mota batzuk badaudela. Langile batzordea horrela osatuta dago: UGTk lau ordezkari ditu, eta hiruna dituzte ELAk, LABek eta CCOOk.

Asturiasera begira?

Ziurgabetasun horrek, baina, talka egiten du enpresaren ustezko asmoekin. Izan ere, asmoa du aurten ACBko bigarren galda martxan jartzeko. Urteak daramatza itzalita, eta, enpresaren arabera, hura martxan jarriz gero 60 langile gehiago kontratatu beharko lituzke. Sindikatuek argi dute 60 horiek behin-behinekoen poltsakoak izan beharko luketela. 2023an Sestaon 1,6 milioi altzairu tona ekoiztea da asmoa. Iaz 70.000 tona inguru ekoitzi zituzten hilean, eta 800.000 urte osoan. Era berean, Arcelorren nahia da ACB izatea CO2-rik isurtzen ez duen munduko lehen altzairutegia. 2025erako lortzea espero du.

Deskarbonizazioaren eskutik, Arcelorrek lantaldea murriztu nahi du Espainian. Mila langile inguru kaleratuko ditu, asko Asturiasen. Hango El Comercio kazetak lekualdatzeak aipatu ditu, eta Sestaora joatea da aukeretako bat. Zuzendaritzak, baina, hori «espekulazio» bat dela esan dio BERRIAri, eta lekualdatze horiek «epe oso luzera» izango direla. «Lehenago» iritsiko da ACBren eraldaketa.

Sindikatuek lan-istripuen aurkako neurriak eskatu dizkiete Eusko Jaurlaritzari eta patronalari. Elkarretaratzea egin dute ostiral honetan, Ikaztegietan gazte bat lan-istripuan hil ondoren. Sindikatuek “langileen osasuna erdigunean ipintzeko” eskatu dute.

Pentsio publiko “duin, bidezko eta nahikoak” eskatzeko manifestazio olatu berria, Hego Euskal Herrian. Protestak 12:00etan abiatuko dira Gasteiz (Correos plaza), Donostia (Alderdi Eder), Bilbo (Kale Nagusia) eta Iruñean (Baluarte plaza), baita Eibar, Ondarroa, Tafalla, Altsasu eta Lizarran ere.

Eusko Jaurlaritzak justizia alderdikeriaz erabiltzea leporatu dio PPri, Europako funtsen helegitea dela eta. Lehendakariak esanetan, “Euskadik Europako funtsen % 3,5 jaso du”, baina Kontzertuan oinarrituta egongo balitz, % 6,24 egokituko litzaioke.

Asmo politikoekin manipulatutako adierazpen batek mahai gainean jarri du berriro abeltzaintza estentsiboaren eta intentsiboaren arteko eztabaida. Kritikarien helburua zen Alberto Garzon Kontsumo ministroa egurtzea, eta hark auzitan jarritako makroetxaldeen eredua defendatzea, baina kontrako helburua lortzekotan dago: eskas izan duen ikusgaitasuna lortu du Unidas Podemoseko ministroak, eta ez zaizkio babesak falta izan bere eremu politikotik kanpo. Bestalde, makroetxaldeen ondorio ekologikoak eta ekonomikoak mahai gainera atera dira berriro, eta eredu horretatik urrundu nahi izan dute hainbat erakundek. Horien artean, Eusko Jaurlaritza; nekazari eta abeltzainen sindikatuen babesarekin, aldarrikatu du Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan familia ustiategi txikiena dela eredua.

«Euskadin ez dago makrogranjarik, ez delako geure eredua». Horrela dio Arantxa Tapia Eusko Jaurlaritzako Ekonomiaren Garapenerako sailburuak atzo Aiako Agerrosoro Haundi baserrian (Gipuzkoa) irakurritako agiriak. Haren alboan zeuden sindikatuetako —UAGA, EHNE Gipuzkoa, EHNE Bizkaia eta Enba—, Euskal Herriko Kontsumitzaileen Batasuneko eta Urkaiko kooperatibako ordezkariak.

Nabarmendu dutenez, Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan 15.487 ustiategi daude erroldatuta, eta horietatik 11.249 dira abeltzaintza ustiategiak. Nekazaritzan modu profesionalean 5.000 lagun aritzen dira —gutxienez errentaren % 25 nekazaritza jardueratik datorkienak—. Beste euskal lurraldeetan are garrantzitsuagoak dira nekazaritza eta abeltzaintza, ustiategi txikiekin eta ertainekin nagusiki, nahiz eta Nafarroan azken urteetan txerri asko biltzen dituzten etxaldeak jarri dituzten eta han dagoen Europako behitegirik handiena, Caparroson, esnetarako 5.200 behirekin.

Eredu intentsibo horretatik urrun, lurrari eta inguruari lotutako lehen sektore bat aldarrikatu dute Jaurlaritzak, abeltzainek eta kontsumitzaileek: «Euskadi nekazaritza eta abeltzaintza jasangarrien lurra da. Nekazaritzako inguruak Euskadiko lurraldearen %80 baino gehiago dira; lurralde hori %85ean, mendi eremua ere bada. Horrek familia nekazaritzaren eredu bat zehazten du, eskala txikikoa eta ertainekoa, nahitaez. Familia nekazaritzak lurraldea modu orekatuan eta errespetuzkoan kudeatzen du, eta gure nekazaritza ondarearen aberastasuna kontserbatzeko eta hobetzeko, gure paisaia moldatzeko, eta gure natura ingurunea babesteko arduraduna da».

Etxalde handien elikagaien kalitatea inplizituki auzitan jarriz, Aiako adierazpenak ziurtatu du familia nekazaritzak «tokiko eta kalitateko produktu osasungarriak» eskaintzen dituela, eta horiek eusten diotela euskal «kultura gastronomikoari». Eusko Labelaren, sor-marken eta Ekolurra ekoizpen ekologikoaren zigilu berriaren aldeko apustuak berritu dituzte Jaurlaritzak eta sektoreak, eta erosketen bidez horien alde egiteko eskatu diete herritarrei: «Gaur egun, familia nekazaritza aukera errentagarria eta erakargarria izan dadin, ezinbestekoa da kontsumitzaileon konplizitatea, erosketa aukera egiterakoan gure lehen sektoreko produktuak aukeratzea eta, hala, familia-nekazaritzaren, Euskadiko lehen sektorearen eta jasangarritasunaren aldeko babesa eta konpromisoa erakustea».

Ekoizleen lana eskertu du Jaurlaritzak —«haiek gabe, Euskadi ez litzateke izango dena»—, baina, aldi berean, onartu du laguntza behar duen sektore bat dela, nazioarteko merkataritza arauek «presio» egiten diotelako. Horregatik, «Jaurlaritzak konpromisoa hartu du egiturazko defizitak gainditzen laguntzeko, Euskadiko abeltzaintza ekoizpena barne merkatura bidera dadin».

Garzon, bereizgarrien alde

Jaurlaritzak abeltzainen sindikatuekin atzo erakutsitako sintoniarik ez du Garzon ministroak Espainiakoekin, baina harremanak onbideratzen hasteko urrats bat egin zuen atzo, UPA Nekazari eta Abeltzain Txikien Batasuneko ordezkariekin bilduta. PSOEtik hurbilen dagoen taldea da UPA, eta hark ere hartu du parte Garzonen aurkako kritika oldean, makroetxaldeen aurka dagoela aldarrikatu duen arren. Hain zuzen ere, Garzonek ontzat hartu du UPAren proposamenetako bat, etxalde txikietan eta makroetxaldeetan ekoiztutako haragia bereizteko labelak izatea. «Kontsumitzaileek eskubidea dute ahalik eta modu zehatzenean jakiteko nondik datozen kontsumitzen dituzten produktuak».

Bilera horren ondoren argitaratutako agirian, Garzonek berriro defendatu du abeltzaintza estentsiboa, «lanpostuak sortzen dituelako, eta biztanleen errotzea», eta makroetxaldeak mugatu behar direla berretsi du, «planeta, nekazaritza mundua eta abeltzaintza babesteko». Bera ez ezik Europako Batzordea eta «zientzia» ere etxalde erraldoien aurka daudela gogorarazi du.

Garzonen aurkako kritiketan nabarmendu den beste bat Emiliano Sanchez Page Gaztela-Mantxako presidentea da (PSOE). Hala ere, atzo bertan, sozialisten botoei esker, Gaztela-Mantxako Gorteek onartu egin zuten 2024ko abenduaren 31 arte etxalde erraldoi gehiago jartzeko debekua. Gaur egun daudenak zabaltzea ere ez da posible izango. PP eta Cs aurka azaldu ziren.

Hautsak harrotu ditu azkenaldian abere makroetxaldeen auziak. Izan ere, Alberto Garzon Espainiako Kontsumo ministroak jendaurrean salatu du makroetxaldeen funtzionamendua. Haren hitzetan, «baldintza txarretan» hazten dituzte abereak halakoetan, eta, azaldu zuenez, «kalitate okerragokoa» da bertan ekoizten den haragia. Ministroaren salaketarekin ados daude, oro har, Euskal Herriko harategiak. «Kezkatuta» daude egoerarekin, makroetxaldeetan ekoizten den haragia erostearen aldeko apustua egiten duelako jende askok, eta horrek «kinka larrian» jar ditzakeelako harategiak.

JUAN GALLASTEGI

Gallastegi harategia (Durango)

«Gure harategian kalitatea dugu bezeroei eskaintzeko»

«Lehertu arte hormonaz betetzen dute ganadua, ahalik eta etekin handiena ateratzeko». Hala mintzo da makroetxaldeez Juan Gallastegi, Gallastegi harategiko nagusia, Durangon (Bizkaia). Izan ere, Gallastegik argi du «oso baldintza txarretan» izaten dituztela abereak makroetxaldeetan.

Azaldu du Mallabian (Bizkaia) dutela familia baserria, eta bertan hazten dutela ganadua. Gallastegi harategian saltzen duten haragiaren %90 baino gehiago beraiek hazitako abereena da, eta, haren ustez, horrek «konfiantza» eman beharko lioke erosleari erosteko garaian. Dioenez, bere harategira joaten den jendea kalitatezko produktuen bila joaten da, «eta guk kalitatea dugu bezeroei eskaintzeko».

Kezkatuta dago makroetxaldeen funtzionamenduarekin, nahiz eta horrek berak saltzen duen haragian eraginik ez izan. Baina azaldu du gizartearen erosketa hautua dela harategiak «kinka larrian» jartzen dituena: «Eroskiren moduko denda handietan saltzen duten haragi gehiena makroetxaldeetatik iritsi ohi da, eta jendeak, askotan, erosoena aukeratzen du, bertara joan eta erostea, alegia».

Gaineratu du harategi txikietan erostea «kalitatearen truke ordaintzea» dela, eta, horregatik, bertan erosteko deia egin du: «Ez dut uste alde handirik dagoenik Eroskiko prezioetatik harategietako prezioetara, baina kalitate aldetik, ordea, alde handia dago».

JAVIER MUJIKA

Mujika harategia (Ordizia)

«Jendeak oraindik ere badu harategi txikietan erost eko ohitura»

Hiltegitik etxera. Hala egiten du lan Mujika harategiak. Izan ere, Javier Mujika harakinak dioenez, hiltegitik harategirako bidea «ahalik eta motzena» izan dadin ahalegintzen dira; inongo bitartekaririk gabe: «Hiltegitik zuzenean etxera ekartzen dugu haragia, ez dago beste eskurik». Hala, konfiantza eta kalitatea bermatu dezaketela nabarmendu du.

Ordizian dago Mujika harategia, eta bertan egiten dute lan Javierrek eta haren arreba Maitek. Mujikak ziurtatu duenez, saltzen dituzten produktuak ekoizle txikiei erosi izan dizkiete beti: «Ekoizle txikietatik ekarri ohi ditugu gure produktuak, Nafarroako familia etxaldeetatik, gehienbat».

Mujikak badu makroetxaldeen berri, eta, azaldu duenez, ez da haien jardunaren aldekoa: «Ez dut makroetxalde bat bera ere ezagutzen, baina badakit nola funtzionatzen duten, eta ez dute gure ideiekin bat egiten; guk ekoizle txikiak babestu izan ditugu beti».

Gallastegik bezala, Mujikak dio makroetxaldeek ez dutela eragin zuzena bere harategian, baina larritzen du makroetxaldeen botereak: «Gure etxalde txikietan eragiten badute makroetxaldeek, zuzenean eragingo diote gure harategiari».

Gaineratu duenez, «kezkatzekoa» da haragia supermerkatuetan erostea, baina ziurtatu du oraindik ere ohitura handia dagoela harategi txikietan erosteko: «Esango nuke jendeak sinesten duela harategi txikietan eta oraindik baduela bertan erosteko ohitura hori».

JUANJO LARRAÑAGA

Larrañaga harategia (Zumaia)

«Gu ezin gara lehiatu makroetxaldeen prezio txikien aurka»

Zumaiako Larrañaga harategiko harakina da Juanjo Larrañaga, eta baieztatu du Zumaia inguruan dauden baserrietatik jasotzen dutela haragia: «Baserritarrak gertuen duen hiltegira eramaten du aberea, eta handik, hozkailua duen kamioi batean ekartzen digute guri».

Larrañagak dioenez, supermerkatuekin alderatuz kalitate eta zerbitzu hobea eskaintzen diete bezeroei bere harategian. «Gure zerbitzua gertukoagoa eta indibidualagoa da. Whatsapp bidez egiten dizkigute askotan erosketak, eta, nahi izanez gero, etxera ere eramaten diegu. Produktu bakoitza bezeroek nahi duten bezala prestatzen dugu», gehitu du.

Makroetxaldeen funtzionamenduaren eta horiek gizarteari eragiten diotenaren jakitun, haien jarduna gaitzetsi du Larrañagak: «Kalitate txikiko haragia egiten dute makroetxaldeetan, eta, gainera, ez dute ingurumena errespetatzen».

Kezkaz bizi du Larrañagak ere eroslearen erosketa hautua. Dioenez, makroetxaldeetatik datorren haragia, kalitate okerragokoa izateaz gain, merkeago saltzen dute supermerkatuetan, eta zaildu egiten die salmenta harategi txikiei. «Gu ezin gara lehiatu supermerkatuetako haragiaren prezioen aurka».

Ramiro Gonzalez Arabako ahaldun nagusiak oso modu irmoan itxi die atea Atalaya Generacion enpresak Gasteizen eta Subillan (Araba) Badaia mendilerroaren alde banatan eraiki asmo dituen bi ponpaketa zentral hidroelektrikoei: «Ez dira eraikiko; ezinezkoa da egitasmo hori egitea. Eskuduntza Espainiako Gobernuak izan dezake, baina ez dute joko tokian tokiko erakundeen iritziaren aurka». Gonzalezek, besteak beste, instalazioek eragingo luketen ingurumen kalte handia aipatu du bere ezezkoa argudiatzeko. Enpresak beste zentral bat eraikitzeko asmoa du Nafarroan, Uxue, Santakara, Murillo el Fruto, Caparroso, Erriberri eta Martzilla herrietako lurretan.

Atalaya energia parkeak eraikitzen dituen enpresa bat da, eta Arabarako bere asmoa asteazkenean egin zen ezagun. Haren eskaera Espainiako Trantsizio Ekologiko Ministerioaren datuetan agertu zen. Gasteizko zentralak 1.356 MW sortzeko ahalmena izango luke, eta Subillakoak, berriz, 1.040 MW. Dena den, badirudi asmoak bide motza egingo duela, aldundiak ez baitu erraztuko. Eusko Jaurlaritzak ere ez du begi onez ikusten, Euskadi Irratiak atzo jakinarazi duenez.

Gonzalezek nabarmendu du azpiegitura horiek oso kaltegarriak direla ingurumenerako eta bioaniztasunerako. Izan ere, horrelako egitasmo bat eraikitzea ez da erraza. Atalaya antzeko zentral bat egiten ari da Cuencan (Espainia), eta 150 hektarea lur behar ditu.

Ponpaketa zentral hidroelektrikoek bi urtegi erabiltzen dituzte, eta ura goikotik behera isuriz sortzen dute argindarra. Gero, kontsumo gutxiko orduak baliatuz, pilaturiko argindarra erabiltzen dute ur hori ponpa bidez goiko urtegira igotzeko. Arabako bi zentralen artean, 25 GWh metatzeko ahala izango lukete.

Oposizioa ere kritiko mintzatu da egitasmoarekin. Mikel Otero EH Bilduko legebiltzarkideak ez du bideragarri ikusten, eta informazioa eskatu dio Jaurlaritzari. Juantxo Lopez de Uralde Unidas Podemoseko diputatuak, berriz, eskaera bera egin dio Espainiako Gobernuari, eta energia enpresa publiko baten aldarria egin du: «Horrela eragotziko genuke enpresa pribatuek ingurumen kalte handia eragin dezaketen proiektu erraldoiak eraikitzen saiatzea».

Nafarroan, handiagoa

Arabako bi zentralak, dena den, Nafarroakoa baino txikiagoak lirateke, hark 2.165 MW sortuko bailituzke. El Periódico de la Energía agerkari digitalak eman zuen El Batan izeneko inguruan Atalayak eraiki nahi duen zentralaren berri. Egitasmo horretan, bi urtegiak berriak lirateke, ez bailuke baliatuko aurretik eraikitako besteren bat. Oraingoz, ez dago datarik, proposamena Trantsizio Ekologiko Ministerioaren mahai gainean baitago oraindik.

Gipuzkoak covid funtseko 25,1 milioi euro banatuko dizkie udalerriei. Oinarrizko zerbitzu publikoetara (osasungintza, hezkuntza eta gizarte zerbitzuak) zein bestelako gaietara bideratu ahal izango dituzte baliabide horiek.

Lan erreforma berriaren gakoak. Ezagutu hemen Espainiako Gobernuak alde sozialetik adostutako erreformaren ildo nagusiak.