Akordiorik gabe Mercedesen; beraz, enpresa soldataren % 80 osatzera derrigorturik ez dago. Horrela, 30 eguneko espedientea ekainera arte aplikatuko da akordio barik. ELAk erregulazioaren “erabilera masiboa” kritikatu du. Enpresak 276 milioi euroko mozkinak izan dituela gogorarazi du LABek.

Eta orain, zer? Hori da galdera. Lan erreforma onartu ondoren, agortu da eremu sindikalean azken hilabeteetan egon den eztabaida nagusia. LABen ustez, baina, beste atal bat hasiko da orain: «Ez da ezer bukatu; aplikazioa oztopatzea da helburu berria. Lan harremanen eraldaketari ekiteko borroka hasi da», adierazi du Garbiñe Aranburu idazkari nagusiak. Izan ere, haren ustez, aurrera begiratu behar da, eta, EAJk eta EH Bilduk erreformari ezezkoa eman ondoren, aukera ikusten du Euskal Herrian lan harremanen marko berri bat osatzeko, sindikatuez eta patronalaz gain erakundeak ere barne hartuko lituzkeena. «Orain arte izan duten ekidistantzia alboratu beharko lukete. Patronalaren aurrean ozen eta argi hitz egin beharko lukete, eremu publikotik».

Azken hilabeteetan, LABek hainbat bilera egin ditu Espainiako Kongresuan ordezkaritza duten alderdi abertzaleekin. EH Bilduk eta EAJk ezetz bozkatu zuten iragan ostegunean, eta, arrazoi ezberdinengatik izan arren, sindikatuak argi du haien presioak eragina izan zuela. Bilera horietan euskal lan eremua babesteko borondatea ikusi du, eta hor oinarrituko litzateke lan harremanen eredu berria: «Guk ez dugu inor baztertzen, baina sektoreen arteko akordioak eratzeko marko bat litzateke, patronalaz eta sindikatuez gain alderdiak eta erakundeak izango lituzkeena».

LABek posible ikusten du aukera hori: «Madrilgo gobernuak amore eman du patronalaren aurrean. Euskal alderdiei, berriz, entzun diegu esaten patronalak Kongresua bahitua duela, eta guk ere hala uste dugu. Horregatik, hitzetatik ekintzetara pasatu daitezela eskatzen diegu». Andoni Ortuzar EAJko presidenteak lan erreformaren inguruan esaniko hitzik gogorrenak aukeratu ditu Aranburuk, eta jeltzaleekin izandako bileretan tratu zuzen eta egokia izan dutela azaldu: «Badirudi eremu politikoan badagoela aukera bide hau jorratzen jarraitzeko. Dagokigun marko propioa osatu behar dugu orain».

Eta zergatik ez erabili horretarako Jaurlaritzak egun duen elkarrizketa sozialerako mahaia? «Ez gaude hartan, Espainiako mahaiaren menpe dagoelako. Ez du batere mamirik eta patronalaren politikak berresteko baino ez du balio». Mahai hori, gainera, ez dago garairik onenean, CCOOk hartan jarraitu edo ez erabakitzeko barne azterketa egingo baitu. Mahaia gaur zen biltzekoa —CCOOk, UGTk eta enpresarien elkarteak osatzen dute egun—, eta CCOOk eskatu zuen bilera atzeratzeko. Loli Garcia idazkari nagusiak azaldu duenez, EAJren ezezkoak eragin du erreakzio hori: «Estrategia politiko arduragabeak egon ziren. Langile askoren eskubideak kolokan jarri dira».

Ortuzarren «atsekabea»

Ikusteko dago CCOOren erabakia keinua edo benetako kolpea den, baina Andoni Ortuzar EAJko presidenteak «atsekabez» hartu du sindikatuaren erabakia. «Gure jarrera azaltzen lagundu, eta ulertu gaituen sindikatu bat egon bada, hori CCOO izan da», onartu du. Horregatik, buruzagi jeltzaleak zuhurtzia eskatu dio Garciari, eta ez dadila nahastu «aurkariz edo errudunez». Era berean, gaineratu du bere alderdiak erabateko konpromisoa duela Araba, Bizkai eta Gipuzkoako elkarrizketa sozialaren mahaiarekin.

Europako funtsek bere inbertsioaren % 30 babestea nahi du Hidrogenoaren Euskal Korridoreak. 41 proiektu dituzte esku artean, eta aurten 200 milioi euro inbertituko dituzte horietan. Proiektuen artean dago Abanto-Zierbenako (Bizkaia) teknologia parkea.

Astelehen honetan argitaratu da Eusko Legebiltzarraren Aldizkari Ofizialean Jaurlaritzak iragarritako agindu berria. Oraingoan 22 milioi euroko laguntzak jasoko dituzte ostalariek, eta otsailaren 28ra arte egongo da zabalik eskaerak egiteko epea.

Euskal Autonomia Erkidegoko (EAE) gehiengo sindikalak (SATSE, ELA, LAB eta UGT eta CCOO ) greba deitu du Osakidetzan 2022ko otsailaren 28rako eta lanuzteak Lehen Arretan hilaren 25ean.

Elkarrizketa Sozialerako Mahaiaren bilera atzeratu dute CCOOk eskatuta. EAJk lan erreformaren aurka bozkatuko zuela jakin zuenean egin zuen eskaera sindikatuak.

Espainiako Gobernuak, sindikatuek eta enpresariek gutxieneko soldata eztabaidatuko dute astelehen honetan. Litekeena da CEOEk igoera berri honi ezezkoa ematea, beraz, Gobernuaren eta sindikatuen arteko akordio berri bat atera liteke bileratik.

Beltrani eta Sololuzeri omenaldia egingo diete Zaldibarko hondamendi ekologikoaren bigarren urteurrenean. Ia 60 kolektibok ekitaldiarekin bat egin dute. Zaldibar Argitu plataformak luizian hildako bi langileei omenaldia egingo die zabortegiaren ondoan.

Asteburua luzea izango da Mercedesek Gasteizen duen lantegian. Ondo bidean ez da bilerarik faltako eta sakelako telefonoek askotan joko dute. Izan ere, sindikatuek eta enpresak gaur ezin izan dute adostu zuzendaritzak hurrengo hilabeteetarako eskainitako aldi baterako lan erregulazioa. Hasiera batean jarritako negoziazio epea gaur bukatzen zen, baina erabakiaren garrantzia ikusita, enpresak asteartera arte luzatu du epe hori. Egoera bideratzeko itxaropena hauspotu nahi du.

5.000 operarik egiten dute lan Mercedesen faktorian. Langile gehien batzen dituen Euskal Herriko lantegia da, eta zeharka beste askoren bezero nagusi ere badena. Azken hilabeteetan osagaien gabezia nozitzen ari da, eta txanda guztietako lanik ez duenez, 30 eguneko lan erregulazio bat egin nahi du ekainera arte. Ez da horrelako neurri bat hartzen duen lehen aldia. Urrunago joan gabe, abenduaren 17tik urtarrilaren 3ra geldirik egon zen, semieroaleak pilatzen joateko.

Lan erregulazio berria, baina, luzeagoa da, eta enpresak sindikatuekin adostu nahi du. Azken asteetan negoziatzen aritu dira, eta zuzendaritzaren azken eskaintza soldata osagarria %70tik %80ra igotzea izan da. Era berean, opor eta aparteko soldatak mantenduko lituzke. Abenduko lan erregulazioko baldintzetara asko gerturatu da. Enpresak, berez, ez du akordiorik behar, aldi baterako lan erregulazio aldebakarrez onar dezake, eta osagarririk gabe, baina batzordearen baietzak berme handiagoa emango lioke balizko auzibideen aurrean.

VWen, aurrera

Gaur egin dute ustez azken bilera beharko zukeena, eta langile batzordeko hamahiru kideetatik zazpik enpresaren eskaintza babestu zuten (UGT, CCOO, Ekintza eta PIM). UGTk, baina, ordezkaritza handiena duen sindikatuak, babes horrek zabalagoa behar duela iritzi dio, eta gutxienez zortziren baietza beharko litzakeela esan zuen bileran. Horrek zer esan nahi zuen? Bada ELAren, LABen edo ESKren babesa nahi zuela, eta ez zen iritsi. Puntu horretan altxa ziren mahaitik eta hurrengo astean berriz eseriko dira. Ikusteko dago eskaintza edo jarreraren bat aldatuko den.

Mercedeseko negoziazio malkartsuek ez dute zer ikusirik VW Nafarroakoekin. Landabengo zuzendaritzak antzeko neurriak planteatu ditu ekain amaierara arte, han ere osagai gabezia nozitu dutelako, eta langile batzordearen bi herenek babestu zuten eskaintza herenegun (%67,8). VWen UGTk eta CCOOk ordezkaritza handiagoa dute, eta haien babesa aski izan zen aldi baterako erregulazioa atera zedin. ELAk, aldiz, publikoki kritikatu zuen langile «zaurgarrienek» kalte handiagoa jasoko dutelako. 4.500 langilek dihardute guztira VWn.

Ez dira bakarrak

Mercedes eta VW ez dira aldi baterako erregulazioan dauden autogintzako enpresa bakarrak. Gestampek ere (735 langile), esaterako, antzeko neurriak hartu behar izan ditu. Urtarrilean ugaritu egin dira Hego Euskal Herrian aldi baterako erregulazioan dauden langileak: urtarrilaren 31n 5.532 ziren, hilabete lehenago baino 1.139 gehiago. Osagaien gabeziak gogor jo du autogintza, baina beste sektore batzuetan ere kosta egiten ari zaie urteari ekitea. Esaterako, Arcelorrek Sestaon (Bizkaia) duen altzairutegiak ere aldi baterako erregulazioan sartu ditu 278 langile finkoak.

Joanmari deitzen den 38 urteko pertsona bat ezagutzea ez da oso ohikoa. 1980ko hamarkada osoan Bizkaian jaiotako 26 umeri bakarrik jarri zieten izen hori. Euskal kutsuko izenen joera hasia zen, eta garai hartan jarritako izen klasiko gehienek historia bat dute atzean. «Osabaren omenez jarri zidaten. Portuan hil zen, lanean. Nire aitak ere portuan egin zuen lan, eta nik ere bai, uzten didaten bitartean behintzat». Joanmari hori Etxeandia da abizenez, eta Santurtzin (Bizkaia) jaio zen. Sendoa Gil ere (1983) bertakoa da. Hark ere zainetan daramatza kresala eta ontzien olioa. «Nire osabetako bat ere portuan hil zen; istripu larri asko egon dira han. Aita ere zamaketaria izan zen. Egunero jaisten zen, ea lanik zegoen ikustera, eta gero leher eginda iristen zen etxera, zikin eginda». Gil ere zamaketaria da, eta harro dago. «Morrontza izateari utzi eta lanbide duin bihurtu bazen, gure arbasoek borroka egin zutelako da, baina azken urteetan atzeraka goaz. Prekaritatea bete-betean sartu da portuan».

Prekaritateaz zerbait badaki Gilek. Baita Gorka Torrek ere (Urduliz, Bizkaia, 1977). «Kale gorrian utzi nahi gaituzte. Enpresak gure artean borrokan ibili gaitezen nahi du, eta ondo lortu du. Gu horiek Bilboko portuko zamaketariak dira, eta Etxeandiak, Gilek eta Torrek behin-behinean dihardute azken hamalau urteetan. Randstad aldi baterako lan enpresaren bitartez deitzen dituzte, eta bakoitza 2.000 kontratu inguru sinaturikoa da, egun batekoak. Portua publiko denetik postuari eutsi dioten 306 zamaketari finkoak aski ez direnean deitzen dituzte. Azken urteetan bizitzeko adina eman die, baina iaz, eta batez ere urtarril honetan, asko okertu da egoera: «Katebegirik ahulena gara. Bilbo Estibak jo digun azken tiroa da, enpresen eta langile finko batzuen laguntzarekin», laburtu du Etxeandiak.

«Berekoikeria»

Baina zergatik diote kale gorrian utzi dituztela? Duela bi urtera arte 130 lanegun inguru egiten zituzten urtean; iaz, aldiz, 85 izan ziren, eta aurten, urtarrilean, bakarra. «Eta egon dira gu deitzeko moduko bospasei egun», zehaztu du Torrek. 130 egunekin, oporrak eta kitatze ordainketa banatuz, bizitzeko adina ematen du. 85 egunekin, berriz, diotenez, ezinezkoa da, eta hilean bat eginda, are gutxiago. Eta nola moldatzen da portua? Dobleak delakoak ugarituz; alegia, zamaketari finko batzuk lanaldi bikoitzak —hamabi ordu— egitera deitu dituzte, eta haiek onartu egin dute, orain arte salbuespena zena. «Langile batekin bi lanpostu betetzen dituzu, eta enpresak Gizarte Segurantzan aurrezten du», azaldu du Torrek.

Finkoek dobleak egiten badituzte, nabarmen murrizten da behin-behinekoen lana, eta haien haserrea piztu du horrek. Berekoikeria eta elkartasun falta egozten diete, ez baitaude onartzera derrigortuta. «Doblea egoera oso berezietarako diseinatu zen. Lan garai oso luzeetarako, baina, zabaltzen bada, ahulenari egiten dio kalte», azaldu du Etxeandiak. Haien kalkuluen arabera, 306 finkoetatik 140 bat daude prest dobleak egiteko. «Dena den, nabarmendu nahiko genuke finkoen artean badagoela gure alde dagoen kopuru txiki bat, eta beti egon dira hor», azaldu du Gilek.

2020. urtean, Bilboko portuko zamaketariek bi hilabeteko greba egin zuten, eta asko aztoratu ziren harremanak enpresekin. Finkoek gutxieneko zerbitzuak egin zituzten, eta behin-behinekoek lanuztea babestu zuten, eskaera nagusietako bat haiek finko egitea baitzen. Egun, Bilbo Estibak kudeatzen du Bilboko Portuko zamaketarien joan-etorria: lau zamaketa enpresak —Cosco, Toro y Betolaza, Berge eta S.L.P.— sorturiko kudeaketa bulego bat da.

«Guregatik ere ari zirela sinetsi genuen, baina ez da hala izan», mintzo da Etxeandia, kritiko: «Pentsa, behin-behinekoak geunden lehen lerroan. Erabili egin gintuzten». Torrek ere ez du etsipena ezkutatu: «Zamaketa bloke bat zen lehen, baina hori galdu egin da. Bakoitzak bere zilborrari begiratzen dio, Bilboko portuan eta guztietan». Iaz lan eginiko egunak 80ra murriztea Bilbo Estibaren «ezkutuko zigorra» dela uste dute. Enpresekin hitz egiten saiatu dira, baina ez dituzte hartu.

Behin-behinekoak 103 dira, eta noizbait finko izateko nahiak elikatu du haien pazientzia. Bilbo Estibak, baina, ez du kontratu finkorik egin 2008az geroztik, tarte horretan 120 zamaketarik erretiroa hartu duten arren. 2020an, gainera, portuko lurreko lanek —itsasontziekin harreman zuzena ez dutenek— zamaketarien ardura esklusibo izateari utzi zioten, eta biltegi langileak kontratatzen hasi ziren. «Haien lan ituna gurea baino txarragoa da, eta askotan ordu batzuetarako bakarrik deitzen dituzte. Behin-behinekotasunaren lurraldea da portua», salatu du Gilek. Portua azpiegitura publikoa da, Espainiaren menpekoa, baina kudeaketa ia erabat pribatizatuta dago. Hori bai, zamaketariek legearen zirrikitu bat alde dute: itsasontzietan lan egiteko, titulua behar da, eta gutxi dira.

47 orrialdeko lan bizitza

Behin-behinekotasunaren lurraldea deitu dio Gilek; ez al da gehiegitxo? «Ez», gehitu du Etxeandiak. Bere lan bizitza laburtzen duen agiria darama sakelakoan, eta 47 orrialde ditu, «eta 80koa duten lankideak ditugu». Hamabost urte daramatza portuan, eta bost inguru kotizatu ditu. «Urtebeteko langabezia pilatzeko, hiru urte behar ditugu. 61 urteko kide bat dugu, ia hogei urte daramatza portuan, eta, orain erretiroa hartuko balu, 600 euroko ordaina izango luke».

«Ez oporrik, ez bajarik… Egun batean min hartu eta hurrengoan orkatila handitzen bazaizu, ez duzu sendagiririk eskatu», gehitu du Torrek. Etxeandiak hainbatetan gertatu den kasu bat azaldu du: «Seme edo alaba bat izango baduzu, lanegun batean jaiotzea komeni da; bestela, ez duzu aitatasun baimenik. Lehen, asteburuetan ez genuen lanik egiten. Hobeto ordainduak daudenez, finkoek betetzen zituzten. Eta gertatu izan da emazteari apur bat eusteko eskatu dionik, astelehenean erditu eta horrela aitatasun baimena hartu ahal izateko».

Behin-behinekoak, izan ere, bezperan jakiten du hurrengo egunean lan egingo duen ala ez. Zerrenda alfabetiko bat dago, eta haren arabera banatzen da lana. «Arratsaldeko 18:30ak aldera mezu bat jasotzen dugu, eta orduan jakiten dugu lan egingo dugun. Orain, gutxienez sakelakoa dago; nire aitak egunean birritan jaitsi behar izaten zuen portura zerrenda begiratzera», azaldu du Gilek. «Beti telefonoari begira, erabakitzen du hurrengo egunean zerbait egin ahal izango duzun», gehitu du Torrek.

Hiru zamaketarik, baina, lan harreman hori salatu dute, eta EAEko Auzitegi Nagusiak arrazoia eman dio aurrenekoari. Gil oso eskertua zaie: «Ekinbide pertsonala izan zen. Ausardia ekintza. Salaketara gehitu diren gehienek beren poltsikotik ordaindu dute pausoa. Guztiek, LAB sindikatuaren babesa jaso duten lauk izan ezik». Zamaketariek susmoa dute ebazpenak eragina izan zuela enpresaren erreakzioan, baina era berean erreminta indartsua dela dakite.

Baina, zergatik kexatu dira orain? Zergatik itxaron dute hainbeste? Gil: «2016an ere egiteko zorian egon ginen. Langile batzuk berriz ez deitzearekin mehatxatu zituzten. Finkoak negoziatzen ari ziren. Orain, berriz, kale gorrian daude; ez dugu ezer galtzeko». Torrek promesak izan ditu gogoan: «Gauza batzuk hitzeman zizkiguten. Gero esaten ziguten: ‘Kontuz, bestela ezingo zara sartu’, eta denok nahi dugu egonkortasuna». Etxeandiak ere hortik jo du: «Zerbitzu publiko bat ematen dugu, gizarteak behar duena. Lan gogorra da, arriskutsua da, eta egonkortasuna nahi dugu, besterik ez».