Espainiako Gobernuak eta Errepideko Garraioaren Batzorde Nazionalak adostu zuten erregai litroko 20 zentimoko beherapena ostiral honetan, apirilaren 1ean, sartuko da indarrean. Neurria ekainaren 30era arte izango da indarrean, baina hortik aurrera ere luzatu ahalko dute.

Erregaien eta argindarraren prezioek markak hautsiz itxi dute martxoa. Aspaldiko urteetan lehen aldiz gasolioa gasolina baino garestiagoa da, eta maximo historiko berri bat ezarri du. Bitartean, gasolina marka berria haustetik % 0,3 eskasera geratu da.

Bilboko Portuko 700 bat kamioilarik greban jarraitzen dute 2022ko martxoaren 31n. Kamioilariek ez dituzte onartu Portuko enpresek eskainitako baldintzak. Izan ere, tarifak % 28 igotzea eskatu dute langileek, eta enpresek % 12ko igoera eskaini diete.

Aurreikuspenik ezkorrenak egia bihurtu dira, eta, energia garestiari garraiolarien grebaren eragina batuz gero, inflazioa bi digituko zenbakietara hurbildu da martxoan. Hego Euskal Herriko datua apirilaren 13an jakinaraziko du INEk, baina ez da oso urrun izango estatistika institutu horrek Espainiarako eman duen datu aurreratuarekin: azken urtean, %9,8 igo dira prezioak. Ez da oraindik bi digitura iritsi, baina kontsolamendu txikia da aintzat hartzen bada azken 37 urteetako handiena dela.

INEk azaldu duenez, esparru ia guztietan igo dira prezioak azken hilabetean, bereziki energiaren eta janariaren alorretan. Egoera horrek azpiko inflazioa, hau da, energia eta prestatu gabeko janariak kanpoan utzita ateratzen den adierazlea, %3,3ra eraman du Espainian. Hegoaldean ere antzekoa izango da: otsailean, %3,1ekoa izan zen, 2008. urteko irailaz geroztik ikusi gabea, eta hor ere hamarren batzuk igotzea espero da. Edonola ere, %7,5ekoa izan zen otsaileko inflazioa Hego Euskal Herrian, eta bi puntutik gorakoa izango da igoera, kontsumitzaileak saltokietan sumatzen ari diren bizitzaren garestitzeari kopuru zehatza jarrita.

Espainiako Gobernuak azaldu du inflazioaren igoera horren zatirik handiena Ukrainako gerrari egotzi behar zaiola. Hain zuzen, Pedro Sanchez presidenteak esan du igoeraren %73 Errusiaren inbasioaren ondorioek eragin dutela, eta ez du ezkutatu datua txarra dela. Espainiako gobernuburuak onartu du «zaurgarrienei» eragiten diela gehien, baina sinetsita ei dago inflazioak behera egingo duela laster, eta horretan lagunduko duela argindarraren prezioa finkatzeko gasak duen pisua gutxitzeak. Espainiak eta Portugalek hurrengo egunotan zehaztu behar dute gehienezko zer prezio jarri nahi dioten argindarra lortzeko gasari eta nola konpentsatuko dituzten ziklo konbinatuko zentralak. Bruselaren onespena apirilaren amaiera baino lehen espero dute Madrilek eta Lisboak.

Nadia Calviño Ekonomia ministroak aitortu du argindarra merkatzeko sistema indarrean jarri bitartean litekeena dela inflazioak gora egiten jarraitzea. Agertu diren informazio batzuk gezurtatuz, Calviñok pentsiodunei ziurtatu die haien saria indarrean dagoen legearen arabera eguneratuko dela; hau da, 2021eko abendutik 2022ko azaro arteko batez besteko inflazioaren arabera; orain arteko lau hilabeteetan, %7,5 izan da.

Ardura eske

Espainiako Gobernuak zerbitzuguneen jabeei eskatu die «arduraz» joka dezatela, eta ez ditzatela erregaiaren prezioak puztu hogei zentimoko deskontua iritsi aurretik. Raquel Sanchez Garraio ministroak ohartarazi du CNMC lehiaren ikuskaritzak gainbegiratuko duela gehiegikeriak egon ez daitezen. Ostiralean hitzartu zuen laguntza hori garraio enpresekin, eta astelehenean jakinarazi zuen Sanchezek ibilgailu guztientzat izango zela laguntza. Ostiralaz geroztik, zentimo eta erdi garestitu da gasolina Hego Euskal Herrian, eta bi zentimo gasolioa.

Bihartik aurrera, gasolio eta gasolina litroko hamabost zentimo emango dizkio Espainiako Gobernuak bere ibilgailuaren depositua betetzen duenari, eta beste bost zentimo jarri beharko lituzkete zerbitzuguneek. Deskontuak automatikoak izango dira, eta zerbitzuguneek gero jasoko dute ordaina.

Ipar Euskal Herrian, berriz, deskontua hemezortzi zentimokoa izango da, bihartik aurrera.

Euskal gizarteak etxeko langileekin duen «zor historikoa» kitatzen hasteko garaia dela erabaki du LAB sindikatuak. «Sindikatuek, erakunde publiko guztiek eta patronalak haien jarrera zein den erakutsi beharko dute. Alde batera edo bestera lerrokatu beharko dute», aurreratu du Garbiñe Aranburu sindikatuko idazkari nagusiak. Hitz onetatik ekintzetara igaro behar dela nabarmendu du, eta ekintza horrek bi alde zehatz ditu: sindikatuan alor sindikal berezitu bat sortzea eta lan hitzarmena bultzatzea. Itunean sartu beharreko aldarrikapenak zehaztu dituzte dagoeneko. Besteak beste, ordutegiak eta atsedenak arautzea; baimenak, lan-osasun eskakizunak, eta gutxieneko soldata bat —LABek 1.400 euroan du jarria gutxieneko langa—.

Ikerketa batzuen arabera, Hego Euskal Herrian 46.300 etxeko langile daude, eta %30 inguruk ez dute kontraturik. Etxeko Langileen Bizkaiko Elkarteak sektoreak Bizkaian duen egoeraren erradiografiak egiten ditu urtero. Haien arabera, %30 bakarrik dira Hego Euskal Herrian eta Espainian jaioak. %71,56k 60 ordu baino gehiago egiten dute lan, legezko muga hor egonda ere. Hirutik bik ez dute legeak finkatzen duen atsedenik, eta %21,56k inoiz ez dute atsedenik. Barneko langileei dagokienez, hamarretik zazpik 800 eta 1.200 euro arteko soldata dute. Gizarte Segurantzari dagokionez, enplegatzailearen etxean bizi direnen %80k kotizatzen dute, eta bizi ez direnen %74k. Kotizatzen ez duten gehienek ez dute agiririk.

Legezko egoeran daudenek lan marko propioa dute, erregimen orokorretik kanpo dagoena, eta horrek eragiten dituen eskubide galerak amaitu nahi ditu LABek. «Bazterketa egoeran bizi gara. Oraingoz ez dugu langabezia eskubiderik; lanaldien kontrolik ez dago; 60 ordu ere lan egin dezakegu, baina normalean gehiago izaten dira; lan eremuan indarkeria handia jasaten dugu… Gizarte eragileei dei egiten diegu hori guztia amaitzeko», aldarrikatu du Melissa Andrade etxeko langileak.

Solaskidea, Confebask

Bi urteko bilera prozesu baten ondorioa da LABen proposamena. Etxeko langile ugarirekin eta kolektibo askorekin eztabaidatu dituzte osagaiak. «Entzuten eta ikasten aritu gara», azaldu du Aranburuk. «Lehen aldia zen horrelako agiri bat diseinatzen genuena. Askotan erdi esklabo aritzen diren langileak dira. Klase sindikalismoak gainditu gabeko ikasgai bat du etxeko langileen eskubideen defentsan».

Sindikatuak aldarrikapen plataforma bat egin du, eta Confebask interpelatuko du lan itun hori negoziatzeko. LABen ustez, hura legitimatuta dago negoziazioari heltzeko. Beste sindikatu batzuei egin die proposamena, eta aldeko erantzunak jaso ditu. Jaurlaritzaren atea joko du orain, eta Lan Sailarengana joatea da asmoa. «Balizko blokeo baten» inguruan jarrera axolagabea izan ez dezan eskatu dio. Lehenbizi Araba, Bizkai eta Gipuzkoan hasiko dute prozesua, eta gero joko dute Nafarroara. Uda aurretik hasi nahiko lukete negoziazioekin.

Langabezia sariaren zain

Erakundeei egin diete dei, itunaz gain auzi politikoa delako: «Zaintzaren merkantilizazioan eta pribatizazioan dauden gabezien aurrean, etxeko langileak kontratatzea bihurtu da euskal gizartearen zaintza-premiak asetzeko iturri nagusia», kritikatu du Andradek.

Alde horretatik, Europako auzitegiek ebatzi dute Espainiako Gobernuak langabezia saria jasotzeko eskubidea aitortu behar diela etxeko langileei. Yolanda Diaz ministroak herenegun esan zuen tramiteak bukatu dituela. LABen, baina, zuhurrak dira. «Kezka pixka bat sortzen digu nola garatuko den, behartuta egin dutelako. Tentuz jarraituko dugu», iragarri du Aranburuk.

Jaurlaritzak eta aldundiek 530 milioi euroko inbertsio estrategikoen egitasmoa aurkeztu dute. Datozen bi urteetarako plana iragarri dute lehendakariak eta Araba, Bizkaia eta Gipuzkoako ahaldun nagusiek.

2022ko martxoko KPI aurreratua Euskadin, Nafarroan, Espainian: Prezioen % igoera. Inflazioa % 10etik gertu kokatu da martxoan, 1985etik izan den tasarik altuena. Batez ere, elektrizitatearen, erregaien eta elikagaien eta alkoholik gabeko edarien prezioen gorakada nabarmentzen dira.

Nola ezarriko dute 20 zentimoko deskontua gasolindegietan? Euskadin erregaiaren beherapenak 133 milioi euroko kostua izango du. Kontsumitzaileek 65 euro aurreztuko dituzte dieselaren kasuan, eta 75 euro gasolinaren kasuan, datozen hiru hilabeteetan.

Diesela arazo handia bihur daiteke. Eta problema ez da prezioa bakarrik: gerta daiteke ez egotea behar beste gasoliorik.

Orain gutxi, lehengaiei buruzko Financial Times-en topaketa batzuetan, munduko petrolio salerosle handienek ahots ozenez esan zuten gero eta gehiagok ahapeka ziotena. Dieselaren urritasunaren larriaz hitz egin zuten Vitoleko, Trafigurako eta Gunvor Groupeko buruzagiek; zuzenean errazionamendurik aipatu gabe aritu ziren, baina antzeko neurriak etor daitezkeela iradokiz.

Lehendik ere diesela ez zegoen sobera Europako merkatuan. Gaur egungo Europako errepideetatik dabiltzan autoei begira, edozeinek usteko luke dieselak galdu duela garai bateko garrantzia. Baina Europako Ingurumen Agentziaren arabera, nahiz eta %40 izan gasolioa darabilten autoak, 2019. urtean dieselak erregai salmenta guztien %72,2 hartu zuen Batasunean. Pandemia osteko suspertze ekonomikoak industriaren, garraio astunaren eta beste arlo ekonomikoen diesel egarria handitu zuen iaz. Gasolioarekin elikatzen direlako, oraindik ere, garraio astuna eta halako jarduera ekonomiko garrantzitsuak.

Eskaintzaren aldean, ordea, diesel ekoizpena ez da erabat suspertu pandemiaren etenetik, eta horri gehitu zaizkio azken hilabeteetako petrolio eta gas garestiak. Izan ere, petrolioa soilik ez, gas naturala ere behar da diesela ekoizteko. Emaitza: dieselaren ekoizpena murritza (eta garestia) da Europan.

Errusiako diesela

Eta bai, Ukrainako Gerraren eta haren inguruko zigor ekonomikoen ondorioz, gauzak are gehiago estutu dira, besteak beste Europako herrialdeek Errusiatik gasolioa ere inportatzen dutelako. Gutxi gorabehera eguneko 760.000 upel dira, hots, diesel inportazioen erdiak; beste erdia Ekialde Hurbiletik dator.

Nola ez, Europako ekialdeko herrialdeen inportazioetan hartu du zatirik handiena Errusiako dieselak. Adibiderako, Alemaniak bere gasolio inportazioen %30 betetzen du Errusiako destilakinarekin. Are menpekotasun handiagoa dute Poloniak, Errumaniak eta Bulgariak.

Albiste agentziek diote Errusiako diesel emaria oraindik Europara iristen dela, baina energia konpainia batzuek uko egin diote karga hori jasotzeari, eta agerikoak dira haren garraioan dituzten zailtasunak.

Diesel egarria; eskaintza oraindik pandemiaren aurreko kopuruetara iritsi gabe; gas garestiak murriztutako produkzioa; eta orain, inportazioen zati esanguratsu bat galduta. Horren guztiaren ondorioz, energia gaietako aholkularitzek diote esku pribatuetan eta estatuen erreserba estrategikoetan diesel inbentarioak aspaldiko txikienak direla. Anberes, Rotterdam eta Amsterdam osatzen duten petrolio nodo logistikoan, azken hamalau urteetako txikienak dira gasolio biltegiratzeak.

Gasolina baino garestiago

Horrek guztiak esplikatzen du Europako zenbait herrialdetan, eta Euskal Herrian ere, diesel erregaiak dagoeneko gasolinaren prezioa gainditu izana azken prezioan, nahiz eta gehienetan dieselaren gaineko zergak txikiagoak izan: Hego Euskal Herrian, gasolio litro batek 38 zentimoko zerga du, eta gasolinak, berriz, 47 zentimo; Ipar Euskal Herrian, berriz, 61 eta 69 zentimo, hurrenez hurren.

Ezin dute findegiek diesel gehiago egin? Bai, baina horrek esan nahi du ahalegin gutxiago egingo dutela gasolina eta beste gai batzuk ekoizteko. Horrez gain, ezin da ahaztu dena garesti dagoela oraindik ere, baita petrolioa eta gasa ere. Eta hori dela eta, dieselak ere garesti jarraituko duela denbora batean behintzat. Gainera, diesela egiteko petrolioaren jatorriak berak ere garrantzia du.

Petrolio guztiak ez direlako berdinak. West Texas petrolioak omen du ekoizpen handien artean sufre gutxien -garrantzitsua diesela ekoizteko orduan-, eta Brent upelak ere sufre gutxiago du LPEE Lurralde Petrolio Esportatzaileen Erakundeko petrolioak baino. Petrolio gehiago merkaturatzeko gaitasuna, izatekotan, karteleko kideek lukete. LPEEko herrialdeen artean, dena den, badaude sufre txikiko petrolioak, Nigeriakoa eta Angolakoa kasurako. Baina horiek aukera gutxi dute petrolio ekoizpena handitzeko.

Europako Batasunak Errusiako gasik nahi ez, eta gas natural likidotua nondik demontre aterako duen pentsatzen ari den bezala, gasolioarekin ere antzeko zerbait gerta daiteke. Ehiza hasi besterik ez da egin, Errusiako gasaren, petrolioaren, erregaien eta zehazki dieselaren ordezkoen bila. Gunvor Groupeko Torbjorn Tornqvistek argi utzi zuen: «Diesela ez da arazo europar bat, arazo global bat da».

Izan ere, eskaintza mugatua dela, gasolio garestia ordaintzeko gai izango dira herrialde aberatsenak, gehiago edo gutxiago kosta. Beste herrialde batzuek, ordea, zailtasunak izango dituzte erosteko, gaur egun dagoeneko gas naturalarekin gertatzen den moduan. Pakistanen, gas natural likidotua erosteko lizitazio bat bertan behera gelditu da, saltzailerik gabe, eskaintza garestiegiengatik.

Gasolioaren ezaugarrietako bat da inflazioan eragin zuzena duela, gaien garraiorako erregai nagusia baita. Europako Batasuneko herrialde askok egoera baretzeko neurriak hartu dituzte, baina zerga jaitsierek, dieselarekin behintzat, nekez konponduko dute arazoa, eskaria eskaintza baino nabarmen handiagoa den honetan.

Petrolio guztiak ez dira berdinak; arinak eta astunak daude, sufre gehiago edo gutxiagokoak, eta, jakina, upelak prezio desberdina izaten du, ezaugarri horien arabera errazagoa edo zailagoa delako halako eta bestelako destilakinak erauztea. Esan gabe doa, ekoizpen prozesuak gorabehera, garaiotan ez dela gauza bera Brent petrolioa, West Texas edo Ural petrolioarekin lan egitea.

Manu Nuñez Petronor Innovacioneko buruaren arabera, oraintxe bertan Euskal Herriko findegi bakarra ez da Ural petroliorik prozesatzen ari .«Eta krisiaren aurretik ere Ural gutxi hartzen genuen; beti zegoen zaintzako saskian, baina, gero, prezioa eta halako kontuak aintzat hartu eta aztertu egin behar zen merezi zuen ekartzea edo ez».

Petronorren

Izan ere, upelaren prezioarekin beste zenbait findegi baino malguagoa da Petronor: 2011. urtean egindako eraberritze lanen ondorioz, Muskizko findegia gai delako petrolio astunagoetatik diesel gehiago ateratzeko.

Nuñezek azaldu du petroliotik diesela ateratzeko prozedura: «Petrolioa osagai anitzeko nahasketa bat da, gero butano, propano, nafta, keroseno, diesel eta gasolina izango diren molekulekin, eta gainerakoa fuel olioa da. Horiek bereizten ditugu, petrolioa 350 gradura berotu (gas naturalarekin) eta destilazio bidez. Eta gai gara itsas garraiorako litzatekeen fuel oil hori ere diesel edo gasolina bihurtzeko ere».

Lehen bereizketako emaitzak, dena den, oraindik ez ditu ezaugarri egokiak. Sufrea eta zetanoa murriztu behar zaizkio, errekuntza motorretarako ezaugarri egokiak izan ditzan. Eta hemen erabiltzen da berriz ere gasa. «Gai guztiekin egiten dugu, eta dieselarekin ere bai. Desulfurazio unitate batera eramaten dugu, hor hidrogenoarekin sufrea kentzeko».

«Gas naturala ur lurrunarekin nahasten dugu, eta katalizatzaile batetik pasatu. Hidrogenoa eta CO2 ateratzen dira orduan: hidrogenoa erregaiaren sufrea gutxitzeko erabiliko dugu; CO2-aren zati bat atmosferara isurtzen dugu, eta beste zati bat saldu egiten dugu, erabilera industrialeko gasetarako eta elikagai industriarako -adibidez, edari karbonikoetarako-». Sufrea ere gero azido sulfurikoa egiteko erabil daiteke, ongarrietarako, edo industria kimikorako.