Garraiolarien bigarren greba eguna EAEn eta Nafarroan, Hiruk eta Tradisnak babestuta: 2022ko martxoaren 15. Bilboko Portuko sarrera nagusian 70 kamioilari pikete lanak egiten ari dira, eta Ertzaintzak esku hartu duenean tentsioa sortu da.

Ukrainako gerrak eragindako krisiak “ondorio susmagaitzak” izan ditzakeela ohartarazi du Confebaskek. Bestalde, langileak “krisiaren ondorioak berriro ordaintzeko” prest ez daudela esan du UGTk. CCOOren hitzetan, beharginak “ezin dira berriz krisiaren pairatzaileak izan”.

Kontsumobidek eskatzea izango du enpresek modu desegokian kobratutako dirua itzultzea. Pertsona Kontsumitzaile eta Erabiltzaileen Estatutuko lege proiektua onartu dute. Hitzordurik finkatu gabe etxez etxeko salmenta debekatuko du legeak, batez ere adineko pertsonak babesteko xedearekin.

Azkenean, PSNk gehiengoa ziurtatu du. Navarra Sumak ostiral arratsean iragarri zuen Hitzarmen Ekonomikoaren azken akordioari baiezkoa emango diola. Abenduaren 23an zen bozkatzekoa azken erreforma, parlamentuan, baina, neurri nagusiekin batera, testuari egindako aldaketa txiki bat dela-eta oso kritiko azaldu ziren Geroa Bai eta EH Bildu, eta Navarra Sumak ere azalpenak eskatu zizkion Ogasun eta Ekonomia Departamenduari. Hiru hilabete geroago, jarrera aldatu du Navarra Sumak, eta kritikak bi talde abertzaleei egin zizkien atzo. «Hain auzi garrantzitsua izanik, tentsioa eragiten ari dira. Ez dira fidagarriak. PSNk kontuan hartu beharko luke».

Abenduaren 20an, Nafarroako eta Espainiako gobernuek Hitzarmen Ekonomikoa berritzeko akordioa erdietsi zuten. Akordioaren arabera, Nafarroak bere gain hartuko ditu Tobin eta Google tasen eta merkataritza elektronikoko BEZaren bilketak; gainera, finantza arloan, BEZaren bilketa doitzeko formula berritu zuten. Eduki hori aho batez onartzekoa zen parlamentuan, baina 57. artikuluari erantsitako aldaketa batek polemika piztu zuen.

Bi gobernuen arteko koordinazio batzordearen eskumenen artean sartzen zen inputazio indizea aldatzeko aukera jaso zuten. Urtero, Nafarroak bere gain hartu gabeko eskumenen truke ordaindu beharreko ekarpena kalkulatzeko funtsezko datua da %1,6ko inputazio indizea, eta Geroa Baik eta EH Bilduk salatu dute parlamentuaren kontrolpetik atera nahi izan duela auzi hori PSNk.

PSN eta UPN, gertuago

Orain arte, Ahal Dugu-ren eta Ezkerraren aldeko botoa baino ez zuen ziurtatua PSNk, baina Navarra Sumaren jarrera aldaketak egoera aldatu du. Testuinguru berezian dator. Izan ere, lan erreformaren bozketari begira bost puntuko akordioa erdietsi zuten UPNk eta PSOEk. Sergio Sayas zein Carlos Garcia Adanero diputatuek zapuztu egin zuten akordioaren edukia, baina agerian geratu da bi alderdien arteko sintonia aldatu egin dela hilabeteotan.

Horregatik, atzo, EH Bilduko Bakartxo Ruizek kritikatu zuen PSN «erratu» egin dela, «bidaide txarra» aukeratu duelako: «Legealdiko une honetan, denok jabetu beharko ginateke Navarra Sumak interes eta helburu bakarra duela: Nafarroan berriz ere agintzea». Ruizek gogora ekarri zion PSNri oso irtenbide erraza zuela talde guztien onespena lortzeko: 57. artikuluan inputazio indizeari buruz erantsitakoa kentzea. «Haiek erabaki dute ez dutela koma bat ere aldatu nahi».

Geroa Baiko Uxue Barkosi, berriz, «irrigarria» iruditu zitzaion Navarra Sumaren jarrera, Sayasek eta Adanerok plataforma politiko bat aurkeztu zuten egun berean iragarri zutelako aldeko botoa. PSNri leporatu zion ez duela nahi izan erreforma aho batez onartzea, eta ez dela gai izan Madrili aurre egiteko testuari egindako aldaketa atzera bota dezan. Dena den, Barkosek iragarri zuen bihar beste bilera bat dutela eta «azkenera arte» ahaleginduko direla.

PSNko Ramon Alzorrizek Geroa Bairi eta EH Bilduri galdegin zien akordioarekin bat egitea. «Oraindik garaiz daude», esan zuen Alzorrizek. «Negoziatzen jarraituko dugu azkenera arte», gaineratu zuen.

Navarra Sumako Javier Esparzaren irudiko, «gero eta ageriago» dago Nafarroako Gobernua sostengatzen duten bost alderdien artean «pitzadura handia» dagoela. «Geroa Bai gainbehera batean dago, eta politikoki bere presentzia eskasaren ondorioz erabakiak PSNk hartzen ditu EH Bilduren eskutik».

Bizkaiko eta Gipuzkoako arrantzaleek 24 orduko geldialdia egingo dute astearte honetan, Hego Euskal Herriko garraiolariek abiatu duten greba mugagabeak eraginda.

Sestaoko ACBk itxita jarraituko du martxoaren 23ra arte, elektrizitatearen kostuagatik. Aste honetan egoera aztertuko dute, produkzioa berreskuratzera begira, Europa Pressek aipatutako ArcelorMittalen iturrien arabera.

Garraiolarien grebak Bilboko portuko jarduna moteldu du. Portuko agintaritzak agiri batean onartu duenez, goizean zehar “geldialdi partzialak” izan dira, “garraio plataformek eraginda, batez ere merkantzian”.

Gasolina Iparraldean: erregai litroa 15 zentimo merkatuko da apirilaren 1etik aurrera. Frantziako lehen ministroak iragarri duenez, lau hilabete iraungo du Ukrainako gerrak erregaien prezioan eragin duen igoera arintzen laguntzeko helburu duen hobariak.

Inflazioa gora doa galgarik gabe, Ukrainako gerrak hauspotuta. Energiarekin lotutako produktuen prezioak ez dira sekula orain bezain garesti egon, eta okerrena da egoera geopolitikoak iradokitzen duela gas, gasolina eta argindarraren garestitze horren iraupenak luze joko duela. Otsaileko KPIa %7,5ekoa izan da Hego Euskal Herrian, eta Espainiako datu aurreratuak piztu zuen alarma baieztatu da. Bada, martxoko datua, Ukrainako gerraren ondorioak hobeto islatuko dituen kopurua, itzela izan daiteke. Apiril alderako inflazioa bi digitukoa izan daitekeela esan dute zenbait analistak, eta esan beharrik ez dago: 2022rako aurreikusitako hazkundea kolokan dago. 2021eko KPIak utzitako beste arazo handi bat are handiagoa bihurtu da, gainera: negoziazio kolektiboan lan akordioak egitea eta soldatak gaurkotzea.

Hego Euskal Herrian, 500.000 inguru dira lan ituna bertan behera edo berritzeko duten langileak; horien artean daude Araba, Bizkai eta Nafarroako metalgintzakoak, baina baita sektore feminizatutakoak ere, sarritan, zaintza, hezkuntza eta garbikuntzarekin lotutakoak. Batera edo bestera, Hegoaldeko beharginen erdia inguru zain daude beren lan hitzarmenak noiz egingo edo berrituko. 2021eko KPIa %6,5 delarik (urte arteko tasa), inflazio hori oztopo izugarria bihurtu da negoziazioan urratsak egiteko, eta, orain, berriz, agertokia aldatu egin dute Ukrainako gerraren ondorioek: KPI neurrigabea ez da aldi baterako izango. Esan daiteke patronal batzuen proposamenak zaharkituak geratu direla 2021eko bizitzaren garestitzea bi urtean pagatzeko edota azpiko KPIaren arabera egiteko, 2022an ere inflazioak iazkoaren mailan edo gorago buka baitezake. Eta orain, zer?

«Patronalarekin beti izan da arazo bat erosteko ahalmenari eustea soldatetan», esan dio BERRIAri Pello Igeregi ELAko negoziazio kolektiboko arduradunak: «KPIa handia denean, arazo handiagoa bihurrarazten du, noski. Iaz, itun askoren negoziazioa eten egin zitzaigun, patronala mugiarazteko gaitasunik ez genuelako, eta orain ere argi daukagu patronalak Ukrainako gerra baliatuko duela aitzakia gisa negoziazioa izozteko. Guk, berriz, argi daukagu lan gatazkak handitzea izango dela erosteko ahalmenari eusteko modu bakarra».

KPIa eta malgutasuna

Lan gatazkak handituko diren aurreikuspena iaz hasi zen oinarria hartzen, sindikatuek oso argi esplikatu dutelako erosteko ahalmenari eustea dela haien xedea, eta ez dituztela onartuko KPIaren batez bestekoa edo azpiko inflazioa hartzea erreferentzia gisa. Eta, orain, jakinda energiaren prezioen gorakada produktu guztietara zabaltzen ari dela, erabat baztertu dituzte 2021eko KPIa bi urtean egiteko formula edo haren antzekoak. «Gasa, argindarra, gasolina eta abar igotzen badira, ez dugu KPI handi bat izango soilik aldi baterako, luzerako baizik, eta enpresariek enpresen egonkortasuna jarriko dute aitzakia gisa inflazio hori ez jasotzeko soldatetan. Baina abisu argia eman du Igerabidek grebari erreparatuta: «Sektore handietan mahaiak zabalik daude, baina sektore feminizatuei begiratuko nieke bereziki lan gatazkei buruz ari bagara». Bizkaiko garbikuntzan deitu dute dagoeneko lanuztera; komertzioan ere ari dira bide hori egiten, eta metala hor dago: Araban, Bizkaian eta Nafarroan. «Gure asmoa da laster grebara deitzea sektore horretan, itunak aktibatzeko. Uda baino lehen greba indartsu baten aurrean egon gaitezke».

LAB sindikatuak ere abiapuntu bera dauka zabalik dauden negoziazio mahaietan. «Zelebrekeriak» dira sindikatuko negoziazio kolektiboko buru Xabier Ugartemendiarentzat Adegik eta beste patronal batzuek egindako proposamenak, 2021ko inflazioaren kostuak banatzeko enpresa eta langileen artean. «Patronala iaz hasi zen KPIa erreferentzia gisa ez hartzeko zelebrekeriatan, bi urtez pagatzea, batez bestekoa egitea… Kontua da langileok ari garela pairatzen hemen eta orain KPIaren igoera hori, eta, zoritxarrez, denborak arrazoia eman digu esan genuenean inflazioaren joera ez zegoela argi aurten ere».

Bien bitartean, Confebask esplikatzen ari da Ukrainako gerrak soka luzea ekarriko duela euskal ekonomian, eta enpresetan oso eragin handia egongo dela; izaten ari dela dagoeneko. Confebaskeko presidente Eduardo Zubiarrek «malgutasuna» azpimarratu du egungo inflazio altuak negoziazio kolektiboan izango duen eraginaren inguruan: «Izugarrizko arazoa da enpresentzat KPI hori. Enpresa askotan zailtasunak daude igoera horri erantzuteko, eta presioa denontzat da, kostuak denontzat igo direlako, ez bakarrik norbanakoentzat, baita enpresentzat ere. Badakigu enpresa guztiak ez daudela egoera berean, eta inflazio horren ezustearen aurrean malguak izatea baino ez zaigu geratzen».

Talka handi baten atarian

Erosteko ahalmena galtzea ez da, ordea, sindikatuen asmoa, eta, kontuan hartuta milioi erdi bat langile daudela beren lan itunak egiteko edo berritzeko, talka handi baten arriskua gero eta argiagoa da: 2012ko lan erreforma onartu eta gero, 2013an izandako talka handiaren pareko bat egon daiteke lan harremanen esparruan.

«Hitzarmen pilo bat dago negoziatzeko», gogorarazi du LABeko kide Ugartemendiak: «Metalekoak dira handienak, baina hor daude sektore feminizatu guztietako langileak, zaintza eta garbiketako milaka emakume. Urteak egin dituzte emakume horiek soldatak gaurkotu gabe. Funtsezkoak izanda eta administrazioarentzat arituta, gainera. Nola onartuko dugu inflazioaren azpitik negoziatzea?», galdetu du Ugartemendiak. Milaka ei dira beren soldatak «hil bukaerara iristeko arazoak» dituztenak inflazioa dela eta. «Bitartean, patronalak ez ditu bere irabaziak ukitu nahi».

ELAko kide Igerabide bat dator talka handi bat etor daitekeen hipotesiarekin: «Arazoa izan daitekeena aukera bihurrarazi behar dugu lan harremanak iraultzeko, lan errentek pisu gehiegi galdu dutelako azken urteetan, eta badelako garaia aberastasunaren banaketaren eztabaida mahai gainean jartzeko».

ELAren eta LABen posizio argi horietatik pixka bat aldenduta, CCOOk eta UGTk nahiago dute «sektorez sektore» aztertzea auzia, baina biek ala biek esplikatu dute krisi honen pagaburuak ez dutela «betikoak» izan behar. «Formulak ikusi behar dira, baina asmatu beharko dugu langileen erosteko ahalmenari eusten», esan dio BERRIAri Fran Osuna CCOOko ekintza sindikaleko buruak, Araba, Bizkai eta Gipuzkoan. «Sektore bakoitzak bere bidea aurkitu beharko du: batzuek ez dute kalterik izan krisian, eta beste batzuek bai, eta horietan negoziazioa zailagoa izango da». Osuna ez dago aurreikuspenen arabera jokatzearen alde: «Ez dakigu ekonomiak nora eramango gaituen. Duela hilabete ematen zuen KPI handia aldi baterako izango zela, eta urtearen bigarren erdian jaitsiko zela, baina horrek ez du balio orain». Erosteko ahalmenari eutsi behar zaiola uste du Osunak, baina «bide desberdinak» eskaintzen du horretarako: «Erantzuna da mahai bakoitzaren araberako formulak baliatzea. Lan teknikoa da, borondatea baldin badago».

Borroka eta lapurreta

Eta Hego Euskal Herrian zer eragin izan dezake Madrilen negoziatzen ari diren balizko errenten paktuak? CCOOko kideak ez du ikusten itun bat gertu, baina ez du baztertu Madrilen egon daitekeen soldata igoerari buruzko itun orokor batek bere pisua eduki dezakeela Euskal Herrian. «Errenten paktuan oso urrun daude aldeak. Patronalak langileen bizkar utzi nahi du inflazioaren arazoa, eta ez da posible».

ELAk eta LABek ez dute ezer onik espero Espainiako Gobernua, CEOE patronala eta CCOO eta UGT sindikatuak negoziatzen ari diren itun horretatik. «Madrilen adosten badute errenten akordio bat edo negoziazio kolektiboaren akordio bat, hor ez dute erosteko ahalmena bermatuko», aurrekusi du ELAko kide Igerabidek. Bat dator uste horrekin Xabier Ugartemendia LABeko sindikalista: «Badakigu gure soluzioak ez direla Madrildik etorriko, erreformarekin ikusi dugunez. CCOOk eta UGTk igoera orokor bat adostea CEOErekin kalamitosoa izan daiteke guretzat, oraindik Espainiako lan legedia aplikatzen zaigulako Euskal Herrian, zoritxarrez. Horregatik, gu lan gaztakara goaz langileei eman diezaieten behar dituzten edukiak itun berrietan».

Pandemian «dirutza handiak» irabazi dituzten enpresak badirela uste du Ugartemendiak, «janarien sektorean, adibidez», eta uko egiten ari direnak KPIa igotzeari. Finean, LABeko kideak «borroka gaitasunarekin» lotu du langileek erantzun egokiak lortzea ala ez, erosteko ahalmenari eusteko helburu horretan.

ELAko Pello Igerabidek «lapurreta» batekin alderatu du soldaten auzia: «Bi urtean 2021eko KPIa jasotzea eta horrelako konponbide horiek ez dira errealak, ikusita 2022an inflazioarekin gertatu zaiguna. Hori lapurreta bat besterik ez da».

Tradisna Nafarroako garraio sektoreko patronaletako batek eta Hiru Euskal Herriko Garraiolari Autonomoen Sindikatuak greba egingo dute bihartik aurrera. Garraioaren defentsarako Espainiako plataformaren deialdiekin bat egin dute. Tradisnak —autonomoek eta enpresa txikiek osatzen dute— Iruñeko garraioaren hirian egin du bozketa. Hiruk, berriz, Altsasun (Nafarroa), eta bi erakundeek kideen gehiengo handiz erabaki dute grebari ekitea. Hego Euskal Herriko beste sindikatu eta patronalek ez dute babestuko.

Iragan astean hasi ziren greba hotsak garraioan. Erregaien prezioen igoerak bete-betean eragin die, eta laguntzak eskatu dituzte sektorearentzat. Garraioaren defentsarako plataformak Espainiako hainbat patronal eta autonomoren elkarte txiki elkartu ditu, eta haiek egin dute deialdi ofiziala. Hego Euskal Herrian babes txikia izango zuela zirudien, baina, azkenean, bi elkartek bat egin dute, eta litekeena da Nafarroan haren eragina nabaritzea. Bertan ibilgailuak garraiatzen dituzten kamioilariak greban daude iragan astelehenetik.

Hiruren eta patronalen eskaerak, dena den, ezberdinak dira. Sindikatuan kexu dira ezinezkoa delako erregaien garestitzea beren bezeroen fakturara eramatea. Aste honetan, garraiolari askok erabaki dute lan ez egitea, erregaiak hain garesti egonik ez duelako merezi. Hiruk mobilizazioetara deitu du: etzi, Iruñean, eta, asteazkenean, Gasteizen.