Nazioarteko Diru Funtsak klima aldaketari eta etorkizunean piztu daitezkeen pandemiei aurre egiteko mailegu-funtsa sortu du. Herrialde zaurgarrienei dago zuzenduta, eta “nazioartean interesak dituzten” herrialde aberatsek finantzatuko dute.

Irabaziak nolakoak, Gizarte Segurantzari ordaindu beharreko kotizazioa halakoa. Autonomoen kotizazio sistema etekinen araberakoa izatea kolektiboaren urteetako eskaria izan da, eta Espainiako Gobernua prest da eredu hori onartzeko. Negoziazioak etenda daude orain, baina Madrilek nahi du 2023rako indarrean egotea, nahiz eta aldaketa mailakatua izango litzatekeen datozen bederatzi urteetan. Proposamen bat ere helarazi die autonomo elkarteei. Zalantzak sortu ditu langileen artean halere, gehienek ez baitakite eskema berriarekin orain baino gehiago ala gutxiago ordainduko duten.

Autonomoen elkarteek begi onez hartu dute Espainiako Gobernuaren proposamena, baina ohartarazi dute berandu datorrela: «Bost urte daramatzagu eztabaida honekin. Mahaiaren gainean zegoen aldaketa, baina asko atzeratu da. Kosta zaie proposamen bat aurkeztea, eta, noski, orain garaiz kanpo dator», adierazi du Silvia Martinez EAEko UPTA autonomoen elkarteko idazkari nagusiak. «Lehenago onartu izan balitz, COVID-19arekin sufritu dugun guztiari aurre egiten lagunduko zigun».

2018an adostu zuten aldaketa: Espainiako Gobernuak konpromisoa agertu zuen irabazien araberako kotizazio sistema bi urteren buruan martxan jartzeko. Hala, erdibideko modu bat ezarri zuten 2019an, sistema berria nola gauzatuko zuten hitzartzen zuten artean, baina pandemiaren ondorioz eten egin ziren negoziazioak, eta iazko maiatzean berrekin zieten ostera. Urtarrilean aurkeztu zituen Jose Luis Escriva Gizarte Segurantzako ministroak aurreneko xehetasunak.

Bistan denez, paisaia nabarmen aldatu da azken urteetan, pandemiaz gain, aurrena lehengaien krisiak eta ondoren Ukrainako gerrak prezioak etengabe garestitu baititu. Jarduera ekonomiko asko ataka estuan jarri du horrek, tartean norbere kasako askoren negozioak. Horregatik, hain zuzen ere, Juan Carlos Ekiza Nafarroako ATA autonomoen elkarteko presidentearen hitzetan, «epe ertain batean» aldaketa egin beharko bada ere, kotizazio sistema berria datorren urtean martxan jartzea «hondamendia» litzateke autonomo askorentzat. «Ez da une egokia langile bati gastuak handitzeko; ezinezkoa da kotizazioak igotzea orain. Azken kolpea izan daiteke kolektiboarentzat».

Etekinak, nork eta nola

Martinezek azpimarratu du, ordea, autonomo gehienek kotizazio txikiagoak ordainduko dituztela proposamena onartzen bada. «Autonomoen %74 inguruk 1.500 euro baino gutxiago irabazten dute hilean; beraz, gaur egun baino gutxiago kotizatuko dute. Gehienek izango dute deskontua kuotan». Autonomoen elkarteen arabera, Hego Euskal Herrian %84 inguruk ordaintzen dute gutxieneko kotizazio oinarriaren arabera. 294 euro da gutxieneko kuota orain.

Zaila da, halere, egungo sistemaren eta berriaren arteko alderaketa egitea. Izan ere, gaur egun autonomoen kotizazio erregimenean izena emana duten gehienek ez dute inoiz izan martxan jarri nahi denaren antzeko sistemarik, eta, beraz, aldaketa erabatekoa litzateke horientzat guztientzat. Orain, autonomo bakoitzak aukeratzen du zer oinarriren arabera kotizatu. Hau da: ez du jarduerari esker izango dituen etekinen arabera ordaintzen soldatapeko baten moduan, azken finean ez dakielako hilabete amaieran zenbat irabaziko duen.

Hori dela eta, gutxieneko oinarriaren arabera kotizatzen dute gehienek, nahiz eta gehiago ordaintzeko gaitasuna izan. Bada, modu hori ez da «solidarioa», Martinezen arabera,«eta, gainera, Gizarte Segurantzaren kutxari kalte egiten dio». «Ez da normala Bilboko Kale Nagusiko notario batek eta nire etxe azpiko harakinak kotizazio bera izatea. Eta hori orain posible da. Ez da justua».

Ekiza ere bat dator egungo sistemaren desoreka horrekin, baina ohartarazi du argitzeko dagoela sistema berriaren muina: langile bakoitzaren etekinak nola kalkulatuko diren. Gobernuak «errendimendu garbiak» deitu die horiei, eta proposatu du diru sarrerei kenkariak kenduta kalkulatzea zenbatekoa. «Funtsezkoa da, planteamendua horretan oinarritzen baita, eta ez diru sarreretan. Errendimendu garbiak zeintzuk diren ez daki ogasunak ere, autonomo guztiek ez baitute aukerarik jarduerari lotutako gastuak kenkari gisa aurkezteko».

Gizarte babesa

Beste kezka nagusia prestazioena da; izan ere, kotizazioen araberakoa izateak gehienetan laguntza txikia dakar, jarduera eten behar izanez gero, adibidez. Eta agerian geratu da hori izurriaren gordinenean. Bada, Ekizaren ustez, «inkongruentzia» asko ditu sistemak, ez duelako errealitate hori aintzat hartzen: «Autonomo batek ezin du soldatapeko langile baten moduan kotizatu».

Gutxien irabazten dutenen gizarte babesa hobetu behar dela iritzi dio Martinezek ere, baita pentsioei begira ere: «Hori da gure beste borroka. Orain etorriko da horri buruz hitz egiteko garaia; adi egon behar dugu». Ordea, UPTAko idazkari nagusiak ohartarazi du ez diela bakarrik autonomoei eragiten. «Soldatapeko langileei ere gertatzen zaie: irabazitakoaren eta kotizatutakoaren araberako pentsioak dituzte. Denoi eragiten digu horrek».

Ukrainako gerra hasi zenetik, agenda politikotik erabat desagertu da gaia, eta elkarteek ere ez dakite noiz berrekingo dieten negoziazioei. Martinezek adierazi du gobernuaren eta autonomo elkarteen arteko akordioa «ezinbestean» lortu behar dela, «konpromiso bat» dagoelako. Ekiza «ziur» da ados jartzea lortuko dutela, baina ohartarazpena igorri dio Escrivari: «Halako gauzak ezin dira dekretu bidez egin: ATAk ez du horrelakorik onartuko».

Negoziazioei berrekin zienetik, Jose Luis Escriva Gizarte Segurantzako ministroak hiru proposamen aurkeztu dizkie autonomoen elkarte nagusiei. Aldiro kotizazio oinarrien tarte berriekin, gutxien eta gehien irabazten dutenen mugak jaitsita nahiz igota, edota kotizazio kuoten zenbatekoak aldatuta. Espainiako Gobernuak akordioa erdietsi nahi du elkarteekin ezer onartu aurretik, eta euro bakoitza negoziatzen ari da horretarako.

Otsailaren hondarrean izan zuten azkenekoz bilera, eta orduan proposatu zuen hilabeteko kotizazio kuotak 204 eta 1.123 euro artekoak izatea. Irabazien araberako hamabi tarte izango lituzke eskema berriak: 700 euro baino gutxiagoko etekinak dituztenetatik hasi eta 3.620 euro baino gehiagoren irabaziak dituztenetara. Aurreko proposamenak 212 eta 991 euro bitarteko kotizazioak aurreikusten zituen.

Horiek horrela, gutxien irabazten duenak 204 euroko kuota izango luke, eta Espainiako Gobernuaren arabera, autonomo bakoitzak 90 euro eta 1.080 euro artean aurreztuko luke hilean. Bigarren tartea 700 eta 900 artekoa da; 245 euroko kuota izango lukete horiek, eta 600 euro aurreztuko lukete urte osoan. Hirugarren tartean sartuko lirateke 900 eta 1.125 euro artean irabazten duten langileak, eta baita sozietateak ere, nahiz eta diru sarrera txikiagoak izan: horientzat guztientzat gutxieneko kuota 264 eurokoa izango da. Gaur egun, gutxieneko kotizazioa 294 eurokoa da.

Hurrengo tartea 1.125 eta 1.300 euroren irabaziak dituztenena litzateke, 290 euroko kotizazioarekin. Hala, Espainiako gutxieneko soldata baino gehiago irabazten dutenek ere orain baino 48 euro gutxiago ordainduko lukete urtean.

Hurrengo tarteei dagokienez, ez da aldaketa handirik egon azkenengo proposamenetan; aldiz, gehien irabazten dutenen tartea behin eta birritan moldatu du Escrivak. Hasieran jasotako bi kotizazio tarte altuenak ezabatu zituen bigarrenean, baina horietako bat berreskuratu du mahairatu duen azkenengo eskeman. Zehazki, 3.620 euro baino gehiagoren etekinak dituztenek 1.123 euroko kotizazio kuota izango lukete hilean.

Zenbait iturriren arabera, halere, Escriva prest legoke gehien irabazten dutenen muga berriz handitzeko, oraingo eskemari beste tarte bat gehituta. Espainiako Gobernuaren arabera, hala ere, sistema berriarekin hiru autonomotik bik orain bezala edo gutxiago ordainduko lukete.

Tarifa lauari ere eutsi egingo lioke sistema berriak, baina, orain ez bezala, soilik gutxieneko soldata baino diru sarrera txikiagoak dituzten langileek izango lukete tarifa hori ordaintzeko aukera. 70 euroko tarifa izango litzateke, eta gehienez ere bi urteko iraupena izango luke. 2013an jarri zen martxan tarifa hori, autonomo hasiberriei bidea errazteko asmoz.

Laguntza berezi bat

Eskemak berak gorabehera asko izan ditzake oraindik, dena den, bai kotizazio oinarriari lotuta, bai kuoten zenbatekoari dagokionez ere. Kotizazioen sistema berritzearekin batera, autonomoen gizarte babesa ere hobetu nahi du Gizarte Segurantzako ministerioak, eta, horretarako, langabezia sari berezi bat sortzea proposatu die eragileei, zeinak oraingo laguntza handituko lukeen.

Laguntza horrek enplegua aldi baterako erregulatzeko espediente berrien antzeko mekanismoa izango luke, Escrivaren esanetan, eta aintzat hartuko lituzke krisi ekonomiko ziklikoak, egiturazko krisiak eta arrazoi ekonomikoen ondoriozko jarduera eteteak. Laguntza hori kotizazio oinarriaren %50ekoa izango litzateke kasu gehienetan.

Akordioarei esker, bertan behera geratu dira Donostiako Bretxan eta Eibarren dauden Lidl supermerkatuen aurrean gaurko aurreikusita zeuden mobilizazioak.

Iker Elizburu, Wolfratex enpresako zuzendaria: “Gelditzeko etorri den produktua da musukoa”. Musukoak ekoizten dituen euskal enpresa horretako zuzendariak Euskadi Irratian adierazi duenez, enpresaren jarduna ez da horien derrigortasunarekin batera amaituko.

Eusko Jaurlaritzak Isuri Funtsa aktibatu du, Ukrainako gerraren ondorio sozialei aurre egiteko. 15,1 milioi euroko funtsak ukrainar errefuxiatuak hartzeko ekimenak jasotzen ditu, besteak beste; laguntzak, arreta psikosoziala edo eskolaz kanpoko hezkuntza babesa.

Argindarra % 22 merkatuko da larunbatean, eta Ukrainaren inbasioa hasi zenean baino prezio baxuagoa izango du. Garestien 00:00etatik 01:00era egongo da, megawatt orduko 222,43 ordainduko denean, eta 15:00etatik 16:00etara 40,32 eurokoa izango da prezioa.

ELA eta LAB sindikatuek apirilaren 16an greba egitera deitu dituzte Lidl supermerkatuetako langileak, soldata igoera eta lan karga murriztea eskatzeko.

Enfokamer Euskadiko Merkataritzaren Behatokiaren azterlan baten arabera, euskal gizarteak erosketa ohiturak aldatu ditu. Hala, % 58ak hurbiltasuna du lehentasun erosketetan, eta % 70 kalitatezko produktuengatik gehiago ordaintzearen alde agertu da.

«Batek daki zer eragin eta zer bilakabide izango duen Ukrainako gerrak gure ekonomietan». Ziurgabetasun horretan, Christine Lagardek ahalik eta aukera gehien nahi du zabalik euroguneko diru politikarako. EBZ Europako Banku Zentralarentzat inflazio handia asko luzatzeko arriskua hor dagoelako, baina baita atzeraldi bat sustatzeko arriskua ere, tasa igoerak gehiegi aurreratuz gero.

Edonola ere, tasak igotzea ahalbidetzeko bidea garbitzen ari da EBZ, eta zorra erosteko programa aurtengo hirugarren hiruhilekoan amaituko dela berretsi du. Izan ere, ez luke zentzurik izango programa hori indarrean izan eta aldi berean tasak igotzeak. Bata bukatu behar da bestearekin hasteko aukera izateko.

Bidea garbi behar du EBZk inflazio handiarengatik. Euroguneko inflazio tasa %7,5era igo da martxoan, banku zentralaren %2 inguruko helburutik oso gora. Eta, bankuaren ustez, «inflazioa handia izango da hurrengo hilabeteetan ere, energia kostuengatik». Lagardek gaineratu du epe luzerako inflazio handia aurreikusten duten iragarpenei adi ere badaudela. Hots, oso posible dela prezio igoerak luzatzea.

Baina, horrekin batera, kreditua bera estutzen ari dela ere ikusi du EBZk, bankuak gogortzen ari direla maileguak emateko baldintzak. Horregatik, egoera gehiago edo gehiegi estutzea ere saihestu beharko luke banku zentralak, hazkunde ekonomikoari kalte egin nahi ez badio.

Malgutasuna

EBZko presidenteak malgutasuna behin eta berriz aipatu zuen bere hitzaldian atzo. Horren erakusle, haren zehaztapena, «hiruhileko batek hiru hilabete izaten dituela». Hots, zor erosketa zehazki noiz bukatuko den ez dagoela ezarrita, ezta horren ostean interes tasen igoera bat noiz iritsiko den ere. «Tarte bat egongo da, baina izan daiteke astebetekoa, edo hilabeteetakoa». Lehen filtrazioek diote, dena den, euroaren eremuko interes tasen igoera, 0,25 puntukoa, hirugarren hiruhilekoan bertan iritsiko dela.

Lagarderen arabera, EBZren ekaineko kontseiluak argiago erakutsiko du bidea, ordurako besteak beste Ukrainako gerraren inguruko ziurgabetasunak zerbait argitzea espero delako.