Ehunka pentsiodun bildu dira larunbat honetan Donostian, Pentsiodunen Mugimenduak antolatutako bizikleta martxan parte hartu duten txirrindulariei harrera egiteko, euripea bada ere.

Espainiako Gobernuak krisiari aurre egiteko neurriak hartu ditu eta horien inguruko azalpenak eman ditu Pedro Sanchez Espainiako presidenteak ekainaren 25ean honetan: garraio-publikoaren prezioa murriztu egingo da eta 200 euroko txekea emango zaie autonomoei eta langabeei, besteak beste.

Ukrainako gerlaren testuinguruan oinarrizko lehengaien prezioak goititu izanak azkarki jotzen ditu laborariak. Etxaldetik kanpo erosi bazkak, erregaia, ongailuak… denak emendatu dira, eta laborantza ekoizpenen prezioak, berriz, guti baizik ez dira emendatu. Iholdi Landaia etxaldean, nahiz autonomia ona izan, sentitu dituzte ondorioak, eta etortzekoak direnak. Horri gehitu zaio Frantziako Gobernuak hazkuntzarako erresilientzia planeko Europako diru laguntzentzat jarri baldintza: laguntzak eskuratuko dituzte gobernuak hautatu kontu egiaztatzeko egituretan dabiltzan etxaldeek. Ipar Euskal Herrian etxalde franko bazter utziak lirateke, Afog elkartearekin edo EHLG Euskal Herriko Laborantza Ganberarekin ari direlako.

Kaiet Barberarena Daniel aitarekin plantatua da Iholdi Landaian. Ardiak, zerriak eta behiak hazten dituzte. Ardientzat eta behientzat eginahala etxean ekoitzi bazkekin ari dira, baina besterik da zerrientzat. Urde hazkuntzarako kanpoan erosi zaldalea 150 euroz emendatuko zaie.

Kinto zerria hazten duten ekoizleek elkarte bat muntatua dute, eta horri esker entseatuko dira prezio emendatzeari buru egiten, Kaiet Barberarenak esplikatu duenez: «Badu urte pare bat egin genuela elkartasun kutxa bat. Zaldalea elkarrekin erostean, parte bat joaten da kutxa horretara. Aurten kutxa horretatik hartu dugu ekoizleen laguntzeko». Kinto haragiaren prezioa ere iganen dute zaldale gastuen goititzeari buru egiteko.

Etxekoa hobetsi

Beste batzuen aldean ez dute alimaleko etxaldea Landaiakoek, eta oreka bilatzen dute kanpoko lehengaien meneko ez izateko. «Ardi eta behietan aski autonomoak gara», erran du Barberarenak. Etxeko pentzeak erabiltzen dituzte kabalen alhatzeko, belarren eta soroen egiteko. Bihiarentzat, artoa eta tritikalea ere etxaldeko lurretan ekoizten dituzte. «Ez gara produktibistak; orduan, ez dugu zaldalerik erosten esne gehiago egiteko. Dena etxekoarekin egiten dugu ardientzat». Antxuentzat salbu. Luzerna ere kanpoan erosten dute: hogei tona. Behiak pentzetan alharazten dituzte, baina saldoa gutitu dute.

Urde hazkuntzan dute gehien sentitzen prezioen emendatzea, behartuak baitira arto, ogi, turto nahasketa kanpoan erostera. Taldean erosten diete lekuko bazka banatzaileei, erosketa deialdien karietara. Kinto zerri motaren sor-markan direnez, erosi zituak nagusiki tokikoa behar du: Ipar Euskal Herria, eta Biarno eta Landak (Okzitania)—. Aitzineko erosketa kontratuaren bidez, lehengo prezioa bermatua dute 2023ko uztaila arte. «Hortik landa izanen da oraingo prezioetan; emendatze handia izanen da».

Gizentzeko zerrietan, zerrika 112 euroko gastu emendatzea aitzinikusi dute. «Jakinez orain arte, zerria gizendurik, ehun euro irabazten genituela zerrika. Hor, negatiboan sartuko gara, segidan». Hortik zerrikia karioago saltzea eta elkartasun kutxa.

Prezioen goititzea ikusirik, laborari batzuk berriz hasi dira etxeko zuhain edo bihia ekoizten. Bizkitartean, horretarako ongailua erosten dutenez, hor ere prezio emendatzea pairatu behar dute.

Landaian ez dute ongailu anitzik erabiltzen alorretan. Den guti horretan sentituko dute, «hirukoiztu baitira ongailu batzuk». Horri gehi traktoreetako erregaiaren prezio goititzea. Zailtasun handiagoak dituzketen beste etxalde batzuk ditu gogoan Barberarenak: «Guk ukanen ditugu kalteak, baina mendian direnek izugarriko kalteak izanen dituzte, dena erosten baitute». Mendialdeko patarretan nekez ekoitz baitezakete zaldale handirik.

Barberarenak kalkulatu du zenbateko gastu handitzea izanen duten Landaian. «Kargu zuzenak %30-40 emendatuko dira. Landaian 24.000 euro kargu zuzen ditugu, eta 7.000 euro gehiago izanen dira guti gorabehera; bereziki, zerealetan». Horri gehitu zaio udaberri honetako idortea. Laborari gehienek belarrak aski goiz hasi zituzten, bizpahiru motzaldiren egiteko menturan soroetan. «Jada, belar guti egin genuen, ongailu arras guti erabili dugulako, baina hor soroarentzat aski arranguratuak gara», aitortu du. Jakin gabe erein artoak nola jinen diren.

Konpentsaziotik kanpo?

Orain, erresilientzia planerako Frantziako Gobernuak jarri arauengatik, laguntzetarik kanpo utziak dira Landaian. «Gu Afogen gara, zeren eta horretan ere autonomian izateko hautua egin dugu: gure kontuak guhaurek kudeatzea». Alta, Afog ezagutua da, eta ehunka etxalde kide ditu kontularitzan. «Kontuak Afogekin egiteak usaian, zergentzat, MSArentzat balio du; orduan, zerendako holako diru laguntzarentzat ez du balio?».

Landaiaren gisako etxaldearentzat mila euroko laguntza litzateke. ELB laborari sindikatuak eta EHLGk bide bat jorratuko dute bazter utziak diren etxaldeek ere eskura dezaten. Kaiet Barberarenarentzat ere ongi etorria litzateke: «Hartuko dugu; beti den hori da. Ez da aterabide iraunkorra, baina aurten lagunduko gaitu».

2022ko ekaineko Soziometroa, Jaurlaritzaren 77. inkesta, arazo ekonomikoen kezkak gora egin du EAEn eta 2014az geroztik izandako puntu altuenean da. EAEko gizartearen ardura nagusia lan merkatuak izaten jarraitzen du: % 55ek aipatzen dute arazo nagusitzat.

Hala, ELA, LAB eta ESK sindikatuek bertan behera utzi dituzte ekainaren 27rako eta 28rako, eta uztailaren 1erako deituta zituzten grebak, eta datorren asteazkenerako batzarra deitu dute, aurrera begirako urratsak adosteko.

Euskadik 1089 milioi euro lortu ditu orain arte Europako funtsetatik. Ekonomia eta Ogasun sailburuak adierazi du 2022ko bigarren seihilekoa funtsezkoa izango dela Europako funtsak ezartzeko.

Sakanako Autobidean, Iruñetik Endarlatsarainoko N-121-A errepidean, Ebroko autobidean, Etxegaratetik Altsasurainoko A-1 autobidearen zatian eta Irurtzun eta Leitza arteko A-15 autobidean, kamioiei bidesari bat ezarriko zaie. Oraindik ez dago argi zehazki noiz sartuko den indarrean neurria, baina, atzo parlamentuan onartutako legearen arabera, Nafarroako Gobernuak 2024a baino lehen onartu beharko du. PSNk, Geroa Baik, EH Bilduk, Ahal Dugu-k eta Ezkerrak bozkatu zuten lege proiektuaren alde, eta Navarra Suma bakarrik geratu zen, ezezkoa emanda. Ordainsaria ezartzen denean, urtean 45 milioi euro bildu nahi dira, eta asmoa da hori sozietate publiko berri batek kudeatzea.

Aspalditik datorren arazo bati emandako konponbidea izan da kamioiei bidesariak ezartzea. Gobernuak iragan legealditik azpimarratu du gero eta handiagoa dela lurraldeko errepide sarearen defizita; hau da, azken bi hamarkadatan handituz joan da mantentze egoki baterako beharko lukeen diru kopuruaren eta egiazki baliatu denaren arteko aldea. Kalkuluen arabera, urtean gutxienez 70 milioi euro behar dira urtero 3.821 kilometroko errepide sarearen mantentze lanak finantzatzeko. Alta, azken hamar urteetan batez beste urtean 28 milioi euro inbertitu dira zeregin horretan; erdia baino gutxiago, alegia.

Egin gabeko inbertsioak

UPNren garaian landutako aurreko errepide planak aurreikusten zuen 2010etik 2018ra bitartean 1.300 milioi euroren inbertsioak egin beharko liratekeela azpiegiturak berritzeko eta bideak baldintza egokietan izateko. Alta, egiazki, asmoak haizeak eraman ditu, eta balizko aurrekontu horren %92 ez da erabili.

Horrek ez du esan nahi errepideetan gutxi gastatzen duela Nafarroak. Urtez urte errepideen kalitatea okertzen ari bada ere, egiazki, Nafarroak urtero beste 75 milioi euro jartzen ditu Pirinioetako eta Bideko autobideetako kanonak ordaintzeko. Izan ere, UPNren garaian egindako bi azpiegitura horiek ezkutuko ordainsari bidez finantzatu ziren, Sistema horren bidez, autobide horietako ibilgailu kopuruaren araberako kanon bat ordaintzen zaie urtero enpresa kudeatzaileei, ustez eraikuntza kostua eta mantentze lanak finantzatzeko. Atzo bertan Navarra Sumari leporatu ziotenez, bi autobideak «lau bider» ordaintzen ari dira zergadunak.

Errepide mapako beste bi autopista nagusiak —Iruñea eta Tutera arteko AP-15 eta Tuteratik Corteserako AP-68 ibilgailu guztientzako bidesariekin finantzatzen dira.

Egoera horretan guztian arduraren parte bat UPNk izan badu ere, atzo neurriaren aurka azaldu zen Navarra Suma. Javier Garcia parlamentariaren arabera, «garraiolariek ordainduko dute gobernuaren eraginkortasunik eza». Haren irudiko, errepideen inbertsio falta ezin da garraiolarien bizkar jarri, eta gobernuak aukera du aurrekontuetatik diru hori ateratzeko.

PSNk eskatu zion zehaztu zezala zer zerbitzu publikotatik murriztuko lukeen finantzaketa errepideetako behar hori asetzeko. Jorge Agirre sozialistaren arabera, eztabaida horretan gakoa ez da nola finantzatu nahi diren errepideak baizik «nolako errepideak» izan nahi diren. Hala, gobernuak 2028rako IV. errepide plana aurkeztu du aurten, eta 1.400 milioi euroren inbertsioak aurreikusten dira. «Funtsezko azpiegiturak dira errepideak lurralde eta gizarte kohesiorako».

Duela aste batzuk, Geroa Baik ez zuen egitasmoa babestu, eta «xantaia egitea» aurpegiratu zion PSNri, bidesarien legea onartu ezean Geroa Baik bultzatutako Etxebizitza legearena ez zela onartuko galdegin ziolako. Haatik, gerora akordioa lortu zuten. Pablo Azkonaren irudiko, euren taldeak egindako aldaketekin «hobetu» egin da proposamena.

Metro Bilbaoko makinistek lanuzte berriak egingo dituzte ostiral honetan, puntako orduetan. Lehen egunean % 90 inguruko jarraipena jaizan zuten lanuzteek, Semaf sindikatuaren arabera.

Gasolinak eta gasolioak marka berriak hautsi dituzte, eta bi euroen gainetik finkatu dira. Gasolina litroaren prezioak % 1,13 egin du gora azken zazpi egunetan. Dieselaren kasuan, litroaren salneurriak % 3,64 gora egin du azken astean.

SEPI, SAPA eta Amberrek Indraren kontrola hartu dute, 4 independente kargugabetu eta Aperribay kontseilari izendatuta. Jokin Aperribay gipuzkoarrak, Realeko presidenteak, bozen % 53,1 jaso ditu kontseilari izateko, nahiz eta kontrako txosten bat izan.