Ikusirik nola prezioak garestitu eta garestitu ari diren iazko udaberriaren amaieratik eta udaren hasieratik —1980ko hamarkadatik ez zen hainbeste handitu inflazioa—, Europako banku zentralek eta AEBetako Erreserba Federalak asteak daramatzate inflazioaren kontra borrokan. Hainbat herrialdetan, herritarrak poltsikoan bertan nabaritzen ari dira finantza kolpe hori.
Dena dela, prezioak mundu osoan goraka badoaz ere, herrialde jakin batean enpresak irtenbide bila dabiltza —oraingoz behintzat— inflazioaldiak ez diezaien eragin produktuei eta, ondorioz, prezioei: Japonian, hain justu.
Asiako ekonomiarik oparoenetan bigarrena da Japoniakoa, eta munduko hirugarrena. Inflazioak apal iraun du han dozenaka urtez: dirua malgutzeko neurri sendoak hartu dituzte, suspergarri ekonomiko askotarikoak ezarri, eta energia eta lehengaiak ez garestitzeko estrategiak baliatu. Egia da osasun krisiaren ondorioz mundu osoan kostuak igo izanak nabarmen eragin diela handizkako prezioei, baina, dena dela, garestitze horrek kontsumoari ez eragitea lortu du Japoniak.
Yusuhiro Ueda ekonomialaria burtsa aditua da, eta BERRIAri azaldu dio 1990eko lehen urteetan hasi zirela eragozten produktuen garestitzeak zuzenean kontsumitzaileei eragitea: etxebizitzen burbuila lehertu zenean. «Japoniako enpresek, gaur egun, kapital erreserba handiak pilatzeko aprobetxatzen dituzte etekinak, eta, garai ezegonkor laburren bat etortzen bada, ahaleginak egiten dituzte prezioak igotzen lehenak ez izateko, merkatu kuota galtzeko beldurrez». Uedaren arabera, Japonian goranzko presioa ez da AEBetan bezain gogorra. AEBek, hain zuzen, %8,8ko inflazioa izan zuten martxoan, 1982az geroztik handiena. Eurogunean ere %7,5eraino igo zen, Eurostat sortu zenetik erregistratu den handiena.
«Japoniari ere eragiten dio, noski, energiaren eta lehengaien garestitze globalak. Baina enpresa askori iruditzen zaie unean unekoak direla halako goraldiak, eta nahiago dute mozkinak apaldu, kontsumitzaileak uxatu baino», ziurtatu du Uedak.
Umaibo eta joera aldaketa
Japoniak laguntza ugari ematen dizkie enpresei —petrolio konpainiei, esaterako— prezioek goregi egin ez dezaten. Hala eta guztiz ere, Europan pandemian nabaritzen hasi den fenomeno batean liderrak dira japoniarrak: inflazio kamuflatu delakoan. Hainbat enpresak askotariko estrategiak erabiltzen dituzte produktu batzuk lehengo prezioan saltzeko produktuaren tamaina pixkanaka-pixkanaka murriztuz; horrela, modua dute lehengaien kostu gero eta handiagoak konpentsatzeko. Maiz kontsumitzen diren jakien ontziei eragiten die batik bat praktika horrek, produktu izoztuei eta ramen izenekoei —istanteko fideoak—, besteak beste. Gero eta anoa txikiagoetan saltzen dituzte: adibidez, patata frijituen poltsetan 5-10 gramo patata gutxiago sartzen dituzte orain, baina lehengo prezio berean.
Halako neurriak gorabehera, urtarrilean gertatu zen Japoniako garestitzearen erakusgarririk argienetako bat: Umaibo, arto harrotuz egindako barra ezaguna —barra gozo-gozoa, hitzez hitz—, sortu zenetik lehen aldiz garestitu zen, 1979tik alegia. Beraz, produktu hori merkaturatzen duen Yaokin enpresa 12 yenean saltzen hasi zen barra bakoitza (0,088 euro), ordura arte bezala 10 yenean saldu beharrean (0,072 euro).
Enpresak zenbait arrazoi eman ditu: besteak beste, garestitu egin direla AEBetako artoa, landare olioak, paketatzeko materialak eta bidalketa gastuak. Egiaz, 2007an ere igo zituen prezioak Yaokinek, ezkutuan, arto barra bakoitzari gramo bat kendu baitzion kostuei apal eusteko; baina oraingo honetan garestitu ditu lehen aldiz kontsumitzaileentzako prezioak, berrogei urte pasatxoan aurrenekoz.
Hortaz, enpresek kapital erreserbak handitu arren, eta gobernuak neurri ekonomikoak ezarri eta gasolina banatzaileei laguntzak eman arren, Umaibo garestitu izanak agerian utzi du Japoniako enpresek ezin dietela jada aurre egin mundu osoko merkatuaren tentsioei. Japoniarrek inoiz ez bezalako inflazioaldi bat izango dute orain, nahiz eta ez izan AEBetan eta Europan bezain larria.
Japoniako Bankuko gobernadoreak, Haruhiko Kurodak, duela aste batzuk ohartarazi zuen prezioak behin-behinean garestituko zirela, baina ziurtatu zuen —batez ere Ukrainako gerrak eragindako «ziurgabetasun ikaragarria» gorabehera— inflazioaren aldagai batzuk hobera egiten ari direla, eta Japoniako ekonomia eta merkatua bere onera etorriko diren seinale dela hori.
Datuek industrian duten garrantzia asko nabarmentzen den garai batean, arraroa da kalkulu hori ez egin izana; aldiz, Heganek baditu fakturazio osoarenak. Iaz, klusterreko enpresek 1.867 milioi euro fakturatu zituzten, 2020an baino %0,3 gutxiago. Ikerketan inbertiturikoa, berriz, %6,3 handitu zen, 102 milioi eurotik 117ra igarota. Langile kopurua ere handitu zen, %3,1, eta, ondorioz, gaur egun 14.186 langilek dihardute sektorean —konpainien mundu guztiko plantetan—. Negozioaren entresaka egiten jarrita, fakturazioaren %46,4 motorren sektoretik iritsi zen, eta %44,6 azpiegitura eta fuselajetik. Atzo egin zuen urteroko batzar nagusia, eta haren karietara eman zituzten datuok.
Iazkoa susperraldi urtea izan zen industriaren sektore askotan; aeronautikan, berriz, «trantsizio» urtea izan zen. Villatek azaldu du arrazoia: «Nazioartean esaten zen 2023 eta 2025 artean itzuliko ginela aurrekora, eta iragarpen horiek indarrean daude. Hegaldi komertzialen aurtengo joan-etorria 2019koa baino %20 apalagoa da; iaz, baina, %60 txikiagoa izan zen. Aeronautikan, joera aldaketek urte batzuk behar izaten dituzte; beti goaz atzetik». Hala ere, bide onean doazela azaldu du Alzolak, iaz «pixkanaka baina etengabe» egin baitzuen hobera sektoreak, eta aurten berdin mantentzea espero du: «Iaz baino hobea izango dela uste dugu, baina normaltasuna ez da iritsiko 2024ra arte».
Airbus eta Boeing hegazkin ekoizleak dira Heganen bezerorik handienak; haien aurreikuspenak pixka bat hobetu izanak baikortasuna zabaldu du, eta baliteke hegaldi komertzialen susperraldia bizkortzea. Izan ere, Alzolak azaldu du hegaldi mota guztiek ez dutela bilakaera bera izan: «Korridore bakarreko hegazkinen ekoizpena bizkorrago hazten ari da; bidaia motzagoak egiten dituztenak dira. Bi korridorekoei, berriz, kontinente arteko hegaldiak-eta egiten dituztenei, gehiago kostatuko zaie aurrekoetara itzultzea».
Baikortasuna hedatzen duen beste argudio bat da Heganeko enpresak ondo kokatuta daudela Europako egitasmo handietan, zibiletan zein militarretan. Heganen arabera, Skyteam nazioarteko aliantzan pisurik handiena duten klusterretan bigarrena dira. Era berean, nabarmendu du «kapilaritatea» dagoela elkarteko enpresen artean eta, ondorioz, fakturazioa hornidura kateko maila guztietara hedatzen dela.
Buru berria, Seneretik
Heganek atzo BECen eginiko bilera orokorra Carlos Alzolak presidente moduan zuzendu zuen azkenekoa izan zen. Alzola ITP Aeroko zuzendari nagusia da, eta Jose Julian Etxebarria Senerreko kontseilari delegatuari eman dio lekukoa. Klusterrean 48 enpresa eta sei zentro teknologiko daude, eta bozketa bidez aukeratu dute Etxebarria. Enpresa horietako lau Tier 1 dira, hots, lehen mailako hornitzaileak. Besteak beste, Aernnova, Aciturri, Sener edo ITP Aero dira klusterreko kide.
ELA, LAB eta ESK sindikatuek atzo goizean langileekin egindako batzar batean adostu zuten mobilizazioei ekitea: ekainaren 27tik uztailaren 1era izango da lanuztea. «Langileek argi adierazi digute ez dutela bat egiten zuzendaritzaren proposamenarekin. Zeharkatu ezin diren marra gorriak daudela ulertzen dugu, eta horregatik erabaki da mobilizazioak hastea», adierazi dio BERRIAri Igor Gebara langile batzordeko presidenteak (ELA).
Hiru sindikatuek batzar orokorrera deitu nahi zuten, langile guztiei negoziazioen berri emateko eta aurrera begirako urratsak zehazteko. Enpresako langileen artean 2.500 sinadura ere bildu zituzten horretarako —produkzioko langileen %80k babestu zuten proposamena—. Baina UGTk, CCOOk, Ekintzak eta PIMek atzera bota zuten proposamena, eta, horren ordez, batzar ireki bat antolatu zuten. Buesa Arena pabiloiaren alboan egin zuten bilera hori, eta zuzendaritzaren azken proposamenaren berri eman zieten bertaratu zirenei.
Asteartean bildu ziren azkenekoz bi aldeak. Zuzendaritzaren proposamenak jasotzen du, besteak beste, lan egutegian malgutasun handiagoa ezartzea, ibilgailu eskarien arabera egokitzeko ekoizpena. Hala, seigarren lanegun bat gehituko litzateke gaueko txandan ari direnentzat: hau da, igandetik ostegunera jardungo lukete, baina tarteka ostiral gauean ere lan egiteko aukerarekin, enpresak hala erabakiko balu.
ELA, LAB, eta ESK-ren arabera, ordea, zeharkatu ezin diren «marra gorri jada beltzak» dira horiek. «Ez dugu igande gauetan lan egin nahi, eta langileek argi eta garbi esan digute hori. Nahikoa malgutasun badugu orain ere ekoizpen beharrei erantzuteko. Gainera, orain ere ostegunetan oraindik ez dugu jakiten larunbatean lan egingo dugun edo ez».
Gebarak salatu du, gainera, malgutasuna ez dagoela iragarritako inbertsioekin lotuta. «Enpresak orain nahi du malgutasuna eta ez etorkizunean 180.000 furgoneta egiteko». Eta gogorarazi du lan hitzarmena adosteak ez duela inbertsioa bermatuko. «Bi aldiz azpimarratu du hori [Emilio] Titos jaunak. Mercedesen gastu osoaren %6 baino ez da langileen soldatei dagokiena. Beraz, 120.000 milioi euroko inbertsio bat ez dago guk igandeetan lan egitearen edo laguntza sozialak jasotzearen menpe. Langileei xantaia egitea da hori».
Hiru sindikatuek «marra gorri» gisa dituzte honako hauek ere: erosteko ahalmenari eustea, txandakako kontratua hobetzea, langile finkoen eta berrien soldatetan desberdintasunik ez egitea, mugikortasuna adostu eta hitzarmenean jasotzea, eta asteburuan lan egiten dutenen baldintzak arautzea.
UGTk eta CCOOk ere greba
Gebarak iragarri duenez, greba antolatzeko proposamena UGT eta CCOO sindikatuei helaraziko diete, protesta elkarrekin antolatzeko. Uste dute mobilizazioak elkarrekin egiteko gutxieneko batzuk adostea posible dela.
Bi sindikatu horiek, hain zuzen ere, bi orduko lanuztea eta elkarretaratzea egin zuten atzo, enpresaren atarian. Eta hantxe jakinarazi zuten ekainaren 22rako eta 29rako grebara deituko dutela haiek ere. Aurrez iragarria zuten ekainean eta uztailean bost greba egunetara deituko zutela, baina ez zuten esan zehazki noiz. Hain zuzen, aurrerago esango dute uztailean zein hiru greba egun izango diren, Iñaki Andres UGTko ordezkariak BERRIAri azaldu dionez.
Ostiralean bilduko dira berriz bi aldeak, eta, Andresen hitzetan, bilera «erabakigarria» izango da. «Bi bilera izan ditugu aste honetan, eta ez da aurrerapausorik egon; aitzitik, atzera egin dugu», gaitzetsi du Andresek. Izan ere, malgutasuna onartzeko prest dago UGT, baina uste du «arautu» egin behar dela. «Mugatu beharko litzateke, edota hiru hilean behin egutegi bat antolatu jakiteko noiz egingo dugun lan eta noiz ez». Horrez gainera, soldatak KPIaren arabera eguneratzea ere nahi du. «Enpresa ildo horretatik badoa, hitz egiteko prest egongo gara, bestela konfrontazio eredu batera joango gara».
