Galanen hitzek helburu garbi bat dute, Espainiako Gobernuak konpainia elektrikoei ezarri nahi dien zerga berria auzitan jartzea, eta nabarmendu du elektrikoen eta erregai fosilen kasua «ez dela berbera». Izan ere, Espainian lorturiko irabaziek %26 egin dute behera. Iberdrolak azaldu duenez, «aurrez zehazturiko tarifek» eragotzi dute energiaren prezioaren garestitzea bere osotasunean eramatea fakturetara. Espainiako Gobernuak zerga berezi bat onartu zuen energia enpresentzat eta bankuentzat duela bi aste. Energiaren garestitzeak eragindako ezohiko irabaziak zorpetzea da haren helburua.
Baina Iberdrola mundu osoan lan egiten duen enpresa bat da, eta negozio emaitza orokorrak oso onak izan dira. 2.075 milioi euro irabazi ditu, konpainiaren arabera, AEBetako, Erresuma Batuko eta Brasilgo negozioei esker. Bigarren seihilekorako aurreikuspenak ere onak dira, eta kopuru horiek errepikatzea espero du, 4.000 eta 4.200 milioi euro arteko irabaziekin.
Eta horietatik zenbat irabazi zituen Espainian? 953 milioi euro, mozkin guztien %45. Egia da iazko seihilekoan irabazitako 1.113 milioi euroak baino kopuru apalagoa dela, baina datu horiei entresaka egin behar zaie. Izan ere, Espainiako jaitsiera distribuzio sareen arloan izandako beherakadak eragin du: 414 milioitik 249 irabaztera igaro da. Bezeroak eta elektrizitate ekoizpen arloari erreparatuz gero, berriz, aurtengo sei hilekoan iazkoan baino gehiago irabazi du: 704 milioi euro guztira, iaz baino bost milioi gehiago.
Hornikuntza handia
Datu onei esker, %6,4 irabazi gehiago banatu ditu akziodunen artean —0,449 euro akzioko—. Konpainiak 24.430 milioi euroren diru sarrerak izan zituen, iaz baino 5.578 gehiago, eta 14.500 erabili zituen hornikuntzarako. Azken arlo horretan ere jauzi handia egin du, iazko lehen seihilekoan 10.246 milioi euro jarri baitzituen hornikuntzarako.
Konpainiaren arabera, 25.000 milioi euroko likidezia du, eta 41.000 milioi euro zor ditu eskaturiko maileguengatik. Horietatik %75ek interes tipo finkoa dute. Zergei dagokienez, Iberdrolak 7.836 milioi euro ordaindu ditu 30 herrialdetan, eta horietatik 3.469 milioi Hego Euskal Herriko eta Espainiako ogasunek jaso dituzte.
Inbertsioen arloan, konpainiak 4.741 milioi euroren inbertsioak egin ditu lehen seihilekoan, eta %90 energia berriztagarrietarako eta sareen modernizaziorako jarri ditu. Iberdrola, halaber, lasai dago Ukrainako gerrarekin, zehaztu duenez, Iberdrolak ez duelako ez gasik, ez petroliorik inportatzen Errusiatik. Galanek, halaber, nabarmendu du petrolio eta gas konpainiak direla krisi honekin gehien aberasten ari direnak. «Europan kontsumitzen den energiaren %75 petrolio eta gasaren bitartez lortzen da. %25 baino ez da argindarra, eta, gainera, gasa erabiltzen da argindar horren zati bat ekoizteko».
Sektoreak ere badu zerikusia lan istripuen kopuruan: gehienak zerbitzuetan atzeman ditu Osalanek (8.818); ondoren, industrian (5.442), eraikuntzan (2.129), eta nekazaritzan, abeltzaintzan eta arrantzan (300).
Proportzioan, ordea, datuek beste joera bat erakusten dute. Mila langileko gaixo agiri gehienak eraikuntzan eman dira (37). Nekazaritza, abeltzaintza eta arrantza (33,04) eta industria (33,01) ere hurbil ibili dira; zerbitzuetan, berriz, mila langileko 12,3.
Gainera, urteko lehen seihilekoan 806 gaixo agiri eman dira laneko gaixotasunengatik, iaz baino %3,2 gehiago.
Hildakoei dagokienez, 45 dira Euskal Herrian lanean ari zirela bizitza galdu duten beharginak, betiere LAB sindikatuak egiten duen zenbaketaren arabera.
«Potentzial handia dago, 2022an Europari gehiago saltzeko lain, eta horrek energia osagarria ekarriko lioke Europako merkatuari, 100 TWh inguru». Hala adierazi zuten joan den hilean, bat eginik, Kadri Simon Europako Energia komisarioak eta Norvegiako haren homologo Terje Aasland-ek. Norvegiak jadanik %8 handitu du kontinente zaharrera (Erresuma Batua barne) esportatzen duen gasa; hortaz, aurten, 122.000 milioi metro kubiko salduko dizkio. «Enpresak ahalik eta gehien ekoizten ari dira», esan zuen Aaslandek.
Halaxe ari da Norvegiako erraldoia, Equinor enpresa, zeinaren akzioen %67 baititu gobernuak: Equinorrek bere ekoizpena handitzea baimendu du, gutxienez 1.400 milioi metro kubiko gehiago, bere bi esparru nagusitan: Oseberg eta Heidrun.
«Nabarmentzekoa da Norvegiaren ahalegina, baina ezin luke inondik ere ordezkatu Errusiatik ekarritako gasa, Putinek iturria itxiko balu… Dena den, oso garrantzitsua da Europako zenbait herrialde kalteberentzat», dio Martin Jirusekek, Txekiako Masary Unibertsitateko irakasle eta Energian espezializatuak. Jirusek batez ere herrialde baltikoez eta Poloniaz ari da, datorren udazkenetik aurrera Danimarka zeharkatzen duen gas hodi baten bidez lotuko baitira Norvegiarekin. Lau herrialde horiexek izan dute jarrerarik etsaiena Errusiarekin, hark Ukraina inbaditu eta gero: areago, Europako zigorrak indarrean sartu baino lehen utzi diote erregai fosilak Errusiari erosteari.
Guztira, Europako Batasunaren gas eskariaren %20 bete zuen Norvegiak 2021ean, eta, adituen kalkuluen arabera, %25 ere beteko du 2022. urtea amaitzerako. «Aurrerantzean, litekeena da ehuneko hori are handiagoa izatea, Europa bere kontsumoa murrizteko gai bada, Europako Batzordeak nahi duen moduan. Hala ere, ikusteko dago posible izango ote den», erantsi du Jirusekek.
Gas naturalaren sektoreak hazteko gaitasun mugatua du Norvegian, arrazoi logistikoengatik zein politikoengatik. «Gas hobi berriak herrialdearen iparraldean daude, eta, gaur egungo azpiegituren bidez, ezin da gas gehiagorik garraiatu hegoaldeko gas hodietara, Europarekin lotzen gaituzten horietara», azaldu du Jakub M. Godzimirski-k, Norve- giako Nazioarteko Arazoetarako Institutuko Energia adituak. «Gainera, bada beste oztopo politiko posible bat ere: alderdi batzuk, berdeak batik bat, gehiago zulatzearen kontra daude», erantsi du.
Norvegia, aitzindaria
Alderdi askotatik, Norvegia ezohiko erraldoi energetiko bat da. Batetik, munduko gas esportatzaileetan laugarrena da, eta petrolio esportatzaileetan zazpigarrena. Baina, aldi berean, petroliotik eratorriak ez ditu diruz laguntzen bere herritarrentzat. Libian eta Iranen, adibidez, gerta daiteke litro bat gasolina litro bat ur baino gutxiago kostatzea; Norvegiako gidariek, berriz, Europan denik eta garestien ordaintzen dute gasolina: 2,53 euro litroa. Horren erdia baino gehiago zenbait zergari dagokio. Europako gobernu askok —Espainiakoak eta Frantziakoak, besteak beste— hala eginagatik, Norvegiak berriki ez die inolako deskonturik ezarri tasei inflazioa mugatzearren.
«Agintariek politika izugarri anbiziotsu bat abiarazi dute auto elektrikoak sustatzeko, eta gasolinaren kostuak ez du inolaz ere sustatzen gasolina autoak erostea», nabarmendu du Godzimirskik. Esaterako, ez dago auto elektrikoak erostearen gaineko zergarik, auto ilararik sortuz gero bide lasterretik ibiltzeko aukera dute, eta ez dute ordaindu beharrik kalean aparkatzeagatik, edo oso gutxi ordaintzen dute. Oso neurri arrakastatsuak izan dira, salduriko auto guztien %80 baino gehiago auto elektrikoak izateraino. Dagoeneko, auto horiek osatzen dute Norvegiako automobil parkearen erdia, sekula ez bezalako mugarria mundu osoan.
Trantsizio berdeari buruzko adostasun politikoa alde batera utzita, lorpen hori ezinezkoa litzateke erosahalmena handia ez balitz, zeina gasetik eta petroliotik eratorritako diru sarreren ondorio baita. Legez, gobernuak baliabide horien ehuneko mugatu bat baino ezin du erabili: automatikoki funts subiranora doaz, eta funts horrek bermatu behar die aberastasuna norvegiarren hurrengo belaunaldiei, behin petrolioa agortzen denean. Hain zuzen ere, agintariek berriro kalkulatu dituzte aurreikuspenak, erregaien prezio berrien eraginez, eta iragarria dute aurten 64.000 milioi euro sartuko dituztela funts horretan. Norvegiakoa da munduko funts subiranorik handiena, eta nazioarteko merkatuko akzioen %1,3 ditu.
Argindarrarekin, ordea, gasolinarekin ez bezala jokatu du gobernuak: diru laguntzen bidez esku hartu du, prezioen igoera mugatzeko asmoz; argindarraren igoerak manifestazioak egitera bultzatu zuen jendea hegoaldean. Izan ere, neguan, hegoaldeko biztanleek iparraldekoek baino 100 aldiz gehiago ordaindu zuten argia. «Bi arrazoirengatik gertatu zen hori: batetik, Europako gainerako herrialdeetan ere garestitu zelako, eta hegoaldekoen sare elektrikoa gainerako herrialdeetako sarearekin lotua dagoelako; bestetik, urtegietako ur maila ohi baino apalagoa izan zelako», azaldu du Godzimirskik, eta gogora ekarri Norvegian kontsumituriko argindarraren %97 bitarte hidroelektrikoa dela. Eskandinavian ere hasiak dira klima aldaketarekin zerikusia duten aldaketak nabaritzen plubiometria ereduetan.
Urte askoan artisautzaren arloko lanbideek sona eta balioa galdu dutela ematen du, eta, larrialdi egoera dela eta, geroz eta ikasle gutxiagok hartzen dute sektore horren bidea. Eskaera, ordea, beti gora doa, eta errekrutatzeko aukera, aldiz, beheiti. Langile eskasia ikusita, hainbat enpresak batzea erabaki dute, aterabide baten aurkitzeko xedearekin.
Izan ere, Eraikuntzako Federazioaren kide diren enpresa zenbaitek ikasleek ofiziale lanbideekiko duten ikuspuntua aldatzeko apustua egin dute. Xan Kurutxarri Zurlan enpresako zurginetariko bat da, eta proiektu horretan buru-belarri sartu da. Beste kideekin batera, kolegioz kolegio ibili da, bere lanbideaz eta ematen dituen posibilitateez hitz egiteko. Haren irudiko, «ofiziale eskasia aspaldi hasi da, kolegioko ikasle gehienak formakuntza orokorretara bideratzen direlako, CAP eta eskuzko lanetara bideratu ordez». Haien desmartxa arazo horretatik abiatu dela dio.
Fama txarra hautsi
Alde batetik, lanbidearen fama txarra hautsi beharrekoa dela uste du: «Anitz bortxatu beharra, lanjera, eta euripean lan egitea, hotzean». Alta, lanbidea anitz aldatu dela azpimarratu du, eta anitz aldatzen jarraituko duela ere; orduan, alde onak erakusten saiatzen dira.
Besteak beste, «gaur egun numerikoa arrunt sartua da, asteburuetan ez da lanik egiten, eta astean zehar 17:00etan bukatzen da». Bestalde, ikasleei azaldu nahi diete «ez dela nota txarrak dituztenentzako egina», bide profesionalek lanbide batera ekartzen dutela. Ikastetxez ikastetxe, emakumearen gaia ere aipatzen dute. «Jendartearen inkontzientean sartua da ofiziale lanetan ari daitezkeenak gizonak direla»; alta, kontuan hartuz emakumeek langile posibleen erdia osatzen dutela, konponbideen erdiari hesten direla estimatu daiteke. Erraterako, ofizialeen sektorea emakumeei gehiago irekiz gero, kontratatu ditzaketen pertsonen panela bikoiztu liteke.
Emakume artisauak
Hala ere, egoera anitz aldatu da azken urteetan, eta geroz eta emakume gehiago ikusten dira halako lanbideetan beren lekua hartzen. Cecilia Rodriguez horietako bat da, eta bere kontu lan egiten du Habitat Eco Action kooperatiban. Eraikuntzaren sektorean emakume izatearen eskarmentua jasoa duela, harentzat «zailagoa» izan da enpresan lan egiten zuelarik, jendearentzat sorpresa izaten zelako batez ere. Dioenez, gehienbat sentitu duena da bere jakintza «gizonak baino gehiago probatzearen beharra», baina, pauso hori iragan eta gero, «harriturik egoten ziren eta dena biziki ongi pasatzen zen». Gaur egun, harena doazenek «badakite nor duten parean», eta haren aldeko hautaketa egiten dute. Hala ere, Rodriguezek argi du emakumearen lekua «sortu berria» dela ofiziale lanetan. Haren kooperatiban aritzen den beste langile emakume bat maiasturua da. «Maiasturuntzan emakume geroz eta gehiago ikusten dira, baina zurgintzan oraindik biziki gutxi daude».
Kolegioetan egotearen dinamikari dagokionez, Rodriguezi desmartxa «biziki interesgarria» iruditzen zaio: «Kolegio garaian gustatuko zitzaidan eraikuntza enpresa bateko langile bat etorri izan bazen haren lanbidea azaltzera». Haien eskolako irakasleetako bat ez, kanpoko norbait baizik, zehaztu du. Espero du etorkizunera begira «gero eta emakume gehiago» lanbidean sartuko direla, eta azaldu du gai horri heldutako mezu anitz jaso dituela dauden aukerak ezagutu nahi dituzten neska gazteengandik.
Gainera, azken urteetan garatu den ekoeraikuntzak prozesu hori laguntzen duela uste du. Aipatu duenez, «pentsatzen ahal da naturalagoa izanen dela emakumearen rola berraztertzea lanbidearen rola bera zalantzan jartzen den gune batean».