Ezohiko bilera da Europar Kontseiluarena, eta horrelakoetan ohikoena izaten da bilera goizaldeko ordu txikietara arte luzatzea. Halakorik gertatuko dela ziurtatzerik ez dago, baina akordioa lortzea neketsua izango dela erakusten dute orain arteko adierazpen publikoek.
Europako Batzordeak zabaldu zuen jokoa joan den asteazkenean, bere proposamena plazaratu zuenean. Hasieran estatu kide guztiak derrigortu nahi zituen gas kontsumoa %15 murriztera, baina ikusi zuen proposamen horrek ezingo zuela aurrera egin, Errusiako gasaren mendekotasunik txikiena duten estatu kideak ez zeudela prest sakrifiziorik egiteko, beren hornidura bermatuta dagoelako.
Beste aldean, Alemania. Planaren alde mintzatu da, eta gogorarazi du Errusiako gasaren kuota %55etik %26ra murriztu ahal izan duela azken hilabeteetan.
Akordioa lortu nahian, Ursula von der Leyen Europako Batzordeko presidenteak eskaini zuen borondatezkoa izatea %15eko murrizketa, eta soilik derrigorrezkoa izatea baldin eta EB osorako alerta maila erabakiz gero.
Proposamen horren aurka ozen mintzatzen lehena Espainia izan zen, EB osoan Errusiako gasaren mendekotasun txikienetakoa duen estatua. Iaz inportatutako gasaren %8,7 iritsi zen handik; aurten %8ra jaitsi da kuota hori, baina azken asteetan berriro gora egin du —%12 maiatzean—, biltegiak betetze aldera Errusiako hainbat gasontzi iritsi baitira Bilboko portura. Espainiaren hornitzaile nagusiak Aljeria (%42,8, iaz), AEBak (%42,8) eta Nigeria dira (%11,5).
Madrilek argudiatu du bere kontsumoa gutxitzeak ezer gutxi lagunduko diola Alemaniari, hara gas asko bidaltzeko azpiegiturarik ez dagoelako, eta bere industriari kalte handia egingo liokeelako; hark kontsumitzen duen gasaren erdia eta laurdena bana dute energia sektoreak eta etxeetako kontsumoak.
Gaur egun, Euskal Herria zeharkatzen duten bi gasbide txiki dira Iberiar penintsularen eta kontinentearen gainerako herrialdeen arteko lotura bakarrak: Euskadour, eta Zuberoa eta Nafarroa zeharkatzen dituena. Pirinioak Katalunian zeharkatuko lituzkeen Midcat gasbidearen proiektua berriro hartu dute, baina urteak beharko dira egiteko.
Proposamen bigunagoa
Espainiaren ezezkoari batu zitzaizkion hegoaldeko beste hainbat —Portugal, Malta, Grezia—, eta Bruselak bere proposamena are gehiago bigundu behar izan du. Azken zirriborroan, kontsumoa apaltzea borondatezkoa da, eta herrialde bakoitzaren ezaugarriak aintzat hartuko dira salbuespenak egiteko. Salbuespen horiei kopuru batzuk ematea izango da gaurko bileraren gakoetako bat. Gasaren kontsumoa %15 murriztu nahi ez dutenei eskatuko diete arazoak izan ditzaketen beste herrialde batzuk hornitzen laguntzeko.
Madrilek argudiatu du jada ari dela horretan, eta azken asteetan jasotzen duen gasaren %20 beste herrialde batzuetara doala, batez ere Portugalera eta Frantziara.
Gainera, derrigorrezkoa izateko bidea zailagoa izango da: bost estatu kidek eskatu beharko dute alerta egoera, eta kideen gehiengoak onartu beharko luke.
Kakaoa, txokolatea, panela eta kafea dira gehien salduriko produktuak. Baina badituzte galletak, marmeladak, teak, eztia, kontserbak, kosmetikako produktuak, poltsak, zapiak, diru zorroak… Bilbon, Areatzako pasealekuaren ondoan, Epaltzaren alargunaren kaleko 6. zenbakian dago Kidenda, bidezko merkataritzaren alorrean Bizkaian aitzindari den proiektua. Kaletik sartuta, denda dago. Lehen handiagoa zen, baina murriztu egin zuten, atzeko biltegia handitzeko. Han egiten dute lan gehien. Hogei urte bete dira ireki zutela. Maria Ferrer, Antonia Linares eta Cristina Gonzalo dira arduradunak. Azken biek azaldu dute zer, zergatik eta zertarako egiten duten.
Zer da bidezko merkataritza?
Bidezko merkataritza 1950eko hamarkadan jaiotako nazioarteko mugimendua dela azaldu du Gonzalok. “Sortu zen herrialdeen arteko bidegabeko merkataritza harremanei alternatiba bat eskaintzeko. Merkataritza eredu neoliberal, kapitalista eta heteropatriarkalak ekoizle txikiengan ditu ondoriorik larrienak. Pobretuta dauden herrialdeak hasi ziren eskatzen laguntzaren ordez beste herrialdeek zituzten merkataritza baldintza berak gura zituztela”. Beraz, eredu ekonomiko aldaketa lortu nahi du bidezko merkataritzak. Ekoizpen katea aldatu gura dute, ekoizlea ekoizten hasten denetik kontsumitzaileak erositakoa kontsumitzen duen arte. “Kate horretan eskubide urraketa asko egoten dira: lan esplotazioa, multinazionalek ingurumen kalte izugarriak egiten dituzte…”. Esan du bidezko merkataritza bideragarria eta errentagarria dela, ohiko merkataritza den legez, baina beste balio batzuk ditu: helburua pertsonak dira. “Horrek esan nahi du ez dugula irabazirik nahi? Negozioak gara, eta errentagarriak izan behar dugu, bizirik irauteko”.
Nola iritsi zen bidezko merkataritza Bizkaira?
Herbehereetan 1960ko hamarkadan hasi ziren bidezko merkataritzarekin. Bizkaira geroago iritsi zen, diktadura zela eta: 1980ko hamarkadan sortu ziren lehen taldeak, parrokietan. 1996an, Kidenda proiektua bultzatu zuten, Bilboko Elizbarrutiko Caritasek eta Misioek; 2006an, Jesusen Lagundiko Alboan fundazioa batu zitzaien. Denda 2002an zabaldu zuten. Horregatik ari dira urteurrena ospatzen. “Caritasen, misioetan eta parrokietan ezinegona zegoen, herrialde pobretuetako errealitatea zela eta: ikusi zuten bidezko merkataritza bide egokia izan zitekeela herrialde horien garapenean laguntzeko, herrialdeotan egiten diren proiektuez harago”, esan du Gonzalok.
Nolakoak izan ziren hastapenak?
Bilboko Bailen kalean zuen Kidendak biltegia. “Bidezko merkataritzako inportatzaileei erositakoa hara eroaten zuten, eta hara joaten ziren parrokietako bidezko merkataritza taldeak, produktu bila. Parrokietan postuak jartzen zituzten, meza irteeran. Hitzaldiak ere egiten zituzten: misiolariak etortzen ziren haien lekukotzak kontatzera”, azaldu du Gonzalok. Ikastetxeetara joaten ere hasi ziren. “Baina ikusi zuten parrokietatik eta eskoletatik kanpo, gizarte osora zabaltzeko leku bat behar genuela, eta hala sortu zuten Kidendako salmenta gunea”.
Zelan egiten da lan Kidendan?
Linaresek azaldu duenez, merkaturatzea, kontzientziazioa eta boluntariotza dira hiru ardatzak. Denda eta salmenta gunea edo biltegia ditu Kidendak. Salmenta gunera joaten dira bidezko merkataritza taldeak haien parrokia, ikastetxe edo azoketara eroateko produktuen bila. 19-25 talde eta 10-15 ikastetxe daude. “Eskoletan konpromisoa dute azoka antolatzeko eta ikasleekin sentsibilizazio lana egiteko”, zehaztu du Gonzalok. Haren egitekoa da dibulgazio lana. Linaresena, biltegia; han prestatzen dituzte eskaerak. Produktuak enpresa inportatzaileei erosten dizkiete. Batzuk aipatu ditu: Ideas, Alternativa, Equimercado, Intermon Ofxam, Equitable, Altromercato… Heltzen direnean, etiketatu egiten dituzte, salgai jartzeko. Enpresek oparitarako ere erosten dizkiete produktuak. Elkartasunaren ekosistematik kanpoko merkatura sartzea kostatu egiten zaie.
Zer harreman dute ekoizleekin?
Bitartekari sarea murriztu egiten da bidezko merkataritzan. Kafeak egiten duen bidea hau da, Gonzaloren esanetan: ekoizleen kooperatibak ekoizten du, bidezko merkataritzako enpresa inportatzaile bati saltzen dio, eta, haien bidez, dendetara etortzen dira. Esan du inportatzaileek eurek baino harreman zuzenagoa dutela ekoizleekin: “Ez diete soilik produktua erosten. Babestu ere egiten dituzte. Laguntza ekonomikoa ere ematen diete, behar badute. Luzerako harremanak lantzen dituzte”. Dena den, Kidendakoek ere badute hartu-emana batzuekin: “Ekuadorko MCCHrekin, esaterako, harreman historikoa dugu, Caritasekin lan egiten dutelako. Askotan etorri dira hona euren errealitatearen berri ematera”. Pandemia sasoian, haiekin komunikatu dira, izurriak zelan eragin dien ezagutzeko. “Ikusi dugu bidezko merkataritzak funtzionatzen duela, bestelako ekoizleekin alderatuz, hobeto eutsi diotelako krisialdiari, sarearen babesari esker”.
Zelan ziurtatzen da bidezko ekoizpena?
Kakoaren ekoizpenean ume esplotazioa hedatuta dagoela esan du Gonzalok. Ghanako kooperatiba baten kasua jarri du adibide modura: “Batzorde bat dute hori gainbegiratzeko, eta kooperatibako ustiategietara joaten dira umerik dagoen ikustera. Baldin badago, zergatik dago? Diru premia dutelako bada, familiari laguntza ekonomikoa ematen zaio”. Kooperatibek eurek bermatu behar dute bidezko ekoizpena, eta ziurtatu.
Kooperatiben lanak zer eragin du komunitatean?
Gonzalok azaldu du produktuen prezioa hitzartu egiten dela. “Ohiko merkatuan, produktu askoren prezioa burtsak jartzen du, eta horrek eragiten du kostatu zaiona baino gutxiago ordaintzea ekoizleari. Bidezko merkataritzan, negoziatzen hasteko gutxieneko prezioa ekoizleari ekoiztea kostatu zaiona da. Burtsan produktuaren prezioa igotzen bada, bidezko merkataritzan ere igo egingo da. Horrez gain, prima edo sari bat ordaintzen zaie, baina hori produktuaren preziotik kanpokoa da”. Kooperatibak erabakitzen du zertarako erabili saria. Ekoizpenean bertan inbertitu dezakete, hobetzen lagunduko dien teknologia erosita, edo baita komunitatean ere. Adibide batzuk ipini ditu: “Batzuek herrira ura ekarri dute, eskola materiala erosi dute, medikua kontratatzeko erabili dute, mugikortasunerako azpiegiturak eraikitzeko edo andreen pentsioak ordaintzeko”.
Zer balio lantzen dira kooperatibetan?
Kooperatibetan, balioen artean, diskriminazioaren aurkako printzipioa dute; besteak beste, generoagatik, arrazagatik edo hiesagatik, Gonzaloren arabera. Afrikako kooperatiba batzuetan esplizituki debekatua dute osasun proba bat eskatzea norbait kontratatzeko. Generoaren gaia lan arloko eskubideei eta ahalduntzeari lotua lantzen dute: erabakitze prozesuetan andreen parte hartzea bultzatzen dute, andreen espazioak sortzen dituzte, prestakuntza eskaintzen dute… “Bidezko merkataritzan beti landu izan dugu kooperatibetara begira. Baina ohartu gara Kidendan aparte utzita izan dugula, eta orain ari gara lantzen”.
Tokiko ekoizleek badute lekurik?
“Hemengo ekoizleek eta herrialde pobretuetakoek arazo bera dute: ez diete dagokiena ordaintzen”, ohartarazi du Linaresek. Horregatik, Bizkaiko ekoizle batzuen produktuak ere badituzte dendan. Zeanuri inguruko ekoizle batzuenak, esaterako: Baskilu. Biozaki da lan mundura sartzen laguntzeko Caritasen Gordexolan duen enpresa bat da; berotegiak dituzte eta Lapikorekin merkaturatzen dituzte euren produktuak: horiek ere saltzen dituzte. Mungialdeko ekoizle batzuen produktuen banaketa ere egiten dute biltegian. “Aspalditik EHNE sindikatuarekin harremana izan dugu, eta ohartu gara herrialde horietako ekoizleek dituzten arazo berak dituztela hemengoek ere. Egia da hemengoek diru laguntzak izan ditzaketela galerak orekatzeko, baina horrek ez du desagerrarazten atzean dagoen bidegabeko merkatua. EHNEren bitartez hasi ginen ekoizleekin harremana sortzen. Hala ere, argi dugu gurea bidezko merkataritza toki bat dela, eta ez dugu lan egiteko modua aldatu nahi: dendaren %90a herrialde pobretuetako produktuek betetzen dute, eta bestea, bertokoek”, azaldu du Gonzalok. Erantzukizunez egindako kontsumoa ere sustatzen dute, eta orain ontziratu gabe edo soltean saltzen ere hasi dira.
Ingurumenean zer ondorio ditu ereduak?
Bidezko merkataritzako produktuek bide luzeak egiten dituzte sarritan. “Egokiena litzateke eredua herrialde guztietan ezartzea. Baina esportazioak beti egon dira eta egongo dira, produktu guztiak ez daudelako toki guztietan. Beti ahalegintzen gara itsasontziz ekartzen, gutxiago kutsatzen duen garraiobidea delako”, esan du Gonzalok. Kontatu du ikerketa bat egin zela Europako erremolatxa azukrearen eta Ameriketako panela azukrearen karbono dioxido isuriak alderatuta. “Lehengaia lantzen denetik kontsumitzaileak erosten duen arteko prozesu osoa kontutan hartuta, Europako erremolatxak karbono dioxido gehiago isurtzen zuen Ameriketako panela azukreak baino. Zergatik? Panelak itsasontziz, erremolatxak ekoiztean gehiago isurtzen duelako”. Izan ere, azpimarratu du isurketak ez direla soilik garraioan egiten, baita ekoizpenean ere.
Zer jendek erosten du Kidendan?
Kidendako erosle gehienak finkoak dira, eta saltokikoek badakite zer erosiko duten, beti gauza berak hartzen dituztelako. Batez ere, adinekoak dira, 70 urte bueltako andreak, eta 40-50 urte arteko jendea. 20 urtekorik ez zaiela joaten esan dute. “Kontsumo arduratsuarekiko eta ekologikoarekiko kontzientzia duen jendea da”, dio Linaresek ohiko erosleengatik. Bezeroen kopurua, gutxi-asko, mantendu egiten zaie, baina nabaritzen dute tokiko merkataritzak bizi duen krisia. “Gertuko dendetan ja ez da erosten”, esan du Gonzalok. Pandemia hasieran sarean saltzen hasi ziren, eta indarra hartu zuen bide horrek, baina moteldu egin da.
Kontsumoak zer bilakaera izan du?
Igo egin da bidezko merkataritzako produktuen kontsumoa, baina saltoki handietan ere saltzen hasi direlako, Gonzaloren arabera. “Multinazionalak ere bidezko merkataritzako produktuak sortzen dituzte; izozki marka handi batek badu bidezko merkataritzako txokolatearekin egindako izozkia, kafe marka ezagun batek ere bai. Bidezko merkataritzako dendak gara salmentetan beherako joera dugunak”, esan du Linaresek. Gonzalok kontatu du mugimenduaren barruaren denden ereduak aldatzeari buruzko gogoeta sortu dela, baina hori eginez gero, haien nortasuna galtzeko arriskua ikusten dute batzuek. “Gertuko ekoizleentzako zigilu bat sortzea ere pentsatzen ari gara mugimenduaren barruan”. Garai berrietara egokitu behar dute.
Hori dela eta, nabarmen egin dute gora urteko lehen seihilekoan lan itunak —eta horiekin batera soldatak— berritzeko borrokek, eta udako oporretatik itzultzean are gehiago heda daitezke gatazkak, bai eta grebak eta lanuzteak ere. «Udaz goza dezagun, irabazi dugu eta», esan die berriki UGTko buru Pepe Alvarezek Espainiako sindikatu horretako afiliatuei, aditzera emanez oporretatik itzultzean bake soziala apurtzeko prest daudela. Nork-eta kontzertazio sozialeko sindikatu otzanetako baten buruak.
Izan ere, sindikatu guztiak deseroso daude inflazio handiko agertoki honetan. Hasi dira zabaltzen han eta hemen soldata igoera txikiak egin behar direlako mezuak, inflazioak ekonomian dituen kalte orokorrak arintzeko; gehienetan patronalak zabaldu ditu halakoak, baina baita gobernuek ere. Ekonomista batzuek bigarren txandako eraginak eragotzi nahi dituzte, soldata igoera apalak eginez. Lansariak KPIaren pare igota inflazioa gehiago handituko dela diote, eta ekonomiak nekez jasan dezakeen gurpil eroa dakarrela horrek.
Horregatik, errenta paktua hitzetik hortzera dabil, udaberrian Pedro Sanchez Espainiako presidenteak plazaratu zuenetik. Kontua da egungo inflazioa ez dela soldaten ondorio, energiaren kostuarena baizik, eta adostasuna dago horretan. Hortaz, errenta paktua soldatak izozteko eufemismo bat izango litzateke, ELA eta LAB sindikatuek argi esplikatu dutenez. Horrekin batera, lan gatazka ugari aktibatu dituzte, «Oraingoan ere ez dezaten langileek ordaindu».
Enpleguaren alde
«Ez da erraza uda betean lanuzteei ekin behar izatea, baina geroa jokoan dugu», azaldu du Asteasuko (Gipuzkoa) Siemens Gamesako langile Mikel Irastorzak. Azken bi asteetan, bi orduko lanuzteak egin dituzte txandaka, sendotzen ari baitira Alemaniako buruzagitzak Siemens Gamesa salgai jarriko duela dioten informazioak. «GET unitatekoak gara gu Asteasun, beharbada salgai jarriko duten horretakoa, eta, ziurgabetasun hori ikusita, lan itunean enplegua bermatzea nahi dugu». Txarrerako edo onerako izan daiteke salmenta, Irastorzak dioenez, baina, badaezpada, txarrerako prestatu behar dute. «Enplegua errespetatzea nahi dugu, eta enpresa berri batera bagoaz, lan baldintzak bere hartan uztea».
Asteasuko fabrikako beharginak greba mugagabe batean harrapatu zituen pandemiaren hasierak, 2020ko martxoan. Hitzarmena berritzeko mobilizazioa zen hura, eta, bi urteren ondoren, berriro lanuztean dira langileak, oraingoan enplegua bera egon baitaiteke arriskuan.
«Hil bukaeran oporrak hasiko ditugu, baina, urte gogor hauen ondoren, buruak ez du atseden hartuko, kezka handi hori baitaukagu». Berrehun beharginek jarduten dute Asteasuko fabrikan, eta uda betean Alemanian erabakiak hartuko ote diren beldurra zabaldu da haien artean. «Enpresari esan diogu orain lanuzteekin hasi garela, baina ez gaudela prest denbora pasatzen uzteko enplegu bermerik gabe lan hitzarmenean. Enpresak ez badu urratsik egiten, abisu argia emana diogu: mobilizazioak areagotu egingo dira oporretatik itzultzean».
Udako oporraldia su eten moduko bat izango da lan gatazken gudu zelaian, baina eragile guztiek aurreikusi dute su eten hori azkar hautsiko dela. LHK Lan Harremanen Kontseiluak emandako azken datuen arabera, %3,75 igotzen ari dira itunpeko soldatak Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan, eta KPIa, berriz, %9,7ra igo da. Kenketa bat egitea nahiko da langileen pobretze prozesuaren neurriaz ohartzeko. Eta, hala ere, benetako aldea handiagoa litzateke, langileen ia %10 lan hitzarmenik gabe baitaude.
KPIaren pareko igoera nahi
«Guk KPIaren pareko soldata igoera nahi dugu hitzarmenean», dio Koldobika Uria Beti On telelaguntza zerbitzuko langileak. 1.200 inguruko oinarrizko soldata jasotzen dute behargin horiek, eta bizitzaren garestitzea orekatzeko adinako igoera eskatzen diote Eusko Jaurlaritzaren zerbitzua adjudikatua duen ABEE aldi baterako enpresa elkarteari; baina alferrik: «Martxo amaieran hasi ginen grebak egiten; ekaina bukatu artean, 33 greba egun egin ditugu gurekin eseri eta negoziatzen has daitezen, baina ezetza baizik ez dugu jaso». 260 langilek dihardute Beti On zerbitzuan, gehienak emakumeak.
Uriak azaldu du uztail osorako greba batean daudela orain, neurri gogorra dela, eta langileentzat ez dela erraza egoera hori; «baina ez digute aukerarik eman». Era berean, esplikatu du zerbitzu hori beste bost urtez adjudikatu duela EAEko administrazioak, eta «oso prezio apalaren truke». Alegia, ez zaie batere erraza izango Tunstall multinazionalak, GSRk (Mondragon) eta IMQ taldeak osatzen duten ABEEak soldata igoera nabarmen bat onartzea. «Ez da erraza izango, baina guk badakigu zer egin behar dugun».
Inflazioaren olatuan ez itotzeko, bi baldintza bete behar dituzte langileek, oro har: lan ituna berriturik edukitzea eta soldata igoerak KPIra lotzea. Bada, LHKren arabera, Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan, hitzarmena indarrean duten langileen %44k baizik ez dute loturik soldata igoera KPIra —haren osotasunera edo zati batera—. Beste %56ak igoera finkoak ezarri dituzte itunetan, eta ez dute gaurkotze klausularik jaso, gainera. Egungo inflazio handiaren agertokian erosteko ahalmena galduko dute horietako gehienek. Zer esanik ez lan itunik gabe daudenek.
Soldata apalegien arazoa orokorra izanda ere, sektore feminizatuetan jotzen ari da gogorren; lehendik ere soldata arrakala baitago emakumeak gehiengo diren jarduera horietan. Garbiketa, ehungintzaren merkataritza (jantzi saltokiak) eta adinekoen egoitzak dira adibide argienetako batzuk. «Lau urte dira mobilizazioak egiten hasi ginela: tartean pandemia izan dugu, hark eragin digun eromenarekin, eta oraindik ere horrela jarraitzen dugu», dio Zumaiako (Gipuzkoa) San Juan zahar etxeko langile Maider Bollainek. «262 greba egun egin ditugu, aurreko astean azkenak, eta datorren urteko baldintzak bai, baina azken lauetakoak ere gaurkotu nahi ditugu hitzarmenean».
Pandemia baretu denean lanuzteekin hasi dira berriro sektorean, Hegoaldeko lurralde guztietan, baina gutxieneko zerbitzuak %100ekoak dira. «Patronalarekin hitz egiten hasi gara berriro, baina urrun gaude oraindik, eta uda ondoren ere grebekin jarraitzeko prest gaude», ohartarazi du Bollainek. «Ez dira bakarrik soldatak: gure sektorean lan baldintzak asko aldatu behar dira, itota gabiltza-eta funtsezkoa den zerbitzu bat ematen: zaintza». Onartu du «leher eginda» daudela, pandemia eta greba lotzea ez baita nolanahikoa, «baina ez dugu atzera egingo, hori garbi daukagu».
Soldata baino gehiago
Arropa denden kateetan, historikoki ez da erraza izan langileak mobilizatzea; Zara, Mango eta beste handietako dendariek lanuzteei ekin diete, ordea, pandemia atzean geratzen hasi denean. «Zortzi greba egun egin ditugu jadanik, eta aurrera goaz, ez baitute aintzat hartu eskatzen duguna», esplikatu du Ismene Uria Zara Homeko langileak. Bizkaiko ehungintzako merkataritzaren ituna berritu nahi dute, baita larru eta oinetakoena ere.
«Azken grebei esker urrats batzuk egin ditugu antzinatasunari dagokionez, baina, ikusita inflazioa nola doan, soldatak igo egin behar ditugu, nahi eta nahi ez». Jaietan eta asteburuetan lan egitearen auzian ere borroka handia dute sektoreko langileek. «Domeketan eta jaiegunetan ere lan egin dezagula nahi du patronalak, eta ezin dugu halakorik onartu». Uriak dio, gainera, online salmenta dena aldatzen ari dela, eta hor ere langileak direla galtzaile.
Oraindik ere urrun jarraitzen du duela hamar urteko zorraren krisian ailegatutako sei puntutik gorako mailatik, baina inbertitzaileen arabera, 4 puntuko mailara iristeak jada izua eragin dezake. Gertatutakoa ohartarazpen argi bat da: gauzak are okerrago jar daitezke. Dagoeneko nahikoa buruko min ez bazuen, Europako Banku Zentralak badu kezkatzeko arrazoi bat gehiago. Italiaren zor publikoa barne produktu gordinaren %150eko mailara ailegatu da, eta EBZk azken hamar urteetan merkatuetan egindako esku hartzeari esker eutsi dio egoerari. Banku zentralaren koltxoi hori ez du baliatu bere gehiegikeriatan atzera egiteko, eta Italiaren zorrak gainditu egiten du egun Espainiakoa, Greziakoa, Irlandakoa eta Portugalgoa; hots, laurak batuta ere, handiagoa da.
Orain, testuingurua bestelakoa da. Uztail hasieran EBZk estatuen zor publikoa erosteari utzi zion. Behin aterki hori gabe eta tamainako zor publikoaren aurrean, Italiako hamaikagarren krisi politikoak mugak zeharkatu eta euroaren krisia errepikatzeko arriskua dago. Mehatxuaren jakitun, EBZk atzera egin eta azkar erreakzionatu du. Osteguneko bilera erabakigarrian, Christine Lagarde EBZko presidenteak mekanismo berri bat aurkeztu zuen: Diru Politikaren Transmisioa Babesteko Tresnaren bidez zorra erosiko da, eta haren bolumena «diru politika eraginkorra izateko dauden arriskuen araberakoa» izango da; hau da, herrialde batzuen arrisku sariak zenbat igo, halako erantzuna emango du EBZk.
Horrek erakusten du egungo egoeran azken 11 urteetako diru politika berezian atzera egiteko zailtasun bereziak dituela EBZk. Dena den, energia kostuen igoeraren ondorioz, inflazioa %2ko helburu historikotik oso goitik dago, eta interes tasak igotzeari ekin dio. %0,25ekoa espero zen, eta azkenean %0,5 igo du. Mezu argia eman die eragile ekonomikoei. Diru merkearen aroa amaitu da, eta zorraren interes tasak igo egingo dira datozen hilabeteetan. Ekain amaieran, Laboral Kutxak zioen aurten %1,25era eta 2023an %2,25era heldu zitezkeela.
Batetik, zorra; bestetik, inflazioa; tartean, ekonomia, eta, ostertzean, gerra. Zaila dirudi ur horietan nabigatzea eta tentsio egoerak ekonomiari eragingo ez diola pentsatzea. Errusiak gas hornidura etengo ote duen susmopean, asteon, Europako Batzordeak plan bat prestatu du estatu kideek %15erainoko murrizketa egin behar izateko. «Errusia xantaia egiten ari zaigu, eta energia arma gisa erabiltzen ari da», azpimarratu zuen Ursula von der Leyen Batzordeko presidenteak. Plan horren aurka irmo azaldu dira, besteak beste, Espainia eta Portugal. Iberiar penintsulara Errusiako gasaren %10 baino ez da iristen, eta Bruselaren asmoa «sakrifizio onartezina» dela esan du Teresa Ribera Espainiako Trantsizio Ekologikoko ministroak. Duela hamar urte, zorraren krisian Alemaniak eta Herbehereek erabilitako argudio berak erabili ditu Riberak, eta azaldu du energia arloan ez direla bizi «euren aukeren gainetik». Lerro artean uler liteke iparraldeko herrialde batzuek bai bizi izan direla.
Putinekiko menpekotasun energetikoa eta haren aurkako estrategia garesti atera daitezke. Gerraren lehen asteetan aise aipatzen zen mendebaldeak Errusiari ekonomikoki ordainaraziko ziola gerra hastea, baina erantzun haren zama batik bat Europak nabari du (ez AEBek). Gatazkak aurrera egin ahala, kolokan dago proiektu bateratuaren sendotasuna. 2012an bezala. Oraingoan, hitz magikoek ez dute balioko.
