Greba Gasteizko Mercedesen gaur, 2022ko uztailaren 14an, ELAk, LABek eta ESK-k deituta. Emilio Titos lantegiko zuzendariak egindako ohartarazpena gorabehera, jarraipen zabala izaten ari da ELAk, LABek eta ESK-k deitutako lanuztea.

Maiatza eta ekaina inoizko beroen horietakoak izan dira. Hilabete horietan izan diren prezipitazioek —nabarmentzekorik egon balitz bezala— lurra apur bat bustitzeko besterik ez dute balio izan; lehorteek ez dute atzean paisaia onik utzi. Bizkar gainean lehendik arazo gutxi ez, eta baserritarrek orain aurre egin beharko diote bazka gutxiko urtealdiari. Abereek ez dute zer janik.

«Lehendik oker baginen, orain ja, gauzak pixka bat gehiago okertzeko, eguraldiak [belar] ekoizpena txikitu du. Bata bestearen atzetik». Mikel Nazabalen adierazpenak dira; Nafarroako Landa Garapeneko eta Ingurumeneko Departamentuaren peko Intia sozietateko abeltzaintza arduraduna da. Giro idorrak nekez hazarazi ditu larreak: «Zer-nolako eguraldia egiten duen hilabete horietan, udaberri aldean, horrek baldintzatuko du gehienbat aurretik duguna».

Udaberri aldeko belar mozketetan, abeltzainek jasotzen dute abereek urtean zehar jaten duten bazkaren %75 inguru. Bi moztaldi egiten dira batik bat: lehena, apiril aldean, eta bigarrena, ekainean. Beroa iritsi aurretik, baldintza aproposak izan ziren belarra ondo hazi zedin, baita hura lehortzeko eta «lasai ibiltzeko» ere. Lehenbiziko mozketa hartatik lortzen da, hain zuzen, kopuru handiena.

Bigarren moztaldiarekin gertatu dena, aldiz, txanponaren ifrentzua da. Kopuru aldetik murritzagoa izan ohi da ekaineko mozketa, baina kalitate hobeagoa du belarrak. Aurten, ez bata, ez bestea. Patxiku Irisarri EHNE Nafarroako idazkari nagusiaren esanetan, «ezerezean geratu da» azken mozketa hura. Atzera begira, udaberrian normalean jasotzen den bazka belarraren bi heren inguru besterik ez dute jaso baserritarrek. «Ikusiko dugu irailetik aitzinera zenbait tokitan belarra eskas izanen dugula, eta erosi behar izango dugula», erantsi du.

Iparraldean, berdintsu. Kaiet Barberarena Iholdiko (Nafarroa Beherea) Landaia etxaldeko laborariak Ipar Euskal Herriko Hitza-ri adierazpenok egin zizkion iragan ekainean: «Jada belar guti genuen, ongailu arras guti erabili dugulako, baina hor soroarentzat aski arranguratuak gara».

Mendi idortuak

Moztaldiekin aski ez balitz bezala, goiko larreetan egoera ez da bestelakoa. Garaieragatik, udaberri hasieran ez, amaiera aldera behar dute «euri dezente egitea, ez egun batean, egunero baizik», azaldu du Nazabalek. Urbasa-Andia aldean, kolore marroia hartu zuten larreek, eta ez dira udazkenera arte indarberrituko.

Uda giroa pare bat hilabete aurreratzearen ondorio zuzena da: «Ikusten duzu larreak zer-nola dauden, eta ematen du jada abuztu lehor bat pasatu balitz bezala gaudela», kontatu du Nazabalek.

Ekain erdialdeaz geroztik hobera egin du. Alabaina, hezetasuna eta euria ez dira garaiz iritsi: Nafarroa iparralde aldean sartu, eta han geratu dira; erdialdean, prezipitazioak izan badira ere, ez dira nahikoa izan.

Abeltzainek Urbasa-Andiara zegokienean igo zituzten abereak —apiril erditik aurrera dute baimena, eta maiatzean igotzen dira gehienak—. Gaurgero amaitzear da beroaldian hazi zen belar apurra, Intiako abeltzaintza arduradunak dioenez. Hala, abere batzuk jaistekotan dira «ez dagoelako janaririk». Natur parke hartan abuztuaren amaiera aldera bueltatu ohi dira; ez aurten, ordea.

Erronkak

Aurrerantzean, abeltzainak nola edo hala konpondu beharko dute udaberrian eskuratu duten belar gutxiarekin. «Arazoen» ataria izango da uda, EHNEko idazkariaren ustetan: «Pentsuaren, argiaren prezioa eta eguneroko kostuak ikaragarri ari dira igotzen, eta esperantza genuen belar uzta ona izateko, behintzat negua pentsu gutiagorekin pasatu ahal izateko».

Prezioa ez da arazo bakarra. Etorri daitekeenaren halako aurreikuspenekin, Nazabalek ez daki «erosteko adina belar egongo den denentzat», eta baldin badago, «oso garestia» izango da. «Bazkaren eskuragarritasunaren aldetik ere, orokorrean oso gaizki gaude».

Udaz ahaztu, eta begiak udazkenean ditu Intiako Nazabalek. Eguraldia portatzen bada, arnasa pixka bat —ez asko— hartu ahal izango dute abeltzainek. Esplotazioen inguruan haz daitekeen belarra aprobetxatzea da helburua, neguko hotzaldiak iritsi aurretik. «Itxaropen hori badugu, baina udaberrian egiten duen eguraldia izaten da garrantzitsuena», gehitu du.

Apiril-maiatz aldera arte abereak ez dira igoko goiko larreetara. Baserritarrek espero duten bakarra da hurrengo urtean halako lehortaldirik eta berorik ez izatea; urtebeteko etenaldiaren ostean, euria itzultzea. Ordura arte —eta Xabier Leteren Xalbadorren heriotzean abestia oinarri hartuz—, hauxe da zeruari begira abeltzainek egin beharko duten galdera: euri, non hago, zer larretan?

Bigarrenez, KPI kontsumo prezioen indizea bi zifrara iristeko atarian geratu da Hego Euskal Herrian. Martxoan %9,6ra heldu zen, eta ekainean, berriz, %9,7ra. %10eko mugara ez iritsi arren, azken hiru hamarkadetako inflazio handiena dago egun, eta arazo handia da, batez ere maila ekonomiko apala duten herritarrentzat.

Lan itunen eguneratzean ere arazo iturri da prezioen halako garestitzea, eta horrek azaltzen du azken hilabeteetan lan gatazkak handitu izana. Patronalek argudiatu ohi dute soldata igoera handiek enpresak arriskuan jartzen dituztela; sindikatuentzat, berriz, lehentasuna da langileen erosahalmena defendatzea.

Espainian inflazioaren datu aurreratua %10,2ra iritsi izanak pentsarazten zuen ekainean Hego Euskal Herrian ere bi zifrako inflazioa izango zela, eta hori gertatu da Nafarroan (%10,2) eta Bizkaian (%10). Baina behetik izan da Araban (%9,8) eta, batez ere, Gipuzkoan (%8,9), eta horrek jaitsi du batez bestekoa. Lurralde horrek izan du prezio igoerarik apalena ere maiatzetik ekainera: %1,7koa. Hegoalde osokoa, berriz, %1,9koa izan da.

Erregaiak izan dira azken hilabetean KPIak izandako jauziaren eragile nagusiak. Ekainean, batez beste 2,048 euroan ordaindu zen gasolio litroa Hego Euskal Herriko gasolindegietan, maiatzean baino 15,6 zentimo garestiago. Gasolina, berriz, 2,148raino igo zen, 20,4 zentimo gehiago. Prezio horiei kendu behar zaie Espainiako Gobernuak eta petrolio konpainiek ematen dituzten deskontuak, hogei eta 25 zentimorainokoak.

Uztailean pixka bat merkatzen ari dira erregaiak, atzeraldiaren beldur behera doalako petrolio upelaren prezioa.

Azken urtean %39,7 garestitu dira erregaiak Hego Euskal Herrian, eta antzera beste gastu energetikoa, argindarrarena eta gasarena. INEk Berokuntza, argiztapena eta ura atalean biltzen ditu kontsumo horiek, eta, haren datuen arabera, %36,1 garestitu dira azken hamabi hilabeteetan. Maiatzean pixka bat apaldu zen igoera hori (%32,9ra), baina argindarraren prezioak berriro gora egin du ekainean, egun batzuetan izandako bero zakarrak aire egokituaren kontsumoa handitu zuelako, eta, haize eskasiaren ondorioz, eolikoak ekoitzi ez zuena gas garestiaren bidez ekoitzi zutelako.

Igoera are handiagoa zatekeen baldin eta argindarra sortzeko gasari gehienezko prezio bat eman izan ez baliote —40 euro, orain—. Neurri hori ekainaren 15ean jarri zen indarrean, eta lehen egunetan ez zuen eragin handirik izan, beroaldiaren eraginez —gasa erretzen duten konpainiei konpentsatu egin behar zaielako eta gas asko erre zutelako hilabete horretan—.

Horrela, ekainean, 215 euroan ordaindu dute argindar megawatt-ordua tarifa arautuan daudenek, kopuru handienetan hirugarren, abenduaren (239 euro) eta martxoaren (283 euro) ondoren. Efe agentziak bildutako datuen arabera, argindarra merkatzeko tresna izan ez balitz, 274 eurora iritsiko zatekeen megawatt-ordua, hau da, %15,6 garestiago.

Kontuan hartu behar da INEk merkatu arautuan dauden fakturak soilik hartzen dituela kontuan KPIa neurtzean, nahiz eta gaur egun familien %40 baino gutxiago diren tarifa horretan daudenak. Egoera zuzentzeko agindua du estatistika erakundeak, baina kexatu izan da argindar konpainiek ez dizkiotela datuak helarazten.

Elikagaiak, %12 garestiago

Ekaineko datuak erakusten du beste sektoreetara hedatzen ari dela energiak eragindako inflazioa. Enpresak beren produktu eta zerbitzuen prezioetara eramaten ari dira garraio eta ekoizpen kostuen igoera, eta hori elikagaietan ikusten da argien. INEk dioenez, azken urtean %12 igo da haien prezioa. Agustin Markaide Eroskiko buruak atzo aitortu zuenez, produktu merkeagoetara eta marka zurietara bideratzen ari da orain herritarren gastua.

Olioa da azken urtean prezio igoerarik handiena izan duen produktua (+%33), Ukraina da ekilore olioaren esportatzaile nagusia, eta haren esportazioak gutxitzeak eskasia eragin du une batzuetan, baina baita eskasi horri etekina atera nahi diotenen erabakiek ere.

Asko garestitu dira arrautzak (%29,5), fruta (%17,5), zerealak eta esnea (%17), patatak (%12,5), eta ogia ere bai (%10,1).

Haragien artean, behikiaren (%12,4) eta oilaskoaren prezioa igo da gehien (%11,7). Txerrikia duela urtebete baino %9,2 garestiago dago, eta ardikia, berriz, %4,9 garestiago.

Azpiko inflazioan ikusten da prezioen goititzea zabaltzen ari dela. Ekainean, %5,2ra heldu da azpiko inflazioa, hau da, atalik gorabeheratsuenak —elikagai freskoak eta energia— kontuan hartzen ez dituena.

MADRIL. Espainiako Auzitegi Nazionalak Espainiako Iberdrola Generacionen eta haren lau zuzendariren aurkako epaiketa abiatuko du, argindarraren prezioa «igoaraztea» eta kontsumitzaileei «kalte egitea» leporatuta.

Ismael Moreno instrukzio epailearen arabera, Iberdrolak Dueroko, Sileko eta Tajoko zentral hidroelektrikoetatik jasotako energiaren prezioa goititu zuen «arrazoi legitimorik gabe», 2013ko azaroaren eta abenduaren artean. Morenok uste du «merkatuari eta kontsumitzaileei dagokien delitu» bat egin dutela.

Horiek hala, auzitegiak 192,3 milioi euroko bermea eskatu dio Iberdrolaren filialari, eta beste 107,5 milioikoa zuzendaritzako kargudun bakoitzari. Akusazio txostenean, ustelkeriaren aurkako fiskaltzak bi urteko espetxealdia eskatu du kargudun bakoitzarentzat; halaber, 107,3 milioiren kalte ordainak galdegin ditu, eta 84,9 milioiko isuna filialarentzat.

Zuzendariek bi urteko kartzela-zigorrari eta, konpainiak, 84 milioi eurotik gorako isunari aurre egin beharko diote.

Lanuzteak Bilboko metroan: sindikatuek ez dute baztertzen Aste Nagusian lanuzteak egitea, makinisten sindikatuak deitutako grebekin bat eginda. Sindikatuak pozik agertu dira gaur goizeko grebaren jarraipenarekin; enpresak esan du jarraipena % 18koa izan dela.

Emilio Titos Gasteizko Mercedesen zuzendari nagusiak Radio Euskadin nabarmendu duenez, langileek 2022ko uztailaren 12an erdietsitako aurreakordioari “ezetz” esaten badiote, “akaberaren atarian” egongo litzateke konpainia.

Gasteizko Mercedes-Benzen lan hitzarmena adostu zuten zuzendaritzak eta sindikatuek atzo. Langile batzordearen gehiengoak, hau da, UGTk, CCOOk, Ekintzak eta PIMek egindako proposamena onartu zuen enpresak, Alemaniatik oniritzia jaso ondoren. Edonola ere, gatazka ez da oraindik amaitu, itunak ez baitu erabateko babesa jaso. ELA, LAB eta ESK ez daude ados proposamenarekin, besteak beste ez duelako aintzat hartzen eskatzen duten soldata igoera, eta grebara deitu dituzte langileak gaurko, biharko eta etziko.

Astebetez elkarrizketak etenda egon ondoren, atzo elkartu ziren berriz zuzendaritza eta sindikatuak. Ia bederatzi ordu iraun zuen bileraren ondotik, adostu zuten beharginen soldatak %6 igotzea aurten eta beste %2,25 urtero 2023tik 2026ra. Horrez gainera, 4.000 euroko aparteko ordainsari bat jasoko dute langileek hurrengo nominarekin batera, iazko urteari dagokiona —iraungita zegoen hitzarmena ordurako—, eta beste 500 euroko sari bat hitzarmena sinatzeagatik. Beste bi sari ere onartu dituzte, biak ekoizpen helburuak lortzeagatik jasoko lituzketenak: 2.500 eurokoa litzateke aurrenekoa, eta 500 eurokoa bigarrena —200.000 ibilgailuko langa gaindituz gero jasoko lukete hori—.

Beste berritasuna lan malgutasunean dago: ez dute gaueko seigarren txanda ezarriko, sindikatu guztiek eskatu moduan, eta, beraz, orain arteko hogei eguneko kopuruari eutsi diete urtero. Hala ere, adostu dute arau batzuk jartzea malgutasunari: enpresak hilabetea hasi baino hamar egun lehenago jakinarazi beharko die langileei asteburuetan lan egingo duten edo ez, eta soilik «salbuespen gutxi batzuetan» baino ezingo dute egokitu egutegi hori.

Horiek horrela, akordioak jasotzen duena enpresak aurreko astean egindako azken proposamenaren oso antzekoa da. Zuzendaritzak eskaini baitzuen, besteak beste, soldatak %5 igotzea aurten eta %2 hurrengo lau urteetan. Lan malgutasunari dagokionez, ordea, ez dago aldaketarik proposamen harekin alderatuz gero.

Inbertsioaren itzala

Langile batzordearen gehiengoa ordezkatzen duten sindikatuak, UGT, CCOO, Ekintza eta PIM, pozik azaldu dira akordioarekin, eta azpimarratu dute proposamena ona dela langile guztientzat, besteak beste egonkortasuna bermatu eta erosteko ahalmena berreskuratzeko aukera emango dielako.

Hala adierazi zuen Iñaki Andres UGTko ordezkariak atzo: «Argi dago akordio honekin lortu duguna funtsezko bi gauza izan direla: batetik, 1.200 milioiko inbertsio horretatik gertuago egotea; eta, bestetik, lantegiaren, gaur egungo langileen eta etorriko diren langileen etorkizuna bermatzea». Haren hitzetan, 7.000 euro berreskuratuko ditu langile bakoitzak 2021eko eta 2022ko soldata igoerari eta sariei esker.

Mezu bera zabaldu zuen enpresak ere: «Inbertsioa bermatu da». Eta eskatu zuen lantegiak «normaltasuna» ahal bezain azkar berreskuratzea, sei egunetan ekoizpena eten duten lanuzteen ostean. Eusko Jaurlaritzak ere bat egin zuen analisi horrekin: «Ateak zabaldu dizkio proiektuari», adierazi zuen Idoia Mendia Lan eta Enplegu sailburuak.

«Ez da nahikoa»

ELA, LAB eta ESK sindikatuentzat, adostutakoa ez da nahikoa. Igor Gebara langile batzordeko presidente eta ELAko ordezkariaren hitzetan, zenbait sari handituko badira ere, langileek erosteko ahalmena galtzen jarraituko dute. «2021. urterako ez da igoerarik izango, adibidez: horrek esan nahi du sei puntu eta erdiko galera izango dugula. Diru asko da hori». Gebarak gaitzetsi zuen, halaber, enpresak uko egin ziola asteburutako langileen lan baldintzak eta mugikortasuna negoziatzeari.

Hori dela eta, iragarritako mobilizazioei eustea erabaki zuten hiru sindikatuek: greba egingo dute gaur, eta langileekin batera asanbladan erabakiko dute bihar eta etziko deialdiekin zer egin. Grebaren erantzunak erakuts dezake, hein batean, zer jarrera duten langileek akordioaren inguruan. Izan ere, zuzendaritzak eta gehiengo sindikalak adostutako testuak langileen oniritzia beharko du orain. Hilaren 18an bozkatuko dute langile guztiek proposamena onartu edo ez.

GASTEIZ. «Azkenean, urte luzeko bide baten ondoren, bidegabekeria bat zuzenduko dugu». EAJk, EH Bilduk, PSEk eta Elkarrekin Podemos-IUk bat egin dute amiantoaren biktimen funtsa sortu izana txalotzeko —PP ere lantaldean egon da, baina ez du parte hartu agerraldian—. Asviameri eta biktimen beste elkarteei eskerrak eman dizkiete, haien bultzadarik gabe ezinezkoa zatekeelako bide hori egitea. Era berean, azaldu dute gizartean oraindik «oso bizirik» dagoen arazo bat dela, eta horregatik dela ezinbestekoa: «Ez dugu nahi babesgabetasun zirrikiturik egon dadin biktimentzat, ezta min edo epaitegi gurutze biderik ere».

Espainiako Kongresuko Lan Batzordeak asteazkenean egingo du amiantoaren biktimen funtsa onartzeko urratsa. Gero, Senatuaren berrespena geldituko litzateke bakarrik. Gobernuaren eta EH Bilduren arteko akordio baten fruitua da funtsa. 25 milioi euroz hornituta egongo da, eta amiantoaren biktimei eta haien familiei laguntzeko sortu dute. Zazpi urte dira Eusko Legebiltzarra funtsaren sorrera sustatzen hasi zela, eta bide horretan nozituriko «sufrimendua» eta «bakardade sentimendua» aitortu diete biktimei.

Gasteizko Mercedeseko zuzendaritzak eta gehiengo sindikalak aurrekoardioa egin dute. Gasteizko Mercedes lantegiko zuzendaritza eta langile-batzordea zazpi orduz egon dira bilduta lan-hitzarmen berria negoziatzen.