Koalizio gobernuko kiderik txikienak, Unidas Podemosek, proposatu zuen zerga, apirilean. Hasieran, PSOE bazkidearen ezezkoa jaso zuen, eta Kongresuan zerga horren aurkako botoa eman zuen, PP, Vox eta Ciudadanosekin batera. Baina PSOEn ere bidea egin du proposamenak, egoera aldatu egin baita. Luzatzen ari da Ukrainako gerra, luzarorako daude energia prezio garestiak ere, eta herritarren fakturak apaltzeko hainbat neurri hartu dituzte Europako Batasun osoan, baita ildo liberal argiko gobernuek ere, Bruselaren oniritziarekin.
Nazioarteko aldeko haizeak ez ezik, penintsula hegoaldetik iristen ari denak ere izan du zeresana. Astelehenean, Juanma Moreno Andaluziako Juntako presidenteak (PP) iragarri zuen %100eko hobaria jarriko zuela ondare zergan; hau da, inork ez duela ordaindu beharko. Madrilek aspaldi hartutako bideari heldu dio horrela Andaluziak, eta Murtziak ere iragarri du asmo hori duela. PP dago hiru erkidego horietako gobernuan.
Andaluziaren erabakiak kezka sortu du beste erkidegoetan, Madrilekin gertatu den bezala, beldur baitira herritar aberats asko han erroldatuko direla. Eusko Jaurlaritzak berak kritikatu egin du neurria, baina jakinarazi du ez dela «aberatsen arrantzan» arituko. Bide beretik mintzatu da Nafarroako Gobernua ere: Jose Maria Aierdi lehendakariordearen iritziz, «bidegabea eta onartezina» da Andaluziak bere herritar aberatsenei zergak jaistea eta aldi berean beste erkidegoen funtsak jasotzea, «baita Nafarroarenak ere».
Antzeko hitzak erabili zituen Monterok berak Andaluziako Juntaren eta Murtziakoaren iragarpenak kritikatzeko. «Zentzugabea da, eta sekulako arduragabekeria, Espainiako Gobernuari etengabe finantzaketa handiagoa eskatzea eta aldi berean beren esku dagoen zerga bat kentzea. Are gehiago, herritarren %0,2ri zerga bat kentzea, haren bilketak %99ri mesede egiten baitie».
Monteroren kalkuluen arabera, Andaluziak 120 milioi euro gutxiago bilduko ditu zergetan, eta 6.000 euroko «oparia» egingo die «gehien duten %0,2 horiei». Montero andaluziarrak gogorarazi duenez, haren lurraldea da osasunean eta hezkuntzan biztanleko gutxien inbertitzen duten erkidegoetako bat.
Zehaztu gabe
Ikusteko dago zerga berriak zer zergapetuko duen zehazki, Espainiako zerga sisteman —baita Hego Euskal Herrikoetan ere— jada badagoelako ondare zerga bat. Haren bidez, kopuru jakin batetik gorako ondasunak zergapetzen dira, hala nola etxeak, akzioak eta bankuko kontuak. Tasa berria soilik «milioidunek» pagatu beharko dute, herritarren %1ek baino gutxiagok», Monteroren arabera. «Ahalegin handiago bat eskatu behar diegu aparteko irabaziak dituztenei; hori da konpainia elektrikoen eta bankuen kasua, baina baita geure herriko fortuna handiena ere».
Ministroak azaldu du bere ministerioko teknikariak proposamena «lantzen» ari direla, eta aurki aurkeztuko dutela. Zerga edo tasa berri bat denez, espresuki hura arautzeko lege bat beharko luke, eta ezingo lukete aurkeztu aurrekontu legearen osagarri gisa, kontu horiek zergen moldaketak baizik ez dituztelako onartzen.
Espainiako koalizio gobernuaren asmoa zen zerga erreforma sakon bat egitea, baina asmo hori tiraderan utzi dute.
Eneko Goia alkateak ere abuztu bukaeran aitortu zuen hiriak bisitariekin jasaten duen «presioa», baina, haren arabera, presio horren iturburua berez ez dago hiriko hoteletako turistetan, baizik eta haiei gehitzen zaizkien «eguneko bisitarietan». Goiaren ustez, «bereizi egin behar dira hirian ostatu hartzen duen turismoaren fenomenoa eta bisitarien fenomenoa», eta horren erakusgarri litzateke hiriko aparkalekuak nola bete diren udako egun guztietan.
Baina hotel kopuruarekin arazoren bat dagoen seinale da Donostiako Udalak abian jartzekoa duen azterketa, zeinekin identifikatu nahi dituen hotelez saturatuta dauden auzoak, eta, horren arabera, Hiri Antolamenduko Plan Orokorrean aldaketak egin.
Aldaketa horiekin, udalak aukera gehiago izango lituzke hotel berrietarako baimenak ukatzeko. Orain arte, establezimenduen neurrigabeko ugaltzea gelditzeko modu ofizial bakarra izan du: etxebizitzarako bizitegi erabilera duten zoruei «interes publikoa» ukatzea, hain zuzen Plan Orokorrean egindako aldaketa batek ahalbidetuta.
Baina hirugarren sektoreko erabilera duten zoruekin ezin du gauza bera egin, oraingoz. Egungo araudiaren arabera, halako zoruak hotelgintzarako erabili nahi dituzten sustatzaileei ezin zaie lizentziarik ukatu.
Plan Orokorreko aldaketak modua emango lioke halako lizentziei baimena ez emateko. Beraz, Donostiako Udalak «interes publikoko» izaera ukatu ahalko lioke bi proiektu esanguratsuri: besteak beste, Gros auzoan Maria Inmaculada komentua hotel bihurtu nahi duen egitasmoari; eta Jose Elosegi hiribidean dagoen Hermano Garate zahar etxearen lurretan eraiki nahi duten hotelari.
Azterketaren zain, datuek erakusten dute Donostian zenbat handitu den hotelen eskaintza. Joan den hilabetean Donostian %38 leku gehiago eskaini dira hoteletan Europako kultur hiriburu izan zeneko 2016ko abuztuan baino. Turismoan bereziki ona izan zen 2019ko abuztuan baino %18 leku gehiago.
Bidaiari kopuruari dagokionez ere, pandemia aurreko 2019ko abuztuan baino %20 bidaiari gehiagok hartu dute ostatu hiriko hoteletan.
Hotel gehiegi dauden eztabaida, gainera, ez da mugatu hiriko erdigune ondoetara. Antigua auzoan, bizilagunek auzitara eraman dute Arriola pasealekuko etxebizitza eraikin bateko behealdean 220 oheko aterpe bat egiteko proiektua, eta udalak berak behin-behinean obra handietarako baimena ukatu dio.
Bezero gehieneko uda, berriz, pandemiaren aurrekoa izan zen orain arte, 2019koa. Urte hartan, 685.117 sarrera izan ziren uztailean eta abuztuan Arabako, Bizkaiko eta Gipuzkoako hoteletan, eta, aurten, %14 gehiago izan dira: 780.797 (+95.680).
Gaualdiak, ordea, ez dira maila horretan igo (+%9), batez beste, bisitari bakoitzaren egonaldia laburtu egin baita. Aurtengo abuztuan, esaterako. 2,11 gau izan dira eta 2,19 izan ziren 2019koan.
Ondorioz, bisitarien sarrerak baino gutxiago hazi dira gaualdiak: 1.605.078 izan dira uztailean eta abuztuan, 2019ko udan baino %9 gehiago.
Bizkaia da hoteletan turista gehien jasotzen duen lurraldea, eta azken urtean igoerarik handiena izan duena ere bai: 187.660 izan dira aurten, iaz baino %17,3 gehiago. Gipuzkoan 154.018 izan dira (+%3,9), eta Araban, berriz, 55.933 (+%13).
Baina, edukiera aintzat hartuz gero, Gipuzkoako hotelak izan dira beteenak: lekuen %82,6 eta gelen %88,6 egon dira beteta abuztuan. Bizkaian, lekuen %77,2 eta gelen %83,5 egon dira beteta; Araban, lekuen %70,1 eta gelen %81,8.
Hiriburuetan ere, Donostia izan da guztien artean okupatuena, gelen %89,8 beteak eduki baitzituen abuztuan. Bilbon, gelen %85,7k izan dute bezeroren bat etengabe, eta Gasteizen, %83,7k.
Atzerritar gehiago
Eustatek bi taldetan banatzen ditu turistak: «estatukoak» eta «atzerritarrak». Joera desberdinak antzematen dira iaztik hona: gorakada nabarmena izan dute Espainiako herritartasuna ez dutenek (+%74,5) eta beherakada badutenek (-%17,6). Azalpena erraza da: iaz, COVID-19aren ondorioz, oraindik baziren mugak gainditzeko trabak (COVID ziurtagiriak aurkeztu beharra, hegaldi gutxiago…), eta horrek mugaz gaindiko turismoa moteldu zuen. Aurten, muga praktikorik gabe, kopuruak asko parekatu dira: estatuko 202.814, eta atzerriko 194.797. Araban eta Bizkaian gehiago dira Espainiako herritartasuna dutenak, eta Gipuzkoan, berriz, gutxiago.
Eustaten arabera, «estatuko» turista horien artean 29.552 euskal herritarrak dira, hau da, barneko turistak direla turisten %7,4. Horiei batu behar zaizkie Lapurdikoak, Nafarroa Beherekoak eta Zuberoakoak, baina horien kopururik ez dago.
Hiru dira hoteletako bezero kanpotarrak: 78.767 dira Herrialde Katalanetakoak (40.272 katalan, 16.862 valentziar eta 2.633 balear), 54.262 Frantziakoak —Ipar Euskal Herrikoak barne—, eta 47.450 Madrilgoak. Atzetik doazkie italiarrak (20.522), britainiarrak (15.154), alemaniarrak (13.997), herbeheretarrak (13.101), estatubatuarrak (12.339), portugesak (10.414) eta galiziarrak (7.438).
Nastatek ostiralean jakinaraziko ditu Nafarroaren datuak, baina baliteke lurralde hartan markarik ez egotea. Izan ere, uztailean 102. 521 bisitari izan ziren Nafarroako hoteletan, 2021ean baino 20.296 gehiago, baina 2019ko uztailean baino 8.905 gutxiago.
Ipar Euskal Herrian, uda hasieran aurreko urteetan baino turista gutxiago izan ziren, baina bisitariak ugaldu egin dira abuztuan. AaDT turismoaren garapenerako agentziaren arabera, kostaldean, uztailaren 30etik abuztuaren 11ra bisitarien kopurua %11 emendatu da; 2019arekin alderatuta, berriz, %14. Barnealdean, 2021ean baino gutxiago izan dira, pandemian mendira eta landa eremuetara hurbildutako turista frantses asko itsas hegira joan direlako aurten.
Pandemiaren ostean indarberrituta itzuli da turismoa Donostiara, eta 2019ko datuak gainditu ditu. Basurtoren iritziz, izurriteak eragindako geldialdiak aukera sortu zuen Donostiako turismo eredua birpentsatzeko, baina «galdu» egin da abagune hori.
Basurtok esan duenez, instituzioek pandemian berebiziko interesa izan dute turismo jarduerarekin lotutako sektoreak laguntzeko. «Sekulako apustua egon da pandemiaren ostean turismoaren sektorea berraktibatzeko. Biktimismo handia egon zen, baina, azkenean, erori diren bakarrak tabernari txikiak izan dira». Terrazen espazioak handitu zituzten, «kale espazioaren pribatizazioa» bultzatuz.
Basurtorentzat, gaur egun munduan dagoen turismo eredua ezingo da luzaro mantendu, ez baita jasangarria; kolapso turistikoa izendatu dute fenomeno hori: «Kolapso turistikoarekin esan nahi duguna da hau ez dela jasangarria, eta neurri batean denok dakigu. Gaur egun dagoen hipermugikortasuna ez da jasangarria. Eta ez da diskurtso ideologiko bat, kalkulu ekonomiko bat baizik».
«Saturatuta», EH Bildurentzat
EAJren eta PSEren turismo eredua «agortuta» dagoela adierazi zuen atzo Donostiako EH Bilduk prentsaurreko batean. Saturazio ratioa modu tranpati batean erabiltzea egotzi dio koalizio abertzaleak udal taldeari; izan ere, ratioa %8koa dela diote gobernuko alderdiek, baina Ricardo Burutaran EH Bilduko zinegotziak gogorarazi du erdiguneko auzoak direla saturatuenak. %20 eta %25 artekoa da saturazioa auzo batzuetan. Horiek horrela, Gros, Erdialdea eta Antigua auzoak «jarduera turistikoz saturatutako eremu» izendatzea proposatu dute, eta pisu turistikoen baimen kopurua murrizteko eskatu dute.
