«Gertatzen ari da, bai. Hiltegietan asko igo da lana», azaldu du Iñaki Goenaga abeltzain eta Enba nekazari elkarteko presidenteak. Hala ere, zehaztu du ez duela entzun ukuilurik itxi edo halakorik egin denik, eta behiren bat hilabete pare bat lehenago kendu duela berak. «Bi arrazoi daude: batetik, ekoizpen kostuak garestitu direnez, behiak lehenago uzten dio errentagarri izateari. Eta, bestetik, haragiaren prezioa igo egin da. Iaz, ekoizpen gastuen eraginez txekor gutxiago sartu zituzten gizendegietan, eta handizkariak behi haragiarekin orekatzen ari dira gabezia hori. Haragitarako saltzea likidezia bizkor lortzeko modu bat da».
Agurne Arbillak behitegia du Iraizotzen (Nafarroa). 200 esne behi ditu, eta 150 txekor. Ez du behirik sakrifikatu, eta Ultzama aldean ere ez du entzun halakorik egin denik. Bai, ordea, Erribera aldean. «Lau bat ukuilu itxi omen dituzte, erretiroa harturikoak eta… Baina, hemen inguruan behintzat, ez dut entzun inor haragitara pasatu denik». Gainera, horrelako albisteek harritu egin dute Arbilla, dioenez esne premia baitago merkatuan; arazoa, baina, haren prezioa da.
Zenbatean ordaintzen diete, bada, litroa esnezaleei? Abuztuan, 45 zentimoan. Aski al da? Ez. Goenaga: «Litro bat ekoizteak 50 eta 52 zentimo artean balio du, eta prezio horrekin %2 eta %3arteko irabazi marjina dugu. Esnezale gehienek urtebete baino gehiago daramate galeretan sartuta. Jaurlaritzaren eta aldundien laguntzarengatik ez balitz, egoera dramatikoa litzateke. Eta, hala ere, guk aurten ez dugu parra egingo gure ustiategian».
Arbilla bat dator. Azaldu du kostuak pandemian hasi zirela garestitzen, eta aurten jo dutela goia. «Duela bi urte, pentsu tona 280 euroan erosten nuen; azken fakturan, 447an [%59ko igoera da hori]. Esnea kobratzen dudan egunean ordaintzen dut, eta sarreren %65 da. Bereiz doa belarra, txekorrentzako pentsua, artoa… Guk artoa beti erein dugu, baina, aurten uzta txarra izan denez, erosi egin behar izan dugu. Iaz tona 48 euroan zegoen, aurten 85 euroan erosi dugu, eta, aste bateko epean, 90etik gora zegoen. Izugarria da».
Pentsua da gastu nagusia, baina ez bakarra. Goenagak buruz daki zerrenda: «Guk bazka erosi behar izan dugu, eta oso garesti, gainera, urrearen prezioan baitago. Erregaiak zenbat igo diren denok dakigu, eta argindarra, noski: hori %300 igo da». Arbillak zehatzago eman du azken datu hori: «Lehen, argindarragatik 800 euro ordaintzen genituen hilabetean; orain, berriz, 3.000». Behitegi modernoek jezteko makinak dituzte, eta horiek argindarra behar dute, baina esnearen hozte prozesua da energia gehien behar duena. Azalpena luzatu du: «35 graduan irteten da, eta lau graduraino jaitsi behar dugu, bizkor. Eta guk 20.000 litroko depositua dugu».
Bi abeltzainak bat datoz esatean urte txarra izaten ari dela, eta egoera orokorrari behin-behineko arazoak gehitu zaizkiela, tartean lehortea. Baina nabarmendu dute joera bat ere bazetorrela aurretik, eta hori da konpondu beharreko arazoa. «Eusteko urte bat da, aurrezkiei tira egitekoa», zehaztu du Goenagak. «Guk zera eskatzen dugu: salneurria ez dadila izan ekoizpen kostuak baino apalagoa. Horrela, behintzat, ez dugu galduko. Nik ez diot esango banatzaile edo garraiolariari galerak izateko, baina bakoitzak berea erants diezaiola kateari. Guk, horrela, ez daukagu ezusterik, eta administrazioak ezin du betirako jarraitu galerak konpentsatzen».
Laguntzen gaiak haserretu egin du Arbilla, ez baitute ezer konpontzen, dioenez. Hari galdetuta, argi du litroaren prezioa igo behar dela, baina ez da erraza, esnearen sektorean maiz erosleak jartzen baitu salneurria. «Igotzen ez bada, denok itxiko dugu, eta ez da esnerik izango. Denok diot, abeltzain guztiak gu bezala dabiltzalako. Agian, urte gehiago daramatzanak mailegu txikiagoa du, baina denok gabiltza estu». Azalpenaren amaieran berretsi du ez duela asmorik behirik kentzeko, baina, sektorearen egoera ikusita, hiltegiek martxa onari eutsiko diotela dirudi.
«Bere garaian enpresa ekintzaile batzuk egin zuten handi lurralde hau, eta orain ekintzaile belaunaldi berri bat behar dugu»: Iñigo Urkullu lehendakariak hitz horiekin eman zion ongietorria atzo BAT zentroari. Baina zer da zehazki BAT zentroa? Bizkaia dorreko zortzi solairu —seigarrenetik hamahirugarrenera, Primark arropa dendaren gainean— hartuko dituen «nazioarteko ekintzailetza zentro» bat da. Egun, lau solairu daude erabilgarri, eta «hurrengo urtean» hasiko dira beste laurak egokitzeko lanekin.
Inaugurazio ofiziala atzo izan zen, hala moduzkoa prentsarentzat. Urkulluk ez ezik, Unai Rementeria Bizkaiko ahaldun nagusiak, Juan Mari Aburto Bilboko alkateak eta Gonzalo Sanchez PwCko presidenteak ere hartu zuten hitza. Hedabideak deitu zituzten, baina kazetariek ezin zuten azpiegitura bisitatu. Zuzenean eraman zituzten seigarren solairuko ekitaldi aretora, eta galderarik gabeko aurkezpen bat antolatu zuten. Dorreko kudeatzaileekin edo maizterrekin hitz egitea ezinezkoa zen.
Erakundeek eta kudeatzaileek nazioarteko zentroa izatea nahi dutela nabarmendu zuten, baina hor dauden lehen enpresa gehienak euskal jatorrikoak dira. Hor egongo dira, besteak beste, BBK eta BBVA bankuak, Euskaltel, Iberdrola, Mondragon taldea eta Tubacex. Deigarria da Retabet apustu etxea ere BATen egongo dela. Lehen 40 start-up-ei dagokienez, hainbat arlotakoak daude. Gehienak iragan hilaren 5etik daude dorrean.
Fiskalitatea hizpide
Urkulluk bokazio ekintzailea sustatzeko «euskal ekosistema» bat sortzearen garrantzia nabarmendu zuen. Zehaztu zuen norabide horretan 400 milioi euroko «ahalegin fiskala» egiteko prest dagoela. Ekosistema horrek sendoa, lehiakorra, komunikabide onekin loturikoa eta erakargarria izan behar duela azaldu zuen. Alde horretatik, «ekintzailetza sustatuko duen fiskalitatea» goratu zuen.
Zerga politikari eginiko erreferentzia ugari egon ziren aurkezpenean, lau hizlariek aipatu baitzuten. Rementeriak «fiskalitate ausart» baten premia defendatu zuen; Sanchezek, berriz, esan zuen Bizkaiko «inguru fiskala» egokia dela horrelako egitasmo bat bultzatzeko, eta «palanka fiskalak» aipatu zituen. Aburtok ere egin zien aipamena, baina hark erakundeen arteko elkarlana goratu zuen gehiago, baita Bilbok duen komunikazio sarea ere. Aireportua aipatu zuen, eta aurreratu AHTa «aurki» iritsiko dela.
Eriz Sainz Gurtubai da BATen zuzendaria. PwCk aukeratu zuen kargurako, eta Jordan Guardo haren albokoa izango da. Guardok zazpi urte egin ditu Bilboko Udaleko aholkulari gisa. PwCk lehiaketa publiko bitartez lortu zuen kudeaketa. 18,8 milioi euroko eta hamabost urteko kontratua da. Impact Hub Ingalaterrako enpresak helegitea jarri zion erabakiari, baina gero bertan behera utzi zuen, PwCrekin akordio bat lortu ondoren.
Bestalde, Bilboko EH Bilduko taldeak gogor kritikatu du udalak Bizkaia dorrean eginiko inbertsioa. Koalizio abertzalearen arabera, udalak, guztira, 26,5 milioi euro gastatu ditu dorrean. Nabarmendu du bilbotarrei «oso garesti» irtengo zaiela egitasmoa, eta gastu hori «gardentasunik gabe» eta «justifikaziorik gabe» egin dela salatu du.
Batera edo bestera, sektoreko 25.000 beharginek lan ituna izango dute atzeraldi hotsa gero eta ozenagoa den honetan, eta Bizkaian eta Nafarroan gori-gori dauden metalgintzako lan gatazkek badute erreferentzia bat adostasunerako. Hala, sektorean egitekoak ziren greben atarian, lanuzteak baztertu egin dituzte akordiora batutako sindikatuek.
Atzo goizeko bileran proposamen berria egin zien SEAk sindikatuei, eta, arratsaldean, grebaz hitz egiteko deitua zuten prentsaurrekoa bertan behera utzi zuten ELAk, LABek eta CCOOk. Haren partez, patronalarekin bigarren txanda bat egin zuten, 17:00etan, eta 18:30erako akordioa lortu zuten, betiere ELAren ezezkoarekin. «SEAren proposamenak ez du KPIa bermatzen, eta proposatutako hobekuntza eskasak gutxiengo batentzat dira», esan du ELAk.
2025 arte, %15eko igoera
Energia krisia hasi zenetik eragile sozialek lortu duten lehen hitzarmen kolektibo handia da; handienen artekoa, esan nahi baita. Soldatak %15 handituko dira akordioa indarrean dagoen epean, eta, hura iraungitzean, gaurkotze klausula bat aplikatuko da KPIa soldata igoera baino gehiago gertatu bada.
Halaber, sektoreko gutxieneko soldata 20.445 euro izango da; orain arte 17.480 zen. Igoerak honela izango dira: 2021ean, %2 18.000 eurotik beherako soldatentzat; %1,5 besteentzat. 2022an, %6,5; 2023an, %3; 2024an, %2,5; eta 2025ean, %2. Horien ondoren, gaurkotze klausula aplikatuko da KPI guztia berreskuratzeko, beharrezkoa balitz.
LABek jakinarazi du bere afiliatu eta delegatuen berrespenaren faltan aurreakordioa erdietsi duela beste eduki hauekin ere: ultraaktibitate mugagabea, inaplikazio klausula, eta zortzi orduko jardunaldiaren jaitsiera. Horrez gain, beste eduki hauek ere jaso ditu SEAk, LABek, CCOOk eta UGTk egindako hitzarmenak: antzinatasuna igoerei lotuta egotea —izoztuta zegoen 2018tik—; izatezko bikotekideak eta bikotekide ezkonduak berdintzea baimenetan; medikutarako laguntze baimenak Osasun Zerbitzu Publiko guztietara zabaltzea —orain arte, soilik Osakidetzarako ziren—.
Era berean, ABLEetan lan egindako denborak antzinatasunean eragina izango du, eta, subrogazioan, zuntz optikoa eta telefono linearen instalazio eta mantentzera zabalduko da. Gainera, Berdintasun Batzordea egongo da, «non LGTBI+ kolektiboak ikusgaitasuna izango baitu», LABen azalpenetan.
Sindikatu abertzaleak gogorarazi du ia hogei urtez erorita egon den eragin osoko ituna berreskuratu dutela, «sektorean zegoen anabasari aterabidea emanez». «Gainera, sektorearen aldarrikapen nagusietako bat jasota geratu da: lan hitzarmenak iraun bitartean, KPIa bermatuta dago».
