Larunbatean, laguntzako langileen eta erizaintzako azterketak egingo dira; igandean, berriz, administrari laguntzaileen eta administrarien azterketak.

Horrela erantzun dio Maria Jesus Montero Ogasun ministroak Alberto Nuñez Feijoo PPko buruari, eta ziurtatu du Espainiako Gobernuaren asmoa hasieratik zerga Bruselaren ezaugarrietara egokitzea izan dela.

Sanchez Galan: “Europako Batzordeak energia-kontsumoa eta prezioa murrizteko proposamenak onargarriak dira”. Iberdrolako presidenteak bereziki babesten du Europak trantsizio energetikoaren alde egindako apustua: “Erabat premiazkoa da”, adierazi du.

2040rako EAEko langabezia tasa % 6tik jaistea jarri du helburutzat Eusko Jaurlaritzak, “2040rako Euskadiko Ongizaterako Lehiakortasuna: ekintzarako gogoeta” deitu duen proiektu estrategiko batean.

GASTEIZ. EH Bilduren ustez, Arantxa Tapia Jaurlaritzako Garapen Ekonomikoko sailburuak atzo aurkezturiko energiaren kontingentzia planari zehaztasuna falta zaio. Mikel Otero legebiltzarkideak hartu zuen hitza eztabaidan, eta, haren arabera, plan horretan ez dago «egungo beharrei egokitutako benetako plangintzarik». Are gehiago, iragarri zuenez, neurri horiek ez dute balioko epe laburrean gas kontsumoa jaisteko edota argindarra aurrezteko.

Bilduren ustez, planaren oinarrian dago «arazoa». Koalizioaren iritziz, energia aurrezteko orain zein neurri hartuko diren izan beharko luke «eztabaidagaia», eta ez du halakorik. «Espainiako Gobernuak dekretu bat onartu zuen abuztuaren 1ean, eta Jaurlaritza horretara mugatu baino ez da egiten, ez doa harago», laburbildu du. Era berean metodologia «ez-parte hartzaile» bat erabili izana leporatu dio Jaurlaritzari, talde parlamentarioek ez dutelako izan ekarpenak egiteko edo haiek eztabaidatzeko aukerarik.

Arcelor Mittalek aldi baterako lan erregulazio espedientea jarri nahi du martxan

Elkarrizketa Bingen Zupiriari Radio Euskadiko “Ganbara” saioan, 2022ko irailaren 14an

Gaztela eta Leongo Gobernuak Garoñaren gaineko ikerketa eskatuko du, 2030erako lanean egon litekeelakoan. Gaztela eta Leongo Gobernuko presidenteorde Juan Garcia-Gallardok iragarri du. Hipotesia da Garoña azken belaunaldiko zentral nuklear gisa zabaltzea, bi erreaktore berri jarrita.

Inflazioa erosketa saskira ere iritsi da. Erregaiak eta bereziki gasa garestitu ondoren, elikagaien salneurriak dira orain gora egiten ari direnak. Bilakaera horri adi-adi begiratzen die Euskadiko Elikadura Klusterreko zuzendari Jon Ander Egañak (Bermeo, Bizkaia, 1966). Aitortu du sektorea garai zailean dela, baina ez du uste prezioak mugatzea denik irtenbidea.

Erosketa saskia nabarmen garestitu da azkenengo hilabeteetan, baina zer produktu garestitu da gehien?

Oinarrizko produktuak dira gehienak: arrautzen, esnearen eta ogiaren prezioak dira batezbestekotik gehien igo direnak, INEren arabera. Halakoetan, ohikoa izaten da produkturik freskoenak garestitzea.

Espero duzue beste elikagairik garestitzea?

Arazo orokorra da; lehendik dator, baina areagotu egin da orain. Elikagaien salneurria garestitu da beste guztiena ere igo egin delako: energiarena, pentsuarena, ongarriena… Eta horien beharra dutenek ezinbestean igo behar dituzte prezioak, marjinak ere txikitu egin zaizkielako. Beraz, zaila da ezer nabarmentzea; dena dago antzeko egoeran.

Prezioen bilakaera ikusita, baliteke kontsumitzaileek marka zurien aldeko hautua egitea, salneurri apalagoa dutelako. Uste duzu erosketa saskian gero eta pisu handiagoa har dezaketela?

Krisialdietan hori gertatzen da: halako egoeretan, jendeak prezio apalagoak dituzten produktuak erosten ditu gehienbat. Kalitatezko produktuak edo gama altuagokoak mantendu egiten dira; aldiz, erdiko kategoria horretan kokatzen direnak, hau da, prezioan edo kalitatean bereizten ez diren produktuak dira gehien sufritzen dutenak. Orain arteko datuek hori berretsi dute: marka zuriko produktuen salmentek gora egin dute.

Horrek ondoriorik izan dezake elikagaien industrian?

Prezioak eragin handia dauka kontsumitzailearen jarreran; beraz, espero da banatzaile enpresa handiek ere promozio handiagoa egitea beren produktuetan. Hala ere, industriak ezin du orain publikoarentzako salmenta preziora pasatu dena, marjinei eusteko. Salneurri guztiek egin dute gora, eta marjinak txikitzen ari zaizkie denei. Katea ondo koipeztatuta dago, nolanahi ere. Ongi egokitu da garaian garaira, eta pandemian ondo ikusi genuen hori.

Ematen du zenbait sektoretan ekaitz perfektua izan dutela: gerra, energiaren garestitzea, lehortea… Bereziki zeintzuk ari dira sufritzen?

Lehenengo sektorea da elikadura kateko katebegirik ahulena; beraz, haiek dira gehien sufritzen ari direnak.

Ekoizle asko kinka larrian daude, kostuei ezin aurre eginda. Badago negozioari eusteko zailtasunak dituenik?

Zuzenean ez dut horren berri jaso, baina badakit esne ekoizleek zailtasunak dituztela, eta iaztik hona ustiategi asko itxi direla. Industria mailan, berriz, inork ez dit halakorik jakinarazi.

Arrautzak, haragia, eztia… Ekoizpena jaitsi egin da, oro har, eta prezioak nabarmen garestitu dira. Zein ondorio izango du horrek?

Askotarikoak izango dira; askok negozioa utzi beharra ere izango dute. Esne ekoizle batzuk, esaterako, behiak hiltzen ari dira jada, ezin dietelako gastuei aurre egin. Badakit zerealei dagokienez ere %35-40 inguru jaitsi dela ekoizpena Euskadin. Eskaerak bere horretan segitzen badu, prezioak igo egingo dira. Noski, produktuen prezioak ez badira igotzen, eta, aldiz, ekoizpen gastuek gora egiten jarraitzen badute, txarto pasako dute askok, edo jarduera utzi beharko dute. Ahal dutenek, berriz, marjinak txikitu eta prezioak igo beharko dituzte.

Zenbait kasutan, ekoizpen kostuaren eta salmenta prezioaren aldea ikaragarri handitu da.

Tira, Eusko Jaurlaritzak orain gutxi jarri du martxan Elikaduraren Behatokia, eta duela gutxi sartu da indarrean Elikagai Katearen Legea ere. Tresna horiekin bermatu nahi da elikadura kate osoan erosleak hornitzaileari ekoizpen kostua estaltzeko adina ordaintzea. Hori ondo eginda, ez litzateke arazorik egon behar. Katea luzea da, hala ere, eta ekoizletik azken banatzailerako tartean kostu asko daude, eta bitartekari asko.

Ekoizle asko lehendik ere, Ukrainako gerra hasi aurretik ere, kexu ziren azalera handiko saltokiekin eta banatzaileekin, prezioak gehiegi ez igotzearen zama haiengan utzi dutelako.

Bai, baina tira, elikagai katearen legea betetzen bada, ez litzateke arazorik egon behar. Horrek bermatzen baitu ekoizleak ere kopuru egoki bat jasotzea. Orain zer gertatzen den? Ba, dena doala gora: prezioak gora doaz, eta kontsumoa, behera. Oreka zaila da. Zein den irtenbidea? Ez dakit. Elikagai Katearen Legea betetzea.

Saltoki handiak hasi dira oinarrizko produktuekin osatutako saskiak eskaintzen. Zer deritzozu proposamen horri?

Frantzian egin zen antzeko zerbait. Kate bakoitzak jakingo du hori egin daitekeen edo ez. Baina beste gauza bada da Yolanda Diazek proposatu duena egitea, elikagai batzuen prezioa mugatzea. Hori arriskutsua da.

Zergatik?

Baten batek ordaindu beharko du prezioen igoera, noski, eta baliteke ahulenak ordaintzea. Baina esaten ari bagara erosleak bermatu behar duela aurreko katebegiaren kostua estaltzea, azken muturrean tope bat jartzen bada arazoak sor daitezke. Lehenengo sektoreak gehiago ez sufritzeko beste neurri bat izan daiteke BEZ zerga jaistea, adibidez. Kontsumitzaileek produktu batzuk prezio jakin batean eskuratzeko aukera bermatzea ondo dago, baina ezin dira elikadura kateko gainerako enpresak arriskuan jarri.

Dena den, Espainiako Gobernuko presidenteorde Diazek ohartarazi du ezin dela zama guztia ahulenak direnengan utzi, eta ahalegin handiagoa eskatu die banatzaile eta saltoki handiei.

Banatzaile eta saltoki handiak ari dira zamaren parte bat hartzen. Prezio marjinak banaketan ere oso doituta daude; oso eskasak dira. Ez dute kontsumoa jaisterik nahi, baina prezioak igo beste aukerarik ez dute, beraiei ere igo dizkietelako. Urte honetan, bi, hiru edo lau aldiz igo dizkiete salneurriak haiei ere. Ahalegin handiagoa egin behar dutela? Uste dut batzuk ari direla egiten.

Larriagotu daiteke egoera hau? Noraino luzatu daiteke?

Putinen eskuetan dago hori. Ez dakit larriagotu daitekeen edo ez, baina egoera ez da erraza. Enpresek eta sektorean lan egiten dutenek behin eta berriz errepikatzen dute ziurgabetasuna oso handia dela. Udazkenean zer etorriko den inork ez daki, eta horrek kezka handia sortzen du, eta beldurra. Egunetik egunera ikusi beharko da.

ELA sindikatuak ez du sinatuko KPIaren araberako soldata igoera bermatzen ez duen lan itunik. «Gure marra gorria da», zehaztu du Mitxel Lakuntza idazkari nagusiak. Udazkenean hainbat hitzarmenen negoziazioei ekingo zaie berriz, eta sindikatu subiranistak bere jarrera zein izango den aurreratu du. Hala ere, ez da tematuko urtez urteko KPI igoera batekin, eta soldata zatika eguneratuko luketen lan itunak onartzeko prest agertu da: «Hitzarmenaren amaieran KPIaren araberako igoera bat izango dela bermatzen bada, sinatu dezakegu». Lakuntzak zehaztu duenez, aurten sektore mailako lau hitzarmen sinatu ditu ELAk —Gipuzkoako ostalaritza eta eraikuntza, Bizkaiko autoeskolak eta Arabako gizarte esku-hartzea—, eta lauretan baldintza horiek adostu dituzte patronalekin.

Lakuntzaren iritziko, baina, egun negoziazioen oztopoa ez dago sindikatuetan, patronalean baizik. «Confebask, negoziazio mahaietan, %3tik beherako eguneraketak eskaintzen ari da. Ikusiko dugu Bizkaiko metalgintzako patronalak hori zuzentzen duen. Ez du KPIaz hitz egin nahi. Soldaten %7ko debaluazioa da hori langileentzat». ELAren ustez, eskaintza horien atzean «estrategia» bat dago, negoziazioak blokeatzea: «Blokeatuz gero, soldaten debaluazioa luzatzea lortzen dute». Alde horretatik, kritika egin die UGT eta CCOO sindikatuei, eta egotzi die KPIaren igoera osoari «uko egiten» ibiltzea. LABek, ostera, abuztuan zehaztu zuen bere iraupenean erosteko ahalmenari eusten dion itunik ez duela izenpetuko.

Enpresa handien mozkinak

ELAren jarrera irmoa da, argi baitute KPIa eguneratzea posible dela, eta aurrez aipaturiko lau itunak dira horren eredu. Are gehiago, uste du Confebask «aitzakiak» jartzen ari dela aurkakoa dioenean. Sindikatuak nabarmendu du egunerokoan, «lantokien martxan», ikusten dutela KPIa igo daitekeela, eta gogoratu du enpresek, «eta batez ere enpresa handiek», irabaziak izan dituztela. ELAren ikerketa batzordearen arabera, Ibex 35eko enpresek 2019an baino %83 mozkin handiagoak izan dituzte aurten, eta akziodunen artean banaturiko dibidenduak soldatak baino 30 aldiz gehiago handitu dira.

ELAren jarrera argitzea garrantzitsua da, egun Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan ordezkaritza handiena duen sindikatua baita (%40,68), eta hirugarrena Nafarroan (%22,85). Udaberrian sektoreko hainbat lan hitzarmen adostu ziren, besteak beste Bizkaiko bulego garbiketakoa eta kontserbetakoa —ELAk ez zituen sinatu—, eta Gipuzkoako eraikuntzakoa eta papergintzakoa. Mercedeseko ituna ere sinatu zuten, hori ere ELA gabe. Hala ere, Arabako, Bizkaiko eta Gipuzkoako lan hitzarmenen %32,7 baino ez daude berrituta.

Sindikatuarentzat, dena den, Confebask ez dago bakarrik bere jarreran, Eusko Jaurlaritzaren babesa baitu. Batetik, hark ere %2ko inguruko soldata igoerak eskaini dituelako; eta, bestetik, errenta paktuarekin «enpresen irabaziak babestea» lehenetsi duelako, soldaten jaitsieraren bizkar. Hori ez da kritika bakarra; ELAren ustez, zergen erreforma egitea ezinbestekoa da, eta enpresen irabazien gaineko tasak handitu egin beharko lirateke, bereziki energia enpresa eta finantza erakundeenak. «Nazioarteko Diru Funtsak (NDF) eta Europako Batzordeak begi onez ikusten dituzten neurriak dira. Jaurlaritzak, berriz, ez. Jaurlaritza egun NDFaren eskuinetara dago», azaldu du.

Bere eskaerak oinarritzeko, ELAk Pobretze prozesua bizkortzen ari da tituludun txostena argitaratu du. Haren arabera, uztailera arte Araba, Bizkai eta Gipuzkoan sinaturiko lan itunek %5eko soldata igoera izan dute batez beste; Nafarroakoek, berriz, %4,52koa, hilabete horretan neurturiko inflazioaren erdia baino gutxiago (%10,8). Interes tasen igoeraren aldagaia ere kontuan hartu du, eta 25 urterako 150.000 euroko mailegu batean izango duen eragina kalkulatu du. Interesa Euriborra gehi %1 bada, mailegua duen familiak 180 euro gehiago ordainduko ditu hilero; alegia, 2.160 euro gehiago urtean.