2021eko ekarpena ere eguneratu dute: 580,3 milioi eurokoa izango da. Bi urtetako likidazioa Nafarroaren mesedetan izan da, eta abenduaren 30ean jasoko du. Aurtengoa egitea falta bada ere, behin doikuntzak eginda «aldekoa» izatea espero du Nafarroako Gobernuak. 2023koari dagokionez, aurrekontuetan emandako 635 milioi euroko kopurutik «gertu» egongo dela aurreratu du.
Azalpen nahasia
Kazetariei ez diete xehatu zertan oinarritu diren saldoa Nafarroaren aldekoa dela esateko: izan ere, 2021ean 535 milioi euroko ekarpena ordaindu zuen Nafarroak, eta, aurtengo aurrekontuetan, 573 milioi euroko ekarpena zegoen jasota. Teorian, 2021ean eta 2022an hitzartutakoa baino 93 milioi euro gutxiago pagatu du Nafarroak. Zergen doikuntzen ondorioz aldea positiboa dela esatera mugatu dira.
Atzo goizean Iruñean bildu zen Hitzarmen Ekonomikoko Koordinazio Batzordea, bi gobernuetako hamabi ordezkariz osatutakoa. Maria Txibite gobernuko lehendakariak aipatu zuen bi aldeen arteko «leialtasun eta errespetu instituzionalaren arteko emaitza» dela. «Pare bat urte daramagu hizketan, eta bi administrazioen arteko harremana sendotuko du».
Hala ere, datu dantza egon zen Espainiako Ogasun Ministerioaren eta Nafarroako Gobernuaren artean. 2020-2024 epeko lehen urteko ekarpena 510,2 milioi eurokoa izan zela azpimarratu zuen Madrilek; 2021ekoa, 687 milioi eurokoa, eta aurtengoa, 754 milioi eurokoa. Nafarroako Gobernuak, berriz, 2020koa 431,3 milioi eurokoa dela esan du; iazkoa, 580,3 milioi eurokoa, eta aurtengoa, 621,5 milioi euro ingurukoa.
Zergatik dago diferentzia handi hori? Gobernu bakoitzak bere iritzi publikoari begira egokien zaion datuari erreparatu diolako, baina egiazki ez dago diferentziarik. Madrilena ekarpen gordina da, eta Iruñearena, garbia.
Zertan datza aldea? Ekarpena kalkulatzeko metodologian hainbat konpentsazio daude —hala nola hitzartu gabeko zergak, zerga bidezkoak ez diren estatuaren diru sarrerak, defizita eta itundutako zuzeneko zergak—. Alta, kapital higiezineko irabazien eta Nafarroan estatuarentzat lan egiten duten langile nafarren zerga atxikipenak ere hor sartzen ziren, baina bi gobernuek hitzartu dute atal hori ekarpenaren kalkulutik ateratzea. Hemendik aurrera, diru mugimendu horiek doikuntza gisa zenbatuko dira.
Kontabilitate arloko mugimendu horrek berekin ekarriko du ekarpen gordina handitzea, baina doikuntzaren ondorioz Nafarroaren diru sarrerak handitzea. Kontuan hartu behar da kopuru handia dela: 2020an, atxikipen horien zenbatekoa 79 milioi eurokoa izan zen; 107 milioi eurokoa iaz, eta 110 milioi eurokoa aurten. Alta, kontabilitate arloko aldaketaz harago, altxortegiarentzat azken emaitza da garrantzitsuena.
Zergatik erabaki dute hori metodologiatik ateratzea? Maite Dominguez Hitzarmen Ekonomikoaren zerbitzuburuaren arabera, gainerako konpentsazioek estatuko aurrekontuetako diru sarrerei edo gastuei egiten zieten erreferentzia, baina atxikipenek ez. «Azalpen konplexua du. Etekin eta atxikipen horiek Estatuko Zerga Agentziak biltzen ditu, baina guri itzuli behar digu. Kontzeptu hori aurrekontuetatik at zegoenez, ekarpenetik ateratzea erabaki dugu».
Akordioan bada beste puntu deigarri bat. Ekarpena nabarmen handitu da urte batetik bestera. Kontuan hartu behar da kalkuluaren abiapuntua estatuaren diru sarrerak direla eta lehen urteko ekarpena pandemiaren garaikoa dela. 2020an diru sarrerek behera egin zutenez, ekarpen gordina apalagoa izan da, 2015ekoaren parekoa. Hala ere, urte batetik besterako eguneratze indizeak estatuko diru sarreren bilakaera oinarri duenez, ondorengo urteek jauzi hori islatu dute.
Akordioan, zerga doikuntzak berritu dira, eta Foruzaingoaren kostu unitatea hitzartu da: 56.515 euro polizia bakoitzeko. Aurki Nafarroak bere gain hartuko duen trafiko eskumenaren kostua finkatzeko balioko du.
Nahiz eta bi bloke ezberdinetan negoziatzen ibili, Bizkaiko metalgintzako lau sindikatuek bat egin zuten atzo astebeteko greba deialdiaren «arrakasta» nabarmentzean. Haien arabera, erantzuna %85 ingurukoa izan da, eta eragin horren erakusgarri da, esaterako, Mercedesek Gasteizen duen lantegiak bi egunez gelditu behar izan duela hornidura arazoengatik. Erantzun «zabal» horrek FVEMi zer pentsatua eman beharko liokeela uste dute, eta eskaintza «mamidun» bat egiteko akuilu izan.
Sindikatuek mezu argia bidali diote patronalari: abendua abagune egokia izan daiteke gatazka amaitzeko. Jaiegun askotako hilabeteak ez dira aproposak greba deialdiak egiteko, eta hilaren 12ko aste hori baliatu nahi dute akordioa lortzeko. Ez dirudi jarrerak oso urrun daudenik, sindikatuek berek onartu baitute aurrerapausoak egon zirela azken bileretan. Alde horretatik, CCOOk, LABek eta UGTk —ordezkaritzaren %59 dute— ez zuten lanuzte gehiagorik aipatu atzo. Bizkaiko patronalari ere ez zaio komeni bere negoziazioa Gipuzkoakoarekin elkartzea, eskaintzak alderatu daitezkeelako. ELAk —ordezkaritzaren %41—, berriz, jarrera oldarkorragoa erakutsi zuen, eta akordiorik ezean greba mugagabea antolatzeko aukera aipatu zuen.
Alde horretatik, sindikatuek nabarmendu zuten FVEMen barruan ere jarrera ezberdinak daudela. Iratxe Azkue, LABeko kidea: «Enpresari batzuek esan digute gure baldintzak onartzeko prest daudela. FVEMeko zuzendaritzan daudenak ari dira negoziazioa blokeatzen: Artetxe, Ormazabal, Sidenor, Tecuni… Horiek dituzte, gainera, irabazirik handienak».
Sindikatuek Bilbon deituriko manifestazioaren aurretik egin zituzten adierazpenak. Bizkaiko metalgintzak aurten egin duen mobilizaziorik jendetsuena izan zen. Ez zen istilurik egon, nahiz eta grebalariek petardo oso zaratatsuak bota zituzten, eta horietako batzuek metalezko paperontzi txiki pare bat lehertu zituzten. Istiluen aurkako ertzain askok zaindu zuten mobilizazioa.
Ertzaintzaren defentsan
Josu Erkoreka Segurtasun sailburuak Ertzainzak metalgintzako piketeetan izandako jarrera defendatu zuen atzo Eusko Legebiltzarrean. Legea «zorrotz» bete zuela nabarmendu zuen, Ertzaintzak lan gatazka gutxitan erabiltzen duela indarkeria, eta erabili duenean greba eta manifestazio eskubidearen barnean ez dauden jarrerei aurre egiteko erabili dela.
Erkorekak eztabaida garratza izan zuen Iñigo Martinez Zaton Elkarrekin Podemos-IUko parlamentariarekin. Hark langileen aurkako «gehiegizko indarkeria» erabiltzea leporatu zion Ertzaintzari. Era berean, ordezkari sindikalei «jazarri» izana eta haiek ostikatu eta bortizki jo izana egotzi zion Poliziari.
Iruñeko gizarte arloko lehen aretoko sententziak, zehazki, 2018ko abuztutik 2019ko urrira Glovorentzat lan egindako bizikleta banatzaileei eragiten die. Tarte horretan, 207 banatzailek egin zuten lan enpresa horrentzat, eta,ebazpenaren arabera, banatzaile horiek lan harreman bat zuten enpresarekin; hau da, ez ziren autonomoak. Ondorioz, sententziak dio Glovok ordaindu behar dituela langile horien Gizarte Segurantzako Erregimen Orokorreko kotizazioak: ia 249.000 euro, alegia.
Ebazpenak kontuan hartutako denbora tarte horretan aritu ziren Glovoko langileetako bat da Pablo Anton. Hiru urtez aritu zen, autonomo gisa. Ontzat eman du oraingo sententzia: «Irabazi dugu». Erantsi du, baina, ebazpenak ez duela errealitatea aldatzea lortuko. «Lehendabiziko epaiketa izan da hau; bertze bi daude martxan. Eta etorriko dira gehiago, eta enpresak segituko du legea bete gabe. Nork galtzen du? Langileek».
Oraingo sententziak langileen alde egin du, baina Antonek nabarmendu du ez dituela bere arazoak konponduko. «1.100 euroren zorra dut Gizarte Segurantzarekin». Hark azaldu du autonomoen kuota ez ordaintzea erabaki zuela Glovon aritu zen azken hilabeteetan, eta horrek eragin dio orain duen zorra. «Ez ordaintzea erabaki nuen, enpresaren aurka egiteko ordua zela uste nuelako. Bertze zenbait langilek ere eginak zituzten lehen salaketak, eta horiei autonomoen kuota itzuli zieten. Enpresak kontratatu behar gintuela aldarrikatu nahi genuen».
Ebazpenak Antonek lanean emandako bost hilabeteko epeari baino ez dio eragiten: «Hiru urtez aritu naiz autonomoen kuota ordaintzen, ordea».
Sindikatuak, auzian
Iruñeko gizarte arloko lehen aretoko ebazpena ez da irmoa oraindik, Glovok helegitea aurkezteko aukera baitu. Gisako bertzelako salaketetan hori egin du. Iruñeko epaia ondorio izan duen salaketa ofizioz aurkeztu zuen Gizarte Segurantzak, lan ikuskaritza batek egindako ikerketak autonomo faltsuak zirela ondorioztatu eta gero. Auzian parte hartu dute CCOOk, ELAk, LABek eta UGTk.
Erakundeok nabarmendu dute epaiak berretsi egin duela sindikatuek salatu izan dutena: banatzaileak soldatapeko langileak direla, alegia. Glovok dio enpresak banaketa zerbitzuaren eta banatzaileen arteko bitartekaritza lana bertzerik ez duela egiten, baina Iruñeko epaitegiak agerian utzi du Glovok antolatzen dituela banatzaileen ordutegiak eta lan baldintzak.
LABeko Zerbitzu arloko arduradun Berta Garciak «pozik» hartu du epaileen erabakia, baina erantsi du epaia «berandu» datorrela. «Langileek, bitartean, esplotazioa jasan dute, eta prekaritate handiarekin aritu dira lanean», azaldu zuen BERRIA egunkarian, ebazpenaren berri jaso eta gero.
BERRIArekin mintzatu da CCOO sindikatuko Lan Munduko Errealitate Berrien arloko idazkari Carlos De la Torre ere; hark uste du «lan handia» dagoela egiteko, oraindik, langileen baldintzak hobetzeko: «Orain, banatzaileek nahi duten ordutegian egiten dute lan, baina, oraindik ere, langilearen gaineko balorazio sistema baten arabera banatzen dituzte lan eskariak». Izan ere, tarifarik merkeena duten langileei lan gehiago ematen diete, eta lan gehien egiten dutenek dute baloraziorik onena. «Legeari izkin egiteko modu bat da», De la Torrek salatu duenez.
Enpresari «kolpe» bat
Riders X Derechos elkarteak banatzaileen egoera hobetzeko egindako lana nabarmendu du Antonek. Lan horren emaitza da, neurri batean, 2021eko abuztutik indarrean dagoen rider-en legea. «Lortu dugu kolpe bat ematea enpresari», erran du Antonek.
Legea aurrepausotzat jo du, hain zuzen, baina arazoa da ez dutela betetzen. «Sindikatuek ere arazoak dituzte Glovo Express enpresari buruzko informazioa lortzeko», salatu du enpresako langile ohi Antonek. CCOO, adibidez, ahalegindu da enpresa horren algoritmoei buruzko argibideak jasotzen, baina ez du lortu. Algoritmoen bidez, bertzeak bertze, langileak non dauden jakin dezake enpresak: «Langileen eskubideak urratzen ditu horrek», ohartarazi du CCOOk.
«Egoera horrek agerian uzten du Glovok nahi duena egiten duela; ez dute legea betetzen, baina aurrera segitzen dute. Nahi dutena egiten dute, eta ez da deus pasatzen», berretsi du Antonek. Horregatik uste du zigor bidea dela enpresa horren oraingo «zigorgabetasuna» bazter uzteko aukera eskaintzen ahal duena. Riders X Derechos elkarteak iragarri du bide hori baliatuko duela: «Zigor bidera joko dute».
Uztailean, Delivery Hero Alemaniako multinazionalak erosi zuen Glovo. Oscar Pierrek eta Sacha Michaudek sortu zuten Glovo, 2016. urtean. «Enpresak segitzen du legea urratzen; beraz, eraman ditzatela Glovo sortu zutenak auzitara, epai ditzatela enpresa sortu zutenak», berretsi du Antonek.
Iruñeko epaileen ebazpenak bide bat ireki du Glovoko langileentzat. Bide hori noraino iritsiko den, baina, ikusteko dago, sententziak ez baitu errealitatea aldatzea lortu, oraindik.
