ELE etxeko langileentzako aholkularitza zerbitzu bat da, eta iaz haiengana jo zuten 738 kasuetan oinarrituta osatu du aurtengo txostena. Emaitzen entresaka egitean langile egoiliarrak —lan egiten duten etxean bertan bizi direnak— eta etxetik kanpo dihardutenak bereizten ditu, baita legezko egoeran eta legez kanpo dihardutenak ere. Oro har, eta soldatari buruzko datuek erakusten duten bezala, langile egoiliarren egoera lazgarriagoa da.
«Etxe barneko langileen %72k beharko luketen baino lanaldi luzeagoa dute, eta kontuan hartu behar da haien gehienezko muga 60 ordukoa dela. Alegia, lautik hiruk 60 ordu baino gehiago egiten dute lan astean», azaldu zuen atzo Lore Ureta ELEko kideak. Ondorioz, atseden legedia ere ez da betetzen: %53,4k ez dute hamar orduko atsedena bermatua gauean, eta %37 gutxienez bi aldiz altxatzen dira gauero haien zainduak artatzeko. «Erritmo hori bateraezina da lan osasun egoki batekin. Lan ikuskariei lan osasunaren inguruko kontrol zorrotza exijitzen diogu», gaineratu zuen.
ELEra jo zuten etxeko langile egoiliarren %29,5 legez kanpoko egoeran zeuden. Haien jatorri herrialde ohikoenak Paraguai, Nikaragua eta Bolivia dira, hurrenkera horretara. Izan ere, etxeko langileen %89 atzerritarrak dira edo herritartasun bikoitza dute. Egoiliarren kasuan batezbesteko hori ia %98koa da. Horiek guztiek zaintza lanak egiten dituzte, eta %86,39 bakarrik bizi dira zaintzen dituzten pertsonekin. Alde horretatik, zaindutako pertsonen %67 emakumeak dira.
Kanpotik diharduten etxeko langileen profila ezberdina da. Orduka aritzen dira, eta ohikoa da etxe batean baino gehiagotan lan egitea. %83 atzerritarrak dira, eta paperik gabekoen kopurua egoiliarrena baino txikiagoa da: %12,9. Lanaldiei dagokienez, egunez diharduten langileen %55ek hogei ordu baino gutxiago egiten dituzte astean, eta %29 ez dira iristen lan egiten duten orduei dagokien gutxieneko soldatara.
Langabeziarik ez urrira arte
Uretak nabarmendu zuen «gero eta gehiago» direla Gizarte Segurantzan izena emanda dauden etxeko langileak. Legezko egoeran dauden ia egoiliar guztiak daude izena emanda eta egunez dihardutenen %90. Dena den, Uretak salatu zuen ez dela batere erraza Gizarte Segurantzarekin harremanetan jartzea. «Lehen, aurrez aurreko arreta zegoen, leihatilakoa. Baina orain etxeko langileek bide telematikoa baino ez dute. Agiriak atxikitzea-eta ez da erraza. Oinarrizko informatika ezagutzekin ez da aski. Tramitearekin ezin asmatu, eta osasun arrazoiengatik baja ez eskatzea erabaki duten langileak daude».
Kontratu eteteen datuak ere bildu ditu ELEk. Egunez dihardutenen laurdenek galdu zuten lana iaz, eta etxe barrukoen %11k. Uretak zehaztu zuen kaleratu horiek ezin izan dutela langabezia saririk jaso. Espainiako Gobernuak iazko urrian onartu zuen langabezia saria etxeko langileentzat, baina atzerako eraginik gabe. «Langabezia saria jasotzeko urtebeteko kotizazioa behar da; beraz, etxeko langileek ezingo dute jaso aurtengo urrira arte. Elkarteak aurretik lan egindako denbora ere kontuan har dadila eskatzen ari gara». Gai berean, Uretaren iritziz, iazko iraileko erreforma«pauso txiki bat baino ez da», eta gogoratu zuen Europako Batasuneko Justizia Auzitegiak beharturiko aldaketa bat izan zela.
Emaitzak esperotakoaren gainetik daude, duela urtebete esan baitzuen 4.000 eta 4.200 milioi euro artean irabaztea zela helburua. 2023an ere bide onetik jarraituko duela uste du, mozkina %8-10 handitzea espero baitu.
CNMV Balore Merkatuaren Espainiako Batzordeari igorritako agirian, Iberdrolak ziurtatu du bere adar guztiek hobetu dituztela aurreko urteetako emaitzak, Brasilen eta AEBetan bereziki. Baina bada salbuespen bat: Hego Euskal Herrian eta Espainian aritzen den adarraren mozkina %19 txikitu da, Iberdrolaren esanetan, «arau eta zerga neurrien ondorioz, eta enpresak ez duelako bezeroen bizkar jarri kostuen handitzea».
Arauei dagokienez, ekainaz geroztik indarrean dago Iberiar penintsulako merkatu bateratuan argindarra sortzeko erabiltzen den gasari gehienezko prezio bat ematea. Horren ondorioz, iturri berriztagarriei eta nuklearrari ez diote argindarra ordaindu gasako zentralen prezioan. Argindar enpresei kalte egin die neurri horrek, eta mesede, berriz, bezeroei.
Zergei dagokienez, energia konpainiek tasa berezi bat ordaindu behar dute, beren aparteko irabazien zati bat gastu publikorako izan dadin. Zehazki, Espainian eta Hego Euskal Herrian fakturatutakoaren %1,2 ordaindu beharko dute, baina merkatu arautuan egindako salmentak salbuetsita daude. Espainiako Ogasunak bilduko du dirua, teknikoki ez baitira zergak, ondare eskualdatzeak baizik, baina haien zati bat foru ogasunei pasatuko die ondoren: %6,24 Araba, Bizkai eta Gipuzkoakoei, eta %1,6 Nafarroakoari.
Maria Jesus Montero Espainiako Ogasun ministroak asteartean jakinarazi zuenez, 817 milioi euroko lehen ordainketa bat egin dute azken asteetan energia konpainiek, eta gainontzekoa irailean egingo dute. 2022ko kontuen arabera izan da ordainketa, baina 2023ko zenbakietan islatuko da.
Iberdrolak kalkulatu du 200 milioi euro ordaindu beharko dituela zerga horregatik, baina diru hori berreskuratzen saiatuko da. Izan ere, Gerardo Codes Iberdrolako zerbitzu juridikoetako zuzendariak iragarri du zerga horren aurkako helegitea jarri duela Espainiako Auzitegi Nazionalean, «arbitrarioa eta baztertzailea» delako eta uste dutelako Europako arauen aurka doala. Epaileen erabakia datorren urtean espero du. Iberdrolak ez ezik, hura partaide den Aelec argindar ekoizle handien elkarteak ere jo du auzitegira.
Inbertsioak ere, gora
Bilbon egoitza duen konpainiak ziurtatu du %13 handitu dituela bere inbertsioak, 10.730 milioi euroraino. Horietatik, %38 izan dira Europako Batasunean, %25 AEBetan, %20 Latinoamerikan eta %13 Erresuma Batuan. Inbertsioaren %90 energia berriztagarrietan eta sare adimentsuetan egin du.
Berriztagarrietan dagoeneko 40.000 megawatt-orduko potentzia instalatua du Iberdrolak, eta hurrengo lau urteetan beste 7.675 MW gehitzeko moduan egongo direla iragarri du konpainiak; horien erdiak itsasoko parke eolikoetan egongo dira.
Hala ere, 2022ko protagonistak argindar iturri kutsagarrienak izan dira. Iberdrolaren ziklo konbinatuko zentralek %61 gehiago ekoitzi zuten eta %56 gehiago ikatza erretzen duten zentral termikoek. Horrela konpentsatu zuten uda lehorrak eta beroak zentral hidraulikoen ekarpena %40 gutxitu izana. Parke fotovoltaikoen hedapenak %30 handitu zuen iturri horren ekoizpena, eta antzera aritu ziren nuklearra (+%4) eta eolikoa (+%1).
Iberdrolaren akziodunek etekina aterako diete enpresaren emaitza onei. Urtarrilean, akzio bakoitzeko 0,18 euro ordaindu zieten, eta orain beste 0,31 ordaintzea proposatu du konpainiako administrazio kontseiluak.
Acciona Plug sozietateak —%50 Accionarena eta %50 Plug Powerrena— egingo du planta, Accionaren Zangozako Biomasa fabrikaren ondoan. 25 megawatteko (MW) elektrolizagailua eraikiko dute, eta, hori hornitzeko, parke eoliko bat eta parke fotovoltaiko bat egingo dituzte: 24 MWekoa lehena, eta 25 MWekoa bigarrena. Gainera, adierazi dutenez, eskariaren arabera aukera egongo da plantaren potentzia 50 MWera bikoizteko.
Urtean 3.880 tona hidrogeno berde produzitzeko ahalmena izango du lantegiak, eta eraikuntza fasean 500 lanpostu inguru sortuko direla kalkulatu dute. Sortutako energiaren %90-edo inguruko industriak kontsumitzeko izango da, eta gainerako %10 garraiorako erabiliko da; horretarako, lantegian bertan hidrogenoa banatzeko instalazio bat eraikiko dute.
Aurreikuspenen arabera, 2024. urtearen amaieran hasiko dira hidrogeno berdea produzitzen. Hala, Txibiteren gobernuak lortuko du Hidrogeno Berdearen Nafarroako Agendak jasotakoa betetzea; izan ere, 2021eko uztailean hitzartutakoaren arabera, 2024rako Nafarroak 10 eta 30 MW arteko potentzia izan behar du instalatua; 2030ean 150 MW izan behar ditu.
Txibitek eskerrak eman zizkion Acciona Plugi proiektua Nafarroan garatzeagatik, eta lantegia «estrategikoa» izango dela gehitu zuen: «Karbono isuri urriko ekonomia berriaren erakusleiho izango da, industriarentzat eredu». Txibitek esan zuenez, eskualdean energia kontsumo handia duen industriari energia garbia emango dio planta berriak, baita Zangoza berrikuntzaren mapan jarri ere.
Horrez gain, Txibitek gogorarazi zuen Nafarroako Gobernua «konprometitua» dagoela lurraldeko enpresei energia iturri fosilen menpekotasuna murrizten laguntzeko.
Hidrogeno berdea sortu eta Nafarroan industria hornituko duen lehen planta izango da. Halako planta gehiago eraikitzeko eredu gisa erabiliko dute Zangozakoa.
