Maiatzaren Lehenean kaleak hartzeko deia egin dute sindikatuek, lan-baldintzen hobekuntza helburu. ELAk eta LABek, bakoitzak bere aldetik, mobilizazioak antolatu dituzte azken langabezia datuekin kezkatuta. UGT eta CC. OO. elkarrekin aterako dira kalera soldata igoerak eskatzera.

LABek konfrontazioa defendatu du lan baldintzak hobetzeko, eta Maiatzaren Lehenean parte hartzeko deia egin du. Aranburuk “ekoizpen eta kontsumo eredua eraldatzea” eskatu du, “zaintza, enplegua eta aberastasuna banatuz” eta “euskal Estatu baterantz aurrera eginez”.

Mugimendu asko dago ELAk Bilbon duen egoitzan. «Gure sindikalismoan ez dago aste lasairik!», nabarmendu du Mitxel Lakuntzak (Iruñea, 1976), baina aitortu du Maiatzaren Leheneko aurreko egunetan hitzordu gehiago pilatzen zaizkiola. Asteburuan ere badu lana, bihar goizean Bilbon emango duen hitzaldia orrazten. ?

Zuk idazten al duzu Maiatzaren Leheneko hitzaldia??

Bai, nik, aurreko idazkari nagusiek bezala. Baina beste iritzi batzuekin kontrastaturiko idazki bat da. Gurea lan kolektiboa da.?

Kalera irteteko arrazoi asko daudela esango duzu ziurrenik. Ikusten al diozu borrokarako grinarik euskal langileriari??

Bai, baina ez da pertzepzio bat, errealitate bat baizik. Azken bi urteetan enpresek inoizko etekinik handiena lortu dute, eta, hala ere, pobretze fase batean sartu gara, bereziki soldatetan. Hori guretzat beste erronka bat da, prekaritatearen aurkako borroka jarri baitugu erdigunean. Eta, horren aurrean, zein da albiste ona? Bada, egoera zaila izan arren, erantzun bat ematen ari dela, Euskal Herriko langile klasearena. Estatistikak dio hemengo mobilizazio datua Europako altuenetakoa dela, altuena ez bada. Pobretzearen aurkako erabaki politiko gabeziaren eta patronalaren blokearen aurrean, azken hori bereziki sektore feminizatuetan, konfrontazio eredu sindikala eta grebak konponbide bat dira.

Baina greba zer da? Ondorioa ala erreminta?

Erreminta bat, argi eta garbi. Greba gure egunerokoan dago, beste modu batera ezin ditugu baldintzak hobetu. Guggenheimeko garbitzaileak, Hondarribia, Irun, Gorliz… Udal horietan garbiketako soldata arrakalari aurre egin diogu. %30eko soldata hobekuntzak lortu ditugu. Nola? Borrokarekin. Estatistikak dio ELA dela greba gehien deitzen duen sindikatua, ados; baina ELA da aldi berean hitzarmen gehien sinatzen duena. Grebak lorpen batzuk dakartza, eta, era berean, erreferentzia bihurtzen dira. Eta erne, batzuek diote, «ELAk ez du ezer sinatzen»; bada, hitzarmen gehien sinatzen duen sindikatua da, 300 inguru urtean. Borroka gehienak, gainera, sektore feminizatuetan ditugu. Hori bai, horretarako, antolakuntza lan handia eta baliabide asko behar dira.

Dirua behar da horretarako.

Bai, afiliazioak jarritakoa.

Hitz egin al duzu Novaltiako langileekin? Ia lau urteko greban milioi bat euro inguru atera zenituzten haientzat erresistentzia kutxatik.

Bihar egongo naiz haiekin. Guk ez dugu kutxaren datua ematen, baina ez dugu ezkutatzen zenbat jasotzen den kutxatik. Guk nahi dugun lehenbiziko gauzada grebara ez iristea, eta hau esatea oso garrantzitsua da. Baina zuk greba egiteko ahalmena duzunean, negoziazioa baldintzatzen duzu. Akordio askotara iristen gara gaitasun horri esker. Beste aldean dagoenak, patronalak alegia, badaki zein den zure gaitasuna, eta horrek dena aldatzen du. Grebek herri hobe bat eraikitzen dute, lan eta bizi baldintza hobeak izateko modua egiten dutelako. Beti dago greben aurkako propaganda interesatua, baina Euskal Herrian hitzarmenek izan duten soldata eguneraketen batez bestekoa %5etik gora dago. Espainian, berriz, %2,5: erdia.

Gure ereduak lan gehiago eskatzen du. Bestea zein da? Elkarrizketa sozialarena, fikzio bat. Patronala, gobernua… Gai zerrenda zeinek idazten du? Zer gertatu da azken aldian? Idoia Mendiak mahai hori bere kanpainaren mesedetan erabili du. Lau eguneko astea? Patronalak ez du hitz egin. Telelana? Ez… Iragartzen dira gauzak, baina ez dira ezta jorratu ere egiten. Tranpa bat da.

Borrokaz mintzatuz, erretreten aurkako protesta ozenak izan dira Iparraldean eta Frantzian. Hegoaldean, aldiz, ez.

Frantzian gauza bitxia gertatzen da. Hemendik iruditzen zaigu Frantziako sindikalismoa indartsua dela, baina errealitatea da afiliazio tasak eta sektore grebak hemen baino txikiagoak direla. Baina zer dute ona? Murrizketen kontra badago gaitasun sindikal eta sozial handia. Honetan CFDT grebara gehitu da, bere kongresuak agindu ziolako, eta horrek ahalbidetu du batasun sindikala. Horri gizarte mobilizazio handia gehitu zaio, batez ere gazteena.

Iparraldeaz hitz eginez, ELAk ba al du pentsatua jardun sindikala Ipar Euskal Herrira zabaltzea?

Orain dela hogei urte LABi Ipar Euskal Herrian elkarrekin aritzea proposatu genion, zehaztu gabe nola, Hegoaldeko zatiketa hara ez eramateko. LABek hartu zuen bere bidea, sindikatu gisa kokatzea, Hegoaldean bezala. Orduan, guk esan genuen: entzun ditzagun zeintzuk diren Iparraldean dauden beharrak, ez zegoelako zertan Hegoaldeko azpiegitura mimetikoki errepikatu beharrik. Hango militante sozial batzuekin bildu ginen, Mixel Berhokoirigoin, Txetx Etxeberri eta abar, eta prozesu bat hasi genuen. Esan ziguten sindikatu gisa baino, bertako egitasmoak bultzatu behar zirela lehenbizi. Orduan erabaki genuen Manu Robles Arangiz fundazioa bertan sortzea, hango militanteen proiektuak garatzeko euskarri gisa. Orain, Ipar Euskal Herrian ELA ekosistema baten parte da, gure ustez, oso eraginkorra dena: Bizi mugimendua, Alda, Enbata…

Eta militante horiek esango balute orain ekintza sindikala behar dutela, orduan bai?

Gure ustez, erabakigarriena hori litzateke, militante horiek pentsatzen dutena. Denborak erakutsi digu haiek behar bat identifikatu dutenean arrakastatsuak izan direla proiektu horiek. Baina orain arte hori ez da egon haien lehentasunen artean.

Arrakala handia dago egun ELAren eta LABen artean. Zein da zuen bertsioa?

Guretzat garrantzitsua da ahalik eta objektiboenak izatea. Hasteko, LABek publikoki esan zuen ez zuela baldintzarik ikusten ELArekin aliantza bat egiteko. Hartaz geroztik zer pasatu da? LABek erabaki estrategiko batzuk hartu dituela. Nik bi nabarmenduko nituzke. Bat: Arabako eta Bizkaiko metalgintzan, Bizkaiko bulego garbiketan… itunak sinatu dituzte. Horretarako, gehiengo sindikal bat antolatu dute, aliantza bat, UGT eta CCCOrekin. Patronalari galdetuko bagenio, «zein da nahiago duzun gehiengoa? ELA eta LAB edo LAB-UGT-CCOO?», erantzuna erraza da. Ondorioak kezkatzen gaitu, patronalari akordioak merkatu egiten zaizkiolako. Eta bi: LABek erabaki duela Osalanera itzultzea. Elkarrekin atera ginen. Baina zer aldatu da han? Kritikoak gara elkarrizketa mahaiekin. Hor sindikatuaren instituzionalizazio bat dago, eta horrek eraginik ez duela pentsatzea pellokeria da.

Garai batean, guretzat garrantzitsua zen LABekin elkarlana sustatzea, herri honen aitortza egingo duen esparru sindikala eratzeko. Halaber, elkarlan espazio bat sortu behar genuen, autonomoa, eta hortik iritsi zen eskubide sozialen karta. LABen erabakiak horren aurkakoak dira, eta horregatik lehertu dira adostasunak.

Era berean, guk ezinezko ikusten dugu elkarlana UGT eta CCOOrekin. Batetik, haien eredu sindikala dago. Zergatik egin behar dugu lan 67 urtera arte? Horiek sinatu zutelako. Bigarrena, ahal duten bakoitzean negoziazio kolektiboaren monopolioa defendatzen saiatzen dira, baina Espainiarena. Eta, gero, euskara dago. Agente aktiboak dira euskararen normalizazioaren aurka. Helegiteak eta salaketak zeintzuk jartzen dituzte? UGTk eta CCOOk.

LABi baretu egin dela egotzi diozue, EH Bilduren arrastoan.

Baretu? Guk ez dugu adjektibo asko erabiltzen, gure kulturan barneratuta dagoen zerbait da. Baina datu objektiboa da LAB mugimendu baten parte dela, Sortu eta Ernairekin batera. Hori, guretzat, autonomia sindikala defendatzen dugunontzat, arazo bat da. Bi adibide jarriko ditut. Bat, hezkuntza: EH Bilduk adostasuna lortu ahala, LABen jarrera aldatu egiten da. Eta bi, guretzat larriena: Osasunbideko greba. LABek eta UGTk erabaki zutelako indargabetu zen, mamirik gabeko akordio batekin. ELAren eta LABen arteko desadostasunen arrazoietako bat autonomia falta da. Noiz azaleratzen da? Alderdiak erabakitzen duenean moderazio estrategia bat egin behar dela.

EH Bilduri egiten diogun kritika da orain ez duela bilatzen proiektu ezberdinen arteko konfrontazioa, adostasunak baizik. Eta hauekin zein kontsentsu dira posible? Badakigu EAJ nor den: mundu ekonomikoaren interesen defendatzailea. Akordioak? Hasi aztertzen. Pentsioena: EAJ alde eta murrizketak. EH Bilduk ez du ezetz bozkatu, ezta ahots kritikorik izan ere. Nafarroako Gobernua: non dago aldaketa? Patronala edo Opus Dei urduri al daude? Ez zaigu iruditzen. Zaintzan greban gaude, Nafarroako zahar etxeen %98 pribatuak direlako eta langileen baldintzak sare publikokoenak baino askoz txarragoak dituztelako. Zein da haien plana hori aldatzeko? Ezer ez. Aurrekontuak EH Bilduren oniritziarekin onartu dira. Non daude marra gorriak? Txibitek gobernatzen du 30 eserleku balitu bezala.

Nafarra zara. Zein panorama politiko nahiko zenuke Nafarroan hauteskundeen ondoren?

Politikak aldatzea nahi dugu. Ez dugu UPN, PP eta horiek itzultzerik nahi. Inondik ere ez. Zer diogu? Beharbada halako koalizio bat behar da; ea zenbakiek zer dioten. Baina bizitza politikoan gero badago presioa, marra gorriak, konfrontazioa… Horiek ere hor egon behar dute. Ezkerrari esaten dioguna da, eta hau da EH Bildurekin dugun eztabaida, langile klasearen interesak defendatu nahi baditugu, elkarlana bilatu behar duela eragile sozialekin eta sindikatuekin. Eta ez dago haien lehentasunetan.

Kasualitatea al da LABekin xextra hauteskunde sindikalen epe trinkoan gertatu izana?

Ez du harremanik. Hauteskundeak ez dira erabakitzen hedabideetan esaten denarekin. Hauteskundeetan arrakasta duzu lana egin duzunean, dinamikekin asmatu duzunean…

Nola doaz hauteskundeak? Nafarroan lehen sindikatu izatea jarri zenuten helburu.

Gustura gaude, bai. EAEn gure ordezkaritza bigarren eta hirugarren sindikatuek dutena baino handiagoa da. Nafarroan, inoizko ordezkaritzarik handiena dugu: %23,17. Horrek esan nahi du lehenengo eta bigarren sindikatuekiko dugun aldea txikitzen ari garela, eta puntu eskasera gaudela UGT eta CCOOtik.

Nola doa Gipuzkoako metalgintzaren negoziazioa? LABek Adegirekin akordioa duzuela leporatu dizue.

Oraingoz, mahaian dagoena LABek, UGTk eta CCOOk, Bizkaian eta Araban sinatu dutena baino gehiago da. Eta balizko gure aliantza horren harira, datu objektiboak: zein da Adegirekin itun gehien sinatu duen sindikatua? LAB. Lehen datua. Adegirekin posible diren akordioen %75 sinatu ditu LABek; guk, %40. Bigarren datua: greba deialdiak. ELAk 30; LABek hamar. Gipuzkoan deitzen diren greben %75 guk deituak dira, eta gure itunek dituzte soldata igoera handienak. Errealitatea hau da; gero diskurtsoa nahi dugun bezala jantzi dezakegu.

Klase borrokaz ari garela, haren inguruko eztabaida bizi-bizi dago GKS eta antzeko erakundeen eskutik. Zein harreman duzue haiekin?

Gainontzeko eragile sozialekin dugun harremana bezalakoa. Noizbehinka elkartzen gara, eta hausnarketak kontatzen dizkiogu elkarri. Harritzen zaituela dirudi…

Erakunde oso kritikoa da sindikatuekin. Sistemaren parte zaretela diote.

Guk garrantzi handia ematen diegu herri honen ehun asoziatiboari. Erakundeen errealitatea plurala da ezinbestean, eta beti egongo dira ezberdintasunak, eta normaltasunez kudeatu behar dira. Kasu honetan, mugimendu berria da, eta agerian gelditu da mobilizaziorako ahalmen handia duela. Agian mugimendu berria delako ez da nabarmentzen beste kolektiboekin edota dinamika anitzetan parte hartzeagatik. Ikuskera ezberdina dute: sindikatuak nola ulertzen dituzten, feminismoa, euskara ere bai… Baina langile klasearen aldarria eta prekaritatearen salaketa hor dago, hori garrantzitsua da. Politikan eta arlo sozialean gertatzen dena da ia ez dagoela espazio hutsik. Eta haiek bete dute gazterian zegoen hutsune bat.

Aste honetan jakinarazi duzue greba feminista babestuko duzuela. Pixka bat kostatu zaizue.

Ofizialki. Aste honetan esan dugu deitzaileekin bilera genuelako eta horri itxaron diogu. Jakinda ere datarik ez dagoela oraindik. Hasieratik esan dugu begi onez ikusten genuela. Mugimendu feministak zaintzaren gaia erdigunean jarri du, eta hori guretzat oso garrantzitsua da. Hamarkadak daramatzagu borrokan zahar etxeetan eta etxez etxeko zaintzan. Borroka hori agendan kokatzea garrantzitsua da.

Jaurlaritzaren Hezkuntza Legea ez duzuela gustuko esan duzue.

Egungo sistema betikotzen duelako. Sailarekin harremana izan dugu, eta lehen aldiz izan dute interesa zer pentsatzen genuen jakiteko. Baina esan diegu oso urruti gaudela. Gure aldarrien ardatzak hauek dira: sare bakarra nahi dugu, bakarra eta publikoa. Euskararen gaian, murgiltzea; hori ez dago hemen. Eta gero, curriculum propioa. Oinarrietan gabeziak ikusten baditugu, irudipena da aurrera egin ahala gabezia horiek zabaldu egingo direla. Eta, noski, lan baldintzak; ez dira aipatzen. Esaterako, behin-behinekotasunaren afera dago, %30ekoa da. Eta horri buruz ez dator ezer, ezta ere inbertsio publiko konpromisorik.

Zalantzak ez dira uxatu. Areagotu egin dira. Otsailean, kolpe bakarrean, Volkswagenek ordura arteko zurrumurruak aldendu, eta baieztatu zuen auto elektrikoaren ekoizpenera egokitzeko mila milioi euroko inbertsioa egingo zuela Iruñeko fabrikan. Etorkizuneko apustutzat jo zen albiste on hori Nafarroan; baina, hiru hilabete geroago, erantzun gabeko galderak airean daude oraindik.

VWek berak baldekada bat ur hotz bota dio otsaileko baikortasunari. Martxoaren amaieran, zuzendaritzak langile batzordeari iragarri zion ez zegoela dirurik bi inbertsio egiteko. Batetik, prentsarena; bestetik, baterien zeldak muntatzeko lantokiarena. Egun, ibilgailuen karrozeriak lantzeko hiru prentsa dituzte. Horietako bat egungo beharrei eta etorkizunekoei erantzuteko prestatuta dago, baina beste bi zaharkituta geratu dira. Egungo ibilgailuen geometriara egokitzeko arazoak ematen dituzte. Otsailean, VWek aurreratu zuen 65 milioi jarriko zituela prentsa berri bat egiteko, baina orain dio ezetz, ez dagoela dirurik.

Kezka handiagoa eragiten du baterien zeldak muntatzeko fabrikarekin gertatu denak. Otsailean, VWek hitzeman zuen Saguntetik etorriko diren baterien zeldak muntatzeko lantoki bat egongo zela Landabenen. Tokia egiteko, egun fabrika barruan diren trenbideak kendu egingo dira, eta Nafarroako Gobernua arduratuko da obra hori finantzatzeaz. Zeregin hori bere gain hartuz gero, beste 400-500 enplegu ziurtatuko lituzke VWek. Horregatik, langile batzordeak argi du egungo 4.500 lanpostuei eutsi ahal izateko bermea dela, etorkizunean auto elektrikoaren produkzioak gorabeherak izanik ere. Alta, prentsarekin gertatu bezala, zuzendaritzak esan du ez dagoela dirurik 200 eta 300 milioi euro arteko inbertsio horri aurre egiteko. Erabaki hori Iruñeaz haragokoa dela adierazi die, halaber.

Alemanian izan dira asteon

Horregatik, Wolfsburgen (Alemania) izan da asteon Landabengo zuzendaritzaren eta langile batzordearen ordezkaritza bat, fabrika hori Iruñean jar dezatela eskatzeko. Taldeko arduradunek zin egin diete egoera berriz aztertuko dutela. Dena den, benetan hitzeman al zuen VWek Landabenen jarriko zuela fabrika hori? Egiazki, otsailean iragarri zuen 10.800 metro koadroko eraikin bat altxatuko zuela. Orain ikusi beharko da instalazio hori zertarako erabiliko duen: kanpotik jada muntatuta etorriko diren baterien biltegi gisa edo bateriak han muntatzeko.

Lan hori azpikontratuko balu, non eta nork muntatuko lituzke bateriak? Batzordeak jakin duenez, Nafarroako Gobernuak lurrak eskaini ditu Imarkoainen, Garraioaren Hirian, lantokia egin dadin. Oraindik ezer ofizialik ez badago ere, zabaldu da aukera hori aztertzen ari dela Hyundairen filial batekin. Nafarroako Gobernuak, berriz, ez du ezer argitu horri buruz.

Gogora ekarri behar da gobernuak bateriak muntatzeko proiektu bat bultzatu zuela (NaBatt proiektua) Sodena sozietate publikoaren bitartez eta Fagor Ederlanekin, Ingeteamekin eta Innoenergyrekin elkarlanean. Next Generation funtsak lortzeko proiektu hori, baina, bertan behera geratu da. Ondorioz, Landabenen izan zein Imarkoainen izan, ziurtatu nahiko du Nafarroan antzeko beste proiektu bat ezartzea. Ikusteko dago Nafarroatik at, Martorellgo Seaten fabrikaren eta Landabenen artean egongo den beste egitasmo baten alde egiten ote duen multinazionalak.

Batzordeak salatu duenez, VWek ez die beste argibiderik eman. Irailean, auto elektrikoaren eraldaketa finantzatzeko ia 400 milioi egokitu zitzaizkion Espainiako Gobernuaren autogintza suspertzeko eta eraldatzeko proiektu estrategikotik. Alta, lehen ESEPE horretatik 800 milioi euro adjudikatu gabe geratu dira, eta espero da ekain aldera beste itzuli bat egongo dela. Bi inbertsioak egiteko dirurik ez dagoela esanda, finantzaketa gehiago lortzeko modu bat izan daitekeela interpretatzen dute batzorde barruan.

Horri guztiari auto elektrikoranzko trantsizioren konplexutasuna gehitu behar zaio. 2024ko apiriletik aurrera hasiko dira eraldaketarako obrak. Argudiatuta ezingo direla hiru modelo aldi berean egin, Poloa egiteari utziko dio VWek. 2025eko uztailean, berriz, espero da Euro 7 araudia indarrean sartzea. Aurrekoaren aldean, autoen emisioak gutxitzeko baldintza gogorragoak ezartzen ditu, eta, autogintzako beste enpresa batzuen moduan, denbora gehiago eskatu dio multinazionalak Bruselari. Euro 7ren baldintzak betetzen ez dituela arrazoituta, esan du Iruñean Taigo modeloak egiteari utziko diola.

Zeharkaldi konplexua

Urte eta erdiz, gainera, auto produkzioa erdira apalduko da, eta, trantsizioa amaitzen denean, 2026 erdialdean edo 2027 hasieran, auto elektrikoko bi modelo eta konbustioko bat (edo bi) egingo dira Iruñean. Alta, ikusteko dago nola egingo den bizpahiru urteotako basamortuko zeharkaldi hori. Produkzioaren murrizketa handi horretara egokitzeko neurriei buruz eta auto elektrikoak eskatuko duen formakuntza prozesu konplexuari buruz negoziatu behar du enpresak sindikatuekin. Oraingoz, baina, ez die hitz erdirik esan. Hori ere kontuan hartu behar da. Baikortasunari baldekada bat ur hotz bota ostean, errazagoa izan daiteke nahi den hori eskuratzea.

Maiatzaren Lehenaren aurreko astea ez da erraza sindikatuetan, eta zeregin asko izan ohi dute. Aurten, gainera, hauteskunde epe trinkoarekin, hezkuntza legearen aurreproiektuaren aurkezpenarekin eta LAB eta ELAren arteko eztabaida publikoarekin bat egin du datak. Garbiñe Aranburuk (Legorreta, Gipuzkoa, 1973) gai guztiei heldu die solasaldian.

Non egongo zara etzi?

Baionan. Egoera larria bizi dugu han. Azken urteetan intersindikaleko beste eragileekin batera normaltasunez parte hartzeko aukera izan dugu, baina aurten intersindikaleko sindikatu gehienek hori apurtu egin dute. Erretreten erreformaren ingurumarian, intersindikaleko kide gehienak agenda oso zentralistarekin ari dira, LAB kanpoan utziz. Guretzat, hori oso larria da. LAB egonkorturiko proiektu bat da Ipar Euskal Herrian ,eta gero eta langile gehiagok egiten dute gure aldeko apustua. Egoera hori ezin da normalizatu, eta nire presentziak egoeraren larritasuna irudikatu nahi du.

Erretreten legea hor dago, baina horrez gain kalera irteteko arrazoi asko daudela diozue. Nola ikusten duzu euskal langileria?

Pandemiatik atera ondotik, aldarrikatu dugu sistema kapitalistaren aurrean bizitza erdigunean jarriko duen eredu ekonomiko eta sozial baten beharra. Oso argi dugu aldaketa horiek borrokatu egin beharko direla, eta langileengan lan eta bizi baldintzen alde borrokan irteteko nahi hori sumatzen dugu. Azken bi urteak oparoak izan dira borroka sindikalaren ikuspegitik. Kalera irteteko arrazoiak gehitu egin dira, eta langile antolakuntza eta borroka dira sistema honi aurre egiteko bidea.

Klase borrokaren eztabaida bizi-bizi dago. GKSk eta antzeko taldeek haren zentraltasun aldarrikatu dute. LABen, paraleloki, ahalegina egin duzue zapalkuntzen aurkako jarrera sindikatuaren jardunean txertatzeko. Bide kontraesankorrak al dira?

Gure ustez, ez dago kontraesanik. Hor kontraesan bila ibiltzea sistema indartzeko bide bat da. Azken urteetan lan harremanen errealitatea asko aldatu da, eta errealitate ezberdinen erruz langileak zatitu dira: plataforma digitalen hedapena, sexuen araberako lan banaketa… Horrek arrakala batzuk sortu ditu. Langile errealitate bakoitza bere egoerari begira jar dadin nahi du, eta horrela klase batasuna oztopatzea langileria ahultzeko. Horren aurrean zer egin behar du sindikalismoak? Lan harremanen eraldaketaz jabetu eta eredu soziosindikala eguneratu.

Zer-nolako harremana duzue GKSrekin eta antzeko mugimenduekin?

Gure apustua Ernairekin dugun aliantza estrategikoa sakontzea da. Argi dugu sindikatuak ere gazte prekaritatea borrokatzeko ildo bat izan behar duela. GKS eta horrelako eremuekin harremanik ez dugu beraiek horrela erabaki dutelako. Higatze politika batean daude gure ikuspegitik, jarrera eraikitzaile batean baino gehiago. Jarrera guztiak dira zilegi, baina gure erronkak beste eremu batzuetan daude.

Hegoaldean ere bakarrik mobilizatuko zarete etzi. Zer sentiarazten dizu banaketa horrek?

Argi adierazi dugu garrantzitsua dela LABen eta ELAren arteko elkarlan eremuak zabaltzea eta elkarlan estrategikoa gauzatu ahal izatea. Saiakera ezberdinak egin izan ditugu, gure ustez jarrera eraikitzailearekin. Baina aukera ezberdinak ELAk zapuztu ditu. Guretzat ez da albiste ona, ezta gustuko dugun egoera bat ere. Egoera horrek sindikalgintza independentistaren eragin gaitasuna ahultzen du, eta, aldi berean, patronala eta euskal neoliberalak indartzen ditu. Baina biren arteko elkarlana ez da posible bien artean ez badago horretarako borondaterik. Guk ikusten dugu ELAren asmoa gehiago dela LABen menpekotasuna bilatzea benetan elkarlana sakontzea baino. Horregatik iazko kongresuan erabaki genuen euskal estatuaren bidean LABen profil soziopolitikoa eta eredu sindikala indartzea. Argi dugu bide propio horrek sortuko dituela baldintzak etorkizun batean; izatekotan, berriro elkarlanari heltzeko.

«Intoxikazio kanpaina» egitea egotzi diozue ELAri.

2017an adierazpen bat sinatu genuen bi sindikatuen artean konpromiso batzuk gure eginez, eta ELAk uko egin zion horri. ELAri gertatzen zaio ez duela kontsonantziarik teoriaren eta praxiaren artean. Horren aurrean, aldian-aldian, gezur eta manipulazioetara jotzen du bere jarrera justifikatzeko. Horregatik, eta LABek bilatu ez duen aliantza sindikal baten aurrean, akusazio faltsuak iritsi ziren. Gure asmoa ez da bi sindikatuen arteko diferentziak elikatzen jarraitzea, baina batzuetan beharrezkoa da gauzak bere lekuan jartzea.

ELAk, aldiz, baretu izana egotzi dio LABi, EH Bilduren arrastoan.

LAB da sindikaturik autonomoena. LABek ez du patronalaren inolako bultzadarik izan, eta sindikatu bakarra gara hori esan dezakeena. LABen txartelarekin inor ez da sartu inongo enpresatan. Eta LABek erakutsi du gaitasuna duela politika instituzionalekiko bere irakurketa autonomia sindikaletik eta modu objektiboan egiteko, baita EH Bilduren hainbat erabaki kritikatuz ere. Beraz, iruditzen zaigu aitzakia bat gehiago dela elkarlanik eza justifikatzeko, eta oinarririk gabekoa.

Kasualitatea al da xextra hau hauteskunde sindikalen epe trinkoan piztu izana?

Ez nuke esango kasualitatea denik. Agian ELAri galdetu beharko litzaioke.?

Bihar argitaratuko dugun elkarrizketan galdetuko diogu.

Xextra, zuk izendatu duzun bezala, ez dugu guk sortu. Beraiek jakingo dute zer kalkuluren arabera erabaki duten orain elikatzea. LABek inoiz ez du elkarlana ulertu bere posizio sindikala hobetzeko tresna gisa. LABek beti herriaren eta langileen beharretan pentsatu izan du, eta horren araberako elkarlan diseinu bat egin izan du. ELAk, aldiz, bere barruan egiten den elkarlan gisa ulertu du, eta hor LABekiko menpekotasun harremanak bilatu izan ditu. Eta LAB ez da mendean jarri eta ez da mendean jarriko.

Zer moduz doa epe trinkoa?

Ondo. Hauteskunde hauen prozesua oso berezia izan da, borroka sindikal ugari aktibatuta iritsi garelako. Emaitzekin gustura gaude, helburu nagusiak bete ditugulako. Argi dugu LABen proiektuak oraindik ez duela sabaia jo, hazten jarraitzeko aukerak ditugu.

Azken urtean hainbat sektore itun sinatu dituzue: metalgintzakoa Bizkaian eta Araban, bulego garbiketarena Bizkaian…

LABek argi du sektoreko hitzarmenen alde egin behar duela. Gutxieneko bat ezartzen dute sektoreko langile guztientzat, eta, gero, enpresa bakoitzean itun hori hobetzeko aukera badago, ondo. Sektore feminizatuetan are garrantzi handiagoa hartzen dute. Enpresa indartsuak daude, eta hor negoziatzeko aukera gutxi egoten da. Alde horretatik, Arabako eta Bizkaiko metalgintzako grebak oso positibotzat jotzen ditugu. Hitzarmen duinak lortu dira. Hori bai, ikusten ari gara Gipuzkoan gehiegi kostatzen ari dela grebara jotzea, eta horren atzean dagoen arrazoia dela ELAk Adegirekin duen ententea. Hartu-eman horrek bake soziala du oinarrian. Bestalde, uste dugu ELAren negoziazio kolektiborako estrategian aldaketa egon dela. Hasiera batean sektore mailako akordioak alboratzen zituen, eta orain haietara itzuli da nolabait.

Ezker abertzalean bada estrategia bat erakundeetan egotearen aldekoa. LAB mahai ofizialetara —Osalan, Lanbide…— itzultzea horren barruan kokatu behar al da? Noiz gauzatuko da?

Izendapen berriekin. Osalanen kasuan, ikasturte amaieraren aurretik espero dugu, uztailaren aurretik. Eta ez, LABen irakurketa propioen ondorio da. Bere garaian marko horiek uzteko arrazoiak bere hartan mantentzeak ez du esan nahi guretzat borroka esparru ez direnik. Patronala eta gobernuak askoz erosoago daude gu kanpoan egonda. Argi dugu zer lanketa egin behar den organo horietan. Bertan esertzeak bi ondorio izango ditu: batetik, lekuko deserosoak izango dituztela; eta bestetik, mahai horietan klase borrokarekin uztartuko dituen beste eragile bat egongo dela.

Ez gasolina, ez gasa. Lehengai nagusien artean, azukrea garestitu da gehien 2023an. Iaz baino %60,8 gehiago ordaintzen da Hego Euskal Herrian, eta antzera Europako Batasuneko gainerako herrialdeetan ere: %61 batez beste, Eurostatek ostiral honetan jakinarazi duenez. Azukre tonak 700 eurotik gora kotizatzen zuen atzo, iazkoaren halako bi.

Elikagai ugaritan azukrea beste edulkoratzaile batzuekin ordezkatzen ari diren arren, funtsezkoa da oraindik ere; besteak beste, jaki prestatuetan, hestebeteetan, gozogintzako produktuetan eta edarietan. Hala, azukrearen garestitzeak erosketa saskiko produktu ugaritan eragin du, elikagaiek azken urtean izan dute igoera handiaren arrazoien artean pisuzko elementu bat izateraino.

Duela hamar urte krisian sartu zen azukrea, batez ere elikadura kontsumorako haren alternatibak bultzatu zirelako, Europan nagusiki, eta produkzioa asko gutxitu zelako, prezioak igoz. Garestitzea herrialderik txiroenek nabaritu zuten gehien, azukrea kaloria iturri merke eta azkarra izan baita. Hurrengo urteetan, berriz, behera egin zuen prezioak.

Etanola sortzeko

Baina pandemiaren ostean, irauli egin da joera hori. Zer gertatzen ari den ezagutzeko, azukre ekoizle nagusietara jo behar da: Brasil eta India. Azukre kanaberaren aurreko bi kanpainak oso txarrak izan dira, batez ere lehorteen ondorioz. Eta aurtengo uzta hobea izan bada ere, ez da espero prezioak nabarmen eta azkar jaistea.

Zergatiei dagokienez, garrantzitsuena azukrea petrolioaren prezioen mendekoa dela. Azukrearen merkatua berezia da; hau da, erregaiak igotzen badira, haren prezioa ere garestitzen da. Izan ere, azukrea etanola egiteko lehengai nagusia da, artoarekin batera. Eta azken garaiotan erregai horren eskaria izugarri handitu da, erregai tradizionalen prezio garestiengatik eta erregai garbiagoen alde egiteagatik.

Brasil da munduko azukre ekoizle nagusia (%30 inguru). Azken urteetan herrialdeko azukre industria etanolean zentratu da, eta elikagaietarako ekoizpena murriztu egin du. Gainera, Brasil da, AEBekin batera, etanola erregai gisa erabiltzen duen munduko herrialde nagusia.

Dena den, elikagaien kontsumorako azukrearen prezioak izan duen gorakada ikusita, analistek aurreikusten dute aurten horretara bideratutako ekoizpena handituko duela herrialdeak. Gainera, aurtengo uzta hilabete honetan hasi da merkaturatzen aurreko biak baino hobea izan da, baina gauza bera gertatu da beste labore batzuekin, sojarekin esaterako, eta Brasilgo portuetan pilaketak egongo direla aurreikusten dute.

Beste ekoizle nagusia India da, zeina munduko azukre kontsumitzaile nagusia ere baden. Gobernuak zerealen, gariaren eta azukrearen esportazioak murriztu ditu inflazio handia gelditzeko. Horri Txinako merkatuaren irekiera gehitu behar zaio, eta etanola. India eta Txina dira, hurrenez hurren, munduko kontsumitzaile nagusietan bosgarren eta hirugarren.

Tokiko ekoizpena

Elikagaientzako azukrearen prezio garestiak argi gorriak piztu ditu Europan. Aste honetan, Europako gozogintzako Caobisco erakundeak Bruselari eskatu dio larrialdiko neurriak hartzeko.

Azukrea lortzeko bi lehengaiak azukre kanabera (% 80) eta erremolatxa (%20) dira. Europan erremolatxarekin ekoizten da, eta barazki horrek klima euritsuak behar ditu. Aurtengo bero boladek ez dute batere lagundu. Gainera, erremolatxatik azukrea lortzeko gasa behar da, eta garen prezioa inoizko garestien egon da.

Horrez gain, Europako erremolatxa eta azukre produkzioa asko jaitsi da azken urteotan; 2005ean Bruselak indarrean sartutako azukre merkatuen erreforma dela eta, nekazariek errentagarritasun txikia lortzen dutela salatu dute.

Frantzia da erremolatxa ekoizle nagusia munduan, Errusiaren atzetik. Euskal Herrian bultzada handia izan zuen, Araban bereziki, baina asko murriztu da. Duela hogei urte, 8.238 hektarea zeuden; gaur egun, 1.117 baino ez. Azukrea asko garestitu arren, nekazariak kexu dira azukre ekoizleek ordaintzen dizkieten prezioengatik.

Volkswagen baterien lantegia Landabenen jartzeko aukera aztertzeko prest agertu da. Bestalde, baieztatu du 2027tik haratago ziurtatu dezakeela lana egungo langile kopuruarentzat.

Sindikatuek erakundeen esku-hartzea eskatu dute lan-osasuna bermatuko duten neurriak hartzeko. Lan Osasuneko eta Segurtasuneko Nazioarteko Egunaren harira, LABek eta CC. OO.k amiantoaren biktimak izan dituzte aldarrikapenen erdigunean, eta UGTk buruko osasunean jarri du azpimarra.

Europar Batasunaren jomugan dago enpresa, bidai-txartelak saltzeko plataforma lehiakideei ustez bere eduki eta informazio guztia denbora errealean izatea ukatzeagatik, bere plataforma propioekin lehiatzea eragozteko.

BAIONA. «Maiatzaren Lehen bateratu eta herrikoia, [legearen] kentzearen alde». Hori da Frantziako zortzi sindikatuen leloa Maiatzaren Leheneko manifestaziorako. Ipar Euskal Herrikoa Baionan iraganen da, eta 10:30ean abiatuko da tren geltokitik. «Maiatzaren Lehen historikoa espero dugu Frantzia osoan, baita hilabete mugitua ere», adierazi zuen Clement Pottier FSU sindikatuko kideak atzoko prentsaurrekoan.

Hain zuzen, protesta «erabakigarria» izango dela uste du Pottierrek, zeinak hedabideetan entzun erranaldia oroitarazi nahi izan zuen: «Macronek eta haren gobernuak jada galdu dute; irabaztea besterik ez zaigu falta». Horregatik, inoiz legearen aurkakotasuna adierazi duen pertsona orori karrikara ateratzeko deia egin zien. Manifestazioaren izaera «bateratuaren» galdekatzean, hau da, LABen bazterketari buruzko galderak eginik, intersindikaleko kideak ezer esatekorik ez zegoela adierazi zuten: «Frantziako intersindikala nazionala da, eta, hitz egin beharrekoak hitz eginak ditugu jada haiekin batera», erran zuen Patricia Glory CGTko kideak. Izan ere, LABek toki eta ordu berean deitu du protestara. Alta, ez du toki berean amaituko, intersindikalarengandik jasaten duen bazterketa salatzeko. EHbaik bazterketa salatu du, Bizik eta Aldak bezala. Azken horiek giza kate sinbolikoa osatuko dute bi ekitaldiak lotzeko.

Maulen ere egingo dute manifestazioa, Maiatzaren Lehena kolektiboak antolaturik.