Ureztatzen ez diren lurretan —euria soilik erabiltzen dutenetan— bi hilabete falta dira neguan landatzen den zerealaren uzta jasotzeko —garagarra, garia eta oloa—, eta Nafarroako hegoaldeko zenbait sorotakoak galdutzat eman dituzte. Iparraldekoenetan hobea da egoera, baina lurra hasia da estres hidrikoa nabaritzen, eta, hurrengo egunetan euri gehiago egiten ez badu, arazoak izango dituzte. «Landareak ura behar du bihia edo alea egiteko. Orain ez badu ura, ez da bihia egiten, eta ez da errentagarria uzta biltzea. Horregatik ematen da galdutzat. Orain, bihia egiten egon behar luke, baina landareak ez du indarrik», azaldu du Patxiku Irisarrik, EHNE sindikatuko idazkari nagusiak.
Ureztatzen diren lurretan, berriz, urtegien araberakoa da egoera: bildutako ur kopurua eskasa da, eta horrek zail egiten du labore horien kanpaina osatzea. Bereziki kezkatuta daude Bardeako eta Erriberako lurretan. Aurreikusten dute ur murrizketak egongo direla, eta horrek bat egingo duela artoa landatzeko garaiarekin —apiril amaieran, maiatzean—. Artoak ura behar du, eta laborariek duda dute erein ala ez.
Horri aurre egiteko, Intia Nekazaritza Elikagaien Teknologia eta Azpiegituren Nafarroako Institutuak aholkatu du artoaren ordez ekilorea landatzea, ur gutxiago behar duelako. «Hainbatek arto hazia erosia zuten, eta ez dakite zer egin horrekin», gogoratu du Irisarrik.
Ekilorera jo dutenak ere badaude. Haietako bat da David Navarro UAGN sindikatuko eleduna. Baina zalantza askorekin egin du hori. «Nire lurren zati batean landatu dut. Baina lur hauetan untxi eta txori ugari daude, eta ekilorea asko gustatzen zaie. Egokitzapena ere ez da ona eta komertzializazioa ez da erraza, inguruotan ez dagoelako erosle handirik. Horregatik da bazterrekoa hemen».
Beste uzta batzuen kasuan, nekazari batzuek planifikazioa egin dute abuztuan brokolia, azalorea edo orburua landatzeko, eta, horretarako, lurrak landatu gabe utzi dituzte, babak bildu ostean. Baina ez dute argi. Berdin piperrarekin eta tomatearekin. «Erabaki behar dute ea arriskua hartzen duten edo zuzenean ez duten ezer landatzen», azaldu du Navarrok. Gainerakoan, aukera gutxi dituztela dio. «Erriberan landatu daitezke ur gutxiago behar duten laboreak, baina ez dira ongi moldatzen, eta kasu batzuetan jada pasatu da ereiteko epea».
Itoitz, berriz ere
Argi daukate denek datozen aste eta hilabeteetan ureztatze kuotak ahalik eta ondoena erabili eta banatu beharko dituztela, noizbait txorrota itxi egingo dietelako. Ez litzateke berria. Urtegietara begira daude, eta aspalditik gainera. Hala dio Navarrok: «Iaz, ureztatze denboraldiaren ondoren gaizki bukatu zuten urtegiek, Esakoak bereziki. Horri batu zaio negu honetan ez dela nahiko euri eta elurrik izan. Arazo oso serioa dugu, bigarren kanpaina delako defizit hidrikoarekin».
Esaren betetze maila %57an dago gaur egun, eta garai honetan ohikoa izaten da %80tik gora egotea. Beste lur batzuk Lodosako ubideak ureztatzen ditu, baina haren emaria Ebroren mende dago, eta Reinosako urtegia (Kantabria, Espainia) %40 dago beteta.
Nafarroako ubidea hobeto dago, Itoizko urtegiak hornitzen duena, %69an. Itxaropenak han jarriak dituzte; azken urteetan Irati ibaiaren bidez Erriberako lurretara eraman dituzte hango urak, eta aurten ere hala egitea espero du Navarrok. Irisarrik ez du gaizki ikusten hori egitea, baina irtenbidea beste bat izan behar dela uste du. «Gu historikoki urtegi horren kontra egon gara, baina hor dago. Itoitz egoteak, dena den, ez du esan nahi denontzat ura egongo denik». Azken urteetako lehorteak berriz ere ekarri du mahai gainera ur azpiegiturei buruzko eztabaida Nafarroan. «Ureztatze berriak egin aurretik, daudenak modernizatu beharko lirateke», azaldu du EHNEko eledunak.
Antzera pentsatzen du Diego Galileak, Alinar Nafarroako, Errioxako eta Aragoiko Nekazaritzako Elikagaien Industrien Elkarteko zuzendari nagusiak, baina hark ez du azpiegitura berriak egitea baztertzen. «Nafarroako ubidea diseinatu zenean aurreikusitako beharrak ez dira oraingoak. Irtenbide gehiago behar ditugu. Azterketa bat egin behar da datozen 20-30 urteak kontuan hartuz. Gai apolitikoa dela uste dut, saihestu behar dugu gai hau politizatzea».
Irisarriren arabera, azpiegituretatik haratago ere eztabaidatu behar da, eta nekazaritza eredua mahai gainean jarri. Azken hamarkadan Nafarroako nekazaritza paisaia asko eraldatu dela azpimarratu du: idorreko lurretatik ureztatzekoetara pasatu dela, eta hori birpentsatu behar dela. «Klima aldaketa hemen dago. Ura izanen da, baina ez beti guk nahi genukeen adina».
Galilearen ustez, baliteke nekazariek hurrengo urteetan ur gutxiago behar duten zerealetara jotzea, baina gogoratu du Nafarroako «produkzio izarra» barazkiak direla, eta horrekin loturiko industria indartsu bat dagoela. Aurtengo egoera kritikoa dela azpimarratu du. «Lehortea soilik Nafarroara mugatuko balitz, beste toki batzuetan erosita salbatuko genuke urtea, baina pentsa nola dauden han ere. Arazo honek luze joko du», ohartarazi du.
Laguntzak, lanpostuak
Egoera aztertzeko, bitan bildu da Nafarroako Lehortearen Mahaia aurten, eta maiatzaren 4an egingo dute hurrengo bilera. 2012tik ez ziren elkartzen, eta iaz ekainean bildu ziren aurrenekoz. «Horretan bada aldea, aurten ez da hain berandu arte itxaron», adierazi du Irisarrik.
UAGNko Navarroren iritzian, ondo daude halako bilerak, «baina neurri konkretuak behar dira». Azaldu duenez, Intiak aipatutakoa gomendatu besterik ez du egin gobernuak, eta diru laguntzei buruz esan die Madrilen esku dagoela horiek ahalbidetzeko dekretua aktibatzea. Horrez gain, haren ustez, Bruselak aurten indarrean sartu duen Nekazaritza Politika Bateratuaren puntu bat malgutu beharko litzateke. Nekazariek deklarazio bat egin behar dute landatzen dutenarekin, eta, aurreikuspenak betetzen ez badituzte, zigorrak jaso ditzakete. Horrek egungo egoeran zentzurik ez duela azpimarratu du Navarrok.
Galilearen arabera, berriz, industriaren egoera ere kontuan hartu beharko litzateke. «Ekoizpen murrizketa handiak izango ditugu. Horrek kostuak handituko ditu, eta eragina izango du langileengan». Lehorteak eragindako egoerari aurre egiteko geratzen den «bide bakarrenetako bat» enplegua aldi baterako erregulatzeko espedienteak izango direla uste du.
Ezberdintasun handia dago Alfaroren idorreko gari soroaren eta Victor Martinezen ureztatutako ilar zelaiaren artean. Baxua eta dentsitate txikikoa bata, eta berdea eta zulorik gabekoa bestea. Martinezek, beste bost bazkiderekin batera, ia 800 hektarea lur ditu Tutera inguruan, eta ureztatze sistemak dituztenetan uzta jaso ahal izango du. Halere, zelai horiek hornitzen dituzten urtegiak ohiko mailatik behera daude, eta horrek urteko bigarren uzta, uda hasieran landatzen dena, kinka larrian jartzen du.
Cascanteko zelaietan, esaterako, Moncayo mendikateko ura jasotzen duen Val urtegia dute iturri. Eguraldi iragarpenaz gain, urtegien betetze maila ere begiratu ohi du Alfarok. Haren esanetan, Val %90 beteta egon ohi da apirilean, baina joan den ostegunean %50 zegoen beteta. Tuteran, berriz, Ebroko urtegiari esker ureztatzen dute, eta edukieraren %40 dago soilik betea. Azken hamar urteetan, batez beste, %83 beteta egon da urtegia garai honetan. Urtegien maila horiek eta euri aurreikuspen txarrak ikusita, ura goiz amaituko dela uste dute: «Ebroko Konfederazio Hidrografikoarekin izan genuen azken bileran esan ziguten ura uztailaren 31 eta abuztuaren 15 bitartean amaituko dela», adierazi du Martinezek.
Ura goiz amaituko denez, Martinezentzat ez du merezi ere egingo barazkiak landatzeak, arriskua «gehiegizkoa» izango delako. Urteko bigarren uztan brokolia, azalorea, porrua, orburuak eta arto gozoa landatu ohi dituzte gehienbat, baina aurten ez da posible izango. Tuterari gogor eragingo diola uste du, barazkigintza oso garrantzitsua baita bertan.
Lehortea eta beroa
Ezohiko prezipitazio urriei beroa elkartu zaie aurten. Tenperaturak ohikoak baino beroagoak izan direla adierazi du Alfarok, eta horrek ilarren eta zerealen heztean duen eragina azaldu du: «Bero handia egiten badu, lekak ez dira hain ondo hazten, eta galburuaren azken aleak ez dira osatzen edo txiki geratzen dira. Asko ureztatu dezakezu, baina bero handiegia egiten badu, landareak estresa izango du eta aleak ez dira guztiz osatuko. Zerealarekin berdin gertatzen da».
Alfarok azaldutakoa garbi ikus daiteke bere gari soroan. Landareek nekez gainditzen dute nekazariaren bota, eta berriro errepikatu du uzta makinek ezingo dutela zereala jaso.
Martinezen ilar zelaiaren alboan, garagar soro bat dago. Landarea oso baxu dago, idorreko lurlanean baitago landatuta, eta ureztatutako eremu bateko garagar landare batzuk eraman ditu konparazioa egiteko. Alde handia dago bata bestearen artean: 80 zentimetro inguru garai dira ureztatutakoak, eta berde-berde daude oraindik; idorrekoak, baina, ez dira hogei zentimetrora iristen, eta lehortzen hasiak dira jada. Soroari begiratuta, Martinezek dio ezingo litzatekeela uzta jaso «ur bedeinkatua erorita ere»: «Politika handizaleagoak izan behar ditugu. Urarekin dugun arazo hau uste baino gehiago luzatuko da, klima aldaketagatik; gainera etortzen ari zaigu».
Elikadura katean eragina
Martinezek eta haren bost bazkideek garagar asko dute landatuta, eta garagardozaleei «abisua» egin nahi izan die: «Posible da garagarraren prezioa igotzea eta, beraz, garagardoarena ere». Izan ere, uzta txarrek elikaduraren katean eragina izango dutela aurreikusten du: «Pentsatzekoa da kontua zail jarriko dela. Oinarrizko elikagaien hornikuntzan arazoak egongo dira, baina arazoa ez da giza elikadurarako gaietan egongo bakarrik, baita abereen jakietan ere». Hala, hainbat elikagairen prezioek etengabe gora egingo dutela dio, haragiarenak esaterako.
Uzta jaso ezina gutxi balitz bezala, neguan egin behar izandako inbertsio handiek ia ezinezko egiten dute kanpaina ekonomikoki errentagarria izatea. Alfarok «inbertsio handia» egin zuen azaroan hazietan eta ongarrian, baina ia dena ezerezean geratuko da, jasoko duten zereal urria espero baino merkeago saldu beharko dutelako, behera egin baitu gariaren prezioak.
Erabakiak badu garrantzia. Arau berriak sistema bat izatera behartuko baititu errekuntza autoak, iruzur egin eta gasolina edo diesela erabili ez dezaten. Baina, aitzitik, ez dute beste aldaketarik beharko, auto elektrikoek eskatuko duten moduan. Hori baita erregai sintetikoen «abantaila nagusietako bat», Elias Unzueta Petronorreko berrikuntza arduradunaren hitzetan. «Ekoitzi eta berehala erabili ahalko dira erregai sintetikoak gaur egungo motorretan; ez dute ezer aldatu beharrik izango».
Erabakiak eztabaida haizatu du, ordea. Zenbait adituk ohartarazi dutenez, autogintza industriaren elektrifikazioa zalantzan jartzeaz gain, prozesua atzeratzea ere ekar dezake —milaka lanpostu eta milioika euro daude jokoan aldaketa horretan—. Eta ez dute uste, halaber, trantsizio energetikorako irtenbide aproposa denik, finean gaur egungo garraio sistemaren ereduari eusteko modu bat eskainiko duelako. Gainera, iruzurrari zirrikitua zabal diezaiokeela ere ohartarazi dute.
Unzuetak, baina, ez du uste auto elektrikoari bidea oztopatuko dionik. «Lehiakide moduan ikusten dute askok, baina uste dut batak besteari lagundu egingo diola gehiago». Haren hitzetan, hirietan eta ibilgailu arinen kasuetan irtenbide egokia da auto elektrikoa —«guk ere egiten dugu horren aldeko apustua, eta Ibil kargaleku sarea da horren erakusle»—, baina ez da nahikoa izango garraio sektorearen deskarbonizazio prozesuari aurre egiteko.
Erregaiak tonaka erretzen dituzten eta elektrifikazioa ezinezkoa duten garraioak jarri ditu adibide gisa. «Kargaontzi erraldoiek, egunero milaka kilometro egiten dituzten hegazkinek, garraio astunak diren horiek ez daukate deskarbonizaziorako soluziorik. Horientzat irtenbide aproposa izan daitezke erregai sintetikoak».
Lehiakorra izatea xede
Ibilgailu horietan erabiliko litzatekeen erregaia «oso antzekoa» litzateke autoek erabiliko dutenarekin alderatuta. Prozesu berari esker lortuko bailukete egun erabiltzen duten kerosenoa edo antzerako erregaia. Edonola ere, garrantzitsua da zehaztapena: etorkizunean erabiliko diren erregai sintetikoak ez dira bioerregaiak, nahiz eta horiek ere barne errekuntzako motorretan erregai gisa erabiltzen diren.
Erregai sintetikoen ekoizpena garatze fasean dago oraindik, eta ez dago araututa. Laborategietan eta demostrazio plantetan ekoizten da soilik.
Bada, eskala handian ekoitzi daitekeela, hots, prozesua industrializatu daitekeela frogatzea izango du xede Petronor Bilboko portuan eraikitzen ari den findegiak. Bertan ekoitzi asmo ditu erregai sintetikoak Petronorrek, hain justu ere. 2025erako martxan nahi du planta, egunean 8.000 litro ekoizteko helburuz. «Demostrazio planta bat da: ez da laborategi txiki bat, baina ez da findegi handi bat ere; tarteko zerbait izango da. Baina askotariko garraiotan probatzeko erregaia sortu nahi dugu», azaldu du Petronorreko berrikuntza arduradunak.
Dena ondo bidean, Bruselaren debekua indarrean sartu baino lehen merkaturatu nahi du erregaia Petronorrek. Baina ez da hain erraza izango, besteak beste prozesua konplikatua eta garestia baita. Hori da, hain zuzen ere, erregai sintetikoei egin zaizkien kritika handienetako bat: kostua. Europako Garraio eta Ingurumen Federazioak egindako ikerketa baten arabera, 2030ean litroak 2,80 euroko kostua izango luke.
Unzueta ez dator bat, eta gogorarazi du badaudela kontrakoa dioten txostenak ere, egungo erregaiekin lehiakorrak izango direla aurreikusten dutenak. «Eskala handian ekoitzita, azeleragailu bat ere izan daiteke erregai fosilak kentzea azkartzeko», azaldu Unzuetak. Haren hitzetan, energia berriztagarriak ugaritu ahala lortuko da hori, energia merkatuko delako.
Erregai sintetikoek ekarriko dituzten onurak kalteak baino handiagoak direla azpimarratu du Unzuetak: «Egin diren ikerketek erakutsi dute gaur egungo erregaiekin alderatuta portaera berdintsua edo hobea izango dutela, sekula ez okerragoa».
Herriko ostatuarekin batera, janari denda herri txiki gehientsuenetan egoten da. Herritarrek, normalean, ez dute han egiten asteko erosketa handia, baina estimatzen dute herrian bertan ere izatea halako komertzio bat. Askotariko kudeaketa ereduak dituzte.
Igeldo (Donostia)
Gipuzkoako herri gehienetan bezala, Igeldon (Donostia) ere bazuten nekazaritza kooperatiba bat. 1910. urtearen bueltan sortutakoa zen, eta 1998ra arte egon zen martxan. “Ikusita lehen sektorearen egoera eta kooperatibak berak ere aurrera egiteko zailtasunak zituela, garai hartan erabaki zuten etenaldi egoera batean uztea kooperatiba”, azaldu du Eneko Dorronsoro Igeldoko Kooperatibako (Iko) bazkideak. 2018an, ordea, taldetxo bat bildu, eta kooperatiba suspertzea erabaki zuten. Denda irekitzeari eman zioten lehentasuna, eta 2020tik dago martxan.
Dorronsorok azaldu duenez, lehenik eta behin kooperatibaren eraikina konpondu behar izan zuten, egoera txarrean zegoelako ordurako. “Herrian zabaldu genuen proiektua, eta bazkidetza ere ireki genuen, herritarrak kooperatibaren parte izateko”. Hain zuzen ere, Dorronsororen esanetan, “herri kooperatiba bat” izatea da helburua.
Ehun bazkide baino gehiagok egin zuten bat hasieratik, bai nekazaritza munduan lan egiten dutenek, bai lehen sektorearekin loturarik ez dutenek. “Bultzada handia eman zuten herritarrek, horrelako proiektu baten beharra ikusten baitzuten”. Kooperatibak bere gain hartu zituen eraikina zaharberritzeak eta denda irekitzeak ekarritako gastuak. “Bazkideen ekarpenekin, kuotekin, mailegu bat eskatuta eta abar egin dugu aurrera. Eusko Jaurlaritzaren diru laguntza deialdi batera ere aurkeztu ginen, eta hori izan da jaso dugun laguntza bakarra. Gainerakoa herritik egindako lanari esker lortu dugu”.
Bazkide direnek hainbat lehentasun eta betebehar dituzte, baina bazkide izan gabe ere egin daitezke erosketak dendan. Gaur egun, gainera, Igeldon dagoen saltoki bakarra da. “Denda txiki bat egon izan da, baina azken urteetan hala zebilen, oraintxe norbaitek irekitzen zuen, gero itxi…”. Gertu dute Donostia, eta igeldoar gehienek han edo inguruko beste herriren batean egiten dute lan. “Ondorioz, erosketak kanpoan egiteko ohitura egon da, eta denda txiki horien bizitza ez zen erraza. Gure kasuan, konpromisoa eskatzen saiatu gara, bazkidetzaren bidez eta abar”.
COVID-19aren pandemia garaia zen denda ireki zutenean, eta hasieran uste baino askoz jende gehiago izan zuten, egoerak ere gertutasuna bultzatzen baitzuen. “Orain egonkortzen ari da. Gainean egon behar dugu, jendeari gogorarazteko dendak ez badu funtzionatzen hutsune handia sortzen dela”. Inguruko ekoizleen produktuak saltzen dituzte dendan, helburuetako bat baita tokiko nekazaritza bultzatzea, baina egunerokoan behar izaten diren bestelako gauzak ere eskura daitezke: garbiketakoak eta beste. “Kooperatibari jarraipena emanez, baserrirako produktu batzuk eta animalientzako pentsuak ere baditugu”.
Dendaren proiektua lantzen hasi zirenean, beste herri batzuetako egitasmoak ere aztertu zituzten. Esaterako, Oiartzungo Labore kooperatibako kideek asko lagundu dietela esan du Dorronsorok, baina nabarmendu du tokian tokiko beharretara egokitzea dela komenigarriena. “Toki batean funtzionatzen duena, agian, ez da egokia beste batean. Guk oso argi izan dugu gure egoerara egokitu behar genuela”.
“Nahi dugu ez izatea soilik janari denda bat, baizik eta jendea elkartzen den tokia”, esan du Kontxi Rodriguezek Itsasondon duten dendari buruz. Udalaren lokal batean, emakume batek izan zuen denda hogei bat urtez. Hura uztera zihoanez, berriro esleipena atera zuen udalak. Bi proiektu aurkeztu zituzten, eta Rodriguezek beste kide batzuekin batera egindako proposamena hautatu zuten. Martxoan bete ziren bi urte denda hartu zutenetik. “Herriko denda irekita mantendu nahi genuen, lan duinekin, eta bestelako ideia batzuk ere bildu genituen proiektuan”.
Kooperatiba bat osatu zuten hiru pertsonaren artean, eta beste langile bat ere hartu zuten. Gaur egun, bi kideren artean kudeatzen dute. “Gure helburua beti izan da herrian antolatzen diren ekintzetan guk ere parte hartzea”. Esan du tabernarekin batera denda dela herriko erdigunea. “Demagun, autobus bat antolatu behar dela ekitaldiren batera joateko. Dendan eta herriko tabernan jartzen da izena emateko zerrenda”. Herritarrak elkartzeko eta beren zalantzak eta ideiak adierazteko gunetzat dauka denda. “Oso gertuko harremana dugu udalarekin, eta herritarrek kontatzen dizkiguten kezkak transmititzen dizkiogu”.
Udalaren jabetzako lokal banatan daude bai denda, bai taberna. “Alokairu bat ordaintzen dugu, baina alokairu sinbolikoa da. Hozkailua izorratu zitzaigunean ere, udalak jarri zigun; nahiz eta guk hau utzi, gure ondoren etorriko denak erabiliko baitu”. Erraztasunak badituztela onartu arren, Rodriguezek esan du dendaren erantzuna neurri berekoa dela. Egunero irekitzen dute: astelehenetik ostiralera, 08:00etatik 19:00etara; eguerdietan ere ez dute ixten, eta “hori asko eskertu du jendeak”; asteburuetan, berriz, 08:30etik 12:30era egoten da zabalik. “Bi langile gara, eta bakoitzak asteburu bat egiten du jai, baina hamabi egunez jarraian lan eginda”.
Kontatu du denetik saltzen dutela: fruta, barazkiak, esnekiak, plater prestatuak, edariak, izoztutako produktuak, kontserbak, drogeriako produktuak… “Eta noski, gozokiak, gominolak, pipak eta halakoak”. Rodriguezen esanetan, gertuko hornitzaileekin lan egiten saiatzen dira; adibidez, esnekiak eta arrautzak lortzeko. “Herri handiago batean hiru dendatan egoten diren gauzak hemen toki bakarrean ditugu”.
Herritarrek eskertzen dute herrian denda bat izatea, eta gustura daude dendaren arduradunak ere, baina Rodriguezek azaldu du ez dela erraza herri txiki batean aurrera egitea. “Ikusten duguna da jendeak erosketa handia supermerkaturen batean egiteko ohitura duela. Eta hona ogia, fruta, azken unean falta zaien zerbait eta halakoak erostera etortzen dira. Oraindik ez dugu lortu jendeak hemen egitea erosketa handiak; batzuek egiten dute, baina gutxi dira horiek”.
Bi urte daramatzate negozioan, eta esan du tokatu zaien garaia ere ez dela errazena izan. “Aurrena, pandemia, eta, gero, Ukrainako gerrarekin, prezioen gorakada”. Alde horretatik, desabantaila dutela dio. “Txikizkako merkataritzan aritzen gara gu, eta ezin ditugu jarri supermerkatu handien marjinak”. Hala ere, ilusioz jarraitzen dute, eta badituzte zenbait ideia. Proiektua aurkeztu zutenean, kooperatiba herriari zabaltzea zen asmoetako bat, nahi zuena bazkide-erosle egiteko, eta, era horretan, gehiago inplikatzeko. “Oso gustura gaude, baina gusturago egongo ginateke jendea pixka bat gehiago inplikatuko balitz erosketak hemen eginez”.
Ereñotzu (Hernani)
Hernaniko erdigunetik sei kilometro ingurura dago Ereñotzu. Urte askoan dendarik gabe egon ostean, duela lau urte, auzo udalaren ekimenez, lokal bat hartzea, hura egokitzea, eta haren ustiapena adjudikatzea erabaki zuten, gehienez lau urterako. Amaitu da epea, eta abian da hurrengo kudeatzaileak hautatzeko prozesua. Izan ere, dendaren balorazio “oso ona” egin du auzo udalak. “Lehen, edozein txikikeriagatik Hernanira joan behar izaten genuen, eta, orain, eskura dugu behar duguna. Bizitza handia eman dio Ereñotzuri”, esan du Jon Susperregi auzo udaleko kideak.
Dendaren aurretik, tabernarekin egin zuten proba. “Hainbat urtez, hiltzen bezala joan zen Ereñotzu. Orain dela urte batzuk, ordea, etxe berriak egin zituzten, eta, ondorioz, auzoa berritzeko aukera azaldu zen. Horrek gutxieneko baldintza batzuk lortzea eskatzen zuen”. Biltzeko tokirik ez zutela ikusita, taberna bat irekitzea erabaki zuen auzo udalak. Lokal bat alokairuan hartu, eta esleitu egin zuen. “Duela hamar urte inguru izan zen hori, eta oso ondo funtzionatu izan du. Ondoren, gauza bera egin da dendarekin, baina lokala erosita”.
Lehen taberna izandako lokal batean dago. Auzo udalak berak ordaindu ditu haren gastuak, baita dendarako beharrezko diren gailuenak ere. “Norbaitek bere gain hartu beharko balitu lokalaren gastuak, makineriarenak eta abar, zaila izango litzateke bideragarria izatea. Auzo udalarentzat ere gastu handia izan da, dena berria jarri behar izan delako, baina ondo atera da”.
Supermerkatu txiki bat da Ereñotzuko denda. “Eta ez dagoen zerbait nahi izanez gero ere, dendariari eskatu, eta ekartzen saiatzen da. Halako gauzak ditu gertutasunak”. Astelehenetik ostiralera, goizez eta arratsaldez irekitzen dute, eta larunbatetan goizez bakarrik. “Hasieran, jende gutxixeago ibiltzen zen, baina konfinamendu garaian, izugarri igo zen jende kopurua, eta batzuek erosketak han egiteko ohitura hartu dute”. Susperregiren esanetan, “erosoa” da denda Ereñotzun bertan izatea. “Bestela, Hernanira joateko, autoa hartu behar izaten dugu, aparkatzeko komeriak izaten dira, eta denbora asko galtzen dugu alferrik”.
Lizitazio berriaren oinarrietan jartzen duenez, hurrengo kontzesioa bi urtekoa izango da, eta, bi aldeak ados badaude, beste hiru urtez luzatzeko aukera izango da, urteka. Ereñotzuko denda zerbitzua ustiatzea, eta paketeak jasotzea eta eskaripeko zerbitzuak eskaintzea eskatuko zaio kontratua lortzen duenari.
