BEC erakustazokan gimnasio bat dago, eta haren erabiltzaileek eta Innovate 4 Climate goi bileran izena eman duten parte hartzaileek ilara berean egin zuten bat atzo goizean. Kanpoan Ertzaintzako lau furgoi zeuden aparkatuta, eta haien alboan, gama erdiko bi auto ofizial, baina ez zegoen inolako oztoporik erakustazokan sartzeko. Zerikusi gutxi Munduaren Bankuak antolaturiko ekitaldi handietan ikusi ohi diren segurtasun neurri zorrotz eta zabalekin.
Bilerako ateak 08:30ean ireki zituzten, eta ordurako zuten protesta deitua Euskal Herriko Eskubide Sozialen Gutunak, EH Kapitalari Plantok eta Jauzi Ekosozialak. Hainbat eragile sozialen babesa jaso dute. Haien izenean mintzatu zen Alaitz Arroitajauregi, eta «garbiketa berdea» egotzi zien goi bileran bildutako erakundeei eta enpresei: «Sortu zutenetik Munduko Bankuak lapurretak, txirotze prozesuak eta klima larrialdiaren eragileak finantzatu ditu». Aldi berean, salatu zuen kapitalak berriztagarrietan interesa jarri badu, negozio aukera ikusi duelako jarri duela.
Protesta antolatu zutenek espaloia utzi eta errepidera jo zuten gero. Ordu laurdenez itxi zuten BECeko aparkalekurako sarrera. Ertzaintza bertaratu zenean ez zen tentsio handirik egon, eta ekintzaileek modu baketsuan libratu zuten bidea. Hori bai, goi bileran sartzen ari ziren gonbidatu askoren arreta bereganatu zuten. Arratsaldez beste protesta bat egon zen Barakaldon, Munduko Bankuari Ez kolektiboak deiturikoa.
Munduko Bankuak areto handi bakarra du hartua BECen. Antolakuntza osoa haren esku dago, eta, behin atea gurutzatuta, euskara eta gaztelania desagertu egiten dira. Inaugurazio ekitaldian, Arantxa Tapia Eusko Jaurlaritzako Ekonomiaren Garapeneko sailburuak hartu zuen hitza. Ongietorria egin zien Euskal Herrira etorritako parte hartzaileei, eta Jaurlaritzak bultzaturiko trantsizio ekologiko eta industrialeko proiektuak azaldu zituen. Era berean, erakunde txikien garrantziaren aldarria egin zuen: «Tamaina guztietako erakundeek bat eginda hartu behar dute parte klima larrialdia gelditzeko politiketan. Klima aldaketaren egitasmoen %75 lurralde mailako erakundeek bultzatzen dituzte».
Tratuak egiteko parada
Tapiaren ondoren mintzatu zen Axel Van Trotsenburg Munduko Bankuko zuzendaria. Hura ez dago Bilbon, eta bideoz hartu zuen parte. Nabarmendu zuen teknologia berrietan inbertitzea ezinbestekoa dela klima larrialdiari aurre egiteko, eta trantsizioa «aukera» izan daitekeela enpresentzat. Alor horretan Munduko Bankua prozesu horren bultzatzaile izan behar dela nabarmendu zuen, eta finantza erakundeak eta sektoreko enpresak «harremanetan jartzera» animatu zituen.
Tratu horien eredu, Iberdrolak atzo bertan jakinarazi zuen Munduko Bankuak 138 milioi euroko mailegu bat eman diola Neonergiari. Konpainiak Brasilen duen filial bat da. Argindar sareen eraginkortasuna hobetzeko Munduko Bankuak eman dion bigarren mailegua da. Iaz beste 115 milioi utzi zizkion. Akordioa Barakaldon izenpetu zuten bi aldeek.
Lehen eguneko mahai inguru nagusian, karbono isurien salerosketa eskubideen inguruan jardun zuten. Munduko Bankuak haien inguruko azterketa bat eskatu du, eta, ikerlanaren arabera, egun munduan sortzen diren isurien %23k bakarrik daude zergapetuta. Duela hogei urte %7 baino ez ziren. Eta zenbatekoa da karbonoa isurtzeagatik ordainduriko zerga horien guztien zenbatekoa? 88.000 milioi euro.
Iberia Airport Servicesek bederatzi konpainiari ematen die zerbitzua Loiun, Iberia eta Vueling tartean. Bada, haren ibilgailu guztiek erabiliko dute erregai organikoa. Dieselaren ordez, Muskizko (Bizkaia) findegian —aireportutik 30 kilometrora— ekoitzitako erregaia erabiliko dute. Probak irauten duen artean, espero dute 12,5 tona CO2 inguru gutxiago isuriko dituztela atmosferara.
Petronorrek 5.000 litro erregai ekoitziko ditu guztira ibilgailu horientzat. Konpainiak 2019an ekin zion nekazaritzaren eta jaki industrialen hondakin organikoak erabiliz erregaia sortzeari —bioerregaia egiten, dena den, hogei urte baino gehiago darama—. 2025ean 1,3 milioi tona ekoizteko gaitasuna izatea espero du, eta bi milioi tona baino gehiago 2030ean, Europako ekoizlerik handiena bihurtzeraino.
Bioerregaia egiteko, zabor organikotik lortutako hondakinak erabiltzen ditu Petronorrek: landare olioak, animalia koipeak eta elikagaigintzan erabiltzen ez diren nekazaritza eta basogintza arloetako hondakinak, batez ere. Findegian tratatu egiten ditu, eta ibilgailuentzako erregai bilakatu.
Hegaldia abiapuntu
Petronorrek, Repsolek eta Iberiak elkarrekin jarri dute martxan egitasmoa. Konpainiek mugarritzat jo dute, eta adierazi dute aeronautika sektorea deskarbonizatzeko beste aurrerapauso bat dela. Hartara trantsizioa «modu eraginkorrean» egitea bermatuko dela uste dute. Izan ere, erronka handia izango du sektoreak hurrengo urteetan ildo horretan.
Konpainiek 2021ean sinatu zuten lankidetza hitzarmena, eta, hain zuzen ere, urte bereko azaroan Petronorrek ekoitzitako erregai organikoa erabili zuen hegazkin batek lehen aldiz. Bilbo eta Madril arteko hegaldia egin zuen Iberia konpainiako Airbus A320 Neo batek. Bioerregaia kerosenoarekin nahastu zuten orduan.
Erregai mota hori erabiliko duen lehena izango da Loiuko aireportua Euskal Herrian eta Espainian. Horrek «garrantzi handia» du, Jose Inazio Zudaire Petronorreko kontseilari ordezkoaren ondokoak azaldu duenez. Haren hitzetan, agerian utziko du Muskizko findegiak erregai horiek ekoizteko duen «konpromisoa eta gaitasun industriala».
Erregai sintetikoen garrantzia nabarmendu du Carlos Suarez Repsoleko Mugikortasun zuzendariak ere, ezinbestekoak izango baitira garraio sektorearen deskarbonizazioa errazteko: «Erregai berriztagarriak garraioaren sektoreko CO2 isurpenak murrizten dituen soluzioa dira dagoeneko, eta guztiz bateragarria da gaur egungo parke mugikorrarekin eta erregaien banaketa azpiegiturekin, aldaketarik egin beharrik gabe».
Bada, Iberiak iragarri du 100 milioi euro baino gehiago inbertituko dituela hurrengo bi urteetan aireportuak karbono isurietan neutroak izan daitezen. Repsolekin egindako ituna egina du horretarako. Baita hegazkinek erabiliko duten erregai sintetikoak ekoizteko ere. Bi konpainiek espero dute 2025ean hastea horiek erabiltzen.
Bertzeak bertze, neurri hauek ezartzea erabaki du Ekonomia Ministerioak: epe finkoko gordailuen interes tasak sei puntu igotzea, Banku Zentralak gehiago esku hartzea kanbio merkatuan eta pesoaren debaluazioa kudeatzeko orduan, eta NDF Nazioarteko Diru Funtsarekin eta BRICSekin (Brasil, Errusia, India, Txina eta Hegoafrika) akordioak egiteko prozesua bizkortzea.
Horietaz gain, kontsumoa babesteko neurriak ere hartuko dituzte: konparazio batera, sektore zaurgarriei diru gehiago itzuliko zaie zordunketa txartelekin egindako erosketetan, kontsumoa sustatzeko. Bertzalde, bertan behera utziko dituzte dumpingaren kontrako neurriak, errazagoa izan dadin prezioari dagokionez tokiko ondasun eta hornigaiekin lehiatzeko moduan diren produktuak inportatzea. Gainera, Merkatu Zentralak frutak eta barazkiak merkaturatzeko zentro bat da, estatu arteko erakunde publiko gisa funtzionatzen duena zeregin bat gehiago izanen du: jakiak zuzenean inportatuko ditu, muga zergarik ordaindu gabe, galtzen ez diren produktuak eta jaki freskoak merkatu daitezen. Urtea hasi geroztik, prezioak %32 garestitu dira jada.
Urte arteko inflazioa 108,8 da Argentinan, eta, 2022ko bigarren seihilekoko datuen arabera, pobrezia indizeak larritzeko modukoak dira: herritarren %39,2 (18 milioi lagun) eta familien %29,6 pobreak dira. Nahiz eta iaz ekonomia %5,2 hazi zen eta langabezia, aldiz, %7tik %6,3ra apaldu, pobrezia izugarri zabaldu zen inflazioaren ondorioz.
Dolarra
Argentinako ekonomian bi dibisa daude, de facto: peso argentinarra eta dolarra. Pesoa ia ez da erabiltzen gordailuetan, eta gero eta gutxiago baliatzen da bai kontu unitate gisa eta bai ordaintzeko orduan ere. Hori dela eta, dolarraren gaineko presioa hagitz handia da.
Gobernua neurri ortodoxoak probatzen ari da, eta gisa guzietako negoziazioak abiarazi ditu, bai Argentinan bertan eta bai nazioartean ere. Txinatik itzuli zen egunean berean, Luiz Inazio da Silva Lula Brasilgo presidentea Alberto Fernandez Argentinakoarekin bildu zen telematikoki, ordezkaritza bat Brasilera joan aitzin, Argentinako egoera leuntzeko neurriei buruz eztabaidatzeko. Epe laburreko neurriak hartzen ari diren honetan, Lula deliberatua da inguruko herrialdeen arteko salerosketak tokiko dibisekin egitera; preseski, horixe da haren agintaldiko apustu nagusietako bat dolarra ordezkatzeko.
Helburu horrekin loturik, Argentinak apirilaren akabailan iragarri zuen ituna egin duela Txinarekin, handik inportatutako produktuak dolarrekin ordaindu beharrean yuanekin pagatu ahal izateko. Bertzalde, BRICS taldean sartzeko negoziazioetan ere ari da Argentina. Hilabete hondarrean, Massa Txinara joanen da, Garapenerako Bankuaren urteko bileran parte hartzera, xede izanik Brasildik inportatutako produktuetarako aurrefinantzaketa lortzea dolar eskasiari buru egiteko.
Hori gutxi balitz bezala, Argentina NDFrekin negoziatzen ari da Mauricio Macri presidente ohiaren garaitik, 2018an 45.000 milioi dolar estatubatuarreko zorra egin baitzuen erakunde horrekin. Oraingoz, zenbait ordainketa gibelatzea bertzerik ez dute lortu, eta NDFk dirua aitzinatzea, batez ere zorra pagatu ahal izateko; beraz, aitzinatutako diru horren parterik handiena NDFra itzultzen da, finean.
Egunotan, idortea dute hizpide negoziazioetan, kalkulu guziak zaildu baitzituen, eta, horregatik, Argentinak nahi du egungo akordioa oso-osorik birplanteatzea, eta Brasilen babes esplizitua du auzi horretan. Gobernua programa berriro formulatzeko aukera aztertzen ari da, bide emanen diolakoan erreserbak sendotzeko, espektatibak baretzeko eta urrian egitekoak diren hauteskundeetara hain estu ez ailegatzeko.
Oposizioan ere ez da ideia bikainik. Javier Mileik, Bolsonaro argentinarrak, hitzeman zuen ekonomia dolarizatuko zuela, eta Cristina Fernandez de Kirchner presidenteordeak eskola magistral bat emanez erantzun zion, eta azaldu zein izugarriak izan ziren ondorio ekonomikoak bide hori hautatu zuten herrialdeetan, hala nola Ekuadorren. Mileik antipolitikaren ordezkari gisa aurkeztu du bere burua, eta, bertzeak bertze, ontzat jo du «organoen salerosketa», iritzita «bertze edozein merkaturen parekoa» dela, baina arazoa da inkesten arabera emaitza hagitz onak lortuko dituela.
Alderdirik txikienak eta hauteskundeetan aukera gutxi dituztenak alde batera utzita, Macri presidente ohiaren alderdiak ordezkatzen du oposizioaren bertze aurpegia, Elkarrekin Aldaketaren Alde taldeak. Alderdi hori barne gatazketan korapilatua da, ez du proposamen anitzik egin, eta egin dituen bakanak gastu publikoa murriztearekin lotuak daude.
Fernandez de Kirchner
Badirudi Fernandez de Kirchner dela balantza bertze aldera mugiarazteko aukera duen bakarra; izan ere, herritarren iruditerian, bizi baldintza duinei bide eman eta boteretsuei buru egin zien gobernu baten azken ordezkaria da hura. Baina, aldi berean, gobernuaren egungo kudeaketaren erantzuletzat ere hartzen dute batzuek, Kirchnerrek ahaleginak egin baditu ere bere irudia eta gobernuaren jarduna bereizteko. Nahiz eta baden Kichner presidentetzarako hautagai izatearen aldeko mugimendu bat, deiadar operazioa deitua, behin baino gehiagotan erran du Kichnerrek dena emana duela jada.
Nolanahi ere, anitzek esperantzari eusten diote, baita Massak ere, sinesten baitu oraindik baduela aukera presidente izateko, haren agintaldiaren emaitzak ezin kaskarragoak izanik ere.
