Aurtengo ekaina eta uztaila inoizko beroenak izan dira, eta Munduko Meteorologia Erakundearen arabera, lehen aldiz, batez besteko egunik beroenak hamazazpi graduren tenperatura langa gainditu du. Mundu osoan ari dira bero alertak ugaritzen.
Energiaren Nazioarteko Erakundeak (IEA) ohartarazi du beroaldiak elektrizitate sareak mugetaraino behartu dituela, eta, elektrizitate eskariak gora egin du aire girotuaren eskariarekin batera. Elektrizitate eskariek eragiten dute berotegi efektuko gasak isurtzea, Lurra are gehiago berotuz. Beraz, aire girotuaren instalazioak ez luke arazoa konponduko, baizik eta gero eta zulo handiago bat estaliko luke.
Harvard Unibertsitateko ikerketa baten arabera, gas isurpenen erritmoa mantentzen bada, herrialdeen %70ek eta herritarren ia erdiek beharko dute aire girotua 2050. urterako. Arazoa larriagoa da ekuatoretik gertu dauden herrialdetan, hala nola Indian eta Indonesian.
Baina irtenbideak ez dira arazoarekin proportzionalak. Munduko lekurik beroenetan bizi diren 2.800 milioi pertsonatik, hamarretik bakarrak du aire girotua edo bestelako hozte aukeraren bat etxean. Energiaren Erakundearen arabera, Estatu Batuetan eta Japonian etxeen %90ek baino gehiagok dute aire girotua, Asiako hego ekialdean etxebizitzen %15ek eta Indian eta Afrikan %5ek.
Harvardeko ikerketak aurreikusten du 2050. urterako Indiako eta Indonesiako biztanleen %99k beharko duela aire girotua, AEBetako %96k eta Alemaniako %92k. Gaur egun, Indonesiako %9k dute etxean zerbitzu hori, eta Indiako %5ek.
Horrez gain, IEAren elektrizitate merkatuaren txostenak adierazten du hozteak elektrizitate eskari guztien %10 inguru hartzen dituela batez beste. Herrialderik beroenetan, udan, elektrizitate eskaria bikoiztu behar izatea eragin dezake horrek, sarearen ahalmena muturreraino eramanez.
Mundu osoko arazoa
Tenperatura igo, argindar eskaria handitu. Texasen, adibidez, 24 gradu baino gehiago daudenean, elektrizitate eskariak %4ko igoera du graduko. Hau da, 30 gradu daudenean, batezbestekoa baino %24 gehiago igotzen da eskaria. Aldi berean, Indian, egoera berdinak %2 igotzen du eskaria graduko. Hau da, 30 gradutan, eskaria %12 igotzen da, aire girotu gutxiago dutelako.
Izan ere, Indiako zein AEBetako hego ekialdeko sare elektrikoek elektrizitate eskari errekorra lortu zuten ekainean eta uztailean. Baita beste herrialdek batzuek ere: Brasilek, Txinak, Kolonbiak, Japoniak, Malaysiak eta Thailandiak, esaterako.
Energiaren Nazioarteko Erakundearen txostenaren arabera, aire girotuaren beharrak eragindako eskariaren hazkundeak beste hainbat arazo ekartzen ditu, hala nola gabeziak, murrizketak, itzalaldiak eta etenaldiak. Horien irtenbide gisa, askotan, sareari eusteko beharrezkoa da zentral elektriko zaharragoak eta kutsagarriagoak erabiltzea, horiek oso eraginkorrak direlako. Adibidez, Txinako zentral batek, ordu bakarrean, 800 tona ikatz inguru erre zituen ekainean, Shanghaiko biztanleak fresko mantentzeko.
Eraginkortasuna
Txostenak, gainera, beste arazo bat ekarri du hizpidera: aire girotuen beraien eraginkortasuna. Elektrizitatearen prezioa handia da, eskaria handia delako, eta horrek pertsonen poltsikoa berotzen du. Badirelako prezioari begiratuz txarragoak diren gailuak, eta, gainera, kaltegarriagoak dira ingurumenari begiratuz, baita ekonomikoki ere.
Eraginkortasun txikiko aire girotuko gailuen ondorioz, askotan, freskura mantentzeko behar denaren bikoitza baino gehiago ordaintzera irits daiteke kontsumitzailea argindarrarengatik. Merkatuko azken datuen arabera, munduan saltzen den aire giroturik ohikoenak errendimendurik handiena duen produktuaren eraginkortasunaren erdia baino gutxiago dauka. Gainera, txostenaren arabera, gailu eraginkor batek ez du zertan beti prezio handiagoa izan.
Eraginkortasun falta mundu osoan zehar gertatzen den joera da. Thailandian, adibidez, kopuru berdinagatik eros daitezke bi produktu, zeina batak bestearen eragin bikoitza duen kontsumoari eta hozteari erreparatuz. Eraginkortasun txikiagokoa aukeratuz gero, 1.800 eurotik gora galtzen dira, batez beste, produktuaren bizitzan zehar.
Osasun eta sistema arazoak
Adinekoek eta ez horren pertsona zaharrek beharrezkoa dute aire girotua jada, herrialde askoren klima egoera ikusita. Hardvarden arabera, beroak pertsona gazte eta osasungarriak hil ditzake.
Horiek ekiditeko, beharrezkoa da aire girotuaren eta beste hozte sistemen hazkundea. «Aire girotuak sare elektrikoa proban jarriko du. Mundu guztiak momentu berean erabiliko du aire girotua, eta horrek argindarraren eskari maximoa dakar», adierazi du Peter Shermanek, Harvardeko ikerlariak.
Konponbideok nahikoa izango dira Txinako ekonomia suspertzeko? Ez da erraza, aldi berean arazo askori erantzun beharrean baitago Xi Jinpingen gobernua. Etxebizitza burbuilak eztanda egin du, etxebizitza berrien salmentak amildu egin dira, eta sektoreko enpresa erraldoiak —Evergrande, Country Garden— kiebratik gertu daude, tokiko bankuen kalterako.
Lurzoruen salmenta eta etxebizitza berrien gaineko zergak izan dira azken hamarkadetan estatuetako gobernuen diru sarrera nagusia, eta horiek gabe geratu dira, noiz-eta COVIDari aurre egiteko neurriekin oso zorpetuta geratu direnean.
Pandemiari aurre egiteko neurri zorrotzak 2022. urte bukaerara arte luzatu zituen herrialdean, ekonomiaren goraldi handia espero zitekeen 2023. urtean, baina ez da halakorik gertatu oraingoz. Etxebizitza burbuilaren eztandak txinatarren kontsumoa ere ukitu du, eta kezka iturri bihurtu da gazteen langabezia tasa, gobernuak hari buruzko daturik ez emateraino, —%21,3koa zen tasa ekainean—. Txinako ekonomiaren beste iturri nagusia ere, esportazioak, pattaldu egin dira —%14,5 jaitsi dira uztailean—.
Hala ere, herrialdea ez dago atzeraldian: ekonomiak hazten jarraitu du, eta 2023. urtearen bigarren zatian hobetze bat iragartzen dute analista gehienek; eztulka egongo da herensugea, baina oraindik ere badu surik. BPGa aurten %5 inguru haziko da Txinan.
Horrek ez du esan nahi herrialdea garai bateko hazkundeetara itzuliko denik —batez beste ia %10eko hazkundeak izan zituen 80ko urteetatik 2010. urtera—. Azken 40 urteetan Txinak izan duen hazkundea ikusgarria izan da. The Economist-ek eman ditu datuak asteon: Deng Xiaopingek bere erreformak abiatu zituenean, 1978an, Txinako per capita errenta 1.800 euro ingurukoa zen; biztanleen %70ek nekazaritzan egiten zuten lan; pobrezia tasa %90ekoa zen; eta soilik 12 enpresak zeukaten baimena atzerriarekin merkataritzan aritzeko. Gaur egun, per capita errenta 18.000 eurotik gorakoa da; pobrezia nabarmen murriztu da; Txinako milaka konpainia arrakastatsu zabaldu dira munduan; eta Txina herrialde esportatzaile nagusia da.
Arrakasta horrek, hala ere, badu Akilesen orpoa, merkataritza superabitean oinarritutako hazkundea erabat baldintzatuta geratzen baita atzeraldiekin eta jokabide protekzionisten goraldiekin. Horregatik, atzerriko eskariak kale egiten duenean, hazkundearen beste oinarri nagusia, barne eskaria, garrantzitsua izaten da. Eta hortxe du ajea herensugeak.
Barne eskaria azpiegitura erraldoiek eta industriarako inbertsioek bete dute orain artean, eta behar-beharrezkoak izan dira herenguse indartsuaren esnaera ikusgarrirako. Baina, analista askoren arabera, unea iritsi da non halakoak jada ez diren beharrezkoak, nahikoa baitago, eta gehiago egoteak ez baitu alde handirik ekarriko herrialdearen produktibitate tasetan.
Xi Jinpingen gobernuak, berriz, uste du baietz. Goi teknologian inbertitzea da helburua, eta baita barne eskariaren beste hanka nagusian ere, herritarren kontsumoan. Baina hor ohiturak aldatzea kostako zaio; txinatarrak oso aurrezleak dira, beren gain hartzen baitute etorkizuneko segurtasuna, gorriak pasatutako belaunaldietatik datozelako.
Orduan, nola bultzatu kontsumoa? Gizarte sarea eta zerbitzuak handituz, segurtasun gehiago emateko herritarrei? Xiren gobernua ez omen dago horren alde: ongizate gizarteak nagitasuna pizten duela uste du.
Bateko edo besteko egin, argi dago aldaketa garaiak datozela Txinara, herrialde garatuen ajeak baititu herensugeak, eta orain arteko ereduak ez baitio balioko etorkizunerako. Baina oraindik badu sugarrik.
