Bigarren jardueran aritzeak esan nahi du suhiltzaileen ohiko lanaz aparte dauden zereginetan (komunikazioa, mantenua…) aritu ahal izango direla erditu ondorengo lehen 24 hilabeteetan.

Osakidetzako EPEko azterketetako bat ordu eta erdi atzeratu dute arazo teknikoak izan dituztelako. Gasteizko campuseko Elurreta eraikinean egiten ari dira azterketak, 2020-21-22 Egonkortzeko EPEaren baitan, eta Administrazioari dagokion proba 11:30ean hasi da, 09:30ean hasi beharrean.

Bilbobuseko langileek astelehen honetan ekingo diete lan-hitzarmen kolektiboaren aldeko lanuzteei. 07:00etatik 11:00etara eta 17:00etatik 21:00etara izango dira lanuzteak, eta manifestazioak egingo dituzte tarte horietan.

Ekonomia da, segurtasun faltarekin batera, hauteskunde hauetako hizpide nagusia Argentinan. Nola ez; argentinarren gehiengoa gero eta pobreagoa da -%40ko pobrezia tasarekin-, urte arteko inflazio tasa %138ra iritsi da -%143ra elikagaietan-, pesoaren balioa amiltzen ari da, eta hor daude kanpo zor handia eta banku zentralaren erreserbetako zenbakiak gorriak.

Ikusi gehiago: ULTRAESKUINAREN EGIAZKO PROBA

Alegia, berriz ere krisian dela herrialdea. Aurrena pandemiak eta ondoren esportazioak oso gogor zigortu dituen lehorteak dardarka utzi dute Argentina lehendik ahuldua. Eta hauteskundeek ez dute lagundu egoera arintzen.

Javier Mileiren primarioetako garaipenak ziurgabetasuna areagotu egin du, eta gizona ez da gauzak baretzera etorri. Dolarizazioa nahi duenez, pesoaren aurka indar betez ibili da azken egunotan. «Excremento» (gorotza) deitzen dio Argentinako diruari, eta herritarrei pesorik ez aurrezteko aholkatu die. Halako adierazpenekin Milei ultraliberalak pesoaren balioa amildu duela salatu dute haren aurkariek, Sergio Massa Ekonomia ministro eta hautagai peronistak eta Elkarrekin Aldaketaren Alde alderdiko eskuineko hautagaiak, Patricia Bullrichek.

Mileirengatik izan edo ez, pesoak muga esanguratsua iritsi du aste honetan. Truke ofizialean, dolarrak 365 euro balio du, abuztuan primarioen ostean NDF Nazioarteko Diru Funtsak behartutako debaluazioaren ostean. Baina merkatu paralelo ez-ofizialetan 1.000 pesoko langa gainditu du.

Ezer baino gehiago, zenbaki sinbolikoa da, herritarren ezinegonaren zantzua, baita hauteskundeetako lehia estuaren inguruko kezken isla ere. Baina ondorio zuzena izan dezake prezioetan.

Edonola ere, hiperinflazioaren mamua astintzen jarraitzen dute hautagaiek, milatik gorako inflazioa ere izan duen herrialdean. Massak dio prezioen oraingo igoera Mileiren eta haren mezuak piztutako ezegonkortasunaren ondorioa dela. Mileik eta Bullrichek, berriz, Gobernuaren eta Ekonomia ministroaren politikei egozten diete inflazioa eutsiezina.

Bada beste norbait, Massaren politikek inflazioa areagotzen dutela uste duena: NDF bera. Primarioen ostean, hautagai peronistak zenbait neurri hartu zituen Ekonomia Ministeriotik, funtsean gastu publikoa handituz. Platita plana esaten dioten neurriak, besteak beste, langileentzako eta pentsiodunentzako laguntza ekonomikoak jasotzen ditu, eta mugak ezarri dizkie prezio batzuei oinarrizko elikagaietan, erregaietan edota sendagaietan.

NDFren itzala

Massaren arabera, laguntza horiek ezinbesteko dira herritarrak inflaziotik babesteko. Haren aurkariek, ordea, neurri populistak direla salatu dute, hauteskundeei begirakoak. NDFk, berriz, uste du «herrialdeak dituen zailtasun makroekonomikoak handitzen» dituela, eta aurrerago herrialdean «konpentsazio ekintzak» beharko direla. Zeharka, NDFk iradoki du Massak erakundearekin adostutakoa ez duela bete.

Ez da lehen aldia Argentinak NDFren baldintzak betetzen ez dituena azkenaldian, eta, hala ere, erakundeak 7.500 milioi dolar utzi zizkion abuztu bukaeran. Hori bai, ondoren etorri zen platita plana. Aste honetan bertan, NDFk berriz ere «konpromisoak betetzera» dei egin dio Argentinako Gobernuari.

Ikusi gehiago: «Mileiren boto emaileek zera nahi dute, kirchneristek nahi ez duten guzia»

Betebeharreko konpromiso horien jatorrian Maurio Macri eskuindarraren gobernuari (2018-2019) emandako 56.000 milioi dolarreko kreditua dago -erakundeak sekula emandako handiena-. Hamabost urte ziren NDFren programarik ez zela Argentinan -2001eko krisian Funtsaren irudiak kolpe latza hartu zuen herrialdean-. Eta zenbait gobernu peronistaren ostean, ustez gauzak aldatzeko asmoz zetorren Macri, baina haren austeritate politikek ez zuten ibilbide luzerik izan. Alberto Fernandez peronista jarri zen presidente, eta bere zamen artean izan du NDFri itzuliko beharreko 44.000 milioi dolarreko zorra.

Geopolitika

Beste aldean, ordea, Funtsa ez dago zorrotzegi jartzeko moduan ere. Erakundeak emandako kreditu guztien %30 hartzen du Argentinaren zorrak. Saharaz hegoaldeko Afrikako herrialde guztien zorrak baino gehiago.

Dena den, menpekotasun hori baino gehiago, arrazoi geopolitikoak ere kontuan hartu behar ditu NDFk. Tartean daudelako AEBen interesak. Estatubatuarrenak dira, alde handiz, boto gehienak NDFko Gobernadoreen Kontseiluan, eta gaur egun Txina dela AEBen kezka handiena, Latinoamerikak eta, besteak beste, Argentinak badute bere garrantzia lehia horretan.

Izan ere, herrialdeak estutu egin ditu loturak Txinarekin. Horren adibide, ekainean Massak NDFren zorraren zati bat kitatzeko dirua Txinatik lortu zuela, truke lerro baten bidez. Jakina, horrek ez du poztu Washington. Argentina Txinara hurbiltzeko beste mugimendu bat da ere BRICSekoa. Abuztu bukaeran zabaldu zioten Argentinari elkarteko atea, baina ikusteko dago herrialdea taldera gehituko den ala ez.

Hori ere, neurri batean, hauteskunde hauen mende dago, Bullrichek eta Mileik esan baitute ez dutela Argentina BRICSn sartzeko asmorik. Horretan, Milei, nola ez, kategorikoagoa da, eta Txinarekin harreman guztiak etengo dituela iragarri du.

Horiei guztiei begira, zer egingo du NDFk hauteskundeak pasatzen direnean? Printzipioz, azaroan berrikusi behar du programa, baina bigarren itzuli bat badago, egoera argitu arte itxaron beharko du? Hala ere, zalantza gutxi, NDFren hurrengo zor programa batek zer ekarriko lukeen Argentinara: erreformak eta austeritate neurriak.

Eta ez da NDF soilik. Zer egingo lukete hautagaiek irabaziko balute? Mileik motozerra iragarri du gastu publikoarentzat, Bullrichek ere murrizketak aurreikusi ditu, eta Massak oso zaila izango luke platita plana neurriari luzaroan eustea. Hauteskundeen ostean, Argentinak krisian jarraituko du.

Nork finantzatu behar du Ukrainaren gerra gastua? Nork haren eguneroko beste gastuak eta herrialdearen berreraikitzea? Duela hogei hilabete inbasioa hasi zenetik, Kieveko gobernuaren babesleek uste zuten aurkitu zutela erantzuna: Errusiak berak ordainduko du. Horretarako, erasoa hasi eta gutxira bahitu egin zituzten eskura zituzten Errusiaren atzerriko erreserbak. Nagusiki, Errusiako Bankuak errubloari eusteko erositako finantza aktiboak. Aurrekariak baziren arren —Siriaren eta Iranen erreserbak, 2012an; Afganistanenak 2021ean—, Mosku ezustean harrapatu zuen mugimenduak, eta orduz gero ari da eskatzen dirua itzultzeko. Alferrik; Mendebaldeak 300.000 milioi euro inguruko harrapaketa egin zuen, eta ez du nola hala askatuko.

Diru hori gabe, Errusiako Banku Zentralak ezin izan dio errubloaren balioari eutsi —balioaren %25 galdu du euroarekiko—, baina hor jarraitzen du, izoztuta. Poloniak eta herrialde baltikoek besterik gabe diru hori hartzeko eskatu izan dute, baina nazioarteko legedia gehiegi ez bortxatzeko eskatzen duen ikuspuntu zuhurragoa nagusitu da.

Errusiari bahitutako diruaren bi heren, 196.600 milioi euro, Bruselan bertan daude, Euroclearren kontuetan. Munduko konpentsazio ganberarik handiena da Euroclear, eta haren ardura da finantza aktiboak (bonoak, akzioak, deribatuak…) gordetzea, haien arteko salerosketak bideratzea, eta ematen dituzten interesak jasotzea. Azken zeregin horrek beste bide bat ireki die EBko kideei: Errusiaren erreserbek sortutako mozkina edo haien zati handi bat bereganatzea. Argudiatzen dutenez, bahitu izan ez balira ez lukete interes handirik sortuko, eta, hortaz, zilegi daukate diru hori erabiltzea.

Baina horrek ere bere arriskuak dituela ohartarazi die Europako Banku Zentralak. Euroa arma gisa erabiltzea dakar, eta eragin dezake eurotan salerosten diren aktiboek erakargarritasuna galtzea. Hau da, beste banku zentral batzuek erabaki dezaketela eurotan dituzten aktiboak saltzea, eta, hortaz, euroa bera ahuldu. Guztira, atzerriko bankuek 2,2 bilioi euroren erreserbak dituzte eurogunean, eta haietako gehienen jabeek ez dute derrigorrez bat egiten EBk Ukrainako gerran duen ikuspuntuarekin.

Yellenen babesa

Horregatik, EBZk uste du euroguneak gutxienez G7ko taldearen babesa behar duela, haien dirutan baitaude atzerriko erreserba gutiz gehienak. Bide horretatik, urrats esanguratsuak izan dira azken egunotan, Janet Yellen AEBetako Altxorreko idazkariak babesa eman baitio. Nahikoa izan daiteke G7ko beste kideak —Erresuma Batua, Kanada eta Japonia— ere batzeko.

Agindua iritsi bitartean, Belgikak egin ditu etxeko lanak. Euroclearrek Errusiako aktiboekin egindako irabaziei —1.260 milioi, urtearen lehen erdian—, sozietate zerga ezarri die, eta horrekin aurten 600 milioi euro jasoko dituela iragarri du. Horrekin Ukrainarentzat armak erosteko eta laguntza humanitarioa emateko 1.700 milioi euroko funts bat hornituko duela iragarri du Alexander De Croo lehen ministroak.

Bada dirua, baina huskeria Ukrainaren beharrekin alderatuta. Laguntza finantzarioaren, humanitarioaren eta militarraren artean, EBko kideek 132.000 milioi eurorekin finantzatu dute Ukraina, eta beste 70.000 milioirekin AEBek. Ukraina berreraikitzea 410.000 milioi euro kostatuko dela kalkulatu dute, baina faktura hori handitu besterik ez da egingo gerra luzatzen bada. Eta itxura hori du.

Espainiako Kontsumo Ministerioak sare sozialetako influencerrak ikertuko ditu, publizitate legea betetzen duten aztertzeko.

1 Nortzuk dira influencer horiek? Influencer esaten zaie batez ere sare sozialen bidez jarraitzaile askorengana iristen diren eta haiengan eragiten duten pertsonei. Produktuak edo zerbitzuak aurkezten eta gomendatzen dituzte argazki baten bidez, edo zuzenean haien inguruko iritzia emanez.

2 Hori ez da berria. Karlos Argiñanok eta Iñaki Perurenak ere egin izan dituzte halakoak. Hala da, baina Interneti eta sare sozialei esker, gaur egun edonor izan daiteke influencer. Ez dute zertan aurpegi ezagunak izan; pertsona arruntak izan daitezke. Erruz ugaritu dira halakoak sarean. Euskal herritarrak ere badira tartean, ez pentsa.

3 Baina hainbesteko eragina dute? Kasuak eta kasuak daude, noski. Baina, oro har, dirutza mugitzen da publizitatearen alorrean, eta zer esanik ez sarean. Pertsona horiek dituzten jarraitzaile kopuru handia baliatzen dute marka askok beren produktuak iragartzeko, eta milaka euro ordaintzen diete influencerrei mezu horiek helarazteko.

4 Eta zer du horrek txarretik? Kontua da influencer horiek sarri ez dutela adierazten gomendioen atzean hartu-eman ekonomikorik dagoen edo ez. Alegia, ez dute argi zehazten noiz den ordainpeko iragarkia eta noiz ez. Eta Europako Batasuneko publizitate legearen arabera, informazio hori jakinarazi behar dute.

5 Hara! Banengoen ba ni idilikoegia zela jardunbide hori. Kontsumo Ministerioaren ustez, merkataritza praktika hori desleiala da, eta kontsumitzailea nahastu dezake. Beraz, pertsona horien sare sozialetako argitalpenak ikertu egingo ditu, ezkutuko publizitatea dagoen edo ez jakiteko. Iruzurrik atzemanez gero, 100.000 euro arteko isuna jaso dezakete.

6 Baina hori hemen eta Parisen ere gertatuko da, ala? Orokortuta dagoen praktika bat da. Bada, Europako Batasun osora zabalduko dute ikerketa.

7 Egiaztatzaile urdina duen oro da susmagarri, beraz? (Instagrameko argazkiei begira amaitu da bakarrizketa).

Urriaren 31n amaituko da 3 urtetik beherako haurren laguntza atzeraeraginez jasotzeko eskaerak egiteko epea. Ordutik aurrera, familiek hiru hilabeteko epea izango dute, umea jaiotzen denetik zenbatzen hasita, dokumentazioa aurkeztuz dirulaguntza eskatzeko.

Lan merkatua ongi eusten ari zaio jarduera ekonomikoaren motelaldiari, baina bide horretan zulo batzuk ere aurkitu ohi ditu. Neurri batean holakoa izan da hirugarren hiruhilekoaren biztanleria aktiboaren inkesta, Eustatek egindakoa. Haren arabera, Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan 78.900 lagun zeuden lanik gabe. Aurreko hiruhilekoan baino 1.300 gehiago dira, baina duela urtebete baino 4.700 gutxiago. Ohikoa da bigarren hiruhilekotik hirugarrenera langabe kopurua handitzea. Horrenbestez, langabezia tasa %7,5ean kokatu da. 2023ko bigarren hiruhilekoan baino hamarren bat gehiago da, baina 2022ko hirugarrenean baino puntu erdi gutxiago.

Langabezia erregistratuaren datuetan ez bezala, lan merkatuari buruzko inkestetan ez da alde handirik gizonen eta emakumeen artean. Lanbiden eta Nafar Lansaren langabe gisa erregistratuta daudenen ia %58 emakumeak dira; Eustatek, kontrara, gizon langabe gehiago zenbatu ditu (40.000) emakumeak baino (38.900). Langabezia tasa pixka bat handiagoa da emakumeen artean (%7,7) gizonen artean baino (%7,3), azken horietan biztanle aktiboak gehiago direlako.

Lurraldeen artean, Gipuzkoak du langabezia tasarik txikiena (%6,3), eta ondoren datoz Araba (%7,8) eta Bizkaia (%8,1). Joera hori antzematen da hiriburuetan ere: Donostiak %6,5eko tasa du; Gasteizek, %8,5; eta Bilbok, %8,8.

Gazteen artean, %16,3

Adinak aurrera egin ahala txikitu egiten da langabezia tasa: 16 eta 24 urte bitartekoen %16,3 daude lanik gabe, eta %8,6 dira 25-44 adin tartean, eta %5,7, berriz, 45 urtetik gorakoetan.

Herritartasuna ere faktore garrantzitsua da: espainiar herritartasuna dutenen %6,1 daude lanik gabe, eta espainiar herritartasuna ez dutenen %19,7.

Lana dutenen kopurua etengabe igotzen ari dela nabarmendu du Eustatek. 2023ko hirugarren hilekoan 975.900 ziren, bigarrenean baino 4.300 gehiago, eta iazko hirugarrenean baino 8.400 gehiago. Eustatek ez du halako kopururik neurtu 2008. urteaz geroztik.

Okupatuen %52 dira gizonak, eta %48 emakumeak. Zerbitzuetan aritzen dira %73,4, eta industrian, berriz, %19,9. Eraikuntzan %5,8 dira, eta lehen sektorean, %0,8 baizik ez.

Langileen %82,3 dira soldatapekoak, eta horietatik %77,9k dute lan kontratu mugagabe bat. Aldi baterako kontratu batekin edo kontraturik gabe aritzen dira beste 177.600 langile (%22,1). Azken urteetan gutxitu egin da aldi baterako kontratua dutenen kopurua; 2019ko hirugarren hilekoan, esaterako, 243.600 ziren, orduko soldatapekoen %30,9. Hau da, lau urtean ia bederatzi puntu jaitsi dela haien kopurua.

Hori bai, emakumeek lan prekaritate handiagoa jasaten dute: haien artean %24,9k dute aldi baterako kontratua; gizonen artean, %18,1ek.

EAEko langabezia tasa hamarren bat hazi da, % 7,5eraino, hirugarren hiruhilekoan.

Albiste izango dira, urriak 29: Israelek Gaza bonbardatzen jarraitzen du eta laguntza humanitarioa sartzeko baimen zain dago. Euskal Autonomia Erkidegoa alerta egoeran dago gaur, olatuengatik eta haizeagatik, eta 2023ko hirugarren hiruhilekoko langabezia-datuak jakinaraziko dira.