Biologia molekularreko eta matematikako ikasketak dituzten unibertsitarioen defizita ere badago, baita Lanbide Heziketako tituludunak arlo hauetan ere: nekazaritza, gorputz- eta kirol-jarduerak, elektrizitatea eta elektronika, fabrikazio mekanikoa, osasuna eta kimika.

Mendiko zinemagintzarik onenaz gozatzeko aukera hemen da berriro BBK Mendi Film Bilbao-Bizkaia zinemaldiaren 16. edizioan, abenduaren 8tik 17ra. Gaur aurkeztu dute jaialdia, Bilboko Euskalduna jauregian, eta bertan bildu dira babesle nagusiak eta Mendi Filmeko ordezkariak: Leixuri Arrizabalaga Euskara, Kultura eta Kirol Saileko foru diputatua; Koldo Bilbao BBK Banku Fundazioko Kultura arduraduna; Andoni Iturbe, Eusko Jaurlaritzako Kultura sailburuordea; Nerea Lupardo, Euskalduna jauregiko zuzendari nagusia; Alberto Iñurrategi, Ternua Group-eko ordezkaria eta Jabier Baraiazarra BBK Mendi Film Bilbao Bizkaia zinemaldiaren zuzendaria. BBK Mendi Film Bilbao Bizkaia jaialdiaren babesleak eta ordezkariak, aurkezpen ekitaldian. MENDI FILM Bilboko hiru aretotan zabalduta egingo da BBK Mendi Film Bilbao Bizkaia zinemaldia: BBK aretoan, Golem zinemetan eta Euskalduna jauregian. Guztira, 30 zinema saio programatu dira 16. ediziorako. Horrez gain, hiru erakusketa egingo dira, mendiko zinemaren industriari begirako jardunaldi bat, lau masterclass, hitzaldi bat, eta mahai inguru bat. Saioetako sarrerak gaurtik aurrera (azaroak 28), eskuragarri egongo dira www.mendifilmfestival.com eta Euskalduna, Golem eta Sala BBK-ko salmenta puntuetan eta plataformeetan. Aldez aurretik erosita, saio egunetan bertan baino merkeago. 57 film, 14 euskal produkzio Aurten, 57 film ikusi ahal izango dira guztira, mendia, abentura, muturreko kirolak eta natura gaiak jorratzen dituzten 57 ekoizpen. Horietatik 51 film sail ofizialean lehiatuko dira; beste 4 Zabalandi lehiaz kanpoko atalean proiektatuko dira: Corpórea, El fin de la eterna primavera, Konfiantza itsua eta Leizeta. Eta, azkenik, Mendi Film Bizkaia-Ternua Beka 2023 eskuratu duen film laburra ere izango da: Oinez, Leire Egaña zuzendari oñatiarrarena. Film horien guztien artean 14 euskal produkzioak dira, eta bost, euskaraz filmatuak: 212 mountains; Noizko basoa; Udalatx, ura eta atxa; Zerbait aldatu da; Leizeta eta Oinez. Nabarmentzekoa da datua. 2015eko K2 touching the sky Eliza Kubarska zuzendariaren filma ere programatu dute jaialdian. Mendiko Zinemagintzaren nazioarteko elkargoaren IAMF Sari Nagusiaren aitortza jaso du aurten Kubarskak, eta bera izango da, gainera, aurtengo epaimahaiburua. Mendiko zinemaldi izateaz gainera, alpinisten, zinemagileen, eskalatzaileen eta mendi giroko beste protagonista askoren topagune ere bada Mendi film. Aurten ere punta-puntako gonbidatuak izango dira Bilbon. IAMF Sari Nagusia irabazitako zuzendarien artean: Eliza Kubarska, Pavol Barabas, Michael Dillon, Alastair Lee eta Fulvio Mariani. Mendi Filmen aurreko edizioetan sarituak izan diren zuzendariak eta aurten partaide izango direnak: Henna Taylor (iazko Sari Nagusia), Jean-Michel Jorda, Migeltxo Molina, Jen Randall, Aner Etxebarria, Luis Arrieta, Pablo Vidal, Mikel Sarasola Ben Page. Eta hainbat eta hainbat alpinista eta abenturazale: Edurne Pasaban, Kazuya Hiraide, Madaleine Sorkin, Aniol Serrasolses, Mikel Sarasola, Maialen Chourraut, Xabier Zarranz, Nora Lopez, Eduardo Martinez de Pison, Yhabril… Edurne Pasabanentzat Wop Mendi Film saria Bi ekitaldi seinalatu egingo dira horrez batera: batetik, Edurne Pasaban alpinista eta enpresariak WOP Mendi Film 2023 saria jasoko du jaialdiko hasiera ekitaldian, abenduaren 8an, Euskalduna jauregian; bestetik, Eliza Kubarska zinema zuzendari poloniarrarri aitortza egingo zaio bera baita aurten IAMF Sari Nagusia jaso duena -Mendiko Zinemaren alde diharduen nazioarteko elkargoaren sari gorena-, eta hark zuzendutako K2 touching the sky (zuzendari onenaren saria 2015eko Mendi Filmen) programatu da Sala BBK aretoan abenduaren 12ko gaueko saioan. Hiru erakusketa Mendiko filmez gain, hiru erakusketa nagusi ere izango dira Mendi filmen programazioan, azaroan hasi eta urtarrilera bitarte: Harri, Orri, ARkatz eskalada krokisen erakusketa Mariaren Bihotza plazako Aztarnategian (azaroak 24tik urtarrilaren 7ra); Cvcephoto mendiko jardueren nazioarteko argazkilaritza lehiaketako 20 lan sarituen erakusketa BBK aretoan (abenduaren 9tik 14ra) eta Yhabril. Luz, montaña, ¡acción! Yhabril outdoor argazkilari bilbotarraren tamaina handiko 20 lan onenen erakusketa Bilboko metroko geltokietan (azaroaren 15etik abenduaren 30era). Emanaldien sarrerak, bonoak eta programazio osoa, Mendi Film jaialdiaren webgunean.

Martin Ugalde Foroko saioa egin dute gaur, 19:00etatik 20:40ra, Andoaingo (Gipuzkoa) Martin Ugalde parkean. Mendebaldeko Sahararen egoera izan dute hizpide, eta Kristina Berasain Tristan kazetariak argitaratu berri duen ‘Sahara, herri bat erresistentzian’ liburutik abiatu dira mintzakideak. Berasainek gidatu du Sahara ondo ezagutzen duten lau hizlarien jarduna. Gurutze Irizar, sahararren exodoaren eta gerraren lekukoa; Fatimetu Zenan, erizain eta gazte sahararra; Juan Karlos Izagirre, sendagile eta politikaria; eta Juan Mari Arruabarrena, arkeologoa. Gurutze Irizar Fatimetu erizaintza ikasketak bukatu eta gutxira joan zen Saharara. Hamabost bat urte egin zituen han, eta 1988aren amaieran itzuli zen Euskal Herrira. Izagirre Donostiako alkatea izan zen 2011tik 2015era, EH Bildurekin, eta hainbatetan egon da sahararren errefuxiatu kanpalekuetan osasun lanetan boluntario gisa. Zenan Tindufeko Saharako errefuxiatuen kanpamentuak jaio zen, eta Saharako Gazte Aktiboak elkartearen sortzailea da, Bachari Laabeidekin batera. Saharako errefuxiatuen kanpamentuekin lan egiten hasi ziren Euskal Herritik. Arruabarrena hainbat aldiz egon da Saharako basamortuan, hango aztarna arkeologikoak ikertzen.

Lehen aldiz Michelin izar bat lortu dute Axpeko (Atxondo, Bizkaia) Txispa jatetxeak —Tetsuro Maeda— eta Kabo Iruñeko jatetxeak —Aaron Ortiz—, Bartzelonan egin duten Michelin izarren gala nagusian —Martin Berasategik eta Jose Maria Goñik beste izar bat lortu dute Madrilgo El Club Allard jatetxearekin—. Orain arteko hiru Michelin izarrei eutsi diete, berriz, Donostiako Akelarre (Pedro Subijana) eta Arzak (Juan Mari Arzak) jatetxeek, Lasarte-Oriako Martin Berasategik eta Larrabetzuko (Bizkaia) Azurmendik (Eneko Atxa). Horrez gain, Sukaldari Mentore Onenaren Sari Berezia jaso du Juan Mari Arzak sukaldariak. Haren alaba Elena Arzakek jaso du saria, eta eskerrak eman dizkie bertaratu diren guztiei eta Arzak familiari. «Badakit aitari ilusio handia egingo diola. Harrigarria da urteotan guztiotan hiru Michelin izarrei eutsi izana». Eta Michelin izar berdea jaso du Urdaitzeko El Molino de Urdaniz jatetxeak. Iaz, hiru Michelin izar lortu zituzten Azurmendi, Akelarre, Arzak eta Martin Berasategik; bi izar lortu zituzten Errenteriako (Gipuzkoa) Mugaritzek, Donostiako Ameliak eta Urdaitzeko (Nafarroa) Molino de Urdanizek; eta izar bana Hego Euskal Herriko beste hemeretzi jatetxek —Bizkaiko hamarrek, Gipuzkoako lauk, Nafarroako hiruk eta Arabako bik—.

Langile bat hil da makina batek harrapatuta Etxarri Aranatzeko enpresa batean. Aipatu udalerriko industrialdean jazo da ezbeharra. 24 orduan Nafarroan gertatu den bigarren lan istripua da Etxarri Aranatzekoa.

Turismo, Merkataritza eta Kontsumo Sailak programa bateratu bat adostu du Mondragon Unibertsitatearekin, merkataritza-berrikuntza sustatzeko (Gobernu Bilera 2023-11-28)

% 21,5 hipoteka gutxiago sinatu dira irailean EAEn, eta % 30,6 gutxiago Nafarroan. EAEn, aurreko hilabeteko datuekin alderatuta, % 3,7 igo da hipoteken kopurua, baina Nafarroan % 18,5 jaitsi da.

Liderraren etxetik puntu batekin itzuli da Athletic etxera. Bilbotarrek 1-1 berdindu dute Montilivin, Gironaren aurka. Erritmo biziko partida izan da, eta aukera ugari izan dituzte bi taldeek gol bat baino gehiago egiteko. Atzeko lanean arazo gehiago izan dituzte, baina. Bigarren zatian iritsi dira bi golak. Girona aurreratu da, Tsygankoven gol batekin, baina Iñaki Williamsek berehala egin du banakoa. Hortaz, Gironaren aurka punturen bat lortu duen hirugarren taldea da Athletic. Aurrez Realak eta Real Madrilek soilik lortu dute, sasoi honetan. Berdinketarekin Europa Ligako postuetan da Athletic, 25 punturekin Realarekin berdinduta. Joan-etorrikoa izan da lehen zatia. Bi taldeek izan dituzte bizpahiru aukera argi markagailuan aurreratzeko. Erasoan joko bizia erakutsi dute biek. Baloiaren jabetzan paseak azkar kateatuz Gironak, eta ohikoa duen joko zuzenarekin Athletic. Atzeko lerroan, berriz, behartu gabeko akatsak egin dituzte bi taldeek, eta horrek gauzak erraztu dizkie aurrelariei. Bi atezainek, ordea, giltzarrapoa jarri diote ateari Paulo Gazzanigak eta Unai Simonek. Gironak gola egitea lortu du ordu erdia bete gabe zegoenean. Baina jokoz kanpo zegoen Savinho golaren pasea egin aurretik. Cristian Stuanik ere izan du etxekoak aurreratzeko beste aukera garbi bat, baina haren burukada gutxigatik joan da kanpora. Zuri-gorriek ere izan dituzte haien aukerak. Gorka Guruzetak eta Oscar de Marcosek izan du garbiena. Biak gelditu dira bakarrik Gazzanigaren aurrean, baloia oinetan zutela. Baina aurrelariak eskuetara bidali dio baloia atezainari, eta atzelariak, berriz, kanpora. Athleticek ohiko jokoa egin du lehen zati horretan. Presio itogarria baloia galtzen zuen bakoitzean, eta hegaletatik bideratutako joko zuzena baloia berreskuratu duen bakoitzean. Lan horretan fin aritu da Nico Williams. Ezker hegaleko marrari itsatsita arrisku handia eraman du Gazzanigaren atera baloia izan duen bakoitzean. Hark egin duen lan bera egin du Savinho brasildarrak etxekoentzat. Majo sufritu dute Valverderenek ligako liderraren izarretako bat gelditzeko. Hala ere, golik gabe atsedenaldian: partida bizia, aukera ugarikoa, baina markagailua hutsean. Golak bigarren zatirako Lehen zatiari falta izan zaion gol hori bigarren zatia hasi eta berehala iritsi da. Gironak hiru pase azkar kateatu ditu ezker hegalean, eta Savinhok areara erdiratu du baloia, Stuani zegoen tokira. Uruguayko aurrelaria ez da baloi horretara iritsi, baina atzetik zetorren Tsygankovek ez du barkatu bigarren aukeran. Kontrolik ere egin gabe, lehen kolpean sarera bidali du baloia: 1-0 55. minutuan. Bigarrena egiteko gertu egon da etxeko taldea, baina Athleticek berehala berdindu du partida. Baloia bere arean berreskuratu dute zuri-gorriek, eta kontraeraso bizia egin dute. Hiru pasetan egin dute areatik arearako bidea, eta Iñaki Williamsek erremate aparta egin du ezkerrarekin, banakoa jartzeko. Athleticen golarekin iritsi dira etxekoen kezkak. Hori baliatu nahian aurrera dute zuri-gorriek, eta aldaketekin aurrerapausoa egin du Valverdek. Izan ditu aukera batzuk Gazzanigaren atera hurbiltzeko, baina aukera garbiegirik lortu gabe. Azken minutuetan Girona izan da bigarrenaren bila joan dena. Zaleen aupada eta bizi duten une gozoa baliatuz beldurrik gabe joan dira partida irabaztera. Pablo Torre zelairatu berriak izan du garaipenaren gola egiteko aukera, baina ongi gurutzatu da Vivian errematea oztopatzeko.

IZEA patronaletako ordezkariekin bilera egin dute gaur Kristau Eskolako eta itunpeko ikastetxeetako langileen ordezkariek; ELA, Steilas, CCOO, LAB eta UGT sindikatuek batera atera duten ohar batean esan dute bilera horrek ez duela inolako emaitzarik eman. Patronalari leporatu diote «proposamenik» gabe joatea, eta lan ituna berritzeko ekarpenik ez egitea. Gogoratu dute aurrez ere hainbat greba egin dituztela lan hitzarmena berritzeko abian duten borrokaren barruan, eta abenduaren 11tik 15erako ere grebarako deia eginda dagoela oroitarazita, parte hartzeko deia egin diete langileei. Sindikatuek adierazi dute parte hartze zabala izan zela aurreko grebetan, %65ekoa batez beste, eta uste dute greben dinamika horrek «behartuta» joan direla gaur patronaletako buruak bilerara, baina akordio bat lortzeko asmorik gabe. Gogor kritikatu dute jarrera hori: «Ez da onargarria bost greba egunen atarian inolako edukirik gabeko bilera batera deitzea». Nolanahi ere, sindikatuek langileei gogoratu diete greba bide eraginkorra dela, eta parte hartzea «masiboa» izateak egoera bideratzen lagundu dezakeela. Eusko Jaurlaritzako Hezkuntza Sailaren jarrera ere kritikatu dute; adierazi dute biltzeko eskaerak egin izan dituztela, baina ez dietela erantzun. Abenduko greben ostean konponbiderik ez bada, borroka gordintzeko asmoa dute sindikatuek: hain zuzen ere, urtarriletik aurrera «indartu» egingo dituzte greba deialdiak.

Hizkuntza ereduak eta Euskararen Legea propio aipatzea, eta ondorioz 1982an onartutako lege horrek gurasoei seme-alaben irakas hizkuntza aukeratzeko egun ematen dien eskubideak lehengoan jarraitzea. Horixe izan da EAEko Hezkuntza Legearen gaineko eztabaidetan gatazkatsuena eta, itxura batean, hor aldaketarik egin gabe onartuko dute asteazken honetan Eusko Legebiltzarreko Hezkuntza Batzordean. Ondoren, osoko bilkuran onartu beharko dute. Azken bozketa hori abenduaren 21ean izatea espero da. Gaur, atariko urratsa egin da: legearen gaineko ponentziaren txostenari argi berdea eman diote, eta hor lehengoan jarraitzen dute aldaketa horiek. Legeak bidea irekiko du, berez, eskolek beren hizkuntza proiektu propioak landu ahal izateko, eta bermatu egin nahi da ikasleek hizkuntzetan jasoko duten ezagutza maila, irteera profilak ezarrita; euskaraz, propio, B2 maila lortu beharko dute derrigorrezko ikasketak bukatzean. Hizkuntza ereduen gaineko aipamenarekin, eta Euskararen Legean ezarritako printzipioak ere gogoratuta, xede hori ezingo da lortu, EH Bilduren iritziz, eta horrek ekarri du, hein handi batean, desadostasun nabarmenetariko bat legearen inguruan. Zuzenketa horiek PSE-EEren eta EAJren ekimenez sartu ziren. Ezustea izan zen, aurrez Eusko Legebiltzarreko talde politiko gehienek legearen atariko gisa lortu zuten itunean gaiaren gaineko adostasuna zegoela ematen zuelako, eta hizkuntza ereduak propio aipatu gabe legea ontzeko era egon zitekeela ematen zuelako. Behin zuzenketaren gainean sozialistek eta jeltzaleek akordioa lortuta, azken unera arte negoziatzen aritu dira egoera onbideratzeko, baina akordio hori ez da zabaldu. Bakarrik geratu dira bi talde politikoak zuzenketa horren defentsan, eta legea ere biek onartuko dute. Euskalgintzak ere, bere zabalean, ezingona azaldu du zuzenketa horiek ekar ditzaketen ondorioekin. Eusko Jaurlaritzako Hezkuntza Sailak argudiatu du halako gatazka eragin duen zuzenketa legearen zioen azalpenean agertzen dela, eta garrantzia kendu nahi izan dio. Eta aintzat hartzeko ñabardura da hori; zuzenketa hori legearen sarrerako testuan agertzen da, eta gero ez du garapenik artikulatuan. Hala ere, hizkuntza ereduak aipatze hutsak kezka eragin du. A eta B ereduak egun bazterrekoak dira, familia gutxik hautatzen dituzte beren seme-alabentzat, baina horien bidez euskara maila ona lortzea oso zaila da. A ereduan ikasgai soila izaten da euskara; B ereduan ikasgai zenbait izaten dira euskaraz.