2023an erritmo onean berritu ziren lan hitzarmenak, eta ez zen urte bereziki gatazkatsua izan, Euskal Autonomia Erkidegoko Lan Harremanen Kontseiluaren (LHK) arabera. Arabako, Bizkaiko eta Gipuzkoako langileen %5,6k baino ez zuten amaitu lan hitzarmena berritu gabe; %63,8k itunak eguneratuak zituztela bukatu zuten urtea, eta %30,6k, itunak luzatuta. 2012ko lan erreforma onartu zenetik bildutako daturik onenak dira horiek. Soldatei dagokienez, urte hasieran indarrean zeuden eta baldintzak eguneratuak zituzten itunen batez besteko igoera %3,07koa izan zen; Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan negoziatutako lan hitzarmenei dagokienez, %3,14koa izan zen igoera, eta estatuan negoziatutakoetan, %2,86koa. KPI kontsumo prezioen indizea %3,1ekoa izan zen iaz hiru lurraldeetan. 2023an zehar, langile kopuru handia biltzen duten bi sektorek itunak berritu zituzten: Gipuzkoako ostalaritzak eta Bizkaiko merkataritza orokorrak. Hain justu horrek eragin zuen, hein handi batean, hitzarmen baten babesean dagoen langile kopurua azken hamar urteetako handiena izatea. Iaz 251 lan hitzarmen erregistratu ziren hiru lurraldeetan: Bizkaian, 97; Gipuzkoan, 89; eta Araban, 58. Lurralde arteko zazpi itun berritu ziren. Horiek guztiek 148.468 langileri eragiten diete, hitzarmen baten pean dauden beharginen %67,3ri. Horrez gain, Espainiako estatuan sinatu ziren 100 hitzarmenek eragina izan dute hiru lurraldeetan, eta guztira 72.114 laguni eragiten diete. Erregistratutako itun guztien %84 enpresa arlokoak dira, eta gainontzekoak, sektorekoak. Gauzak horrela, 2023ko urte amaieran 1.422 hitzarmen zeuden guztira hiru lurraldeetan. Erdiak inguru zeuden indarrean, %45 luzatuta, eta gainerakoak indargabetuta. LHKren arabera, 34.424 langile hitzarmenik gabe geratu ziren 2023an. Sexuaren banaketari dagokionez, hitzarmenak eguneratu zituzten 388.641 lagunetatik %40 ziren emakumeak, eta %60 gizonezkoak. Grebak eta lan gatazkak 2023a ez zen urte bereziki gatazkatsua izan, LHK-k nabarmendu duenez. Iaz izan ziren greba eta lan gatazkak hitzarmenak negoziatu eta berritzerako orduan, baina aurreko urtean baino gutxiago izan ziren. Gogoratu behar da 2022. urtea nahiko beroa izan zela, Bizkaian bereziki, Bizkaiko metalgintzako hitzarmen negoziazioak zirela eta. Eusko Jaurlaritzako Lan eta Enplegu Sailak argitaratutako datuen arabera, 273 greba erregistratu ziren iazko urtarriletik urrira, aurreko urtean baino %3,9 gutxiago. 54.475 pertsonak parte hartu zuten greba horietan, %20 gutxiagok, eta lan egin gabeko 142.631 lanaldi eragin zituzten, %37 gutxiago. Hamar hilabete horietan, 229 enpresatan egin zuten greba, 44 sektoretan. Lan gatazkei dagokienez, LHKren Preco bitartekaritza zerbitzuari 645 eskari egin zizkioten, eta 143.382 langileri eragin zieten. Aurreko urtearekin alderatuz, %22,9 ugaritu ziren zerbitzu horri egindako eskariak, eta, haren bitartekaritzari esker, kasuen %24,7tan ados jarri ziren sindikatuak eta enpresak. Dagoeneko 2024ko hirugarren hilabetea da, eta, LHKren txostenak azaltzen duenez, urtarrilaren 1eko datuak kontuan hartuta, 865 hitzarmen daude luzatuak eta indargabetuak, hitzarmen guztien %63,1, eta 307.941 langileri eragiten diete.

Ostia kolektiboko Dominika Dagerre, Jeanine Beirie, Jakes Bortairu eta Filipe Lazkarai auzitan iraganen dira bihar arratsaldean Baionan, Bouyguesek eta Office 64 obralariek Kanboko (Lapurdi) Marieneko lurretan duten eraikuntza egitasmoa salatzeko egin ekintza batengatik. 2022ko abenduan, Ostiak ekintza sinbolikoa egin zuen Bouyguesek Angelun duen egoitzan. Lurra bota zuten Marieneko xedearen maketaren gainera. Kanboko oposizioko hautetsien Nahi Dugun Herria taldea ari da bederatzi urte hauetan hirigintza egitasmo horren kontra, Kanbo sartzean diren Marieneko laborantza lurrak salbatu nahiz. Geroztik, Lurzaindia, CADE ingurumen elkartea eta Ostia kolektiboa lotu zaizkio, egitasmoari buru egiteko. Christian Deveze Kanboko auzapezaren gehiengoak bide eman die Bouyguesen eraikuntza galdeei, herriko hirigintza plana ere aldaturik horretarako. Azken horren kontrako errekurtso bat Bordeleko dei auzitegiaren erabakiaren beha da, eta Devezeren gehiengoak eman eraikitzeko baimena ere Paueko auzitegira eraman dute aurkariek. Epaiaren goaitean dira hor ere. Deveze auzapezak ez die erantzun leporatzen zitzaizkionei buruz iharduki zezan BERRIA egunkariak egin deiei. [articles:2122087] Maryse Cachenaut Lurzaindiko ordezkaria Marieneko aferaz arduratzen da, eta lekukotasuna emanen du astearteko auzian. Azpimarratu duenez, laborantzaren ikuspegitik, Marienekoak lur ederrenetarik dira. «Kasik zabal-zabala da, eta zafla handia da; laborariaren ikuspuntutik badu bere inportantzia». Horregatik, Cachenaut konbentzitua da eraikigarri ezartzeko partez laborantzarako salgai jarri bazituzten galde handia ukanen zutela Marieneko lurrek laborarien artean. Berriki gisa bereko afera bat izan da Ainhoan, hektarea bateko lur eremu batekin, «ez dena arrunt zabala ere», eta hamalau hautagai agertu zaizkie. Hortik Lurzaindikoen ondorioa: «Laborantzako lurrik ez da erosteko eremu honetan», hots, itsasaldearen eta mendialdearen arteko eremuan. Gainera, hirigintzaren presioarengatik, Ipar Euskal Herrian odoluste bat gertatu da laborantza lurrei dagokienez azken bi hamarkadetan. Hain zuzen, urtean berrehun hektarea «artifizializatu» dira. Marieneko lurrek nolako balio agronomikoa duten azaldu du Cahenautek: «Edozein gauza izaten ahal duzu hor: hazkuntza, zerealak, fruituak, baratzeak». Gehiago dena, hiru jatorri izen babestu dauzkan eremu batean dira lur horiek: Ossau-Irati ardi gasna, Ezpeletako piperra eta Itsasuko gerezia. Cachenautek Euskal Herriko Laborantza Ganberan parte hartzen du, eta, preseski, talde horrek ikerketa bat aurkeztu zuen duela lau urte, erakusten zuena Ipar Euskal Herrian gauza franko aldatu behar liratekeela elikadura burujabetzari buruz joan nahi balitz. Laborantza ekoizpenak, nagusi den hazkuntza eredutik bestelakotu, eta orotarikoagoak behar lirateke, eta, oroz gainetik, funtsezkoa litzateke laborari gehiago eta, beraz, laborantza lur gehiago izatea. Hori, baina, ez da bateragarria biztanleriaren emendatze lasterrarekin eta bizitegi berrien ugaritzearekin. Burujabetzari buruz joan daiteke baldin eta «hemendik goiti ez bada gehiago laborantza lur bakar bat ere sakrifikatzen», Cachenautek dioenez. Are gehiago, Lapurdiko barnealdeko beherealdean. «Iparraldeko lur gehienak mendiguneak dira; beraz, bakarrik hazkuntzan baliatzen ahal dira; ez gara ogi edo lekadun egiten ariko Irati kaskoan». Marieneko lurretan, aldiz, izan liteke. ZAN araua Frantziako Klima eta Erresilientzia Legeak herrietako hautetsiak behartuko ditu laborantza lurren ez gehiago jaterat. ZAN edo artifizializazio garbia zero izatea helburu duen araua frankotan aipatzen dute Euskal Elkargoko hautetsien artean. Aipatu bai, baina «bitxia» da zer gertatzen den, Cachenauten hitzetan: «batetik, sentitzen dugu hautetsiak ohartuak direla, baina, ber mementoan, ahal duten guzia egiten dutela fite-fite eraikitzeko, bai baitakite lur jatea eztitu behar dela». Irisarrin zer gertatu den gogoratu du, herriko etxeak gerora antolatzeko eremu gisa sailkatu baititu hainbat laborantza lur. «Erakusten du batzuetan sobera galdegiten dutela». Hain zuzen, elkargoari buruz itzultzeko parada da Marienekoa, Cahchenauten ustez. Lehenik, Marieneko lurrak eraikitzeko jarri dituen Kanboko hirigintza plana onetsi duelako. Lurzaindikoak kontatu du elkargoko laborantzarako lehendakariorde Isabelle Pargade urrun joan dela erakundearen lerrokatzea justifikatzeko. «Isabelle Pargadek erraten du jendeak auzapez baten alde bozkatu duela eta hark duela legitimitatea. Beraz, uste du auzapezak eta haren taldeak proposatu duten hirigintza plana elkargoak bozkatu behar duela. Erraten du: ‘Ni ez naiz joanen bertze baten kontra’». Horrek eztabaida oro baztertzen duela deitoratu du Cachenautek. Alta, otsailaren 21ean, Baionan izan zen mugaz gaindiko topaketen karietara, Jean-Rene Etxegaraik berak azpimarratu zuen funtsezko aldaketa bat behar zela 2050eko artifizializaziorik batere ez egiteko, ZAN arauari jarraikiz. Halaber, Elkargoak maiz aipatu du elikadura burujabetzaren ideia. «Bada diskurtso bat, eta bada errealitatean edo kasu jakin batzuetan egiten dutena». Marieneko lurren aferan —Arbonako Etxeta eta Berruetako lurren edo Senpereko Olharen auzian bezala—, herritarrak mobilizatzen ari dira. Bizkitartean, beste herri anitzetan laborantza lurrak hektareaka joaten dira bizitegi egiteko. Cachenautek gogoko luke denetan borrokatzeko ahalmena balitz, baina, halere, tokian berean dinamika bat badelarik Lurzaindiak laguntza ekartzen du lurren defendatzeko alor juridikoan. Horregatik, iruditzen zaio balio duela aldi oro borrokatzeak: «Marieneko batailak badu bere eragin ttipia. Presio pixka bat ezartzen zaie hautetsiei, eta jendea ohartzen da». Bide juridikoak bukatzen badira, ondoko urratsa herritarren mobilizatzea izanen da berriz ere. Zer egin «pentsatzen» ari dira, Cachenautek dioenez; «energia beharko da, eta indarra». 2022ko abenduaren 17an Ostiak Angeluko Bouyguesen egoitzan egin zuen ekintza. GUILLAUME FAUVEAU Lurraren auzia Dominika Dagerre, asteartean epaileen aitzinera agertuko diren lau auzipetuetarik bat da. Ostia taldekoek auzia baliatuko dute beren borrokan sakontzeko. «Auzia Marienearen kontrako borrokaren etapa bat izanen da guretzat». Bizitegi galdeari erantzun behar diotela dioten hautetsiei iharduki die Dagerrek: «Argi dugu bizitegiak behar direla; bereziki, sozialak, eta, horien artean, alokatzen direnak». Baina laborantza lur gehiago jateko partez, beste aterabiderik bada, Ostiakoen ustez. Kanbon badira eremu batzuk «jadanik artifizializatuak direnak», zeinetan bizitegiak egin baitaitezke. Horrez gain, Kanbon bizitegi hutsak ere badira: «Kontatu dute ehun bat badirela, arraberrituz gero baliagarriak direnak bizitegi bezala». Dagerreri ezin konprenitua zaio laborantza lurren betoiz estaltzen aritzea oraino. Lur horiek zaindu behar dira «jendearen elikatzeko», eta laborarien lanerako «behar-beharrezkoak» direlako. Betoiztatzea kaltegarria da, gainera, «bai klimari begira, bai bioaniztasunari begira», segitu du Dagerrek; eta behin betoiztatuz gero, ez da gibel egiterik. «Bouyguesek ez du eraikitzen populazioaren interesen arabera, baizik eta dirua egiteko», gaineratu du Dagerrek, eta multinazionalak herritarren kexuaren harira duen jarrera salatu: «Elkarrizketa ukatzen du». Dioenez, mehatxu egiten ibili da Nahi Dugun Herria hautetsi taldearen eta CADE elkartearen kontra: «Uxer baten bidez, mehatxu bat igorri die gehiegizko errekurtso erabiltzeagatik», eta erran 240.000 euroko kalte ordainak eskatuko zizkiela. Bestalde, Bouygues da martxan den auziaren jatorrian: «Jakin dugu gure atxiloketen gibelean dela». Pentsaketa horiek guziak entzunarazi nahi dizkiote auzipetuek epaileari. Uzten ez badie, hiru lekuko deitu dituzte horretarako: Lurzaindiko Maryse Cahcenaut, CADE elkarteko Martine Bouchet eta Nahi Dugun Herria taldeko hautetsi Argitxu Hiriart-Urruti (Haren elkarrizketa osoa hemen irakurgai). Atxiloketak Dominika Dagerri «aski bortitza» iruditzen zaio hirigintza maketa baten gainera lur pixka bat botatzeagatik jasan duten atxiloketa, formari dagokionez: «Goizeko seietan, zortzi polizia etxean gure kontrolatzen eta gure eskubide guziak urratzen». Sinbolikoa izan den ekintza batentzat, gehiegikeria hutsa zaio, eta Frantzian mugimendu sozial eta ekologista ororen kontrako errepresioa emendatzearekin lotu du. «Sumatzen dugu zerbait gertatzen dela; frantses estatuan errepresio oldeak badira —Lurraren Altxamenduen kontra, konparazio batera—». Ipar Euskal Herrian ere gauza bera sentitzen du: «Iduri du badela nahikeria bat edozein protesta oztopatu eta zigortzeko, eta, beraz, geldiarazteko». Ostiako lauak atxilotu zituzten egunean, 2023ko azaroaren 7an, Kanbon egin zen sostengu elkarretaratzea. PATXI BELZAITZ Horiek hala, gogoetatzen eta adosten ari dira Marienearen kontrako mugimenduko partaideak, erabakitzeko auzitegietako bideak agortuz gero ondoko urratsak zein izan daitezkeen. Eraikitzeko baimenaren auzibidea ez da bukatu, «badira oraindik aukerak ezeztatzeko». Hirigintza planaren kontrako errekurtsoa ere Bordeleko (Okzitania) dei auzitegiaren erabakiaren peskizan da. Mobilizatzen segituko dute, dena den, Bouyguesen jokamoldea «salatzeko», baita Kanboko gehiengoko hautetsiena eta Elkargokoena ere. «Elkargoak zerikusi handia du, eta eragin dezake horretan». Dagerreren ustez, Marienekoa geldiarazteko herritar anitzen beharra izanen da. «Argi da indarrak metatu eta herritarrek zuzenki parte hartu beharko dutela proiektu hori gauzatzen ez uzteko». Horri loturik, Ostia izenpetzeak biltzen hasia da, baina, funtsean, engaiamendu zabalagoa lortzea da xedea, ez izenpeak biltzea bakarrik. «Proiektua gauzatzen ez uzteko engaiamendu bat da, eta mobilizazio guztietan parte hartzekoa». Seiehun izenez goiti bildu ditu. «Segur dena da lanak hasten badira gu hor izanen garela».

Bilbobuseko langileek beste greba egun bat dute astelehenean honetan, hitzarmena berritzeko eskatzeko. Lanuztea 07:00etatik 11:00etara izango da goizean, eta 16:00etatik 20:00etara arratsaldean.

Binakako Txapelketako finalean izango dira Peio Etxeberria eta Jose Javier Zabaleta. Atzo, Labriten, 22-17 irabazi zieten Artolari eta Imazi, eta Altuna III.ak eta Martijak gaur lortutako garaipenak ziurtatu die postua. Txapelketatik kanpo geratu dira Jaka eta Mariezkurrena II.a. Mariezkurrenaren eskuin eskua ez zegoen behar bezala, eta jokuan nahi beste sartu ezinda ibili da atzelaria. Hori baliatu dute Altunak eta, bereziki, Martija on batek lehia nahi zuten tokira eramateko. Jaka saiatu da urrutitik sartzen, baina ez da nahikoa izan. Datorren astean norgehiagoka erabakigarria jokatuko dute puntu banarekin diren bi bikoteek, Artola-Imazek eta Altuna-Martijak. Irabazten duenak jokatuko du finala Etxeberria-Zabaletaren kontra.

Aurtengo Athletic oso talde fidagarria da. Oinarri sendoak ditu. Hori erakutsi du gaur, beste behin. Aitzakiarik gabeko garaipena lortu du Las Palmasen (0-2), etxekoak baino hobeak izanda. Guruzetak egin du lehen gola, eta Cocok bere atean bigarrena. Txapeldunen Ligarako txartela ematen duen laugarren postua bi puntura dute zuri-gorriek. Bizkaitarrek hasieratik izan dute partida nahi zuten tokian. Goian egin dute presioa, eta handik ihes egin ezinda ibili da Las Palmas. Sancetek eman du lehen abisua buruz, eta, gisa horretara heldu da gola: Nico Williamsek egin du jokaldia ezker hegaletik, eta bikain erdiratu du baloia Guruzetak bakar bakarrik erremata zezan. 31. minutua zen. Atsedenaldira bitartean minutu onak jokatu dituzte kanariarrek, baina Athleticek ondo eutsi dio haien joari. Bigarren zatiari ere indartsu ekin dio Las Palmasek, baina korner batek isilik utzi du estadioa. Vivianekin lehian zebilela, Saul Cocok buruz jo du baloia; norabide okerrean, ordea. Sareetan amaitu du baloiak. 0-2. Amaierara arte bi goleko errentak ematen duen erosotasunarekin defenditu du Athleticek. Dena den, izan ditu aukerak Las Palmasek: gol bat baliogabetu diote, eta bost minuturen faltan geldiketa ikusgarri bat egin du Unai Simonek. Era batera edo bestera, 0-2 eta hiru puntu gehiago poltsikora. Las Palmas: Valles; Cardona, Marmol, Coco, Araujo (Marc Cardona, 79′); Javi Muñoz, Kirian, Munir (Ramirez, 79′), Campaña (Enzo, 55′); Sandro (Pejiño, 86′) eta Moleiro (Marvin, 55′). Athletic: Unai Simon; Vivian, Paredes, De Marcos (Lekue, 69′), Yuri (Yeray, 73′); Ruiz de Galarreta, Prados, Sancet (Unai Gomez, 61′); Iñaki Williams, Nico Williams (Berenguer, 69′) eta Guruzeta (Raul Garcia, 73′).

Arnasa lasai har dezake Alavesek. Gaur Mendizorrotzan lortutako garaipenari esker (1-0) hamar puntura ditu jaitsiera postuak. Eroso dabil sailkapenaren erdialdean. Eguneko heroia Andoni Gorosabel izan da. Arrasateko atzelariak bere lehen gola egin du Lehen Mailan, eta ez edonolakoa: atezainaren gainetik baloia loratuta sartu du, aurrelari onenen moduan. Azkenean, gainera, hiru puntuak lortzeko balio izan du. 43. minutuan izan da hori. Zertxobait lehenago harmailak izan dira arreta foku nagusia. 39.ean neurketa eten dute emakume bat ondoezik zegoelako, baina, dirudienez, susto bat besterik ez da izan. Lehiari hobeto berrekin diote etxekoek, eta horrela heldu da saria. Antonio Blancok eman dio baloia Gorosabeli, Omorodionek eta Vicentek eraman dituzte atzelariak eta atzelariak zoragarri amaitu du jokaldia. Bigarren zatiaren hasieran gol bana baliogabetu diete bi taldeei, jokoz kanpokoengatik. Alavaesena Javi Lopezi eta Rayorena RDTri. Madrildarrena izan da baloi jabetza, baina ez dute ia arriskurik sortu. Falta eta aldaketa artean, gainera, moteldu egin da erritmoa. Antonio Sivera atezainak ehungarren neurketa zuen Alavesekin, eta norgehiagokako azken jokaldiko protagonista izanda ospatu du. Gauzak lasai zeudela zirudienean, geldiketa gogoangarri bat egin dio Isi Palazoni. Aldaratzea zutoinera bidali du Falcaok. Bihotzekoak eman die zale bati baino gehiagori, baina, azkenean, garaipena ospatu ahal izan dute Mendizorrotzan bildutakoek. Rayon, berriz, tristura da nagusi. Azken hemezortzi partidetatik bakarra irabazi dute, eta Iñigo Perez prestatzaile nafarrak ez du lortu joera aldatzea. Oraindik ez du garaipenik lortu madrildarrekin, eta lau puntura dute 18. postua. Alaves: Sivera; Gorosabel (Tenagia, 84′), Abqar, Marin, Javi Lopez; Gebara, Antonio Blanco, Rioja (Rebbach, 71′), Vicente (Sola, 77′), Guridi (Benavidez, 77′) eta Omorodion (Kike Garcia, 70′). Rayo: Dimitrievski; Aridane, Balliu, Lejeune, Pacha Espino (Chavarria, 45′); Kike (Miguel Silva, 62′), Pathe Ciss (Falcao, 78′), Isi, Unai Lopez, De Frutos (Bebe, 85′); eta RDT (Camello, 62′).

Kolpeak jaso eta jaso zebilen Real azkenaldian: Espainiako Kopan, Txapeldunen Ligan eta Espainiako Ligan. Baina, gaur, suspertu egin da. 2-3 irabazi dio Granadari, haren zelaian. Indarra emango dio garaipenak, Imanol Alguacilek entrenatutako taldea bitan joan baita galtzen. Baina gai izan da suspertzeko eta irabazteko. Gaur irabazita, bete-betean heldu dio berriro Europarako sailkatzeko lehiari. Betisi hartu dio aurre, eta seigarren postuan dago. Reala eskas aritu da minutu askoan. Hasieratik sentitu da deseroso. Hala ere, hark izan du lehen aukera, hamahirugarren minutuan, falta jaurtiketa batean, baina Jozwiakek atepetik atera du baloia. Hiru minutu geroago hasi zaio partida okertzen Realari. Jozwiakek jaurti egin du, Remirok baloia urrundu du, eta, aldaratzean, Javi Galanek ostikoa eman dio Pellistriri. Epaileak ez du penaltia adierazi, baina iritzia aldatu du jokaldia telebistan ikusi eta gero. Uzunik bota du penaltia, eta gola sartu. 21. minutua zen, eta bisitariei jada maldan gora jarri zaie neurketa. Baina eraginkor aritu dira, lehen aukeran berdindu baitute. 33. minutuan, Brais Mendezek erdiraketa ederra egin du ezkerretik, eta Sadiqek bikain errematatu du buruz. Behar zuen gola aurrelari nigeriarrak, ezinean ari baitzen aspaldian; hiru hilabete pasatxo zeramatzan gol bat sartu gabe. Golak, ordea, Granada suspertu du. Remirok bitan salbatu du Imanolen taldea, Pellistriri eta Sergio Ruizi jaurtiketa bana geldituta. Baina, hirugarrenean, lortu du helburua etxeko taldeak. 48. minutuan, Realeko jokalariek hutsak egin dituzte bata bestearen atzetik, eta Uzunik aprobetxatu egin du, eta bigarren gola sartu. Halaxe amaitu da lehen zatia. Gaizki ari zen Reala. Javi Galanek ordaindu egin ditu Granadak sartutako bi goletan egin dituen hutsak: Imanolek Tierneyrekin ordezkatu du atsedenaldian. Baina aldaketak ezer gutxi aldatu du. Realak baloia izan du, baina nekez sortu du arriskurik. Hori ikusita, Realeko entrenatzaileak bi aldaketa egin ditu batera 66. minutuan: Becker eta Andre Silva zelairatu ditu Sadiqen eta Oiartzabalen ordez. Gola nahi zuen. Eta iritsi da, baina ez du aurrelari batek sartu, atzelari batek baizik, Le Normandek. Tierneyk erdiraketa zehatza egin du ezkerretik, eta erdiko atzelari bretainiarrak ezin hobeto errematatu du eskuin oinarekin. 80. minutua zen, eta binakoa zen emaitza. Askorik egin gabe berdintzen ari zen Reala. Baina estutzen jarraitu du, eta bost minutu eskasera jaso du saria. Brais Mendezek pasea eman dio Turrientesi, hark jaurti egin du, Batallak baloia urrundu du, baina Andre Silvak bikain aprobetxatu du aldaratzea, eta gola sartu du. Epaileak baliogabetu egin du gola, aurrelari portugaldarra jokoz kanpo zegoelakoan, baina goltzat eman du jokaldia telebistan ikusi eta gero. Bost minuturen buruan emaitza irauli dute txuri-urdinek. Ez da gol gehiagorik egon. Pozarren amaitu dute Realeko kide guztiek. Behar zuten. Indarra emango die. Mugarri izan daiteke. Bihar, Alaves eta Athletic Alavesek eta Athleticek bihar jokatuko dute. Arabarrak etxean ariko dira, Rayoren aurka (14:00, Movistar La Liga). Mailari eusteko helburuan oso partida garrantzitsua da: Alavesek 29 puntu ditu, eta Rayok 26. Luis Garcia Plazaren taldeak suspertu beharra du, bost jardunaldi baitaramatza irabazi gabe. Athleticek, berriz, Europarako sailkatzeko lehian beste urrats bat egin nahi du Las Palmasen (16:30, Gol eta Dazn). Horretarako, etxetik kanpo daraman bolada txarra eten behar du: ez du irabazi azken lau partidetan. Irabazten badu, Txapeldunen Ligako postuetatik bi puntura jarriko da. EIBARREK GARAIPEN HANDIA LORTU DU MADRILEN Eibarrek balentria egin du gaur, laugarren sailkatuaren zelaian irabazita: 1-2 hartu du mendean Madril. Karen Arayak aurretik jarri ditu etxekoak hamabigarren minutuan, baina eibartarrek emaitza irauli dute: Andrea Alvarezek banakoa sartu du 28. minutuan, eta Esperanza Pizarrok 1-2koa 83.ean. Irabazita, mailari eusteko urratsa egin dute. Athleticek eta Realak, berriz, lehia zailak dituzte bihar: zuri-gorriek Levanteri egingo diote bisita (12:00, Gol), eta txuri-urdinek Bartzelona hartuko dute (14:00, Dazn).

Abiada hartuta iritsi da Osasuna Gironara, azkeneko lau partidetan hamar puntu lortuta. Baina Kataluniako taldeak kolpetik geldiarazi du Euskal Herrikoaren susperraldia. 2-0 galdu du Osasunak Montilivin, eta esku hutsik geratu da. Horren ondorioz, ez du urratsik egin, ez mailari eusteko helburuan, ezta Europarako postuetara hurbiltzekoan ere. Jagoba Arrasatek entrenatutako taldeak garesti ordaindu ditu atzean eta aurrean egin dituen hutsak. Atzean egindakoaren ondorioz sartu du Gironak partidako lehen gola, hamahirugarren minutuan. Portu bakar-bakarrik geratu da Sergio Herreraren aurrean, eta ez du barkatu. Baina atzean ez ezik, aurrean ere eskas aritu da Osasuna. Ia ez du izan aukera garbi-garbirik; Moncayolak izan du gertuen gola, lehen zatian, baina ez du asmatu. Oraingoan, ez du golik sartu Budimirrek. Agerian geratu da aurrelari kroaziarrak gola sartzen ez duenean sufritu egiten duela taldeak aurkarien atea zulatzeko. Budimir ez, Sergio Herrera izan da Osasunako jokalaririk onena. Oso adierazgarria da. Atezainarengatik izan ez balitz, alde handiagoz galduko zuen Nafarroako taldeak. Herrerak, ordea, ezin izan du ezer egin 86. minutuan Savinhoren gola eragozteko. Gol horrek erabakita utzi du neurketa.

Logikak agindu du Iruñeko Labrit pilotalekuan. Hamarretik bederatzitan, Jose Javier Zabaletaren joak erabaki ohi ditu partidak frontoi hartan, eta gaur ere ez da salbuespenik izan. Lana erruz eginda menderatu dituzte Peio Etxeberriak eta Zabaletak Iñaki Artola eta Ander Imaz. Azken txanpara arte, ia erabat atzetik izan da Aspeko bikotea, baina lanean jarraitu du, merezitako saria jaso arte. Inspirazioz gainezka egon ez arren, lanean oinarritu dute euren jokoa Aspekoek, eta jarraian egin dituzte azken zortzi tantoak. Zabaletaren joa eta sendotasuna erabakigarriak izan dira, eta ahal fisikoa ere bai. Izan ere, azken tantoetara nekatu samar heldu dira Artola eta Imaz, eta horixe bera baliatu dute garaileek hogeita bira iristeko. Hala, Altuna III.ak eta Martijak bihar Jaka eta Mariezkurrena II.a menderatzen badituzte, finalean izango dira Peio Etxeberria eta Zabaleta. Baikokoek irabazten badute, berriz, lau bikoteak bizirik iritsiko dira azken jardunaldira. Gogorra eta ona izan da neurketaren hasiera. Artola eta Imazen bekatu nagusia izan da txapelketa honetan partidak hotz samar hastea, eta horixe ekiditea izan dute helburu hasieratik. Aurrelaria asko sartu da jokoan, eta taktikoki ere ongi irakurrita ekarri du partida etxetik. Ezker airez etengabe aurkitu du Peio Etxeberriaren ahulgunea, eta berdintasuna izan da nagusi lehen tantoetan. Bi bikoteak elkar hautsi ezinik ibili dira: 3na, 4na, 5na eta 6na. Orduantxe hasi da Artolaren erakustaldia. Min handia egin du erritmo aldaketekin, eta aurrean ere maisuki amaitu ditu tantoak. Kikildu beharrean, nortasun erakustaldia eskaini du, eta berak musika jotzen zuen bitartean, dantzan ibili dira Peio Etxeberria eta Zabaleta. Imaz bera ere kutsatu du alegiarrak. 9-6koa dejadaz egin du Baikoko atzelariak, tanto gogor baten ostean. Errenta politarekin heldu dira Artola eta Imaz lehen atsedenaldi luzera: 12-8. Emaitzan ez ezik, jokoan ere aldea sumatu da. Esanguratsua izan da Artolak ez duela aldageletarako bidea hartu lehen atsedenaldian. Izan ere, kontzentrazioa mantendu eta ordura arteko lanari jarraipena ematea izan du xede. Alferrik, ordea, ordutik aurrera opari dezente egin baititu Baikoko bikoteak. Lehenbizi, Imazek huts egin du pilota garbi bat, eta Artolak berak ere ez du asmatu aurreko tantoetan bezala. Tantoak gogortzen joan dira, eta Aspekoek pixkanaka lehia berdintzea lortu dute. Peio Etxeberriak joan den asteko inspiraziorik ez du erakutsi, ezta urrik eman ere, baina gutxienez taktikoki egoki jokatu du. Zabaletari eman dio aginte makila, eta hark atera ditu babak eltzetik. Garai bateko freskotasunik ez daukan arren, bizkarra gero eta nabarmenago erakutsi dio Imazi, eta tentsio momentuak egoki kudeatzen dituela erakutsi du. Azken txanpara 17-14 aurretik iritsi dira Artola eta Imaz, baina ez dute tanto gehiagorik egin. Nahi eta ezin ibili dira, eta luze egin zaie norgehiagoka. Zabaletak bere horretan jarraitu du, pilota atzeko koadroetan jarriz eta tantorik galdu gabe, eta saria jaso dute Aspekoek. Artolak aukerako pilota gutxi izan ditu amaieran, eta ez du lehiaren norabidea aldatzerik lortu. Peio Etxeberriak eta Zabaletak jarraian egin dituzte azken zortzi tantoak, eta urrats handia egin dute finalerako bidean. Bihar, Bilbon Finalean izango da Aspeko bikotea bihar Altuna III.ak eta Martijak Jakari eta Mariezkurrena II.ari irabazten badiete, Bilboko Bizkaia pilotalekuan (17:00, ETB1). Faborito aterako dira Altuna III.a eta Martija, baina Baikokoek erakutsi dute lehen fase luzean bikote indartsua osatzen dutela. Presioa egoki kudeatzen jakiteak berebiziko garrantzia izango du.

Mugimendu feministak emakumeen «lan indarra esplotatzen duen sistema heteropatriarkalari aurre egitea» dauka helburutzat, eta, horren harira, sindikatuek badute zeresana. Kalera atera dira Emakumeen Nazioarteko Egunean, eta goizean egindako mobilizazioetan etxeko langileak eta zaintzaileak jarri dituzte erdigunean. Hain zuzen, etxeko langileen prekarizazioa salatu du ELA sindikatuak, eta zaintza sistema publiko-komunitarioa aldarrikatu du LABek. Gasteizen egin duen ekitaldian, ELAk aldarrikatu du etxeko langileei antzeko beste sektore batzuetako lan hitzarmenak aplikatu behar zaizkiela. Araba, Bizkai eta Gipuzkoaren kasuan, etxez etxeko zerbitzuko langileen ituna aplikatzeko eskatu du; Nafarroaren kasuan, berriz, garbiketa sektoreko hitzarmena. Horretarako, Eusko Jaurlaritzari eta Nafarroako Gobernuari galdegin die langileen estatutuaren 92. artikulua aplikatzeko, etxeko langileen sektorean ezin baita lan itunik hitzartu, ez baitago horretarako legitimazioa duen alderdirik. Hego Euskal Herrian 35.000 langile inguru daude, sindikatuaren arabera. «Garaia da administrazioek erantzukizuna beren gain hartzeko eta kolektibo horrek lan baldintzetarako estaldura lortzeko legezko aukerari bide emateko», adierazi du Leire Gallego ELAko genero gaietako arduradunak. Ekitaldia amaitu ondoren, manifestazioa egin dute Europa Jauregitik Eusko Jaurlaritzaren egoitzaraino. LAB sindikatuak zaintza sistema publiko-komunitarioa aldarrikatu du Gasteizen, Iruñean eta Baionan egindako mobilizazioetan. Azaroaren 30eko greba feminista orokorrak ekarritako mugarria izan du gogoan Garbiñe Aranburu koordinatzaile orokorrak: «Zaintza sistema eraldatu gabe, emakumeen eta gizonen berdintasunaz hitz egitea erretorika hutsa da. Zaintza lanak banatu eta kolektibizatu egin behar dira». Zaintza sistema publiko-komunitariorik gabe bizitzak eta lanak prekarizatu egiten direla ohartarazi du: «Zaintza kate globalak emakume batzuen bizitzak are gehiago esplotatzea dakar». LAB sindikatuak Iruñean egindako mobilizazioa, gaur. IDOIA ZABALETA / FOKU Grebaren ondorioz, Eusko Jaurlaritzak eta Nafarroako Gobernuak agendan jarri dute zaintzaren gaia, «baina ez egoerak eskatzen dituen erantzunak emateko», Aranbururen hitzetan: «Feminismoaren hainbat kontzeptu bereganatu dituzte, eta zuriketaren eta desitxuratzearen jokoan sartu dira». EAJri leporatu dio «eredu berririk» ez ekartzea haren proposamenetan, «ez baitago pribatizazioa amaitzeko eta zaintza sistema publiko-komunitarioa eratzeko inolako asmorik». Hego Euskal Herriko erizainek ere protestak egin dituzte Gasteizko, Donostiako eta Iruñeko osasun zentroen aurrean, SATSE sindikatuak deituta. Pairatzen duten «diskriminazioa» salatu dute, eta Osakidetzari eta Osasunbideari egiturazko aldaketak eskatu dizkiete, lanbidea bera eta profesionalen lana behar bezala aitortzeko. Genero ikuspegia Sindikatuek ez ezik, Euskal Herriko erakunde publiko nagusiek ere bat egin du Martxoaren 8arekin. Eusko Jaurlaritzak, esaterako, Arabako, Bizkaiko eta Gipuzkoako foru aldundiekin eta Eudelekin, adineko emakumeek belaunaldi gazteenen ahalduntzean egindako ekarpena goraipatu du. Iragarpen bat ere egin du Jaurlaritzak: kontratazio publikoan genero ikuspegia txertatzeko jardunbide bat onartuko du datorren astearteko gobernu bileran. Ohar bidez iragarri duenez, ez da eskuliburu bat izango, erreferentziako dokumentu bat baizik, tokian tokiko kontratazio organoentzat eta arduradunentzat emakumeen eta gizonen berdintasunerako legearen aplikazioa errazteko. «Dokumentua ez da berez helburu bat, emakumeen eta gizonen benetako berdintasuna lortzeko mekanismo edo bide bat baizik», zehaztu du. Izan ere, genero berdintasuna «oinarrizko printzipioa» dela gogorarazi du Jaurlaritzak, eta nabarmendu «botere publikoen erantzukizuna» dela hori sustatzea eta bermatzea. Nafarroako erakunde nagusiek elkarretaratzea egin dute eguerdian, Iruñean, Nafarroako Gobernuak deituta. Bilkuran, Maria Txibite Nafarroako presidenteak borroka feministaren lorpenak aldarrikatu ditu, baina ohartarazi du beharrezkoa dela oraindik politika publikoetan ikuspegi feminista aintzat hartzea, «egiturazko desberdintasuna desagerrarazteko». Izan ere, lorpen horiek «eztabaidaezinak» badira ere, emakumeen aurkako oihu antifeministak indar handiz entzun daitezke oraindik gizartean, Txibitek adierazi duenez. Hain zuzen, Txibitek berak irain matxistak jaso ditu asteon, nekazarien protesta batean. «Emakumeen eta gizonen arteko berdintasuna oinarrizko giza eskubidea da, gizarte justu, iraunkor eta benetan demokratikoa sortzeko giltzarria», azpimarratu du. Euskal Hirigune Elkargoak, berriz, sentsibilizazio kanpaina bat abiatu du kirolean emakumeen eta gizonen arteko berdintasunaren alde, hainbat arlotan ez baitago parekidetasunik: hedabideetako tratamenduan, emakumezkoen kiroletara bideratzen diren baliabideetan, goi mailako kirolarien lansarietan eta sailez aldatzeko aukeretan, besteak beste. «Erronka da emazteei gero eta toki gehiago ematea, klubetan, federazioetan eta, bereziki, kirol zelaietan berdintasunean bizi gaitezen», adierazi du elkargoak. Zaintza hizpide Emakumeen eskubideen alde lerratu dira alderdi nagusiak ere. EAJk adierazi du berdintasunerako bidean «aurrerapauso handiak» eman direla, baina oraindik «bide luzea» geratzen dela egiteko. Helburu hori lortzeko, dei egin du zaintzaren eredu publiko eta komunitariorako bidea egiten jarraitzeko, «lidergo publikoan eta erantzukidetasunean oinarrituta». Izan ere, EBBk ohar bidez azaldu du orain arteko ereduak «familien eta batez ere emakumeen ardurapean» jarri dituela zaintzarekin zerikusia duten ardurak, eta salatu du «bidegabea» dela hori. Ordezkaritza politikoari dagokionez, emakumeen partaidetza aktiboa sustatzen jarraituko duela esan du alderdiak. EH Bilduren ustez, gaur egungo zaintza sistema «krisian» dago, eta berretsi du horri aurre egiteko zaintza sistema publiko eta komunitario baten alde egin behar dela. Azpimarratu du, dena den, ez dagoela hori eraikitzerik gobernantza feminista aurrera eraman gabe. «Bizitzari baldintza duin eta justuekin eusteko apustua egiteko garaia da, eta horrek begirada feminista eskatzen du erakundeetatik bultzatzen diren politika guztietan». Norabide horretan, Euskal Herriko Mugimendu Feminista egiten ari den ekarpena eta lana aitortu ditu. Alderdi sozialistak ere bat egin du Emakumeen Nazioarteko Egunaren harira antolatu diren mobilizazioekin. PSNk azpimarratu du feminismoa demokraziaren oinarria dela, eta soilik gizonen eta emakumeen arteko berdintasunari esker lortuko dela «gizarteak modu duin eta bidezkoan aurrera egitea». Eneko Andueza PSE-EEko idazkari nagusiak ere azpimarratu du Martxoaren 8a aldarrikapen eguna dela festa eguna baino, «oraindik asko geratzen baita egiteko». Eta gizonei dei egin die kalera atera eta dagokien erantzukizuna erakusteko. Hego Euskal Herriko lau hiriburuetako udalek ere ekitaldiak egin dituzte Martxoaren 8arekin bat egiteko. Bilboko, Donostiako eta Gasteizko udalek adierazpen instituzionalak onartu dituzte goizean, Eudelen eta Emakunderen eskutik. Hamar konpromiso hartu dituzte, borroka feministaren lorpenak bistaratzeko eta aitortzeko helburuarekin. Horien artean daude, besteak beste, emakumeen ikusgaitasuna sustatzea, mugimendu feministak aintzat hartzen laguntzea, eta adineko emakumeekiko «arreta berezia» erakustea. Iruñeko Udalbatzak ere atzo onartu zuen proposamena, eta elkarretaratzea egin dute goizean udaletxearen aurrean. Udalak emakumeen eta gizonen arteko berdintasuna sustatzen jarraitzeko konpromisoa hartu du, politika publikoen bidez eta genero ikuspegia udal arau, plan eta proiektu guztietan txertatuz. Adin guztietako gizonek parte hartzea ere bultzatuko du, «berdintasunezko maskulinitate ereduen eraikuntza sustatzeko».