RN Batasun Nazionala eskuin muturreko alderdia nagusitu da Frantziako Asanblearako hauteskundeen lehen itzulian, botoen %33,5 lortuta. Bigarren sailkatu da NFP Fronte Popular Berria ezkerreko alderdien aliantza (%28), eta Emmanuel Macron Frantziako presidentearen aldekoen Ensemble koalizioa izan da hirugarren (%20,7). Gutxi-asko, hortaz, inkestek iragarritakoa bete da. Datorren igandean, uztailaren 7an, egingo dute bigarren itzulia, eta, modu batean edo bestean adierazita, baina ultren kontra bat egitera deitu dute Macronek eta NFPk. Ifop etxeak gaur hauteslekuetan egindako zundaketaren emaitzak dira kaleratutakoak. Parte hartzea %65 ingurukoa izango da: Asanblearako hauteskunde batzuen lehen itzuliko handiena, 1997az geroztik. Ia 20 puntu igoko da, hortaz, 2022ko bozetako datuekin alderatuta. Orduan %47koa izan zen. Eta emaitza horiek eskuan, bigarren itzulira begira RNren aurkako «bat egite demokratiko eta errepublikano bat» osatzeko deia egin du herrialdeko presidenteak, ohar batean. «Lehen itzuliko parte hartze handiak erakusten du zein garrantzitsua izango den hurrengo bozketa gure aberrikideentzat, baita egoera politikoa argitzeko nahi bat ere badagoela». 577 diputatu daude jokoan, eta ez dirudi RNk 289 lortuko dituenik gehiengo osoa edukitzeko. Proiekzioen arabera, 255 eta 295 artean lortuko ditu; ezkerreko koalizioak 120 eta 140 artean; Macronen koalizioak 90 eta 125 artean; eta LR Errepublikanoek 35 eta 45 artean. Edizio hau ixterako orduan, emaitza ofizialak eman gabe zeuden. Ensemblek komunikatu bat kaleratu du, iragarpen bat eginez: eskatuko die barrutietan hirugarren geratu diren bere diputatugaiei hautagaitzarik ez aurkezteko bigarren itzulian, «Batasun Nazionalari garaitzeko hautagaien mesedetan». Eskuin muturraren garaipenaren «mehatxuaren aurrean», gainontzeko alderdiak «arduraz» jokatzera deitu ditu. Eta Jean-Luc Melenchon Frantzia Intsumisoko liderrak —NFPko alderdietako bat da— antzeko iragarpen bat egin du, hauteslekuak itxi ondorengo agerraldi batean: haiek ere, eskuin muturrari aurre egiteko intentzioarekin, hirugarren geratu diren barruetietan ez dute hautagaitzarik aurkeztuko bigarren itzulian. «Boto bakar bat gehiago ere ez Batasun Nazionalari. Gure aginduak argiak eta sinpleak dira». Pozik agertu da parte hartzeak modu esanguratsu batean egin duelako gora, eta «posizionatzera» deitu du. «Errepublika dago jokoan, elkarrekin bizitzeko dugun modua». Gabriel Attal lehen ministroak ohartarazi du, agerraldi batean, gaur «lezio bat» ikasi dutela: «Eskuin muturra boterearen atarian dago». Melenchon, gaur, NFP koalizioko beste kide batzuk atzean dituela. MOHAMMED BADRA Dena den, horren guztiaren harira, ñabardura bat planteatu du azken bi urteetan Asanbleko presidente izandakoak, Ensembleko Yäel Braun-Pivetek. TF1 telebista katean eskatu du bigarren itzulian «hautagai errepublikanoenari» ematea botoa, baztertuz ezkerreko aliantzako zenbait hautagai. LFI Frantzia Intsumisoak, PS Alderdi Sozialistak, EELV Europa Ekologia-Berdeek eta PCF Frantziako Alderdi Komunistak adostu dute koalizioa —2022an NUPES izenpean aurkeztu ziren—, eta, haren esanetan, «denak ezin dira zaku berean sartu». LFIko hautagai batzuk kritikatu ditu, «iruzkin antisemitak» egitea egotzita. Marine Le Pen RNren presidente izandakoak (2011-2021) hitza hartu du alderdiak Henin-Beaumonten egindako ekitaldi batean, eta nabarmendu du gaurko bozetan «demokrazia» mintzatu dela, eta herritarrek «zalantzarako tarterik gabe» erakutsi dutela beren nahi dela atzean uztea Macronen zazpi urteko «agintaldi erdeinuzkoa eta erregarria». Herritarrei eskatu die gehiengo osoa behar dutela Jordan Bardella alderdiaren presidentea lehen ministro izan dadin. Izan ere, Bardellak kanpainan esan du lehen ministro izateari uko egingo diola gehiengo osoa lortzen ez badu. Bardellak berak ere hitz egin du ekitaldi horretan, eta beren bozkatzaileei «mobilizatuta» jarrai dezatela eskatu die. «V. Errepublikaren bozketa garrantzitsuenaren aurrean gaude». Iruditzen zaio bi aukeren artean aukeratu beharko dutela datorren igandean ere bozkatzera deituta egon diren 49 milioi frantziarrek: RNren eta NFPren artean. «Eta Fronte Popular Berria da okerrenek osatutako aliantza, Jean-Luc Melenchon denen buru dela. Haiek hondamendira eramango lukete herrialdea, matxinadara eta desordenera. Bestetik, Batasun Nazionala dago, zeina zuzentzeko ohorea dudan, Marine Le Penerekin, Eric Ciottirekin eta beste aliatuekin batera». Laugarren izan dira LR Errepublikanoak eskuinekoak, botoen %10 inguru bilduta. Alderdi horretako europarlamentari François-Xavier Bellamyk esan du, TF1 telebista katean, bere bozkatzaileei ez dietela esango botoa nori eman bigarren itzulian. «Fedea dugu frantziarren kontzientzian». Hori bai, azpimarratu du «ezker muturra» dela Frantziari «mehatxu» egiten dion «arriskua». Ezker-muturra deitu dio NFP aliantzari. Arrazoiak Europako Parlamenturako hauteskundeen gauean, joan den ekainaren 9an, aurreratu zituen bozak estatuburuak, ikusi ondoren RNk emaitza onak lortu zituela (botoen %32), eta bere aldeko aliantzak, aldiz, txarrak (%15). «Ezin dut jokatu ezer gertatuko ez balitz bezala», argudiatu zuen, orduan, estatuburuak. Eskuin muturra boterera irits ez dadin, «balio errepublikanoak» defendatzera deitu du kanpainan. Berez, 2027ra arte iraun behar zuen legegintzaldiak, baina kontuan hartu behar da, era berean, Macronen koalizioak ez duela gehiengo osorik eduki Asanblean azkeneko bi urteotan, eta kostata lortu duela ekimen legegileak aurrera ateratzea. Batzuetan, ultren beraien babesarekin izan da; esate baterako, iazko abenduan, Immigrazio Legea onartu zutenean. Bestela, konstituzioaren 49.3 artikulua erabili du, zeinak ahalbidetzen duen legeak dekretuz onartzea. Hori egin zuen, adibidez, erretreten erreformarekin, iazko irailean. Horrek haserrea eragin du. Ikusitakoak ikusita, zaila dirudi inork gehiengo osoa lortzea behin bigarren itzulia egin ondoren. Gainera, alderdiak ez daude ohituta koalizioetara, azkeneko legegintzaldian ikusi moduan. Orduan, aukera bat litzateke behe ganbera desegitea berriro, baina konstituzioan jasota dago horretarako gutxienez urtebete pasatu behar dela azkenekoz egin zen alditik. Beste aukera bat da botere exekutiboan kohabitazio bat egotea: hau da, presidentea eta lehen ministroa ez izatea alderdi berekoak. V. Errepublikan hiru aldiz gertatu da hori: 1986-1988, 1993-1995 eta 1997-2002 aldietan. Macronek esana du bere asmoa dela bere agintaldia bukatu arte, 2027ra arte, jarraitzea karguan. Bardellak, ordea, oraingoz lehen ministro izateko aukera gehien dituenak, ez du kargu hori nahi, ez bada gehiengo osoarekin. Ardurei dagokienez, presidenteari dagozkio, besteak beste, defentsa eta atzerri politika; eta parlamentuak dauka, berriz, aurrekontuaren kontrola.

Fronte Popular Berria lehen indarra izan da Ipar Euskal Herriko hiru barrutietan: laugarrenean Fronte Popular Berriko hautagai Iñaki Etxaniz atera da garaile, botoen %38,19rekin; bosgarrenean Colette Capdevielle PSko kide eta Fronte Popular Berriko hautagaia nagusitu da 22.643 boto eskuratuta; seigarrenean, berriz, Peio Dufau abertzalea izan baita garaile botoen %29,43rekin. Gauza bera gertatu da hiru hiriburuetan ere: Etxaniz nagusitu da Maulen eta Donibane-Garazin eta Capdevielle Baionan. RN Batasun Nazionalak ere oso emaitza onak eskuratu ditu, ordea, bai iparraldean, baita Frantziako Errepublikan ere. Ipar Euskal Herriko hiru barrutietatik bitan, laugarrenean eta bosgarrenean, bigarren indarra izan da Jordan Bardella buru duen alderdia, eta hirugarren tokian geratu da seigarrenean. Lortutako ggaraipenarekin pozik agertu dira ezkerreko aliantzako ordezkariak, baina baita kezkatuta ere, eskuin muturrak izandako gorakadarekin. Etxanizek, esaterako, «hala holako» sentimendua duela adierazi du Euskal Irratietan egindako adierazpenetan, hautesbarrutian «plantako» emaitzak atera baditu ere Frantziako Estatutik heldu diren oihartzunak ez baitira haren gustukoak. «Batasun Nazionala biziki hurbil dugu, eta Lassallek ere hautagaitza atxikitzea erabaki du». Ez du emaitza onik lortu Macronen Ensemble aliantzak. Frantziako estatuburuak eskatu die hirugarren tokian geratu diren hautagaiei errretira daitezela, eta utz dezatela alternatiba bakarra eskuin muturrari aurre egiteko, modu horretan aukera gehiago izango dituelakoan, beti ere, Fronte Popularreko hautagaiak ez badira Frantzia Intsumisokoak. Baina Ipar Euskal Herrian macronistek ez dute oraindik iragarri kasu egingo ote dioten presidentearen eskariari. Esaterako, Modemeko ordezkari Florence Lasserrek dagoeneko aurreratu du bigarren itzulira aurkeztea dela bere asmoa. Frantziako Errepublikan, berriz, eskuin muturra izan da lehen aldiz nagusi Frantziako Asanblearako hauteskundeetan, nahiz eta gehiengo osorik lortu ez. Datu ofizialen zain, zundaketek botoen %34 iragarri dizkiote RNri. Hori ikusita, gainontzeko alderdiak hasiak dira mugimenduak egiten bigarren itzulian emaitza horiek berretsi ez daitezen. Emmanuel Macron Frantziako presidenteak, esaterako, «bat egite demokratiko eta errepublikano bat» osatzeko deia egin du. «Lehen itzuliko parte hartze handiak erakusten du zein garrantzitsua izango den hurrengo bozketa gure aberrikideentzat, baita egoera politikoa argitzeko nahi bat ere badagoela». Bozek interes bizia piztu dute, ez soilik Euskal Herrian, baita Frantzia osoan ere. 18:00etan itxi dituzte hauteslekuak Lapurdin, Nafarroa Beherean eta Zuberoan, eta 20:00etan Frantzian. Aspaldiko parte hartzerik handiena izan da. Horren erakusle dira lehen datu ofizialak, parte hartzearenak. Frantziako Barne Ministerioak jakinarazi duenez, 12:00etarako, boza emana zuten hautesleen %25,9k; 17:00etarako berriz, %59,39k. 2022ko hauteskundeetan, ordu beretan, %18,43k eta %39,42 zuten botoa emana. 1981tik ez zen gertatu Asanblea Nazionalerako bozetan hein horretako parte hartzea. Ipar Euskal Herria barne harturik daukan Pirinio Atlantikoetako parte hartzea are handiagoa zen 17:00etan: %62,47. Kontuan izan behar da abstentzioa oso handia izan ohi dela Frantziako Asanbleako hauteskundeetan. 2022ko lehen itzulian, esaterako, %52,49 izan zen; 2017an, %51,3. Are handiagoa izaten da bigarren itzulietan. Aurten, ordea, %33 izango da, inkesten arabera. Beldurra Eskuin muturra boterera helduko den beldurra zabaldua da —esperantza ere bai haien jarraitzaileen artean—, eta halakorik gerta ez dadin mobilizatu da ezkerra, Fronte Popular Berria eratuta. Ezkerreko indarren aliantzak orain arte inoiz ikusi gabekoa ahalbidetu dezake, lehen aldiz Ipar Euskal Herriko ordezkari ezkertiar eta abertzale bat izatea Parisen. Hala, iparraldeko hiru hautesbarrutietan ditu hautagaiak ezkerreko aliantzak. Lehen aldia da ezkerreko abertzaleek halako koalizio batean parte hartzen dutena. Hauek dira Ipar Euskal Herrian Fronte Popularraren izenean aurkeztu diren hautagaitzak: 4. hautesbarrutian, Iñaki Etxaniz (PS) eta Cecile Senderain; 5. hautesbarrutian, Colette Capdevielle (PS) eta Alain Iriart (EH Bai); eta 6. hautesbarrutian, Peio Dufau (EH Bai) eta Marie Hegi-Urain. «Aldaketarako programa» bat osatu dute denen artean, eta lehentasun izango dute «Euskal Herriko errealitatea eta lurraldearen berezitasunak» jasotzea, horiek Parisera eramateko helburuarekin. Europako hauteskundeetako emaitzak ikusita, ordea, kezka ere bada, noraino heltzen ote den eskuin muturraren indarra. Izan ere, RN Batasun Nazionala lehen indarra izan zen Ipar Euskal Herriko 92 herritan ekainaren 9ko bozetan —Frantziako Errepublikan boto gehien bildu zuen alderdia ere izan zen—. Lehen aldia da eskuin muturrak hainbesteko emaitzak lortu dituela Ipar Euskal Herrian. Gaurkoan ere izango da RNren izenean aurkeztuko den hautagairik hiru barrutietan: laugarren eta bosgarren barrutietan RNren izenean aurkeztuko dira eskuin muturreko hautagaiak; seigarrenean, hau da, barnealdearekin batean Biarnoko zati bat biltzen duen barrutian, berriz, Eric Ciottiren sokako Errepublikanoekin eta Errekonkista alderdiko Marion Marechal Le Penen ildokoekin elkarturik aurkeztuko da RNko hautagaia. Kanpaina laburra izan da, ekainaren 9an deitu baitzuen bozetara Emmanuel Macron Frantziako presidenteak, Europako hauteskundeen egun berean. Baina lehia bizi espero da, eta horrek parte hartzea bultzatuko duen esperantza ere badute hautagaiek. Dena den, badira eremu batzuk non abstentzioa handia izaten den, eta bazter auzoak dira horiek, bai Frantzian, bai Ipar Euskal Herrian. Baionan, esaterako, iparreko auzoetako bozkalekuak parte hartzerik apalenekoak dira. Oinarri ahula Frantziako Errepublikan garaipentzat jo zuten askok ezkerreko aliantza lortu izana, eta ez zaie arrazoirik falta. Geroak, baina, zalantzak eragiten ditu. Ez baita lehen aldia halako saio batek huts egiten duena. 2022an NUPES izan zen, Herri Batasun Ekologista eta Sozial Berria. Macroni eta haren aliatuei gehiengo osoa eragiteko tresna bat izan zen hura. Baina egun ez da haren arrastorik, eta Frantziako Errepublikako testuingurua bera ere aldatu da, nahiz eta, NUPESekin gertatu bezala, ezkerreko frontea izan orain ere RNri aurre egiteko tresnarik baliagarriena. Ez dute erraza izango ezkerreko hautagaiek; izan ere, azken urteek ondorio argi bat utzi dute Europa osoan: gero eta gutxiago dira eskuin muturreko alderdiak arriskutzat jotzen dituztenak, eta hori bera gertatu da Frantzian ere. Horretan laguntza handia izan dira hedabideak, beren lerroburuetara eramanez eskuin muturrak lehenesten dituen hainbat gai; besteak beste, immigrazioa.

Bozen %29,43rekin, lehen atera da Peio Dufau Fronte Popular Berriaren izenean seigarren hautesbarrutian. Gibeletik, hurbil gelditu da Christian Deveze, Macronen gehiengoko hautagaia, %26,92ko emaitzarekin. Eta mila boz ingurutan dauka hurbil eskuin muturreko hautagaia Victor Lastecoueres, %25,29rekin. Azken honek jakinarazi du bigarren itzulira aurkeztuko zela. Ondorioz hiru hautagaien arteko lehia gertatuko da hautesbarruti horretan gaur zortzi. iFrameResize({ log: true },’#frleg24′); «Emaitza ederra baina dena egitekoa da», adierazi du Dufauk, eta kezkatua agertu da eskuin muturrak lortu duen boto kopuruarekin. «Lehen urratsa da, baina argi da gu garela eskuin muturrari alternatiba; aldaketa nahi duenarentzat gu gara alternatiba». Ideia horren inguruan kokatuko dute bigarren itzuliko kanpaina. Hauteskunde hauetan izan den parte hartze handia azpimarratu du Dufauk, eta haren alde egin duten guziak eskertu ditu. «Azken bi asteetan kanpaina biziki azkarra izan da, anitza, zabala, ezkerreko alderdi guzietako jendeekin; eta gehiago zabalduko dugu». Dufauren iritziz jende anitzek Macronen kontra bozkatu du: «Parisetik aipatzen zen eskuin muturra zela aukera hori». Kontrakoa erakusten entseatuko dira ondoko egunetan: «Gu gara bakarrak programa bat dutenak, etxebizitzari buruz aterabideak atzemateko, tokiko laborantza laguntzeko; Devezek ez du programarik eta RNk ere ez. Gu herriari loturak gara, erroak hemen ditugu, eta hori erakutsi nahi dugu». Esperantza mezu bat zabaldu nahi izan du. Emmanuelle Brisson Errepublikanoa, laugarren bukaturik ere (%11,62) kontent da bere emaitzaz. «Emaitza biziki ederra da testuingurua zein den ikusita. Lehen kanpaina nuen eta izen bat egin dut. Batasun Nazionaleko hautagaia ez bezala hemengoa naiz, baina zoritxarrez nazional mailako testuinguruak gainditzen gaitu. Ez dut lotsatzerik, segituko dut hautesbarrutian barna eta hauteskunde berriak izango dira, berdin». Haatik, ez du deirik egiteko asmorik bigarren itzulirako. «Hautesleak libre dira beren bozkarekin. Lagunekin mintzatuko naiz eta bihar ikusiko; baina, ez dut uste bozka kontsignarik emanen dudanik». Ez eta Christian Devezerentzat ere. «Christian Devezek ez nau deitu». Christian Deveze, hain zuzen pozik da lehen itzulian egin dituen emaitzekin. «Emaitza ona da. Argi zen, Peio Dufauk Fronte Popular Berriarekin alaintza eginik, eta bereziki Frantzia Intsumisoarekin, Melenchon eta guztiarekin, zaila izanen zitzaidala nire zentroko hautagaitzarekin hobeki egitea. Gainera, 1.200 bozez aitzintzen du Batasun Nazionala». Batasun Nazionalaren emaitzak kezkatzen duenez galdetuta, Devezek dio «baietz, bistan dena. Gure hautesbarrutian hain hurbil izatea, larria da». Bigarren itzuliko ulertzen du Brissonen oharra. «Emmanuelle Brisson libre da nahi duen jarrera izateko. Haren hautesleek ikusiko dute bigarren itzuliko hautagaien artean zein hauta». Bizkitartean, aitortzen du alde horretan bildu beharko dituela bozka. «Non diren bozak? Brisson aipatzen zenuen; badira hautesleak errepublikano historikoak direnak, [Eric] Ciotti ez dutena segitu Batasun Nazionalarekin egin duen aliantzan. Uste dut hor badela aliantza baten mentura guretzat. Saiatuko naiz lan egiten gure emaitzak nahikoak izan ez diren hirietan».

Oliba-olioaren beherapena indarrean da jada. Ministroen Kontseiluak aditzera eman duenez, BEZa kentzearen helburua “oliba-olioaren kontsumoa babestea eta sustatzea” da. Neurria uztailaren 1etik aurrera aplikatuko da.

Arraun Lagunak-ek irabazi du Euskotren ligako lehen jardunaldia, Coruñan (Galizia). Donostiarrek estropada bikaina jokatu dute, hasi eta buka, eta ez dute aurkaririk izan. Lehen txandan aritu dira, Oriorekin batera, eta hamabi segundo azkarrago amaitu dituzte lanak. Mirotzak bigarren izan dira, txandan zein sailkapen nagusian. Hirugarrena Tolosaldea izan da, eta laugarrena, Donostiarra. Azken bi horiek bigarren txandan lehiatu dira, baina ezin izan dute lehen txandako aurreneko bi sailkatuen denbora hobetu. Hibaikak azken-azkenean lortu du azken postuari izkin egitea. Tiran baino hiru segundo bizkorrago izan dira errenteriarrak. Zozketak hala erabakita, Tiran, Arraun Lagunak, Cabo eta Orio aritu dira lehen txandan. Bi euskal traineruak mokoka aritzea espero zitekeen lehen txanda horretan, baina ez zen hala izan. Arraun Lagunak indartsu irten da, eta hasiera-hasieratik aurreratu da. Hiru segundoren aldea lortu dute donostiarrek lehen minuturako, eta, tantaka-tantaka, handitu egin dute aldea ziabogara iritsi bitartean. Lan bikaina egin dute brankaz, eta ziabogara Oriorekiko zazpi segundoren aldearekin iritsi dira Juan Mari Etxaberenak. Estropadaren lehen erdia bikaina izan arren, burua hotz mantendu behar zuen Lugañene traineruak. Lehen bandera jokoan zegoen, eta txandakideekin ez ezik, bigarren txandakoekin ere bazeukaten lehia. Orio lau segundora ere gerturatu da ziaboga egin berritan, baina ameskeria hutsa izan da. Aldea gora eta gora joan da, eta, Mirotzek, brankaz galdu duten denbora bera galdu dute poparean ere. Maider Etxaniz patroi duen San Nikolas ontziak ezin izan die donostiarrei eutsi, eta, azkenerako, hamabi segundora amaitu dute estropada. Arraun Lagunak-en estropada bikaina izan da, eta gertu izan dute estropada eremu horretako errekorra. Oriok 2019an lortutako errekor hori lau segundora gelditu zaio Lugañene traineruari. Galiziako bi traineruak, berriz, beste lehia batean aritu dira. Helburu argia dute aurten: mailari eustea. Iaz, azken bi postuetan sailkatu arren, ez zuten maila galdu, hala erabaki baitzen sasoia hasi aurretik. Elkarren arteko lehia bizia espero daiteke aurten, ez baitirudi Tiran iaz bezain apal arituko denik. Gaur, gipuzkoarrengandik urruti aritu dira hasiera-hasieratik. Cabok 21 segundo beranduago amaitu du ziaboga, eta haiek baino hiru segundo gehiago behar izan ditu Tiranek. Poparean, ordea, bestelakoa izan da Tiranen lana, eta alde egin dio Cabok. Azkenerako, Arraun Lagunak-ek baino 38 segundo gehiago behar izan ditu Cabok, eta 54ra iritsi da Tiran. Tolosaldea, atzetik aurrera Bigarren txandan aritu dira Hibaika, Tolosaldea, Hondarribia eta Donostiarra. Berehala hartu dute aurre Donostiarrak eta Tolosaldeak. Bi horiek dira udan ohorezko txandan egoteko hautagai nagusiak, Arraun Lagunak-ekin eta Oriorekin batera, eta gaur erakutsi dute hautagaitza hori. Mokoka aritu dira txandako bi oilarrak. Donostiarrak segundo baten aldea izan du, gehienez, ziabogara bitartean. Hala ere, albisteak ez ziren onak batentzat zein bestearentzat. Ziabogara segundo baten aldearekin iritsi da Donostiarra, baina biak ari ziren Orioren atzetik: bost eta sei segundo motelago, hurrenez hurren. Poparean, aldiz, Tolosaldea Donostiarra baino hobeto aritu da. Parean egin dute joaneko bidea, baina ziaboga egin eta berehala hartu du aurrea Ramon Erostarbek zuzentzen duen eskifaiak. Hiru segundoren aldea lortu du Tolosaldeak, baina Donostiarra ere ondo ari zen. Izan ere, lehen txandako bigarrenak, Oriok, bost segundoren aldea zeukan ziabogan. Baina segundo bakarrera gerturatu da Tolosaldea estropada amaitzeko bi minutu falta zirela. Arraun Lagunak-ek ziurtatuta zeukan bandera, baina bigarren posturako lehia handia zegoen. Saiatu, saiatu dira tolosarrak bigarren postu hori lortzen, baina, azkenerako, Oriok baino segundo bat gehiago behar izan dute estropada amaitzeko. Haiek baino hiru segundo beranduago amaitu ditu lanak Donostiarrak. Txandako beste bi ontziak lehia desberdinetan aritu dira. Hondarribiak erlojuaren kontrako lana egin behar izan du; aurreko biengandik urrun, baina Hibaikari alde nabarmena aterata. Ziabogan zazpi segundoren galera zeukaten txandakideekin, eta, amaieran, hamaseikoa izan da aldea. Hibaikak, berriz, azkenean libratu du sailkapen nagusiko azken tokia. Lehen txandako azken sailkatua baino hiru segundo makalago ari zen Madalen trainerua ziaboga garaian, baina, azkenerako, galiziarrak baino hiru segundo azkarrago amaitu dituzte lanak. Bueun, bost urteren ostean Bihar ere Galizian ariko dira Eusko Label zein Euskotren ligetako traineruak; Bueun. Herriko arraun taldea aurten ari da estreinakoz Eusko Label ligan, iaz kanporaketetan bigarren postuan sailkatu ostean. Hala ere, estropada eremua ez da berria. Duela bost urte bertan aritu ziren.

Ekainean jokatu diren txapelketa guztiak irabazi ditu Urdaibaik. Hori dela eta, aurreikuspenek zioten gaur irabazteko hautagai nagusia zela, eta ez du hutsik egin. Bermeotarrek irabazi dute Coruñako bandera, Eusko Label ligako lehenengoa, Hondarribia bigarren sailkatuari hamabi segundo aterata. Hirugarren txandan aritu da Bou Bizkaia, gainerako hautagaien denborak jakinda. Donostiarra sailkatu da hirugarren, eta Zierbena laugarren. Lau talde horiek ariko dira biharko ohorezko txandan. Denboraldiko lehen estropada izanda, zozketa bidez erabaki ziren txandak. Lehenengoan, San Pedro, Hondarribia, Kaiku aritu dira. Bigarrenean, Zierbena, Cabo, Donostiarra eta Orio. Eta, azkenekoan, Bueu, Ondarroa, Urdaibai eta Getaria. Lehen txandan nagusitasun osoz gailendu da Mikel Orbañanosen eskifaia, espero zitekeen bezala. Estropada hasi eta berehala lortu du Hondarribiak estropadaren burua hartzea, eta ez du askatu. Erlojupeko saioa egin du Ama Guadalupekoak, bandera irabazteko helburuaren atzetik. Eta hori lortu nahian, eskatu eta eskatu aritu zaie Ioseba Amunarriz patroia, arraunlariei. Gainerako hiru ontziak, berriz, beste helburu batekin uretaratu dira. Eusko Label ligan mantentzea, hori da hiruren nahia. Eta ikusgarria izan da lehen puntuak eskuratzeko lehia. Lehen ziabogara parean iritsi dira hiru ontziak, Hondarribiarengandik zortzi segundora. Bigarren luzean epaileak lanak izan ditu. Izan ere, San Pedro eta Isuntza elkarrengandik hurbilegi ari baitziren. San Pedrok aldatu behar izan du norabidea, eta mugimendu horretan segundo batzuk galdu ditu Libiak. Kaiku bi horiek baino bost segundo motelago ari zen, baina lehia hori baliatu du haiengana hurbiltzeko. Bost segundoren bueltan egin dute hirurek estropada, baina, azkenean, Isuntza izan da azkarrena. Kaiku izan da hirugarrena, eta San Pedro, laugarrena. Bigarren txandan lehia estuagoa espero zitekeen Zierbenaren eta Donostiarraren artean, txandako lehen postua eskuratzeko. Banderen lehian aritu nahi dute bi ontziek, eta gaur ere hori zuten helburu. Hala ere, ez da hala izan. Orio gertu izan dute une oro, eta Cabo, berriz, urruti aritu da, txandako azken postuan. Lehen luzean, Zierbenak bi segundoren aldea atera dio Donostiarrari, eta lauren Oriori. Baina ez du Hondarribiaren denbora hobetu. Bigarren luzean Donostiarrak hartu du estropadaren burua, eta estropada ez da gehiegi aldatu amaiera bitartean. Lan bikaina egin du Igor Makazagak zuzentzen duen taldeak, eta txanda aise irabazi du, azkenerako. Sari nagusia gertu izan dute, gainera. Hondarribiarengandik hamar segundora izan dira donostiarrak lehen luzean, baina, azkenerako, bi segundoren galera besterik ez dute izan donostiarrek. Zierbenak eta Oriok inguruan egin dute estropada guztia, baina bizkaitarrak nagusitu dira azkenerako. Cabo izan da txandako azkena, eta zaplasteko galanta jaso du. San Pedroren denboratan amaitu ditu lanak; lehen txandako azken sailkatua baino segundo eskas bat lehenago. Oilarraren kukurrukua Hirugarren txandan haizea aldatu da. Brankaz kontra izan dute haizea hirugarren txandan aritu direnek, eta alde, berriz, poparean. Bertan aritu da Urdaibai faboritoa, baina Iker Zabalak zuzentzen duen ontziak ez du hutsik egin. Txandakideak zukutu egin ditu lehen minututik hasita, eta Hondarribiaren denbora izan dute jomugan, hasiera-hasieratik. Lan erdietan estropadako denborarik onena markatu du Bou Bizkaiak, baina Hondarribia baino segundo bakar bat bizkorrago aritu da, soilik. Hala ere, aleka-aleka handitu du aldea Urdaibaik, eta azkenerako bandera irabazi du, hamabi segundoren aldearekin. Gainerakoan, Ondarroak eta Getariak pare-parean egin dute estropada guztia. Ondarroak aurretik egin ditu lehen bi luzeak, baina hirugarrenean aurre hartu dio Esperantzak, eta azken luzean handitu egin du alde hori. Txandako bigarrena izan da Getaria, eta sailkapen nagusiko seigarrena. Bueuk oso urruti egin du estropada guztia. Azkena izan da, San Pedro hamaikagarrenarengandik hamazazpi segundora.

Romain Bardetek (DSM) irabazi du Frantziako Tourreko lehen etapa, eta berak jantzi du elastiko horia. Halako saririk jasoko ez badu ere, Bardetek bezainbeste meritu egin ditu, gaur, haren taldekide Frank van den Broekek. Bien artean erreleboka lortu dute talde nagusiaren aginteari muzin egitea, eta bost segundoren abantailarekin iritsi dira Riminiko helmuga lerrora. Azken Tourra izango du Bardetek, eta, orain arte ez bezala, sailkapen nagusia albo batera uzteko asmoa adierazi du. Etapaz etapa lehiatu eta egunez egun bizi nahi du lasterketa. Bada, bide onetik ekin dio. Helmugarako 50 kilometro falta zirela egin du ihes tropeletik, San Leo mendateko igoeran. Aurretik zihoan Van den Broek taldekidea. Eguneko ihesaldiko indartsuena izan da, Valentin Madouasekin (FDJ) eta Jonas Abrahamsenekin (UnoX) batera. Bardetek erasoa jo duenean, Van den Broek lasterketa burutik atzera geratu da taldekideari laguntzeko. Bardet gurpilean hartu, eta iheskideak harrapatu ditu berriz ere, eta, hurrengo igoeran, Montemaggio mendatean, DSMko biak bakarrik geratu dira buruan. Beste igoera bat geratzen zitzaien helmugara bidean. Behin hori igarota, hamar kilometro falta zirela, 50 segundoren aldea zuten DSMkoek eta talde nagusiak. Ibilbidearen gogortasuna eta beroa tarteko, taldea nahiko murriztua zegoen ordurako. Lidl-Trek, EF Education First eta Visma taldeetako txirrindulariek gogor egin dute lan iheslariak harrapatzeko, baina, gutxigatik izan bada ere, DSMko bikotea eskuak altxatuta iritsi da helmuga lerrora. Wot van Aertek (Visma) irabazi du taldeko esprinta, Tadej Pogacarren (UAE) eta Maxim van Gilsen (Lotto) aurretik. Alex Aranburu (Movistar) seigarren lekuan iritsi da, eta Pello Bilbao (Bahrein), bederatzigarren. Tarteko helmugan bildu dituen puntuei esker, maillot berdea Van den Broekek jantzi du, baita ziklista gazterik onenaren elastiko zuria ere. Bestalde, mendiko sailkapenean Abrahamsen da buru. Lehen etapa gogorrena Iaz Bilbokoa Frantziako Tourraren historiako lehen etaparik menditsuena izan bazen, gaurkoa are eta gogorragoa izan da. Florentziatik Riminira (Italia) 206 kilometroko ibilbidea osatu dute, tartean zazpi mendate igarota eta 3.800 metro baino gehiagoko desnibelarekin. Maila handiko ihesaldia osatu dute lehen kilometroetan. Bertan izan da gero helmugara bigarren lekuan iritsi den Van den Broek, eta harekin egin du ihes Ion Izagirrek (Cofidis) ere. Ormaiztegiarrak Suitzako Itzulia utzi egin behar izan zuen eroriko batengatik, eta saihets hezur bat hautsia du. Halere, lehen postuan igaro ditu Valico Tre Faggi eta Carnaio mendateak. Eguneko mendaterik gogorrenean, ordea, ezin izan die iheskideei jarraitu. Bi horiekin batera egin dute ihes Madouasek, Matej Mohoricek (Bahrain), Clement Champoussinek (Arkea) eta Sandy Dujardin zein Matteo Vercherrek (Total). Geroago sartu dira Ryan Gibbons (Lidl) eta Abrahamsen. Bestalde, aurreneko etapa ohi baino gogorragoa izateak ez diete mesederik egin gizon azkarrei. Zenbaitek sufritu egin dute etapa hasieratik. Hala nola Alexander Kristoff (UnoX) eta Fernando Gaviria (Movistar) tropeletik atzera geratu dira lehen mendatean. Aurrerago, Gerben Thijssenek (Intermarche), Dylan Groenewegenek (Jayco) eta Jaspar Philipsenek (Alpecin) ere ezin izan diote tropelari segitu. Horiez gain, azken igoeretan ahultasuna erakutsi du sailkapen nagusian postu on bat egiteko hautagaietako batek, David Gauduk (FDJ). Azkenean, ia ordu erdi galdu du helmugan. Halere, Fabio Jakobsen (DSM) eta Mark Cavendish (Astana) ibili dira, itxuraz, juxtuen. Astanakoa lehen mendatean geratu da, eta ez du lortu berriz ere talde nagusira iristea. DSMkoa beranduago gelditu bada ere, bera iritsi da azken postuan helmugara. Beraz, DSMkoek, gaur, sailkapeneko bi muturrak hartu dituzte. Halere, Cavendish zein Jakobsen kontrolaren barruan sartu dira, irabazlearengandik 39 minutura. Astanako britainiarra, Eddy Merckxekin batera, Tourreko etapa garaipen gehien dituen txirrindularia da —34 dituzte—, eta berdinketa hori hausteko helburua du aurtengo Tourrean. Bihar, muinoak Oraingoz, ordea, ezingo du Cavendishek asmo hori bete. Izan ere, gaurkoa bezain gogorra ez bada ere, biharko etapa ere ez da egokiena esprinter peto-petoentzat. Txirrindulariek Italian jarraituko dute, eta ia 200 kilometro egin beharko dituzte Cesenaticotik Boloniara. Tartean, sei muino puntuagarri igaroko dituzte. Azken 30 kilometroen barruan, birritan gainditu beharko dute San Lucako igoera motz baina pikoa. Bi kilometro ditu, eta pendiza, %10etik gorakoa. Gaur tropeleko lehen postuan iritsi direnez gainera, ez dira urruti ibiliko muinoak ondo igarotzen dituzten gainontzeko gizon azkarrak. Etaparen lehian ibiliko dira, besteak beste, Van Aert, Van Gils, Mads Pedersen (Lidl), Alberto Bettiol (EF), Philipsen zein Mathieu Van der Poel (Alpecin), Arnaud de Lie (Lotto), Binian Grimay (Intermarche), Bryan Coquard (Cofidis) eta Dorian Godon (Ag2r). Etapako sailkapena 1. Romain Bardet (DSM) 5.07.22 2. Frank van den Broek (DSM) d.b. 3. Wout van Aert (Visma) 5era 4. Tadej Pogacar (UAE) d.b. 5. Max van Gils (Lotto) d.b. 6. Alex Aranburu (Movistar) d.b. 9. Pello Bilbao (Bahrain) d.b. 32. Mikel Landa (Soudal) d.b. 81. Jonathan Castroviejo (Ineos) 18.46ra 82. Ion Izagirre (Cofidis) d.b. 147. Oier Lazkano (Movistar) 29.14ra Sailkapen nagusia 1. Romain Bardet (DSM) 5.07.12 2. Frank van den Broek (DSM) 4ra 3. Wout van Aert (Visma) 11ra 4. Tadej Pogacar (UAE) 15era 5. Max van Gils (Lotto) d.b. 6. Alex Aranburu (Movistar) d.b. 9. Pello Bilbao (Bahrain) d.b. 32. Mikel Landa (Soudal) d.b. 81. Jonathan Castroviejo (Ineos) 18.56ra 82. Ion Izagirre (Cofidis) d.b. 147. Oier Lazkano (Movistar) 29.24ra

Nafarroako Gobernuak polizia indarkeriaren biktimatzat aitortu ditu Angel Berrueta eta haren familia. Poliziaren eta eskuin muturreko taldeek eragindako biktimen Aitortzarako eta Erreparaziorako Batzordeak aztertu du Berruetaren kasua, eta aldeko ebazpena eman du. Hala, Ana Ollo presidente bigarrenak eta Martin Zabalza Bake eta Bizikidetza zuzendari eta batzordeko presidenteak berretsi egin dute erabakia. Konfidentzialtasun arrazoiengatik eta zerbitzu juridikoek aholkatuta, Nafarroako Gobernuak ez ditu publiko egiten ebazpenak. Asmoa da urte amaieran aitortza ekitaldi bat egitea —aitortutako lehen hamabi biktimei maiatzean egin zitzaien ekitaldi ofizial bat—. Dena den, erabakiaren berri ematen zaienean senideei, Nafarroako Jauregian ekitaldi xume bat egiteko aukera proposatzen zaie. Gehienek baiezkoa ematen dute, eta Berruetaren senideek hala egin dute goizean. Ana Ollo presidenteorde bigarrenak eta bere lantaldeak egin diete harrera. Angel Berrueta 2004ko martxoaren 11ko Madrilgo atentatuen testuinguruan erail zuen Espainiako polizia batek —Valeriano de la Peñak— eta haren seme Miguel Josek. Garai hartan, Jose Maria Aznarren gobernuak eta bere ingurune mediatikoak atentatu haren egilea ETA izan zela zabaldu zuten, eta denbora aurrera egin ahala tesi hari eutsi zioten. Iruñean, Martin Azpilikueta kalean zuen okindegia Berruetak, eta martxoaren 13an, ETA ez zioen kartela jartzeko presio egin zion poliziaren emazteak, Maria Pilar Rubiok. Uko egin zion eskaera hari Berruetak, eta handik gutxira, senarra eta semea okindegia sartu eta tiroka zein labankada hil zuten Berrueta. [articles:2121985] Epaiketa egin zitzaien polizia hari eta haren semeari, baina, hogei urte geroago, Aitziber Berrueta alabak salatu du bere aitak ez zuela justiziarik izan. Urtero herri aitortza egin diote Berruetari Donibaneko auzokideek, baina aitortza ofizialik ez du izan. 2015era arte, Nafarroako Gobernuan eta Iruñeko Udalean, UPNk bizkarra erakutsi zion Berruetaren sendiari. 2015etik aurrera, gobernuan zein udalean aldaketa politikoa egon da, eta senideek babesa jaso badute ere, administratiboki ez dute aitortza ofizialik jaso. 2015ean Nafarroako Parlamentuak onartutako motibazio politiko legearen aurka jo zuen PPk, eta Konstituzionalak baliogabetu egin zuen lege hura. 2019tik aurrera, segurtasun indarren eta eskuin muturreko taldeen indarkeriaren biktimen bigarren legea atera zen aurrera, eta hark egoera aldarazi du. Lege hark Konstituzionalaren oniritzia jaso ostean, aitortzarako bide luzea hasi zen. Haren aterkipean sortu zen Aitortzarako eta Erreparaziorako Batzordea, eta iazko urtarriletik aurrera biktimen eskaerak jasotzen eta aztertzen dihardu. 32 biktima, oraingoz Hala, iaz Berruetaren biktima izaera aitortzeko eskaera egin zuen familiak. Gainera, emazteak eta lau seme-alabek eskaera bana egin zuten ere. Aitziber Berruetak aitortu du prozesua bera gogorra dela, duela hogei urteko bizipenak kontatu behar izan zutelako berriz. Azkenik, orain heldu da ebazpena. Berruetaren kasua gehituta, gaur-gaurkoz, gobernuak 32 biktima aitortu ditu. Horien artean daude Mikel Zabalza, eta Mikel Arregi Lakuntzako zinegotzia, baita 1978 sanferminetan balaz zauritutako hiru lagun ere. Eskaeren artean, torturak jasan dituzten pertsonak egon dira, eta oraingoz bederatzi lagunen kasuak aitortu ditu gobernuak.

Ohiko aldarrikapen eta salaketez gain, beste bi nagusitu dira LGTBI Komunitatearen Nazioarteko Eguneko Euskal Herriko mobilizazioetan: zuriketa arrosaren eta Palestinaren genozidioaren aurkakoak. Manifestazio jendetsuak egin dituzte Bilbon, Donostian, Gasteizen eta Iruñean. Miarritzen (Lapurdi) bihar arratsaldean egingo dute mobilizazioa, 16:00etan, kasinotik abiatuta. «Oraingoan, beste inoiz baino gehiago, hemen elkartu gara harrotasuna politikoa dela aldarrikatzeko», esan dute, ozen, Bilbon. Manifestazioa herri mugimenduak antolatu duela nabarmendu dute, eta gaurkoak ez duela zerikusirik Bilbo Bizkaia Harro jaialdiarekin. «Gure borroka merkantilizatu eta despolitizatzea baino ez du helburu». Iruñean, gogoratu dute harro ez dela pride: «Pride etiketak inperio ekonomiko bihurtu du kolektiboaren borroka, eta identitatea merkantilizatzeko erabili du». Nabarmendu dutenez, harrotasuna ez da saltzen, baizik eta defendatu. BIlbon gehitu dute haien harrotasunean ez duela lekurik «mugimendu TERF, putofobo, burges eta erakundeen pride-ak». LGTBI borroka turismoa sustatzeko erabiltzen duen jai ere hiri ereduaren kontra daude, eredu horrek turistifikazioa eta hiri eta herrien gentrifikazioa eragiten duelako. Mobilizazioen antolatzaileek erakundeei gogorarazi diete ez dela nahikoa LGTBI Komunitatearen Nazioarteko Egunean agiriak plazaratzea eta egoitzetan ortzadar banderak jartzea. Euskal Herriko erakunde gehienek kaleratu dituzte aste honetan —gaur, bereziki— LGTBI kolektiboaren eta eskubideen aldeko adierazpen ofizialak, eta atera dituzte argazkiak ortzadarraren banderarekin. «Erakundeek aurpegia garbitzen dute keinu sinboliko pare batekin eta LGTBI-friendly kontsumoa finantzatuz, gure bizitzak benetan hobetuko dituzten politika publikoen gabezia nabaria den honetan», salatu dute Gasteizen, administrazioen jokabidea gogoan. «Diskurtso eraldakoia, zis-hetero araua zalantzan jartzea eta haren indarkeriak bigarren mailan geratzen dira azaleko diskurtso merkantilistaren aurrean». Eguneroko oztopoak Ekainaren 28aren ondoren LGTBI kolektiboko kideek politika publiko gordinak jasan behar dituztela oroitarazi dute: atzerritarren legea; indarkeria egoeretatik «ihes egitea zailtzen duten» etxebizitza politikak; transexualen osasun arretaren «gabeziak»; genero unitateetan aplikatzen diren «protokolo zaharkituak»; kalitatezko zaintza sistema publikorik eza; «indarkeria biomedikoa eta psikiatrikoa» gorputzak, bizitzak eta identitateak «patologizatzen dituen osasun mentaleko sistema batean»… Zuriketa arrosa «indarkeria koloniala» ere badela salatu dute: «Gure borroka eta historia erabiltzen ari dira sarraski etnikoa makillatzeko. Fikzio bat eraiki dute, non Israel herrialde zibilizatu, ireki eta inklusiboa den». Bide beretik, Gasteizen salatu dute Israelek zuriketa arrosa baliatzen duela Palestinaren kontrako zapalkuntza ezkutatzeko. «Erakunde sionista, LGBTQI+ eskubideen gotorleku gisa aurkeztu bai, baina gero, genozidioa, okupazio militarra eta populazio palestinarraren aurkako giza eskubideen etengabeko urraketak egiten jarraitzen du», azaldu dute. «Gogoan izan apartheid sistema baten pean bizi dela palestinar herria». Bilboko mobilizazioaren antolatzaileak —Bizkaiko E28 Koordinakundeak— bat egin du Queer Coalition for Palestine erakundearen manifestuarekin, eta haren zati bat irakurri dute gaur. «Baina zer dago, ba, ospatzeko?», galdetu dute. «Gure kide palestinarrak genozidio basati bat jasaten ari dira Israel sionistaren eskutik, Mendebaldeko gobernuen finantzaketaz eta armez lagundurik. Mugimendu global gero eta handiagoa ari da mobilizatzen Palestinarekiko elkartasunean, Gazako 2,3 milioi palestinarren aurkako Israelen setioa eta genozidioa geldiarazteko. Mugimendu horren parte gara, eta harro gaude». Iruñeko mobilizazioaren deitzaileek bat egin dute Palestinako LGTBI komunitatearen borrokarekin, eta babes, aliantza eta maitasun guztia bidali diete. «Ulertzen dugu geure askapena loturik dagoela, kuir palestinarren askapenarekin ez ezik, palestinar guztien eta herri kolonizatu guztien askapenarekin ere», jarraitu dute. «Ez dago kuir askapenik apartheida, patriarkatua, kapitalismoa eta beste zapalkuntza batzuk existitzen badira». Migratzaileak eta transexualak gogoan Euskal Herriko kaleetan gogoan izan dituzte migratzaileak eta arrazializatuak: «Ez da kide migratu eta arrazializaturik gabeko harrotasunik». Elkartasunerako deia egin dute Gasteizen, ez bakarrik LGTBI kolektibokoen artean, «baizik eta sistema honen zapalkuntza pairatzen dutenekin eta hura eraldatzeko prest daudenekin: emakumeak, migratuak, arrazializatuak, sexu langileak, gorputz disidenteak…». Eskuin muturraren eta faxismoaren gorakadaren aurrean, batasuna eta erantzuna aldarrikatu dituzte, «elkartasun sareak eta erresistentzia». Transexualen kontrako indarkeria salatu dute, transfobia eta transmisoginia. Transexualei erakunde publikoek ematen dieten tratua. Osakidetza eta Genero Identitateko Unitateak aipatu dituzte, haien esanetan dokumentazioa aldatzeko trabak jartzen dizkietelako, prozesuak psikiatrizatzen dituztelako, «barregarri» uzten dituztelako edota «pertsona transak eskubideak merezi dituztenen eta merezi ez dituztenen artean sailkatzen dituztelako, lodifobia eta halako mekanismoez baliatuz. «Ez dago trans baztertzailea den feminismorik! Borroka transfeminista aldarrikatzen dugu, eta harro gaude haren ibilbideaz», oihukatu dute Iruñean.

Iragan astetik desagerturik dago Laure Zacchello urruñarra, eta Baionako prokuradorearen hipotesi nagusia da senarrak erail eta desagerrarazi zuela. Preso da orain, eta instrukzioko bi epaile izendatu dituzte. Zacchelloren kasua salatzeko, arratsaldean elkarretaratzea egin du mugimendu feministak Urruñako herriko etxearen aitzinean (Lapurdi), Eraso matxistarik ez, aski da, autodefentsa feminista lelopean. Mugimendu feminista asaldatuta agertu da maiatzaz geroztik izan diren indarkeria matxistako kasuen ondorioz. Kopuru «onartezina» dela deritzote. Izan ere, maiatzaren 3an, Donibane Lohizuneko hotel batean hilda aurkitu zuten emakume bat, eta «krimen bortitz bat» izan zela adierazi zuen prokuradoreak. Gerora, gogora ekarri dutenez, Capbretonen talde bortxaketa bat jasan zuen kanboar batek, eta, Hazparneko bestatan (Lapurdi), emakume batek salatu zuen bortxatu egin zutela. Zachellorena indarkeria matxistako laugarren kasu lazgarria da bi hilabetean, baina mugimendu feministak ohartarazi du indarkeria matxistaren errealitatea zabalagoa dela, «egunerokoa». Zehazki, Ipar Euskal Herrian, urtero zortziehun kasu inguru ikertzen dira, baina mugimendu feministaren arabera, gehiago dira berez. «Ez da publikoa zenbat salaketa izan diren, zenbat joan diren auzitara, zenbat zigor ezarri diren, ez eta hauen aplikazioa zein izan den ere. Gisa berean, emazte horiek jasan dituzten ondorioen kudeaketaren berri ere ez da jakiten», deitoratu dute. Maiatzean egin bezala, irmoki salatu dute Donibane Lohizuneko emakumea ere babesik gabe utzi zutela, «emaztearen egoera ezagutua baitzen». Ondorioztatu dutenez, kasu horrek agerian uzten du sistemak «huts egiten» duela: «Gertakari larri horrek agerian ezarri du egungo mekanismoak ez direla egokiak eta baita lurraldeak bortizkeria sexistari erantzuteko zer ezintasun duen ere». Deia Euskal Elkargoari Horregatik, dei egin diote Euskal Hirigune Elkargoari ardura bere gain har dezan eta «neurri zehatzak» ezar ditzan, «erantzun publiko eta instituzionala emateko ez ezik, biktimak babesteko, haien eskubideak bermatzeko eta prozesu osoan zehar laguntzeko ere». Horrekin batera, beharrezkotzat jo du protokolo bat sortzea bortizkeria matxistari aurre egiteko. Besteak beste, «ezinbestekotzat» jo dute emazteen eskubideen aldeko erakunde publiko bat sortzea, sentsibilizazio kanpainak proposatu ditzan, batik bat gazteentzat. Mugimendu feministaren arabera, agenda politikoaren lehen lerroan jarri beharra dago indarkeria matxista. Kritikatu du erakunde publikoek «isiltasunarekin» erantzuten dutela. Behar horren adierazletzat jo dute Hazparneko bestatan jazotakoa. «Formakuntza eskas handia sentitzen da», nabarmendu dute. Mugimendu feministaren iduriko, lan handia dago egiteko alor horretan: «Derrigorrezko formakuntzak eskaini behar zaizkie elkarteei. Hala nola besta komiteei, kirol elkarteei, bestaren profesionalei… Denak formatuak izan behar dira, bai protokoloak plantan ezartzeko, baita erantzun soziala antolatzeko ere». Euskal Hirigune Elkargoko hautetsiei eta erakundeei exijitu diete gaia lehentasuntzat jotzea. «Egun den bortizkeria masiboena eta larriena bada ere, erakunde publikoek eta haien ordezkariek oro har isiltasunarekin erantzun diote krimen honi». Gainera herritarrei eskatu diete kalean erantzuteko, eta emakumeei, berriz, antolatzeko. Astelehenean Nagore Laffage oroituko dute Iruñean, 16. urteurrenean Astelehen Lilak elkarteak Nagore Laffage irundarra gogoratuko du astelehenean, Iruñeko Vinculo plazan 19:00etan egingo den elkarretaratzean. Aurtengo sanferminetan, hamasei urte beteko dira Jose Diego Yllanesek erail zuenetik. Elkartearen arabera, aurten indarkeria matxistaren ondorioz hil diren emakume guztiak omenduko dituzte. Gainera, taldeak ohartarazi du urtarriletik apirilera 657 salaketa aurkeztu direla Nafarroan. Astelehen Lilak elkarteak babesa adieraziko dio familiari. Haien helburua da indarkeria matxista jasaten duten emakume bat bera ere bakarrik ez sentitzea.