Euskal txirrindularitzaren astroak lerrokatu egin dira, eta hiru garaipen eskuratu dituzte hiru txirrindularik, prestigio handiko txapelketetan. Pello Bilbaok (Bahrain-Victorious) Esloveniako Tourreko etapa nagusia irabazi du, Alex Aranburuk (Movistar) Belgikako Tourreko etapa nagusia irabazi du, eta Usoa Ostolazak (Laboral Kutxa) Pirinioetako Tourreko bigarren etapa irabazi du. Pello Bilbaok Suitzako Itzulian aritzeari uko egin behar izan zion osasun arazoengatik, eta Esloveniako Tourra aukeratu zuen horren ordez. Gaur, laugarren etapa irabazi du bertan. Bizkaitarra azkarrena izan da Skofljica herriaren eta Krvavec lehen mailako eski estazioaren arteko 147 kilometroko jardunaldian. Garaipen horrekin, sailkapen nagusiko bigarren postuan dago, Giovanni Aleotti (Bora-Hansgrohe) liderrarengandik hamabi segundora. Gainera, duela urtebete zendu zen Gino Mader taldekidea omendu du lortutako garaipenarekin. Alex Aranburuk Belgikako Itzuliko laugarren etapa irabazi du. Azkarrena eta trebeena izan da, esprintean aurrea hartu du eta Pierre Gautherat frantziarra hartu du mendean. Ezkiotarrak gogotik ospatu du garaipena; izan ere, garaipenik gabeko 22 hilabeteko bolada eten du. Aranburu hirugarren da sailkapen nagusian, Wærenskjoldetik (Uno-X) sei segundora, igandeko etaparen faltan. Usoa Ostolazak Aubisqueko gainean lortu du garaipena, Pirinioetako Tourreko bigarren etapan. Zarauztarra lasterketako lider berria da, eta bihar defendatuko du lidergoa, azken etapan. Lasterketako hirugarrena, eta baita sailkapen nagusikoa ere, Yurani Blanco da, Ostolazaren taldekidea Laboral Kutxan.

Baskoieraren idatzizko beste lekukotasun bat aurkitu dute Aranzadi zientzia elkarteko ikerlariek Nafarroan. Larunben, Arriaundi mendiaren tontorrean dagoen aztarnategian, K.o. I. mendeko aldare bat topatu dute, erromatar garaikoa. Latinezko alfabetoan idatzitako testua du harrizko piezak, eta bertan, Larrahe izeneko dibinitate baskoiaren izena ageri da. Baskoien jainko izen baten idatzizko lekukotasuna da, beraz, baita orain arte iparralderen agertu dena ere. Hala, aurkikuntzak zabaldu egiten du gaur arte ezagutzen zen dibinitate horren zein baskoieraren lurralde dimentsioa, adituek nabarmendu dutenez. Larunbeko elizan egindako ekitaldian eman dute aurkikuntzaren berri. Han izan dira Juantxo Agirre Mauleon Aranzadiko idazkari nagusia eta Arriaundiko aztarnategiko arkeologo zuzendaria, Jokin Otamendi Aranzadiko presidentea, Floria Pistono Itza zendeako Udaleko alkatea, Unai Hualde Nafarroako Parlamentuko presidentea, Ana Ollo Nafarroako Gobernuko presidenteorde eta Memoria eta Elkarbizitza, Kanpo Ekintza eta Euskara kontseilaria, eta inguruko eta Aranzadi indusketak egiten ari den udalerrietako hainbat alkate. Baita Larunbeko herritarrak ere. Izan ere, Aranzadiko ikerlariek eta herritarrek auzolanean eraman dituzte aurrera Arriaundiko aztarnategiko indusketa lanak. Haien guztien aurrean jarri dute pieza agerraldian. iFrameResize({ log: true },’#arriaundiFrame’); Aurkikuntza 2022ko abuztuaren 27an egin zuten, indusketei esker orain urte batzuk azaleratutako XI. mendeko Doneztebeko monasterioaren aztarnen barruan; eraikinari lotutako putzu baten hondoan zegoen, 77 zentimetroko sakoneran, modu horizontalean jarrita eta lurrez estalita. Osorik atera zuten pieza, eta buelta ematean ohartu ziren behera begira zegoen aurpegian idatzi bat zuela. Ordutik, hainbat arlotako espezialistek aztertu dute pieza. EHU Euskal Herriko Unibertsitateko, eta Bartzelona, Burgos zein Paueko unibertsitateetako arlo askotako adituek ere parte hartu dute ikerketan, Aranzadiko kideek koordinatuta. Kalkarenitazko bloke monolitiko batean egindako pieza da, neurri ertainekoa —gaur egungo kontserbazio egoeran, 47x18x18 cm ditu—. Goiko aldean focus biribil bat du, zeina erritualak egiteko erabiltzen zen —ardoa isuriz edo intsentsu motaren bat errez, eskaintza gisa—, eta bi moldura soilek banatzen dute gorputza goiko partetik eta oinetik. Karratua da gorputz hori, eta piezaren aldeetako batean dago testu epigrafikoa, lau idazketa lerrotan banatua. Adituek ondorioztatu dutenez, honako hau da testua: Val(eria)·V[i]- tel·la m(erito?)·La·r- a·he·vo(tum) l(ibens)·s(solvit) Aldarearen epigrafia eta transkripzioa. ARANZADI ZIENTZIA ELKARTEA Halako aldareak ohikoak ziren erromatar garaian. Harrizkoak izaten dira, eta latinez idatzitako testu bat izaten dute. Bertan, eskertzea egiten zaion dibinitatearen izena eta eskaintza egiten dion pertsonarena ageri ohi dira. Larunbeko aldarearen kasuan, Valeria Vitella izeneko emakume batek Larrahe dibinitate baskoiari egindako boto bat bete izana azaltzen du testuak. Hizkuntza eta sinesmenak Joakin Gorrotxategi eta Javier Velaza hizkuntzalariak dira pieza aztertu duten espezialistetako bi; paleolinguistikan aditua eta Hizkuntzalaritza Indoeuroparrean katedraduna da Gorrotxategi, eta epigrafian aditua eta Latindar Filologiako katedraduna Velaza. Nahiz eta aurkezpenean ezin izan diren egon, bideo batean eman dituzte hari buruzko azalpenak. Haien hitzetan, Larrahe izenak berak adierazten du baskoien jainko edo jainkosa bat zela. Batetik, h hizkia nabarmendu dute biek ala biek, hasperena markatzen baitu hizki horrek. Gorrotxategi: «Jakin badakigu orduko hizkuntzen artean bakarrik akitanierak edo baskoierak —hau da, euskararekin zerikusi zuzena zuten hizkuntzek— zeukatela hasperen hori. Aldameneko hizkuntzek, ostera, ez zuten; ez zeltiberierak, ez galierak, ez iberierak. Horrek markatzen digu, dudarik gabe, izen hau euskal leinuko izen bat zela». Bestetik, Velazaren ustez, izenaren -he bukaera ziurrenik hizkuntza baskonikoaren datiboaren forma da, hau da, eskaintza nori egiten zaion markatzen duena —Larra jainko edo jainkosari—. R hizkia ere ezaugarri gisa aipatu du Gorrotxategik. Larunbeko aldarean r bakar batekin ageri da izena idatzita, baina beste batzuetan izen bera bi r-rekin ere idatzi izan da. Gorrotxategi: «Aldaera honek adierazten digu orduko r-a euskarak duen r gogorra bezalakoa zela». Velazak azaldu du erromatarrek beren erlijioa bazuten ere onartzen zituztela beste herrietako sinesmen eta jainkoak, baita bere egin ere hainbatetan; «erromatar munduan oso ohikoa den erlijioen sinkretismo horretan, baskoien dibinitateak lurraldeko erromatar erlijiora gehitu zituzten aldare hauetan». Hala, baskoien lurraldean bertakoen sinesmenen lekuko diren hainbat teonimo agertu dira, eta, Larraheren kasuan, uste du larreekin edo labore-lurrekin zerikusia duen dibinitate bat zela interpreta daitekeela. Larunbeko aldarearen eta eskaintzaren eszenifikazioa. J. AGIRRE / ARANZADI ZIENTZIA ELKARTEA Mapa eta lurraldea Idatzizko lekukotasunak, baina, ez dira ugari, eta horregatik du garrantzi berezia Larunbeko aldareak, adituek nabarmendu dutenez. Larrahe jainko edo jainkosaren izena ezaguna bazen ere, beste hiru kasutan baino ez zen dokumentatu gaur arte, hari eskainitako harrizko beste hiru aldaretan agertu baita, baskoien lurraldean guztiak ere, Arga ibaiaren eta bere adar Riosaladoren arroan: Muruzabal Andionen (Mendigorrian, antzinako Andelon), Iruxon eta Errezun. Nafarroa Garaian, denera, teonimoak dituzten dozena bat lekukotasun baino ez daude; tantaka agertzen dira. Larunbeko aldareari buruz Aranzadiko lantaldeak egindako ikus-entzunezkoa. ARANZADI Ezaugarri bereziak ditu Larunbekoak, ordea, halako piezetatik orain arte iparralderen agertutakoa delako —besteak Iruñerritik hegoaldera zeuden—, baita garaien aurkitutakoa ere —942 metrora dago aztarnategia—, eta indusketa arkeologiko batean berreskuratu den bakarra ere badelako —bat-bateko aurkikuntzak izan dira gainerakoak—. «Larunbeko aldareak iparralderago zabaltzen du dibinitatearen eta hizkuntza baskonikoaren idatzizko lekukotasunen lurralde dimentsioa», nabarmendu dute ikertzaileek. Velaza: «Agertu den lekua, ziurrenik, baskoien ondare lurraldea izan zitekeenaren mugetan egongo litzateke, ziur aski haien bizilagun barduliarren mugetan. Hala, aldare honen lekukotasunak pixka bat gehiago zehazten digu lurralde hori, eta esaten digu dibinitate baskoi hau ohoratua zela oraindik K.o. I. mende amaieran edo II. mende hasieran». Jainko-jainkosa baskoiak dituzten aldareak agertu diren tokien mapa. J. GORROTXATEGI, J. NARBARTE Larrahe dibinitateari eskainitako aldareak agertu diren lurraldearen mapa. J. GORROTXATEGI, M. AIESTARAN Aranzadik nabarmendu duenez, «baskonikoaren eta euskararen jatorrian nahiz bilakaeran sakontzen laguntzen duen lekukotasun bat gehiago da», beraz, Larunbeko aldarea. «Gure herriak ez dauka idatzizko memoria zabal bat, eta iraganetik halako idatzizko lekuko bat aurkitzen dugunean, denok ospatu beharreko zerbait da. Hizkuntzaren lekuko berri bat da, lekuko idatzi bat, eta bere testuinguruan agertu da», nabarmendu du Agirre Mauleonek. Galdera asko argitzeko Lehenago ere agertu izan dira erromatar garaiko aztarna bakan batzuk Arriaundin, hala nola zeramika puskak, sandalien tatxet txikiak eta txanponak. Hala ere, «garaian egon zitekeen ohitura eta biztanleei buruz nahikoa informazio» ematen dutela azaldu du Oihane Mendizabal Paueko Unibertsitateko ikerlariak. Aldareak, baina, baskoien sinesmenak eta Larrahe dibinitatearen kultua hobeto ulertzen lagun dezake. Alde horretatik, Arriaundi aztarnategi garrantzitsua dela nabarmendu du Agirre Mauleonek, hainbat garaitako aztarnak biltzen dituenez, inguruaren bilakaera aztertzeko modua ematen duelako, baita sinesmenei eta hizkuntzari dagokienez ere. «Mila urteko sinismen erlijioso ezberdinen lekuko bihurtu da». Garai hartan «emakumeak zuen rolaz» ere eman dezake aztarnarik piezak, arkeologoaren ustez, eskaintza egilea emakumea zela gogora ekarrita. «Valeriaren sinesmenei buruz hitz egiten digu pieza honek. Ez dakigu latinez hitz egiten ba ote zekien, ez eta idazten bazekienik ere, baina badakigu oso garrantzitsua zela harentzat erritualean zerbait idatzita egotea, eta latinez idatzi zuela; baina haren dibinitatea indigena zela». Gehitu duenez, Larraheren izenean, hain zuzen, «euskara, hizkuntza baskonikoa» dago. Arriaundi mendiko aztarnategiaren aireko ikuspegia. ARANZADI ZIENTZIA ELKARTEA Kokaguneak berak ere egiten du berezi Arriaundi, Iruñerri osoa ez ezik, Sakanatik hara heltzeko pasabide nagusia ere bistaratzen baita bertatik. Pieza ez da agertu bere jatorrizko kokalekuan, zutik eta testua irakurtzeko moduan jartzeko diseinatuta baitago. Hala, putzuaren hondoan etzanda eta testua beherantz zuela agertu izanak galdera ugari pizten dituela adierazi du Agirre Mauleonek: «Galdera asko ditugu. Ez dakigu zergatik edo nork bota zuen harrizko aldare hori ur putzuaren barruan. Zergatik ez zuten bota amildegitik behera?». Ez baita jakina putzura bota ote zuten, sinismen berriek hartaratuta, edota han jarri ote zuten, gorde eta babesteko asmoz. Edonola den, gaurdaino iritsi da Valeriak Larraheri egin zion eskaintza. Larunbeko aldarearen denbora lerroa. JOSEBA LARRATXE BerrialaguneNTZAT BISITA GIDATUA, HILAREN 22AN BERRIAlagunek Arriaundiko aztarnategia ezagutzeko aukera izango dute datorren larunbatean, hilaren 22an. Hiru ordu inguruko bisita izango da, eta Juantxo Agirre Mauleonek gidatuko du. Larunben aurkikuntzaren inguruko proiekzio bat ikusi, eta segidan, indusketen gunera igoko dira parte hartzaileak, arkeologoaren azalpen gehiago jasotzeko. BERRIAlagunentzat soilik izango den bisita horretarako sarrerak BERRIAdendan erosi ahalko dira, 10 euroren truke; bildutako diru guztia Aranzadirentzat izango da.

ERC Esquerra Republicanak ohartarazpen bat egin dio PSCri: Pedro Sanchez Espainiako Gobernuko presidentea ez baldin bada gai Kataluniaren finantzaketa eredu propioaren auzian urratsak egiteko, nekez babestuko dute Salvador Illa PSCren hautagaia Generalitateko presidente izateko. Hori nabarmendu du gaur Marta Rovira idazkari nagusiak errepublikanoen Kontseilu Nazionalean. Eta Illak adierazi du, geroxeago, Espainiako Gobernuak Kataluniaren finantzaketa hobetzen lagunduko duela, eta «Kataluniaren berezitasunari» erantzungo diola. Bi alderdietako ordezkariak asteartean bilduko dira Illaren inbestiduraz hitz egiteko. Juntsekin ere batzartzekoak dira ERCkoak. Rovirak proposamenak egiteko eskatu die bai PSCri, bai Carles Puigdemont buru duen alderdiari. «Inork ez du planteamendu bakar bat ere egin». Josep Rull (Junts) Kataluniako Parlamentuko presidente aukeratu berria datorren astean batzartuko da ganberan ordezkaritza lortu duten alderdietako kideekin, jakiteko inbestidura saio batean nork eduki dezakeen babes gehien. Ondoren, izen bat plazaratuko du. Saio hori hilaren 25erako egin behar dute, beranduenez. Roviraren hitzetan, ERCk eska dezakeen «gutxienekoa» da finantzaketa eredu propio bat edukitzea. «Baliabiderik ez baldin badago, murrizketak egongo dira». Alderdiaren lehentasun nagusia da, erreferendum adostuaren aurretik, eta idazkari nagusiak hori bera berretsi du gaur. Illak keinu bat egin dio gaur, Baix Llobregat eskualdeko PSCren batzarrean egindako agerraldian, eta bere egin du ERCren argudioetako bat: «Ez da posible ekarpen handienetan Katalunia hirugarrena izatea, baina, baliabideak jasotzeko orduan, hamalaugarrena izatea. Ez da pribilegio bar, justizia kontu bat baizik». Espainiako Gobernuak joan den ostegunean iragarri zuen Kataluniako finantzaketa eredu propioaren auzian aurrerapausoak emateko prest dagoela. Maria Jesus Montero Espainiako lehen presidenteordeak eta Ogasun ministroak RNE irrati katean egin zioten elkarrizketa batean esan zuen Kataluniaren «beharrei» erantzungo dietela, baina, betiere, Espainiako erkidegoen finantzaketa ereduan egin asmo duten «erreforma global baten barruan». ERCk, ordea, ez du formula hori nahi: Katalunian ordaintzen diren zerga guztiak Generalitateak biltzea nahi du. Rovirak argi utzi du. «Erregimen bateratutik kanpo geratu nahi dugu; aldebiko harreman bat eduki nahi dugu estatuarekin. Hori behar du herrialdeak». EAEren kontzertu ekonomikoaren eta Nafarroaren hitzarmenaren pareko akordio bat nahi du. Aintzat hartu behar da finantzaketa eredua negoziatzea jasota dagoela ERCk eta PSOEk joan den azaroan egindako akordioan Sanchez Espainiako presidente izendatzeko. Juntsek ere finantzaketa eredua propioaren aldeko kanpaina egin zuen Kataluniako Parlamenturako hauteskundeetan. PSCk, aldiz, Kataluniarako zerga partzuergo bat proposatu zuen. «Erregimen bateratutik kanpo geratu nahi dugu; aldebiko harreman bat eduki nahi dugu estatuarekin». MARTA ROVIRA ERCren idazkari nagusia Finean, 2012an Kataluniako Parlamentuak onartutako itun fiskalaren antzeko planteamendu bat egin dute orain bi alderdi subiranista hegemonikoek. Itun hari CiUk, ERCk eta ICVk eman zioten babesa; baita PSCk ere, partzialki. Generalitateko orduko presidente Artur Mas planteamendu harekin joan den Moncloara, baina Mariano Rajoy Espainiako gobernuburua zenak ez zuen bide horretan urrats bat bera ere egin nahi izan. Kataluniak finantzaketa eredu propio bat edukitzearen kontra daude PPk gobernatzen dituen erkidegoak, eta aurreratu dute, jada, beren esku dagoena egingo dutela hori eragozteko. Illa, hirukoa lehenetsiz Eta ERC limurtzeko orduan, Illak azpimarratu du ez dutela ezkerreko hirukoak markatutakoa ez den beste biderik ibiltzeko asmorik gobernua osatzerakoan. Comuns Sumarrek ere asmo hori agertu du joan den maiatzaren 12an egindako bozen biharamunetik, eta, Jessica Albiach liderrak gaur alderdiaren Kontseilu Nazionalean esan duenez, hori da «aukera bakarra». Generalitateko presidentea izendatzeko, lehen bozketan 68 boto behar dira; hain zuzen, kopuru hori batzen dute hiru alderdiek: 42 PSCk, 20 ERCk, eta sei Comuns Sumarrek. Horiek horrela, erabaki bat hartu beharra dauka ERCk: Illa presidente egin edo ez —azken hitza militanteek edukiko dute, dena den—. ERCk, PSCk eta Comunsek elkarrekin gobernatzen dute, besteak beste, Bartzelonako Diputazioan. Gainera, ERCren Bartzelonako Udaleko taldea prest dago han Jaume Collboni (PSC) alkatearekin gobernatzeko, militantziaren azken hitzaren zain. Bi zirkunstantzia horiei gehitu Kataluniako Parlamentuko aurreko legegintzaldian bi alderdiek hainbatetan elkar hartu zutela, eta Madrilen ERC dela PSOEren makulu nagusietako bat. Rovirak Ser irrati katean atzo nabarmendu zuenez, baina, inbestidurarako negoziazioek ez dute zerikusirik beste egoera horiekin. Kataluniako Parlamentuko presidentea aukeratzeko orduan, ERCk Juntsen hautagaiaren, Rullen, alde egin zuen aurreko astelehenean, nahiz eta Alicia Romero PSCren bozeramaileak hurrengo egunean azaldu zuen bozketa horretan ERCri babesa eskaini ziotela, errepublikanoek ganberaren presidentetza eduki zezaten. Astelehenean gertatutakoak ez du esan nahi, ordea, ERCk —eta CUPek— Puigdemont babestuko zuketenik inbestidura saio batean. Bigarren bozketan nahikoa da gehiengo soila, baina kasu horretan ere ezingo litzateke izendatua izan Juntsekoa, PSC ez baldin bada abstenitzen. PSCk esan du ez duela hori egingo, argudiatuta Illak irabazi zituela bozak.

“Hazkundearen bideari” eustea eta “merkatu berrietara” zabaltzea du asmo CAFek. Akziodunen batzar nagusia egin du CAFek Beasainen. Bertan nabarmendu dute konpainiak diseinatutako bide orriari jarraitu diotela, eta aurrera begira “baikor” agertu dira.

Gizon bat atxilotu dute Arrasaten futbolean jokatu nahi zuten Kolonbiako 25 gazteri iruzur egiteagatik. Gazteen esanetan, Euskal Herriko futbol taldeetan jokatzeko probak egiteko aukera hitzematen zietelako bidaiatzen zuten.

Frantziako eskuinean kaosa da nagusi astelehenaz geroztik, batez ere LR Errepublikanoak alderdian. Horko zuzendaritza gaur goizean bildu da berriz ere, eta berretsi egin du herenegun harturiko erabakia: Eric Ciotti LRtik botatzea; bilkura horren helburua zen joan den asteazkenean adosturikoa «zilegi» bilakatzea, alderdiko barne araudira egokitzeko. Ciottik, ordea, uko egin dio LR-ren buruzagitza uzteari, eta helegite bat aurkeztu zuen kanporaketa horren kontra. Iluntzean etorri da auzitegiaren erabakia, eta nahasmena areagotuko du: kaleratzea behin-behinean baliogabetu du Parisko auzitegi batek; hau da, salaketaren funtsari buruzko epaia eman arte. «Justizia mintzatu da, ni naiz Errepublikanoen presidentea», adierazi du Ciottik erabakiaren berri jakin ondotik. «Niretzat erabaki hau ebidentzia juridiko bat zen, amateurismoz eginiko boterea hartzeko ahalegin bat izan zen, oinarri legalik gabekoa». Eta orain zer egiteko asmoa duen ere jakinarazi du: «Hauteskundeen kanpaina hau zuzendu eskuinen aliantzak irabaz diezaion gure herrialdearentzat arrisku handikoa den ezker muturrari». Hain zuzen, Ciotti akordioak egiten aritu da alderdiaren izenean eskuin muturrarekin. Jordan Bardella RNko presidenteak, BFMTV telebista katean gaur goizean egin dioten elkarrizketan, esan du ados jarri dela «LRko presidentearekin», eta bi indar politiko horiek hautagaitza komunak izango dituztela 70 hautesbarrutitan, «gehiengorik zabalena lortzeko ezker muturraren arriskuaren aurrean». Aldiz, RNk ez du itunik egin Errekonkista ultraeskuindarrarekin, eta, jokaleku horretan, indar horretako Marion Marechal Le Penek erabaki zuen, herenegun, Bardellaren alderdiaren alde bozkatzera deitzea. Horren ondorioz, Eric Zemmour Errekonkistako presidenteak bere alderdikidea kanporatzea erabaki zuen. Marine Le Penek, berriz, gaur esan du batasun nazionaleko gobernu bat eratuko luketela haren alderdiak ordezkaritzarik handiena lortuko balu Asanblearako bozetan. Ez du, ordea, kabinete horren osaketaren berri eman. Ezkerraren xedea, «erabateko haustura» Frantziako ezkerreko alderdiek itxaropen sentsazioa dute inguruan, berriz ere. Historiko hitza erabili dute egunotan egin duten guztia deskribatzeko; «ardura» aipatu dute, «erantzukizuna» ere bai. Puntu bateraino bada ere, duela bi urte eratu zuten NUPES Herri Batasun Ekologista eta Sozial Berria berreskuratu dute, horrek dakarren guztiarekin. Baina, aldi berean, ezer ez da garai hartan zen bezalakoa, gauza asko gertatu baitira bidean. Eta horrek, ezinbestean, historia hori bera eguneratzea eskatzen zuen. Fronte Popular Berria da horren ondorio; haiek adierazi duten modura, Emmanuel Macron Frantziako presidenteari eta, batez ere, Asanblearako bozetan eskuin muturrari aurre egiteko tresna bat. Aldaketarako aliantza bat, Macronen politikekiko «erabateko haustura» duena helburu. LFI Frantzia Intsumisoa, PS Alderdi Sozialista, EELV Europa Ekologia-Berdeak eta PCF Frantziako Alderdi Komunista izan dira Fronte Popular Berriaren sustatzaile nagusiak, baina horietaz gain badira alderdi, mugimendu eta elkarte gehiago, aliantzara egunotan batu direnak. Koalizio eta gobernu programa aurkezteko gaur eguerdian Parisen egindako agerraldiak hori utzi du agerian, familia argazki jendetsua eta prentsaurrekoa bera ilusioa zabaltzeko eta jende gehiago batzen saiatzeko baliatu baitituzte aliantzakideek. Aurpegi serioak izan dira, oro har, lau alderdi nagusietako buruak mintzatu direnean; irribarre gutxi, eskuin muturra «boterearen atarian» dagoelako. Hori izan da mezua, eta hor ikusi da zein den etsaia: Macron bai, baina, horren gainetik, ultraeskuina bera. RN Batasun Nazionalaren «proiektu arrazista eta antisozialaren» aurka, hortaz, «etapa berri bat ireki» beharra dago «Frantziaren historian», Manuel Bompard LFIren koordinatzaile nazionalak argudiatu duenez. Horregatik izan da ezinbestekoa, haren arabera, ezkerreko alderdien «batasun berri» hori, «inoiz ikusi gabekoa». Eta inork zalantzarik balu, Marine Tondelier EELVren idazkari nazionalak esan du irabazi egingo dutela hauteskundeetan —hilaren 30ean egingo dute lehen itzulia, eta uztailaren 7an bigarrena—, gobernatu egingo dutela eta «bizitza egiazki» aldatuko dietela herritarrei: «Macronek ez du gehiengorik izango». Eskuin muturraren garaipenaren mamua Frantziako politikan dago bozak aurreratu zituztenetik, eta Olivier Faure PSren lehen idazkariak berak hori aitortu du. Kezkarako arrazoia dela, alegia; aintzat harturik, esaterako, Hungarian «[Viktor] Orban egiten ari dena, eta Italian «[Giorgia] Meloni egiten ari dena». Horren guztiaren kontra, «ezkerra da aukera bakarra», Faureren arabera. 🟣 “Nous partageons tous ici l’immense espoir que suscite notre démarche dans le pays”@mbompard – conférence du Nouveau Front Populaire ✅ Suivez en direct : https://t.co/ND3muj3eVI#NouveauFrontPopulaire pic.twitter.com/p12Se6Thur — La France insoumise 🟣 #NouveauFrontPopulaire (@FranceInsoumise) June 14, 2024 Fronte Popular Berriak, agintera iritsiz gero, bi lehentasun izango lituzke: «elikagaien eta energiaren prezioak blokeatzea», eta Gazako eta Ukrainako gerrak kudeatzea, Bompardek azaldu duenez. Zehazki, besteak beste, oinarrizko produktuen —«elikagaiak, energia, erregaiak»— prezioak blokeatuko lituzkete, erretreten eta langabezia sariaren erreformak indargabetu —erretiro adina 60 urtera jaitsiko lukete— «hamabost egunean», soldatak inflazioaren arabera egokitu, eta SMIC lanbide arteko gutxieneko soldata 1.600 euro garbitan —2.000 euro gordinetan— finkatu. Nazioarteko aferei dagokienez, ezkerreko alderdien artean barne gatazkak eragin dituzte Palestinako gatazkak eta Ukrainako gerrak. Behin horien inguruan eztabaidatuta, lehenari dagokionez, Gazan «berehala su etena» ezartzearen aldekoa da Fronte Popular Berria, baita Palestinako Estatua aitortzearen eta bahituak eta «preso politiko palestinarrak» askatzearen aldekoa ere; joan den urriaren 7an Hamasek egindako erasoa «terroristatzat» jotzen dute —LFIk ez du hala deskribatu hilabeteotan—. Ukrainari dagokionez, herrialde horren «subiranotasuna defendatu» beharra dagoela uste du Fronte Popular Berriak, eta hara armak bidaltzearen alde egingo du. Ezkerreko alderdiek gobernu programa adostu dute, baina ez dute erabaki nor izango litzatekeen lehen ministroa. Hori hauteskundeen ondorenerako utzi dute, Fronte Popular Berria osatzen dutenek lortuko duten ordezkaritzen araberakoa izango baita. Hain justu, 577 hautesbarrutiei dagokienez, LFIren hautagaiak izango dira horietako 229tan —2022ko hauteskundeetan baino 97 gutxiagotan—, PSrenak 175etan (+105), EELVrenak 92tan (+15) eta PCFrenak 50etan (=); gainontzeko 31k «alderdi txikientzat» izango dira. Erlazionatuta EH Baik bat egin du Fronte Popularrarekin, eta hautagaiak izanen ditu Eta Fronte Popular Berriak egin duen agerraldiaren aurretik, iragan igandeko Europako Parlamenturako bozetan PSren eta Plaza Publikoaren zerrendaburu izan zen Raphael Glucksmannek jakinarazi du berak ere bat egin duela ezkerreko koalizioarekin. «Emmanuel Macronek hiru edo lau aholkularirekin erabaki du [Asanblea] desegitea, eta Frantzia kaosean murgildu du. Boterearen bideak ireki dizkio eskuin muturrari. Ezkerraren batasuna gure erantzukizun historikoa da», adierazi du Glucksmannek France Inter irratian egin dioten elkarrizketan; hori bai, esan du ez duela nahi Melenchon lehen ministro izatea. Babesei dagokienez, François Hollande Frantziako presidente ohia (2012-2017) ere agertu da aliantza horren alde, argudiatuta beharrezkoa zela hori eratzea, atzo gauean TF1 telebista katean azaldu zuenez: «Funtsezkoa da eskuin muturraren arriskuaren aurrean batasuna lortu izana. Frantzia gara; pentsaezina da imajinatzea eskuin muturrak gure herrialdea goberna dezakeela. Dena egin behar dugu boterera iritsi ez dadin».

ANC Afrikako Kongresu Nazionalak gehiengo osoa galdu zuen iragan hilabeteko Hegoafrikako Parlamenturako hauteskundeetan, apartheidaren ostean lehen aldiz. 30 urte zeramatzan gobernuan Nelson Mandelaren alderdiak; oraingoan, baina, boterean segitu ahal izateko beste alderdiren baten babesa behar zuen ANCk, eta lortu du. Gaur osatu dute parlamentua, eta, ezustekorik ezean, Cyril Ramaphosa hautatuko dute presidente, 2018an bereganatu zuen kargua berretsiz. DA Aliantza Demokratikoaren, IFP Inkatha-Askatasunaren Alderdiaren eta Aliantza Patriotikoaren babesa izango du. IFPk duela egun batzuk aurreratu zuen prest zegoela batasun nazionaleko gobernu batean parte hartzeko; botoen %4 eskuratu zituen maiatzaren 29ko hauteskundeetan. Beste bi alderdiei zegokienez, baina, zalantzak zeuden gaur arte. Parlamentua osatzen ari ziren bitartean, ordea, bertako hedabideek argitaratu dute lau alderdiak koalizio gobernu bat eratzekoak direla. Horrela, boto gehien eskuratu duten bi indar politikoek —ANC eta DA— bat egingo dute koalizio gobernuan. Bi alderdi horien eserlekuak IFPk eta Aliantza Patritikoak lortu zituztenei gehituz gero, 272 diputatu izango ditu aliantzak parlamentuan: gehiengo osorako behar diren 201 diputatuak baino askoz ere gehiago. DAko buruzagi John Steenhuisenek aliantzaren berri eman du parlamentuan Ramaphosa presidente hautatzeko bozketa baino lehen. Hedabideen aurrean egindako agerraldian, esan du herrialdeak luze gabe dituen erronkak «larriak» direla: «Ekonomia, azpiegiturak eta krimena dira Hegoafrikak dituen erronkarik handienak». Gainera, iragarri duten koalizio gobernuari «heldutasuna» eskatu dio. «Datozen urteetan egin beharreko bidea ez da erraza izango, baina bide egokia da», nabarmendu du Steenhuisenek. Koalizoaren nahia errespetatzen dela ziurtatze aldera, koalizioa osatuko duten indarrek adostu dute gutxienez diputatuen %60ren oniritzia biltzea legeak aurrera ateratzeko orduan. Hau da, 240 diputaturen babesa beharko dute. ANCk eta ADk elkarrekin 246 diputatu dituzte; beraz, ez dituzte koalizioko beste alderdien botoak beharko. Akordioan zehaztu dute, gainera, Gauteng and KwaZulu-Natal probintzietan ere koalizioan gobernatzea. «Ekonomia, azpiegiturak eta krimena dira Hegoafrikak dituen erronkarik handienak». JOHN STEENHUISEN DAko buruzagia ANCk irabazi zituen hauteskundeak, botoen %40 eskuratuta, eta gaur zortzi hasi zituzten negoziazioak herrialdeko beste alderdiekin. Ez da izan, baina, elkarrizketa sorta erraza Ramaphosarentzat. Gobernatzeko formula bilatzeko zailtasunak nabarmenak dira, oposizioko indarrek desadostasun politiko handiak baitituzte, eta marra gorri andana. Horiek horrela, elkarrizketak hasi zituztenean batasun nazionaleko gobernu bat bilatuko zutela adierazi zuen ANCk, eta azkenean, lortu dute. «Batasun nazionalaz» aritzerakoan zentrora egingo duen gobernu batez ari direla adierazi zuen Fikile Mbalula ANCko idazkari nagusiak atzo. Izan ere, aurreko egunetan, gainerako indar politikoekin negoziatzen ari ziren bitartean, kazetariei esan zien Mandelaren alderditik ezkerrera dauden indarrek ez zutela begi onez ikusten ANCrekin batera koalizio bat eratzea; eta, beraz, espektro politikoan ANCtik eskumarago dauden alderdiekin akordio bat lortzera behartuta ikusi dute beren burua; bereziki, DArekin, zeinak zurien interesak defendatzen baititu. Oposizioa, zaila 2009tik 2018ra bitarteko presidente Jacob Zumaren MK izango da oposizioan indar gehien izango duena. Hauteskundeetan hirugarren gelditu zen alderdi berria, eta hasieratik argi utzi du ANCren —eta batasun nazionaleko koalizio baten— aurka dagoela. Are gehiago, emaitzak ez ditu onartu, boto gehiago lortu zituztela argudiatuta. Hortaz, parlamentuari eta gobernu berriari boikot egitera deitu zuten, eta hala egin dute gaur. Diputatuek zin egin behar zuten beren eserlekua hartzeko, eta MK-ko 58ak ez dira agertu haien izenak esan dituztenean. Geroago, halere, ganberan sartu dira. Zumaren alderdiak zaila izango du koalizio gobernuari oposizioa egitea, 272 eserlekuren aurrean 58 besterik ez dute eta.

Gizonezko bat hil egin da gaur, herenegun Angelun (Lapurdi) liskar batean egindako zaurien ondorioz. Hildakoak 55 urte zituen, kalean bizi zen, eta gurpil aulkian ibiltzen zen. Liskarrean parte hartu zuen beste etxegabe bat atxiloturik dago. Liskarra asteazkenean izan zen, Angeluko Leclerc supermerkatuko aparkalekuan. 17:40an, Poliziak dei bat jaso zuen, bi gizon xextran ari zirelako. Aparkalekura iritsi zirenean, gizonezko bat topatu zuten ukabilak odoleztatuta, eta beste bat lurrean etzanda, zauriturik, gurpil aulki baten ondoan. Zauritua erietxera eraman zuten, larri, eta gaur zendu da zaurien ondorioz.

Espainiako Garraio Ministerioak argi berdea eman die Dato kaleko geltoki berriaren eta Arkautiko lotunearen obrei, Euskadi Irratiak jakin duenez. Dokumentuak ibilbide horien lerro nagusiak jasotzen ditu, eta Gasteizek lur azpiko geltoki bat izango duela berronesten du.

Garbiñe Biurrun EAEko Auzitegi Nagusiko Lan-arloko Salaren presidenteak uste du Europako Justiziaren epaiak “urrundu” egin duela interinoak finko bihurtzeko aukera.