EAEko hiru ogasunen bilketa bateratua % 1 baino ez da hazi, mutualistei itzulitako diruagatik. Araba, Bizkai eta Gipuzkoako foru ogasunek pentsioetan izandako atxikipenak itzuli behar izan dituzte, Gorenaren epai baten ondorioz. Gainera, BEZaren bilketa jaitsi egin da.

Satelitea diseinatu eta garatu duen AVS enpresako Espazioko zuzendariaren esanetan, Vandenbergetik (Kalifornia) dena prest dago eta misioa Gasteiztik monitorizatuko dute. Jaurtiketa Euskal Herriko 20:18rako aurreikusita dago.

Getafek denboraldi hasierako festa zapuztu dio Athletici. Zuri-gorriek ezin izan dituzte sasoiko lehen partidan hiru puntuak eskuratu, eta bakarrarekin konformatu behar izan dute partida geldo batean. Oihan Sancetek aurreratu ditu etxekoak gol ikusgarri batekin, baina Christantus Uchek jarri du banakoa markagailuan. Makal aritu da Athletic, iaz erakutsitako jokoaz zeharo bestela, eta Bordalasen armiarma sarean harrapatuta gelditu da. Ernegatuta amaitu dute partida jokalariek zein zaleek. Hasiera kaxkarra izan du Athleticek. Bigun hasi du partida, eta sufritu egin du. Getafe lehen taldeko jokalari gutxirekin iritsi da sasoiko lehen partidara, eta zalantza ugarirekin. Hala ere, bikain hasi dute partida madrildarrek, duelu guztiak irabazita. Gola sartzeko aukerak ere izan ditu Jose Bordalasen taldeak. Carles Perezek gutxigatik ez du zulatu zuri-gorrien ateko sarea. Ezker hegaletik egin du barneraldia, eta areaz kanpotik egindako jaurtiketa gutxigatik joan zaio kanpora. Uchek ere gertu izan du gola. Sakonean jaso du pasea, eta bakarrik gelditu da Alex Padillaren aurrean. Debutariak, ordea, bikain erantzun dio erremateari. Athletic iaz erakutsi zuen jokotik urruti ari zen lehen zatian. Baloia Getaferen lerro artean mugitu ezinda, eta hegaletako jokalari bizkorrak abantailarekin aurkitu ezinda. Baina ordu erdia betetzear zela iritsi da Sanceten artelana. Ordura arte agertu ere ez da egin nafarra, kate motzean lotu baitu Nabil Aberdin euskarriak. Baina bakarrik zela jaso du baloia, eta orduan erakutsi du bere abilezia. Metro batzuk egin ditu baloia oinpean zuela; atera begiratu, gorputza egokitu, eta areaz kanpotik bidali du sareetara baloia. Aurrena, zutoinean jo du baloiak, baina David Soriak ezin izan du gola saihestu. Jokoa asko gelditu da gola sartu eta atsedenaldira bitartean. Mauro Aranbarrik min hartu du, eta aldaketa egin behar izan du Getafek. Nabilek ere ebaki bat izan du bekainean, eta denbora luzez egon dira euskarria berdegunean artatzen. Horrek asko jaitsi du partidaren erritmoa, eta bisitariek ere behera egin dute. Horiek izan dira Getaferen une makalenak, eta zuri-gorriak hori baliatzen ahalegindu dira. Horrela, atsedenaldia iristear zela aukera argia izan du Iñaki Williamsek bigarrena sartzeko. Aurrelariaren errematea, ordea, zutoinaren ondotik joan da kanpora. Atsedenaldiak, aldiz, berpiztu egin du Madrilgo taldea, eta zelairatu berria zen Peter Federicok zutoinera bidali du baloia. Baina arriskua ez da bere horretan gelditu. Handik bost minutura geldiketa ikusgarria egin du Padillak. Carles Aleña bakar-bakarrik gelditu da atezainaren aurrean, baina Padillak oinarekin atera du errematea. Hirugarrenean, aldiz, ez du huts egin Getafek. Geldikako jokaldi guztietan arriskua eraman du zuri-gorrien areara. Eta 65. minutuan, Luis Millaren erdiraketa ate barruan sartu du Uchek. Bigun defendatu dute bilbotarrek, eta bakarrik egin du errematea nigeriarrak. Valverde zuhaitza astintzen ahalegindu da, eta Nico Williams zelairatu du. Denen ahotan izan da udan, baina zaleen txalo zaparrada jaso du. Hegalekoa ahalegindu da taldea berpizten, eta izan ditu bere aukerak. Markagailua, ordea, ez da mugitu. ALAVESEK GAUR EGINGO DU DEBUTA, VIGON Alaves izango da ligari ekingo dion bigarren euskal taldea. Gasteiztarrek gaur abiatuko dute sasoia, Vigon (Galizia), Celtaren aurka. (19:00, Movistar La Liga). Iazko denboralditik aldenduta, zazpi jokalari berrirekin ekingo dio lehen partidari. Horietako batek, ordea, Manu Sanchezek, ezingo du lehen neurketa hori jokatu, Alavesen utzita arituko den arren, Celtaren jokalaria baita. Luis Garcia Plazak prentsaurrekoan aipatu zuenez, helburua bat eta bakarra da aurten ere: «Mailari eustea».

Orreaga taldeak deituta, dozenaka lagun elkartu dira Pasaian (Gipuzkoa), Askatasunaren Eguna ospatzeko. Aurtengoan, Nafarroa, euskaldunon estatua 824-2024 lelopean egin dute, Orreagako guduaren 1.200. urteurrena baliatuta. Ekitaldian, «estatu independente, bateratu eta burujabe» baten aldeko deia egin dute, «askatasuna berreskuratzeko». Orreagako gudan «Euskal Herriaren alde hildakoak» omentzeko, lore eskaintza egin dute. Ekitaldi politikoko hitzaldian, berriz, gogoratu dute Orreagako garaipenaren ondoren Iruñeko erresumako buruzagi izendatu zutela Eneko Arista, «gure ezaugarri nazionalen garapena eta iraupena ziurtatzeko lehen egitura politiko estandarizatua» gida zezan. Orreagan borrokatu zirenen eredua jarraitzera deitu dute ekitaldian: «zapalkuntzaren kontzientzia zabaltzea, erresistentzia indarra batzea, eta askapenerako politika marraztu eta aplikatzea», Madrilen eta Parisen «satelizaziotik ateratzeko». Helburu hori lortze aldera, ezinbestekotzat jo dute «gaurko errealitatearen kontzientzia izatea»; hau da, Euskal Herriari «estatua desegin» diotela eta «herri okupatu bat» dela abiapuntu gisa finkatzea. Euskal Herriko alderdi politikoen jokabidea kritikatu dute alde horretatik. «Euskal politikariak deitzen diren horiek Madrilek eta Parisek gu lokartzeko ezarri dizkiguten erakundeen kudeaketan denbora galtzen ari dira. Historiak erakutsi digu bide hori antzua dela». Salatu dutenez, «EAJk, Sortuk eta GKSk Euskal Herritik kanpo kokatzen dute subjektu politikoa, eta sasi-ideologia horrek ondorio politiko konponezinak ditu: hala nola nazio gisa eta okupatutako estatu gisa dugun existentziaren ikusezintasuna. Existitzen ez bagara, ez dugu eskubiderik, eta, beraz, ez dugu autodeterminazio eskubiderik».

«Bilboko feministak zaintzaz armatuta gaude», egin dute aldarri Bilboko mugimendu feministako kideek, Aste Nagusia hastear dela. Jaiak «jai giroan, lanean eta dantzan» bizi nahi dituztela aldarrikatu dute, baina gogoratu antolatuta eta erasoei erantzuteko prest daudela. Hala, mobilizazio bat egingo dute larunbat honetan, 23:45ean, Arriaga zubitik hasita. «Emakume, trans eta bollera, batu mobilizaziora, eta bete ditzagun Bilboko konpartsak zein kaleak aldarri feministaz», egin dute dei. Mugimendu feministak adierazi du Aste Nagusiari begira antolatu direla, «tamalez» badakitelako erasoak gertatuko direla. Hain zuzen, adierazi dute «nazkatuta» daudela halakoekin. Nazkatuta erasotzaileak babesten dituzten gizonez, ezetz esan arren «lata ematen» jarraitzen duten gizonez, eta nazkatuta «autodefentsa feminista deslegitimatzen» dutenez: «Nazkatuta gaude gure gorputzak biolentatzen dituzuenekin». Feministek adierazi du ez daudela jaiak «tentsioz eta beldurrez» bizitzeko prest, eta ardura nork bere gain hartzeko exijitu dute: «Gu erantzuteko prest gaude, baina ez badakizue egoten, ez etorri. Erasotzaile zein konplize, zuek ez duzue lekurik Bilboko Aste Nagusian». Adierazi dutenez, gainera, feministen arteko aliantzak «geroz eta indartsuagoak» dira hirian, eta jaiak «bizigarriagoak», urteetan ehunka emakumek egindako lanaren ondorioz: «Belaunaldiz, belaunaldi, Aste Nagusi gero eta feministagoa eraikitzea apustu irmoa izan da, eta bada gaur egun ere». Hala, hura indartzen segitzeko prest azaldu dira, eta Bilboko Konpartsekin egindako aliantzari balioa eman diote: «Aste Nagusia feminista izango da, edo ez da izango!».

Erregaien prezioak bosgarren beherakada izan du jarraian

Justiziaren aurrean haien burua erruduntzat jo dute JxC alderdiko zenbait diputatuk eta senatarik. Idatzi bat bidali dute Kataluniako Justizia Auzitegi Nagusira eta Espainiako Auzitegi Gorenera, eta onartu dute Salvador Illa Kataluniako presidentearen inbestidura egunean Puigdemonti lagundu ziotela eta parte hartu zutela ekintza horietan. «Guk ere parte hartu genuen ekitaldian, lagundu egin genion, babestu egin genuen eta berarekin egon ginen joan zen arte», adierazi dute idatzian. Alderdiko parlamentariek eta senatariek ziurtatu dute ez zutela deliturik egin; aldiz, haiek legez kanpokotzat jotzen dutela «epaile prebarikatzaile batzuek amnistia legea ez aplikatzea». Consell per la Republica elkarteak ere kanpaina bat abiatu du, eta argudiatu dute pertsonak «era indiskriminatuan jazarri» zituztela egun Puigdemont Bartzelonara itzuli zen egunean —abuztuaren 8an—, eta atxiloketak «arbitrarioak» izan zirela. «Errepresioa eta jazarpena» salatu dituzte, eta esan dute kanpaina abiatu dutela kaltetuei «erresistentzia eta elkartasuna» adierazteko. Izan ere, Mossos d’Esquadrako buruzagi politikoek mosso batzuk soldatarik gabe utzi zituzten, egun hartan Puigdemonti laguntza emateagatik. Idatzia sinatu dute, besteak beste, Josep Rullek, Kataluniako Parlamentuko presidenteak; Albert Batetek, Kataluniako Parlamentuko JxC taldeko presidenteak; edo Miriam Noguerasek, Espainiako Kongresuko JxCeko bozeramaileak. Xn ere alderdiko beste kide batzuek adierazi dute atxikimendua kanpainarekin, esaterako, Laura Borrasek edo Jordi Fabrega diputatuak.

Baionako Ingurumen Auzitegiak Gatika-Bordele tentsio handiko linearen lanak gelditzea erabaki du

OME Osasunaren Mundu Erakundeak osasun larrialdia ezarri du nazioartean, tximino baztangaren kasuek gora egin dutelako Afrikan. Hala, jarraipena eman diote Afrikako osasun erakunde publikoak hartutako erabakiari, hark atzo ezarri baitzuen larrialdi egoera kontinentean. Birusaren aldaera berri bat ere agertu da, eta hori ere izan da OMEk larrialdi egoera ezartzeko arrazoia. OMEk bi larrialdi egoera ezarri ditu bi urtean tximino baztangagatik: 2023ko maiatzean ezarri zuen azkena, orain urtebete eta hiru hilabete, eta 2022ko uztailean ere indarrean izan zen. Orain, berriro ere jarri du martxan. Urte hasieratik hona 15.000 kasu baino gehiago zenbatu dituzte Afrikan —iaz epe berean baino %160 gehiago—, eta ia 500 lagun hil dira birusak jota, Gaixotasunak Kontrolatzeko eta Prebenitzeko Zentroaren (CDC) Afrikako bulegoak argitaratutako datuen arabera. Erakunde horretako zuzendari Jean Kaseyak atzo eginiko prentsaurreko telematikoan eman zuen erabakiaren berri. Birusak kalte egindako afrikarren kopurua seguruenik handiagoa dela adierazi zuen, eta «azkar jokatzea eta ahal diren baliabide guztiak mobilizatzea» ezinbestekoa dela hemendik aurrera. «Tximino baztangak mugak gainditu ditu Afrikan, milaka pertsonari eragin die, eta izugarrizko mina eta sufrimendua eragin die milaka familiari», azaldu zuen prentsaurrekoan Kaseyak. Gainera, AB Afrikako Batasuna osatzen duten estatu kideei eskatu zien larrialdi egoera «ahalik eta azkarrena» ezartzeko euren herrialdeetan, eta azpimarratu zuen tximino baztangaren mehatxuaren aurka «erasokorrak» izan «beharra» dagoela «bizitza ugari salbatzeko». Atzerritik ere laguntza jasoko dute kontinenteko osasun zentroek: Europako Batzordeak birusaren aurkako txertoaren 215.000 dosi jarriko dituela iragarri du gaur, «osasun mehatxuek ahalegin global eta kolektibo bat» eskatzen dutela argudiatuta. Azkenengo aldiz abuztuaren 4an eguneratutako Afrikako CDCren datuek diotenez, 2022ko urtarrilaren 1etik 38.465 pertsonari egin die kalte tximino baztangak, eta 1.456 hildako eragin. Egungo agerraldiaren jatorri nagusia Kongoko Errepublika Demokratikoa izan da —2022ko agerraldian ere han jo zuen gaitzak gogorren—, eta geroztik inguruko herrialdeetara hedatu da birusa: Burundira, Kenyara, Ruandara eta Ugandara, besteak beste. OMEko talde teknikoaren buruak, Rosamund Lewisek, ohartarazi zuen tximino baztanga jatorrizko birusaren «aldaera» bat dela, 1b gisa izendatua. Soilik pertsonen artean transmititzen da; gaitza sexu harremanen bidez zabaltzen da batez ere, baina izan dira bestela kutsatu direnak ere. Haurrak kaltetuenak Gaitzaren sintomak leunak dira batzuetan —sukarra eta larruazaleko lesioak, esaterako—, baina haurrek jasan dituzte tximino baztanga hedatzearen kalte larrienak. Izan ere, OMEren arabera, Kongoko Errepublika Demokratikoan atzeman diren kasuen %70 hamabost urtez azpiko haurrak dira, eta %39, bost urtez azpikoak. Gainera, tximino baztangak jota hiltzeko aukerak lau aldiz handiagoak dira haurretan helduetan baino: iragan maiatzera arte herrialdean zenbatutako hildakoen %62 bost urte baino gutxiagoko haurrak izan ziren.

Lublingo Apelazio Auzitegiko fiskaltzak espioitza karguak aurkeztu ditu Pablo Gonzalezen kontra, EFE agentziak jakitera eman duenez. Atzo iragarri zuen kazetariaren kontrako ikerketa aurrera doala, eta, bi urte eta erdi kartzelan egon eta gero, «auzi iheslari izateagatik» epaitu dezaketela orain. Zehaztu zuten Gonzalez ez zutela formalki akusatu, baina ikerketa zabalik dagoela, eta litekeena dela epaiketa in absentia egitea —horrela deritze akusatua bertan egon gabe egiten diren epaiketei—. Ordea, Ser hedabideak jakinarazi duenez, bertzelakoa da egoera gaur: 2016tik 2022 bitarte Errusiako zerbitzu sekretuei informazioa igortzea leporatzen diote, Polonian bizi izan zen bitartean. Hortaz, herrialdeari «kalte zigorgarria» egitea egozten diote, zeinarengatik hiru eta hamabost urte bitarteko kartzela zigorra bete beharko lukeen. Herrialdeko Radomgo segurtasun handiko espetxetik atera ondoren, Moskun dago Gonzalez. 2022an atxilotu zuten Poloniako zerbitzu sekretuek, espioitza egotzita. Iturri horren arabera, Fiskaltzak berak erran duenez, Gonzalezek informazioa «lortu eta transmititu, zabaldu eta aintzatespen operatiboak» egiten zituen. Akusazio horietaz mintzatu zen Gonzalez RT Errusiako telebistari eman zion elkarrizketan: «susmoak baizik» ez dizkiote egotzi, haren hitzetan. Kartzelan hogei kilo argaldu dela azaldu zuen, eta salatu «torturak» eta bestelako «presio» mota batzuk egin dizkiotela espetxealdi luze horretako lehen bederatzi hilabeteetan. Hilabete hasieran utzi zuten aske, Errusiaren eta Poloniaren arteko preso truke baten harira. Joan den astean, kazetaria ospitalean zegoela jakinarazi zuen haren bikotekide Oihana Goirienak. Azaldu zuenez, Moskuko ospitale batean osasun azterketa egin zioten, eta likidoa atzeman zioten biriketan. Gonzalezek Euskal Herrira itzuli nahi duela gehitu zuen, baina lehenbizi guztiz osatu nahi duela. Horrez gain, nortasun agiria eta pasaportea ere behar ditu, Poloniak ez baitizkio itzuli oraindik. Hortaz, eta gaurko akusazioen ostean, ez dago argi noiz itzuli ahalko den.