Euskal Elkargoko ordezkariek hala eskatuta, EEP Euskararen Erakunde Publikoaren biltzar nagusiak osatze hitzarmena urtebetez luzatzea erabaki zuen joan den astean, negoziatzen segitzeko, ez baitute adostasunik aurrekontuaren emendatzeari buruz. Maider Behotegi

Nafarroako barne produktu gordina (BPG) bizkor ari da hazten, eta orain arteko aurreikuspenak gainditu ditu. Joseba Madariaga Laboral Kutxako ikerketa bulegoko zuzendariaren arabera, aurten ekonomia %2,1 handituko da, urte hasieran espero baino sei hamarren gehiago. Dena den, Madariagaren ustez, «baliteke motz geratzea». Ez du baztertzen urte amaieran «beste lau hamarren» igotzea, eta hori, BPGari dagokionez, oso koska handia da. Datorren urtean, berriz, %1,9ko hazkundea aurreikusten du finantza erakundeak. Iazko ekonomiari buruzko txosten ekonomikoa aurkeztu du Laboral Kutxak, Iruñeko Tres Reyes hotelean. Nafarroako Gobernuko hainbat kontseilari, parlamentariak, Iruñeko Udaleko agintariak eta mundu ekonomikoko ordezkariak bertaratu dira. Hogei urtetik gora darama Laboral Kutxak agerraldi hori egiten, baina, aurkezpenean atzera begiratu ordez, egungo egoera orokorra aztertzeko eta aurrera begirako nondik norakoak azaltzeko baliatu ohi du abagunea. «Argazkia askoz ere hobea da. Nafarroako ekonomia Europakoa eta AEBetakoa baino sendoago ari da hazten». JOSEBA MADARIAGA Laboral Kutxako ikerketa bulegoko zuzendaria. Europako Batasunak eta AEBek baino «dinamismo handiagoa» azaldu du Nafarroako ekonomiak. «Argazkia askoz ere hobea da», nabarmendu du Madariagak. Mundura begira, Amerikako Estatu Batuetako jarduera ekonomikoa «azkar eta ongi» ari da handitzen, hiruhilekotik hiruhilekora %0,5 eta %1 arteko erritmoan. Zerbitzuak sendo daude, baina industrian arazoak daudela antzematen du Madariagak, eta atzean «mundu mailako joera» dagoela azpimarratu du. Lan mundua sendo badago ere, ahulgune batzuk antzematen dira, eta, «seinale misto» horiek ikusita, AEBetako Erreserba Federalak interes tasak jaisten dihardu. Herrialde industrializatuetan nekez ikus daitezkeen hazkunde tasak ditu Txinak oraindik ere, baina, Madariagaren ustez, aurten gobernuak ezarritako %5eko helburutik behera haziko da. Batetik, higiezin sektoreak «ahulezia zantzuak» ageri ditu azken urteetatik. Bestetik, 2016tik hona munduan areagotu egin da desglobalizazio prozesua, eta tokian tokiko produkzioa babesteko neurriek kalte egin diote munduko fabrika den Txinari. Diru eta zerga politikan, gobernuak eta banku zentralak horri aurre egiteko neurriak hartu dituzte. Euroaren eremua, ahul Euroaren eremuan, berriz, ekonomia ahul ari da hazten. Urte hasieran, ez zen baztertzen BPGak atzera egitea, eta, azkenean jarduerak gorantz egin badu ere, kezka da nagusi. Ukrainako gerraren ondotik izan den krisi energetikoak bete-betean eragin dio Alemaniari, eta hari aurre egin nahirik dabil bertako industria. Horri gehituz gero biztanleriaren zahartzea eta egiturazko beste arazo batzuk, «ez da espero asko haztea ekonomia». Frantzian, ekonomia %1,1 haztea espero dute batez beste ekonomistek. Dena den, Madariagaren ustez, zenbait adituk euren kalkuluetan ez dute aintzat hartu %6,1eko defizit handia murrizteko Frantziako Gobernuak hartu nahi dituen neurriek ekonomian eragingo dutela. Espainiako ekonomia, berriz, sendo ari da hazten, %2tik gora. Madariagaren arabera, «egiturazko aldaketa sakonak» izan ditu 2011ko finantza krisi handitik. Datu bati erreparatu nahi izan dio. Duela hamabost urte, aurreko finantza krisian, kontu korronte defizita zuen, eta, ondorioz, atzerritik finantzatzen zuen bere barne jarduera; gaur egun, berriz, BPGaren %4ko superabita du Espainiak, eta, ondorioz, ekonomia oro har aurrezten ari da. %2 Inflazioa eta interes tasak. Aurten Europako Banku Zentralak %4tik %3,25era jaitsi ditu interes tasak. Urtea amaitu bitarte, beste %0,25 jaistea espero du Madariagak. Aldaketa handirik ezean, beherantz jarraituko du datorren urtean, eta uda aldera %2ra heltzea espero da. Hain zuzen ere, %2ko inflazioa espero da datorren urterako —hain justu, %2ko inflazioa izan ohi du helburu EBZk—. Nafarroari begira, barne eskaria da jardueraren motor nagusia; sendien kontsumo ahalmena, administrazio publikoaren gastua eta enpresen inbertsioa, alegia. Azken urteetako inflazioak ez du galgatu familien eskaria, neurri handi batean lan mundua sendo dagoelako. Hiletik hilera %2ko erritmoan handitzean ari da Gizarte Segurantzako afiliatu kopurua, kasurako. Laboral Kutxak eta finantza erakundeek nabaritu dute dinamismo hori maileguak ematerako orduan. Javier Kortajarena Nafarroako zuzendariak adierazi du enpresen finantzaketa «%20 baino gehiago» handitu dela, eta familiena «%10 baino gehiago». Ukrainako edo Ekialde Hurbileko tentsio geopolitikoek ingurune ekonomikoari kalte egin badiezaiokete ere, «baikortasun zuhur bat» da nagusi, goraipatu duenez. Mikel Irujo Industria kontseilariak gogora ekarri du, hain zuzen ere, duela bi urteko aurkezpenean urte hartako inflazioa %14ra heltzea espero zela eta azkenean egoerak hobera egin duela. Arastik, berriz, bat egin du Laboral Kutxak egindako aurreikuspenekin. Gobernuak uste du ekonomia aurten %2,2 handituko dela, eta datorren urtean, %1,8. Joseba Madariaga, Txinako ekonomiaren bilakaera azaltzen. IDOIA ZABALETA / FOKU

Bizkaiak 10 euroko 5.000 deskontu-bonu jarriko ditu dendetan konponketak egiteko

Nafarroan, Iruñerriko Mankomunitateak % 60ko gutxieneko zerbitzuak ezarri ditu puntako orduetan, eta % 40, berriz, bidaiari gutxiago ibili ohi den ordu-tarteetan. Greba bertan behera utzi dute merkantzien garraiolariek.

Osalanek zehaztu du urriaren 15ean Boroan istripua izan zuen langilea oso larri dagoela

Sufritutako garaipena eskuratu du Athleticek San Mamesen Slavia Pragaren aurka 1-0 irabazita. Txekiarrek behin eta berriro eraman dute arriskua zuri-gorrien atera, baina Julen Agirrezabalak aparteko partida jokatu du. Sei geldiketa egin ditu guztira, eta atea kisketaz itxi du. Nico Williamsek egin du gol bakarra, zorte apur batekin. Partida hasiera nekeza izan da Athleticentzat. Bisitariak esne mamitan iritsi dira azken hamazazpi partidetatik bakarra galduta, eta joko lotsagabea erakutsi dute San Mamesen. Indartsu atera da Slavia, espero bezala. Presio itogarria egin diete atzelari zuri-gorriei, eta ahalik eta lasterren jokatu dute erasoan, behin baloia lapurtutakoan. Haienak izan dira lehen aukerak. Julen Agirrezabalak txekiarren gola saihestu du Michezen erremateari erantzunda, eta Dioufen burukada gutxigatik joan da kanpora. 15. minutua zen, eta sufritzen ari zen Valverderen taldea. Hala ere, zuri-gorriak aurreratu dira markagailuak. Txekiarrak bezalaxe, Athletic ere une gozoan dago, eta zortea ere alde daukala dirudi. Banakako jokaldietan oinarritu da behetik gora egiteko, eta ezer gutxi eginda lortu du markagailuan aurreratzea. Baloia areatik gertu lapurtu du Athleticek, eta area ertzean iritsi zaio Nicori. Kontrol ona egin du, eta bere jaurtiketa sareetara joan da atzelari baten gorputzean jo ostean. Erremateak ez zeukan arrisku handiegirik, baina guztiz desbideratu egin da baloia. Bost minutu lehenago Iñaki Williamsi egindako penalti bat ikusi du epaileak, baina VAR-ean ikusi ostean, baliorik gabe utzi du, Gorka Guruzetaren falta bat tarteko. Bisitariak, ordea, ez dira kikildu, eta ez dute jokamoldea aldatu. Hegalak baliatu dituzte abiadura bizian erasotzeko, eta gertu izan du berdinketaren gola Michezek. Lehendabizi, buelta erdian egin du errematea lehen zatiaren azken minutuan, baina Agirrezabalak bikain erantzun dio. Bigarren zatia hasi eta berehala ere abagunea izan du Michezek berak, baina Agirrezabala agertu da, beste behin. Gipuzkoarra izan da zuri-gorrien jokalari onena, ezbairik gabe. Aldaketekin, lasaitasuna Slaviak berdinketaren golaren bila egin du aurrera, eta Tomas Chory bi metro luze den aurrelaria zelairatu du Jindrich Trpisovskyk. Berehala erakutsi ditu bere dohainak, eta gola egiteko zorian izan da. Falta jaurtiketa bat errematatu du buruz, baina hankekin atera du Agirrezabalak, gaueko protagonistak. Valverdek argi ikusi du arriskua, eta aldaketak egin ditu. Zelai erdia indarberritu du, eta baloi jabetza bereganatu dute zuri-gorriek. Lesiotik itzuli berria den Oihan Sancet oso garrantzitsua izan da lan horretan. Nafarra izan da iparrorratza azken minutuetan, eta haren sarrerarekin baloia gorde du Athleticek. Zaleen hauspoa lagun, ondo eutsi dio emaitzari Athleticek, eta dagoeneko zazpi puntu eskuratu ditu Europa ligako lehen hiru jardunaldietan.

Kamioilari bat larri zauritu da Andosillan, gidatzen ari zen ibilgailua iraulita

Azken asteetako hobekuntzari jarraipena eman dio Europan Realak. Orain arte jokoan izandako bi partidetan puntu bakarra eskuratu ondotik, premia gorrian ziren txuri-urdinak, eta ez dute hutsik egin Maccabi Tel Aviv taldearen aurrean, Belgraden. Merezita eskuratu dute Europa ligako estreinako garaipena, Pachecoren eta Sergio Gomezen golekin. Hasi eta buka, jokoan nagusi izan da Imanol Alguacilen taldea, eta pazientzia eta lanari esker, hiru punturekin egin du etxerako bidaia. Egutegiari erreparatuta, zinez garrantzitsua zen irabaztea, talde apalago baten aurka huts egiteak alarma gorria pitz zezakeen eta. Bada, irabazi ez ezik, itxura ere ona eman dute txuri-urdinek, eta, azken hatsean Maccabik gola sartu arren, garaipenak ez die ihes egin donostiarrei. Zelaira atera orduko, egoera arrotza topatu du guztiz taldeak. Ezohikoa eta hotza, are gehiago Europako partida batean. Izan ere, harmailak ia hutsik direla jokatu dute txuri-urdinek. Hotz handiagoa sumatu dute Donostiatik joandako ehun zaleek Maccabikoek baino. Hoztasun horrek eraginda edo, partidari neurria hartzea kosta egin zaie hasieran. Zelaia ere motel topatu du Realak, eta zailtasunak izan ditu baloia azkar mugitzeko. Denborak aurrera egin ahala, dena den, hobera egin du Realaren jokoak. Baloia gehiago izan du oinetan, Javi Lopez eta Aranburu hegalekoak ere gehiago agertu dira erasoan, eta pixkanaka bere legea ezartzen hasi da talde txuri-urdina. Hots, baloi geldian iritsi da 0-1ekoa. Brais Mendezek kornerra atera, eta buruz maisuki sareratu du baloia Pachecok, 19. minutuan. Ordura arteko nagusitasunari ginga jarri dio taldeak. Golaren ondoren are nagusiago izan da Reala. Atzean sartzea ez zaio burutik pasatu ere egin, eta presioan fin aritu dira batez ere zelai erdiko jokalariak: Turrientes eta Brais Mendez. Maccabin sormen aldetik hobekien dabiltzan jokalariak ezerezean utzi dituzte, eta etxekoek bizpahiru segundo baino gehiagoz ezin izan diote eutsi baloiari. Aitzakiaren bat jartzekotan, erasoan zerbait gehiago egitea falta izan zaio Realari atsedenaldira bitartean. Jokoan askoz gehiago izan arren, azken pasean eta errematean ez dira fin ibili Kubo eta enparauak. Garratza izan da lehen zatiak utzitako sentsazioa: Maccabiren areara erraz iritsi arren, emaitza motz samar geratu zaio Realari. Aldaketekin asmatu du Ezbairik gabe, arriskua berekin dakar gehiegi barkatzeak, eta bigarren zatiaren hasieran sufritzea egokitu zaio Realari. Aurrerapausoa eman du Maccabik, eta pare bat aldiz arrisku handiz hurbildu da Marreroren ate ingurura. Europako estreinako partidan ziurtasun handiz aritu da atezain azpeitiarra. Ezina ikusita, Imanolek aulkia astindu du, eta Sergio Gomezi eta Beckerri zelaira sartzeko agindua eman die. Bien bitartean, bigarren gola sartu du Realak, Sadiquen eskutik, berriz ere korner batean, baina epaileak ezerezean utzi du, ustez jokoz kanpoko jokaldi batengatik. Harritzekoa izan da erabakia. Realak ez du burua jaitsi, eta hortik pare bat minutura egin du 0-2koa; hain zuzen, Becker eta Sergio Gomezen eskutik. Kontraeraso bikain batean ongi erdiratu du Beckerrek, eta aukera ez du alferrik galdu Sergio Gomezek, 59. minutuan. Hortik aurrera neurketa hoztea izan da Realaren zeregin nagusia, eta, hein handi batean, lortu du helburua, Maccabik ez baitu susperraldi zantzurik ere erakutsi. Hori bai, ezerezetik 1-2koa egin dute etxekoek, 81. minutuan, buruz. Kolpea izan da gola, baina txuri-urdinak ez dira urduritu, eta, azkenean, urrezko hiru puntu eskuratu dituzte.

Berrabiarazi, mugitu, eragin. Euskaraldiaren kontzeptua aldatu nahi dute antolatzaileek, ariketa sozialaren laugarren aldian, ilusioak berritzeko. «Euskaraldia bera ulertzeko, ikusteko eta bizitzeko modua» aldatzea da gakoa. Reset botoia sakatzea, aurrera egiteko. 2025eko maiatzaren 15etik 25era bitartean eginen dute egitasmoa, eta gaur azaldu dituzte laugarren aldiaren nondik norakoak Iruñean, Nafarroako Antzerki Eskolan. Aurkezpen ekitaldian parte hartu dute Euskalgintzaren Topaguneko antolatzaileek ez ezik, Euskal Herriko hiru eremu administratiboetan hizkuntza politikaz arduratzen diren ordezkari nagusiek ere: Nafarroako Gobernuko lehendakariorde eta Memoria eta Bizikidetza, Kanpo Ekintza eta Euskara kontseilari Ana Ollok; Eusko Jaurlaritzako lehendakariorde eta Kultura eta Hizkuntza Politikako sailburu Ibone Bengoetxeak; eta Euskararen Erakunde Publikoko lehendakari Maider Behotegik. Enpresen, gizarte erakundeen eta euskalgintzaren esparruetako ordezkariak ere batu dira aurkezpenera. Euskaraldiko koordinatzaile den Goiatz Urkijok hartu du hitza lehenbizi, eta gogorarazi du Euskaraldia dela «euskararen erabileran eragiteko tresna, bide eta modu masiboena». Izan ere, eta eman dituen datuen arabera, 320.000 herritar baino gehiago dira Euskaraldian noizbait parte hartu dutenak. Kopuruez harago, baina, herritarren hizkuntza ohiturak aldatzeko ariketa sozial gisa ere Euskaraldiak eraginkortasun «aski frogatua» duela gaineratu du Urkijok. Eta, hala ere, baditu mugak: «Euskaraldia ez da kanpaina huts bat, ariketa sozial bat baizik. Euskararen erabilera biderkatzeko ahaleginean ezinbestekoa, baina ez nahikoa». Horregatik, uste dute garaia heldu dela proiektua berrabiarazteko. Ez da bat-bateko ateraldia edo gauetik goizera hartutako erabakia izan: azken aldiaren ostean, Euskaraldiko antolatzaileek gogoeta prozesua abiatu zuten gizarteko dozenaka eragilerekin eta norbanakorekin batera, eta hori da bilera sorta horretatik ateratako ondorioetako bat: «Euskaraldiak berrikuntza behar du, herritarrengan, berriz ere, ilusioa era masiboan piztuko badu». Esan eta egin: erronkari «gogoz eta ausardiaz» heldu diotela azaldu dute Topaguneko kideek, «Euskaraldia gaindituko duen Euskaraldia» lortzeko xedez. Dinamika zabaldu, herritarrak aktibatu Euskaraldiaren laugarren aldiak gainditu eginen ditu aurreko urteetako dinamikaren mugak. Urkijoren esanetan, ez dute nahi Euskaraldia izatea «egun jakinetara bakarrik mugatzen den ariketa soziala». Zabaldu egin nahi dute, bai denborari bai eraginari dagokionez, «nazio mailan, euskararen lurralde osoan, eta denek batera» egiteko dinamika izan dadin. Horretarako, euskaltzale aktiboen mugimendu bat sortuko dute propio: Euskal Herri osoan, euskararen erabilera pizteko prest dagoen jendea batu, trebatu, antolatu eta dinamika indartuko dute. «Kaleko euskalgintza, euskaldun eta euskaltzaleak mugiaraziko ditugu», esan du koordinatzaileak. Helburu horrekin lanean hasiak dira dagoeneko Euskal Herriko hainbat txokotako herri batzordeak, eta horretarako tresna berri bat dute eskura: Euskara aktibatzaileen gida-liburua. Euskaraldiak ondutako gida praktiko horrek hainbat gako ematen ditu «mugimendua sortzeko, osatzeko, sarea irudikatzeko eta ekintzak antolatzeko». Aktibazio horri erreferentzia eginen dio 2025eko Euskaraldiaren leloak ere: Elkar mugituz egingo dugu. «Mugimenduari, emozioei eta batak bestearengan dugun eraginari egiten die erreferentzia», azpimarratu du Urkijok. «Euskaraz hitz eginez, batak bestea mugitu egiten du, eta besteak bata, hizkuntza inertziak eraldatuz». Euskaraldiko koordinatzailearen esanetan, lehen hitzetik euskaraz eginda, edo ahal den guztietan euskara erabilita, «mugitu» egiten dira solaskideak, eta gizartea bera. «Interakzio bakoitzak euskararen erabilera handitzen du, eta milaka eta milaka pertsonak batera eginda, efektu biderkatzailea lortzen da», azaldu du. Jarreretan ez ezik, emozioetan ere eragin nahi du Euskaraldiak. Ariketaren «sakontasun emozional kolektiboa» nabarmendu dute antolatzaileek gaurko aurkezpenean: «Milaka eta milaka herritarrek, aldi berean, Senperen, Lizarran eta Bilbon, euskararen aldeko urratsa egiten dute, euren nahiak, erronkak eta aldarriak batuz. Hunkigarria da, ilusioa pizten du, eta badu epikatik ere, mundu osoan ez baita egin halako ariketa sozial masiborik». Izan ere, Euskaraldia festa bat ez den arren, «gozamenetik» ere egin daitekeela azpimarratu du Urkijok: «Emozioek eta umore onak eramangarriagoa egingo dute estres linguistikoa». Aldatuko ez dena Berritasunak berritasun, antolatzaileek esan dute Euskaraldiaren oinarria eta «esentzia» mantenduko dituztela: partaideek ahobizi eta belarriprest rolen artean hautatu beharko dute, izena eman, eta 11 egunez, dagokien txapa jantzita eginen dute ariketa. Txapa erabiltzearen garrantzia azpimarratu du Urkijok: «Txapak ahalbidetzen du ariketa bera, eta norberaren hizkuntza portaera zein izango den adierazten du, hau da, noiz eta norekin egingo dugun euskaraz, eta batez ere ingurukoei mezu argia bidaltzen die: ‘Nirekin egizu euskaraz, lasai’». Antolatzaileek ahalegin berezia egin dute, halaber, Euskaraldiak berekin dakartzan hizkuntza portaerak gizarteratzeko; hala nola lehen hitza euskaraz egitea; euskaraz ulertzen dutenekin euskarari eustea (elkarrizketa elebidunak sustatuz); eta euskaldunak, beste euskaldun batzuekin ari direnean, euskaraz egitea beti. Euskaraldian parte hartuko duten herriak hasiak dira jada izena ematen, eta entitateek ere aukera dute www.euskaraldia.eus webgunean izena emateko. Herritarren txanda, berriz, martxoan izanen da, orduan zabalduko baita belarriprest edo ahobizi gisara izena emateko aukera. Elkarlana erakundeekin Euskaraldiaren antolaketaren oinarrietako bat elkarlana izango da laugarren aldian ere. Hori dela eta, Euskaraldiaren koordinatzaile Goiatz Urkijorekin batera, ekinaldiaren Koordinazio Mahaia osatzen duten erakundeetako ordezkariek parte hartu dute gaurko ekitaldian. Han izan dira Euskaltzaleen Topaguneko lehendakari Irati Iziar, Nafarroako Gobernuko lehendakariorde eta Memoria eta Bizikidetza, Kanpo Ekintza eta Euskara kontseilari Ana Ollo, Eusko Jaurlaritzako lehendakariorde eta Kultura eta Hizkuntza Politikako sailburu Ibone Bengoetxea, eta Euskararen Erakunde Publikoko lehendakari Maider Behotegi. Ariketaren baliagarritasunaz solastatu da Behotegi. Izan ere, Euskararen Erakunde Publikoaren lehendakaria euskara ikasten ari da, eta azaldu du «belarriprest hasiberri gisa» arituko dela: «Zuen aitzinean naiz, euskararen aktibazioan parte hartzeko, ikasle eta hautetsi gisa». Euskaraz «lasai» aritzeko gune eta uneen garrantziaz mintzatu da Behotegi, eta behar horretan kokatu du Euskaraldia ere: «Garrantzitsua da presentzia emendatzea eta euskara erabiltzeko tokia zabaltzea, urduritasunik gabe egiteko. Euskaraldia bezalako egitasmoak euskarari gizartean behar lukeen tokia emateko baliosak dira». Ollo kontseilariak, berriz, elkarlanari erreparatu dio. «Edizioz edizio errotuz joan da, eta esan daiteke aro berri bati hasiera eman zaiola. Denek parte hartzen dute, denok parte hartzen dugu, bakoitzak bere esparruan asko eskaini baitezakegu. Erakutsi dugu, beraz, dikotomietatik haratago, bata ala bestea baino gehiago, biak direla garrantzitsuak. Batez ere, lankidetza horren ondorioz sortzen denak gizarteari bikoitza eskaintzen diolako», azaldu du. Bengoetxea sailburuak, berriz, aipagai izan ditu azken urteetan eragile, herritar eta erakunde publikoek egin dituzten urratsak. Haren ustez, ezinbestekoa da lanean jarraitzea, «batez ere, lan munduan eta aisialdian euskaraz aritzeko», baita euskararekin loturarik ez dutenak euskarara hurbiltzeko ere: «Euskarak denok behar gaitu, eta Euskaraldia aukera aparta izango da helburu horri bultzada emateko». Azkenik, Irati Iziar Euskaltzaleen Topaguneko lehendakariak esan du euskarak nazio mailako ekinaldi jendetsuak behar dituela, denak «batzen eta mugitzen» dituztenak, eta, horrekin batera, euskarak «gizarte mugimendu indartsu bat» behar duela. Erronka horri begira dago Euskaltzaleen Topagunea: «Egiteko molde eta antolatzeko modu berri batzuei bide emango dien mugimendu bat nahi dugu. Herrigintzatik eta komunitategintzatik euskararen erabilera eta euskaltzaletasuna sustatzeko moduak berrasmatu nahi ditugu, eta ahalegin horretan kokatzen dugu Euskaraldiaren laugarren aldia», azaldu du Iziarrek.

Matricik likidazioa eskatu du “sektorearen krisiagatik eta lan-karga lortzeko zailtasunengatik”