Betetze mailak gora egingo du 2024ko Gabon gauarekiko, Nekaturrek zabaldutako datuen arabera, baina 2023ko gau berareki alderatuta % 12 jaitsiko da. Arabako ostatuak dira egun horietan gehien betetzen direnak.

Arrigorriagako (Bizkaia) 200 bizilagun inguru udaletxeko plazan bildu dira gaur, ostiralean jatorri txinatarra duen dendari batek jasan zuen erasoa salatzeko. Arrigorriagako Udalak deitu du protestara. Maite Ibarrak alkateak erasoa errefusatu du, eta esan du onartezinak direla horrelakoak Arrigorriagan eta beste edonon. Biktimari eta bere sendiari elkartasuna adierazi diote. Elkarretaratzearen bost minutuz egon dira isilik, eta denbora hori amaitzean txalo zaparrada batekin amaitu dute. Erasoa jasan zuen dendariaren alaba batek adierazi du aurretik ere jazartu zutela bere aita. Ostiralean gazte talde bat saltokira hurbildu zen, eta horietako hiru barrura sartu ziren, eta salgaiak lekuz aldatzen hasi ziren. Dendariak kargu hartu zienean, gazteetako batek kolpe bat eman zion, eta lurrean zela beste biek ostikoak eman zizkioten. Gazteek ihes egin zuten, eta dendariaren senide batek eskatu zuen laguntza. Dendaria etxean dago, baina beso bat eta hanka bat igeltsuan ezarri dizkiote; gainera, aurpegian kolpe handi bat dauka, eta osatzen denean ebaketa bat egin beharko diote. Erasoaren ostean gazteetako bat polizia etxera joan zen eta bere burua entregatu zuen. Atzo epailearen aurrera eraman zuten. Ertzaintza beste bi erasotzaileen bila ari da. Gorroto delitua leporatzen diete hiruei.

Lasok eta Iztuetak 13-22 irabazi diete Gasteizko Ogeta pilotalekuan Altunak eta Arangurenek osatutako bikoteari. Binakako Txapelketako seigarren jardunaldiko partida izan da, azkena, eta irabazleak aurrean eta atzean lan ona eginez gailendu dira. Partida hasieran Altuna eta Aranguren 3-1 aurreratu dira, baina berehala aurrea hartu eta aldea zabaldu dute Lasok eta Iztuetak: 5-11 eta 8-16. Aipagarria izan da Martxel Iztueta tolosarraren partida. Konfiantza handiz jokatu du, eta oso seguru aritu da atzean. Partida amaieran Iztuetak azpimarratu du oso ondo egokitu direla bera eta Laso. Garaipen honekin Binakako Txapelketako bigarren postuan dira; Elordi eta Zabaletaren aurka soilik galdu dute, eta tanto batengatik. Sailkapeneko lehen postuan Ezkurdiak eta Rezustak jarraitzen dute. Ostegunean Azkoitian elkarren aurka ariko dira lehen bi sailkatuak. Lasok eta Iztuetak Altunaren gainetik jokatu nahi izan dute, eta, ondo aritu bada ere, ezinean aritu da Aranguren atzeko koadroetara iritsi zaizkion pilota guztiekin. Altuna joan zaio laguntzera bikotekideari behin baino gehiagotan, baina urdinek majo zigortu dute atzean Aranguren. Errebotetik eraman behar izan du pilota bat baino gehiago. Hala izan dira nagusi Laso eta Iztueta; euren 16. tantoa partidaren adierazgarri izan da: Aranguren atzetik pilotak eraman eta eraman, Altuna harri laguntzen ahal zuen heinean, eta Laso eta Aranguren pilotak jo eta jo; azkenean bi pareta batekin egin du 8-16koa Lasok. Aurrelarien arteko deman gaur Laso gailendu da. Biparetak egin ditu, eta Altunak bereak eta bi egin dituen arrean, txokoan eta zabalean, Bizkarreta-Gerendiaingoa alde batean eta bestean aritu da oso fin. Bi aurrelariek pilotakada azkarrak eta zorrotzak jo dituzte, baina Lasok gehiago asmatu du aurrean, bai pilota jotzerakoan, baita aurkariaren jokaldia zein izango zen asmatzerakoan: zabalean iritsi da harrapaezinak ziruditen Altunaren gantxoak eramatera, eta amezketarrak ezin izan dio bere eraginkortasunari etekinik atera. Altuna are eta gehiago arriskatu behar izan du, eta pilota gehiago galdu ditu. Horren erakusgarri izan da urdinen 19. tantoa, zeinetan azkenean joan egin zaion Altunari pilota. Lasok, bitartean, ez du bere burua hainbeste behartu behar izan, eta tantoa egiten aukera izan duenean, egin egin du.

Donald Trump, Javier Milei, Giorgia Meloni, Marine Le Pen, Santiago Abascal… Eskuin muturraren olde berriaren aurpegi ezagunenetako batzuk dira. Horietako zenbaitek estatuetako instituzio nagusiak kontrolatzen dituzte jada, eta beste batzuek nabarmen areagotu dute beren eragin politikoa. Gorakada hori aurpegi jakin batzuetatik edo erakundeetan duten lekutik harago doa, ordea, eta bada lortzen ari diren beste helburu bat ere: euren markoak ezartzen ari dira, eta gizartean ezarriak ziruditen zenbait oinarri hausten. Nola iritsi da, ordea, eskuin muturra eztabaida politikoaren ertz batetik gero eta espazio gehiago bereganatzera? Galderak ez du erantzun sinple eta bakar bat. Hor daude 2008ko krisi ekonomikoa eta harekin batera ezarritako austeritate politikak, egungo gerra testuingurua, politika instituzionalarekiko atxikimendu falta… Eta horiekin batera, EHUko irakasle Igor Ahedok egungo sistemaren oinarri diren bi ildo politiko nagusien —sozialdemokratak eta demokristauak— «ofentsiba arduragabeak» ere aipatu ditu. Batetik, hain zuzen, atxikimendu falta eragiteagatik. Bestetik, krisi ekonomikoaren ondorioz indar hartu zuten «erresistentzia identitateekin» izan duten jarreragatik. Izan ere, EHUko irakaslearen esanetan, testuinguru hartan, identitate irekiek hartu zuten indarra lehenik; besteak beste, M-15 mugimenduak. Eta erabiliz definitu ditu halakoak: «Ni eta besteak». Sistemaren erantzuna, baina, haiek «suntsitzea» izan zen. Eta lur antzu horretan, bestelako identitate batzuk hazi dira. Edo. «Gureak edo besteak». Musk, Milei eta Trump, Floridan, azaroan. ARGENTINAKO PRESIDENTETZA / EFE Halere, Ahedoren esanetan, ez da nahikoa 2008ra atzera egitea egungo eskuin muturraren oinarrietara iristeko. Zortzi hamarkadako jauzia egin du, Friedrich Hayek ekonomistak planteatutako diseinura: «Bigarren Mundu Gerraren ostean sozialismoak hartutako rolaren aurka planteatzen duen kontraerasoa». Ildo hura 1980ko hamarkadan iritsi zen gorenera, Margaret Thatcher eta Ronald Reagan hurrenez hurren Erresuma Batuko eta AEBetako gobernuen buru zirela. Eta, hain zuzen, Ahedok gogora ekarri ditu Thatcherrek Woman’s Own aldizkariari egindako adierazpenak: «Historiara pasatu da esan zuelako gizartea ez dela existitzen, baina oharkabean igaro zen amaieran esan zuena: ekonomia bizitzaren erdigune bihurtzea zuela helburu». Hau da, ekonomia da lehentasuna, eta bigarren mailako afera da kapitalismo neoliberalaren garapen horri bide emango dion eredu politikoa. Berdin balio dezake eredu demokratiko batek edo autoritario batek. Eta hala egin du Ahedok jauzi berriz ere egungo testuingurura, neoliberalismoaren «mutazio autoritarioari» erreferentzia eginda: «Eredu bigunak, Tony Blairrek sustatutako neoliberalismo sozialdemokratak, funtzionala izateari utzi dio, eta eredu gogorraren inguruan artikulatu da: Mileiren eta Trumpen neoliberalismo populista eta libertarioa». «Neoliberalismo sozialdemokratak funtzionala izateari utzi dio, eta eredu gogorraren inguruan artikulatu da: Mileiren eta Trumpen neoliberalismo populista» IGOR AHEDO EHUko irakaslea Autoritarismoa eta populismoa aipatu ditu Ahedok. Hain zuzen, Cas Mudde politologo herbeheretarrak eskuin muturraren ildo politikoaren oinarritzat jotzen dituen hiru elementuetatik bi. Hirugarrena natibismoa da: muturreko nazionalismo baztertzailea. Halere, Deustuko irakasle Miren Gutierrezek «zentrala» den beste bat ere batu du zerrendara, laugarrena: antifeminismoa. Hala frogatu du NUPeko ikertzaile talde batek, Voxen diskurtsoa aztertuta. «Analisiak agerian uzten du generoaren erabilera estrategikoa dela, adibidez, immigrazioaren arloan egiten dituen proposamen murriztaileak legitimatzeko», zehaztu du irakasleak. Gorrotoa, tresna gisa Nola lortzen dute gizartearen sektore gero eta zabalagoek ideia horiek barneratzea? Gutierrezen esanetan, eskuin muturra gaitasuna erakusten ari da «hainbat gai kritikotan» bere interpretazio esparruak inposatzeko, hala nola migrazio, klima larrialdi eta segurtasun gaietan. Eta diskurtso ongi egituratu baten bidez egiten du. Horri erreparatuz, Gutierrezek hiru osagarri bereizi ditu eskuin muturraren komunikazio estrategian: «Mezuak errepikakorra, emozionala eta sinplea izan behar du». Hala, errepikatzearen poderioz, ohiko hiztegian txertatzen dituzte zenbait kontzeptu eta hitz, eta horrekin pentsatzeko modu bilakatzen. Era berean, «jendearen beldurra, gorrotoa, nahiak eta itxaropena» erabiliz, lotura emozionalak sortzen dituzte. Hain zuzen, beldurra da eskuin muturraren diskurtsoetan presente dauden emozio nagusietako bat. Zer gertatuko den ez jakiteak eragindako «ziurgabetasunak eta kapitalismo harrapakariak» aktibatzen duen beldurra, Ahedok zehaztu duenez. Meloniren grafiti bat, Napolin. STRINGER / EFE EHUko irakasleak, baina, beste hiru faktore emozional ere nabarmendu ditu, Eva Illouz soziologoaren La vida emocional del populismo (Populismoaren bizitza emozionala) liburuari erreferentzia eginda. Batetik, nazka. Zerbaiten edo norbaiteganako mespretxua, eta, horrekin batera, deshumanizazioa. Bestetik, erresumina. Boteretsuentzat erabilgarria izan arren, herriaren defendatzaile gisa azaltzeko gaitasuna: «Mekanismo erreaktibo bat eratzen du, jendeak erresumina sentitu dezan beraren aspirazioak ase ezin dituen elitearekiko». Azkena maitasuna litzateke. «Statu quo sozialdemokrataren kontrakoak» batzen dituen taldearenganako maitasuna, EHUko irakasleak adierazi duenez. Izan ultrakontserbadore edo ultraliberal. «Hala ulertzen da Kapitolioaren kontrako oldarraldian bat egitea bisontez jantzitakoek eta Gadsdenen banderadun libertarioek». Beste tresna bat «ainguraketa efektu» deritzona da. Hau da, iritzi publikoan gehienek onartuko ez lituzketen gehiegizko aldarriak egiten dituzte. Hala, hortik abiatuta, onargarriago egiten dituzte horren gogortzat jotzen ez diren argudioak, lehendik ezarrita dauden mugak leherraraziz. «Aingura bada Cid Campeadorren itzulera eta errekonkista bat gauzatzea, onargarriagoa irudituko zaigu migratzaile batzuk kanporatzea», esan du Ahedok. ‘Fatxatuberren’ harrotasuna Azken urteetan, gainera, sare sozialek «berebiziko garrantzia» hartu dute komunikazio estrategia horretan, Gutierrezen esanetan, oso baliagarri zaizkielako mezuak normalizatzeko eta hedatzeko. Izan ere, eskuin muturreko mugimenduek estrategia digitalera bideratu dute euren aurrekontuen parte handi bat: kanpaina tradizionalak baino merkeagoak dira, eta eraginkorragoak xede talde batera iristeko; hau da, gazteengana ailegatzeko «bozgorailu indartsuak» dira. Hala, Deustuko irakasleak azaldu du Gab, Facebook, Tiktok, X, Telegram, Twitch, Youtube eta abar «gotorleku» bilakatu direla «diskurtso erradikalak» zabaldu eta publikoa «doktrinatu» nahi dutenentzat: «Fatxatuberrak eta ultraeskuineko beste influencer batzuk harro daude antifeministak, homofoboak eta arrazistak izateaz, eta haien eragina sareetatik kalera iristen da». «Ultraeskuineko ‘influencer’-ak harro daude antifeministak eta arrazistak izateaz, eta haien eragina sareetatik kalera iristen da» MIREN GUTIERREZ Deustuko irakaslea Gainera, jarrera hori bi aldeentzat da mesedegarria. Batetik, Gutierrezek esan bezala, eskuin muturrak trebezia handia erakutsi duelako plataforma horietan «demagogia eta desinformazioa» erabiliz diskurtso arrazista, sexista eta LGTBIfobikoak adierazpen askatasunaren aitzakiapean ezkutatzeko. Bestetik, plataformek «eduki erradikal, bortitz eta polemikoak» hauspotzen dituztelako gorrotoa eta beldurra eragin, eta hala datu gehiago sortzeko. Hain zuzen, horiek monetizatzea da enpresa horien negozio eredua, Gutierrezek azaldu duenez. Izan ere, plataformetako algoritmoak arreta harrapatzeko diseinatuta daude. Zehazki, Gutierrezek azaldu du untxiaren gordelekuak sortzen dituztela, eta «pixkanaka (des)informazio-unibertso paraleloak» osatzen: «Unibertso horiek elkar berresten duten iturri batzuez osatuta daude, eta horrek muturreko diskurtsoak indartzen eta normalizatzen ditu, erabiltzaileek gero eta muturreko eduki gehiago ikus ditzaten». Erantzun bat Bada, baina, halako diskurtsoei aurre egiteko modurik? Mundu digitaletik atera gabe, Gutierrezek azaldu du badirela erabiltzaileek har ditzaketen neurriak. Batetik, troll-ak blokeatzea eta salatzea. Bestetik, eduki eraikitzaileak eta interesgarriak zabaltzea, eta ondo jarduten duten erabiltzaileak sustatzea. Eta hirugarren bidea plataforma uztea bera da. «Emakume askok sendaketa gehiago eta giro hobea duten plataformak aukeratzen dituzte». Voxen ekitaldi baten kontrako protesta, 2020an, Sestaon. LUIS JAUREGIALTZO / FOKU Eta hortik kanpo ere asko dago egiteko. Gutierrezek azaldu du ez dela nahikoa eskuin muturraren gezurrak agerian jartzea, eta neurri gehiago behar direla: «Adibidez, gertaeretan oinarritutako edukiak azkar eta eraginkor sortzeko ekinaldiak daude, gezurrezko eta gorrotozko edukiei erantzuteko eta horiei aurre egiteko». Ahedoren esanetan, berriz, «ausardia» behar da, eta errealitatera egokitutako hizkera bat erabili behar da: «Ez du zentzurik garapen jasangarrirako helburuez hitz egiteak, iritsiko ez den ortzimuga bat bezala ikusten direlako helburuak. Garapen jasangarrirako emaitzez hitz egin behar da. Baina, horretarako, adierazpenak soilik ez: egitateak ere behar dira». Edo beste hitz batzuetan: «Marko kognitiboa aldatu behar da: desirez hitz egin beharrean, errealitateaz hitz egin, eta errealitatea eraiki». Aldaketa horrek «mugimendu instituiente eta disruptibo demokratikoen» bidez iritsi behar duela azaldu du Ahedok. Izan ere, haren esanetan, marko kognitiboen arteko lehia bat dago. Batetik, elkartasunean oinarritutako eredu kooperatiboa: «Bizitza eta zaintza erdigunean jartzen dituena». Bestetik, muturreko neoliberalismoaren markoa: «Indartsuenak irauten duela dioen logika harrapakaria: Llados, Musk, kriptodirua…».

Josetxo Ezkurrak eta Xabier Azpirozek irabazi dute binakako erremonte txapelketako finala, Hernaniko Galarreta pilotalekuan. Lehia irekia espero zen, baina uste baino errazago gailendu da bikote nafarra Beñat Segurolaren eta Endika Barrenetxearen aurka (15-12 eta 15-13). Iaz bezala, leporaino bete dira harmailak, eta tentsioz jositako norgehiagoka izan da. Lotuta aritu dira lau pilotariak hasieran, urduritasunari aurre egin ezinda, eta euren jokoa hobeto egin dute irabazleek. Azpiroz izan da laukotean onena, sendotasun handia erakutsi baitu atzeko koadroetan, eta Ezkurra II.ak ere abiadura bizian ibili du pilota. Hala, lehenengo txapela eskuratu du profesionaletan doneztebearrak, eta Azpirozek hirugarrenez irabazi du binakakoa. Finalari hasiera hobea eman diote Segurolak eta Barrenetxeak. Zalaparta handia egon da frontoian, eta partidan sartzea kosta egin zaie denei. Horrek eraginda edo, Barrenetxea VI.ak motz egin du lehen sakea, baina gerora hura izan da onena. Sakearekin dezente asmatu du. Ondorioz, gipuzkoarrak 6-5 aurreratu dira, baina nafarrek behetik gora egin dute nabarmen. Ikusgarria izan da 7-6koa, Ezkurra II.ak errebotean amaitu duena. Mugarria izan da tanto hori garaileentzat. Presioa kendu dute gainetik, eta euren jokoa atera dute. Hamarnakotik aurrera gehiago izan dira. Azpirozek ederki bideratu ditu pilotakadak ezker hormara, eta Ezkurra II.ak ere asmatu du aurrean tantoak bukatzen. Merezita irabazi dute lehen jokoa: 15-12. Bada, konfiantza gehiagorekin kantxaratu dira nafarrak bigarren jokoan, eta berehala aurreratu dira: 7-5, 8-7 eta 11-7. Hasieran lortutako aldea ongi kudeatu dute gerora, eta finalak ez zuen arriskurik haientzat. Segurola jokoz kanpo sentitu da, horma bikoak egiteko ausardiarik eta konfiantzarik gabe. Ez da bere eguna izan. Txapela oso gertu izan dute Ezkurra II.ak eta Azpirozek: 13-10 eta 14-11 joan dira aurretik. Une kritikoenean Barrenetxea VI.a azaldu da, eta bere lanari esker jokoari buelta emateko zorian izan dira nafarrak. Hots, azken tantoa kostata egin dute garaileek, eta Nafarroarako bidea hartu dute txapelek. Ezkurra II.ak profesionaletako lehen txapela irabazi du, eta ez du poza ezkutatu. Emazteari eskaini dio garaipena, bigarren haurraren esperoan baitaude. «Izugarri kontentu nago, eta eskertuta. Emaztea daukat gogoan, hari esker jarraitzen baitut erremontean. Partidan zehar sufritu egin dugu tentsioagatik, baina irabazteak balio zuen, eta lortu dugu». Azpirozek, bestalde, hirugarrenez jantzi du binakako txapela. Iaz garaile izan zen Javi Urrizarekin, eta 2018an Xanti Utergarekin. «Ezin sinetsirik nago lortutako guztiaz. Gozatzen ari naiz, eta horrela jarraitu nahi nuke luzaroan».

Euskadiko Euskal Pilota Federazioaren ofizialtasuna onartu du gaur Nazioarteko Pilota Federazioak, Iruñean egindako ohiko biltzarrean. Goizean izan da bilkura, eta Euskadiko federazioa nazioartekoaren eskubide osoko kide izatea onartu dute. Urteak daramatza Euskadiko federazioak ofizialtasuna lortzeko borrokan, eta lehen urratsa lortu du. Euskal selekzioa jada ofiziala zen joko zuzeneko pilota kiroletan, baina orain Nazioarteko Pilota Federazioak onartu du gainontzeko pilota kiroletan ere euskal selekzioa parte izatea. Hala ere, hasiera batean Arabako, Bizkaiko eta Gipuzkoako jokalariek bakarrik hartuko lukete parte. Nazioarteko Pilota Federazioak euskal selekzioa ofizial izendatzea erabaki badu ere, Madrilek du azken hitza ofizialtasun hori onartzeko orduan. Hala ere, Pedro Sanchez berriro Espainiako presidente izendatzeko PSOEk eta EAJk egindako akordioan, jasoa dute aurrerapausoak emango direla euskal selekzioaren ofizialtasuna lortzeko kirol batzuetan. Euskadiko Federazioak azaldu du orain eskaria egin behar diola Espainiako Kirol Kontseilu Gorenari, eta ofiziala egin ahal izateko beharrezko dokumentazioa aurkeztu behar dio. Espainiako Kirolaren 2022ko Legearen 48. artikuluko 2. zenbakian honako hau diote: autonomia erkidego batean kirol bat historikoki errotuta badago, erkidego horretako federazioak nazioarteko txapelketetan parte hartu dezake. Bi urratseko erabakia Bi urratsetan onartu dute, Euskadiko Euskal Pilota Federazioaren esanetan, euskal selekzioaren ofizialtasuna. Lehen bozketa batean, Nazioarteko Pilota Federazioaren estatutuak aldatzea onartu dute: «Gure eskaera aztertu ahal izateko ezinbesteko baldintza». Horren ostean, Euskadiko Federazioaren afiliazio eskaera bozkatu dute, eta horrek ere aurrera egin du. Bi bozketetan, batzarraren bi herenen gehiengo kualifikatuaz onartu dituzte eskaerak. «Euskal pilotarientzat mugarri historikoa ezarri da». Gauzak hala, baliteke euskal selekzioak 2026. urtean bere historiako lehen Munduko Pilota Txapelketa jokatu ahal izatea; Argentinan egingo dute, eta hurrengo txapelketa, 2030ekoa, Euskal Herrian izango da, Bilbon eta Gernika-Lumon (Bizkaia). Erlazionatuta Martxelo Otamendi: Pilota Iruñera begira gaur Xavier Cazaubon, Nazioarteko Euskal Pilota Federazioko presidentea: «Iritsiko da unea denak mahai baten inguruan eseri beharko direna» Kuba eta Espainia, boto gabe BERRIAk jakin duenaren arabera, Espainiako ordezkaria denari, Julian Garcia Angulori, ez diote batzarrera sartzen ere utzi, izatez haren karguaren aldia amaitu egin baita, eta hauteskundeak ez baitira egin. Haren iloba ere saiatu da bilkuran sartzen bozketan parte hartzeko, baina hari ere ez diote utzi. Bestalde, Kubak ere ezin izan du bozkatu, zorrak dituelako Nazioarteko Federazioan. Espero zen Espainiako eta Kubako ordezkari horiek ezetz bozkatzea, eta, ezin izan dutenez parte hartu, aurrera atera da proposamena. Txilek bakarrik bozkatu du proposamenaren kontra; Costa Rica abstenitu egin da, eta gainontzeko guztiek aldeko botoa eman dute. Iaz ere ofizialtasunari buruzko erabaki bat hartu behar zuten, baina azken unean gai ordenatik atera zuten proposamena, eta ez zen bozketarik egin. Aurrez ere egina zuten euskal selekzioaren ofizialtasunari buruzko bozketarik: 2002an, hain zuzen, baina orduko hartan ezezkoa izan zen nagusi. «Ofizialtasuna lortzeko lehen urratsa» Euskadiko Euskal Pilota Federazioak adierazi du «lorpen historikoa» dela gaur Nazioarteko Pilota Federazioaren ohiko batzarrean bozkatutakoa, baina azaldu du ofizialtasuna lortzeko lehen urratsa dela, oraindik Madrilek baiezkoa eman behar baitu, eta beste federazio batzuek helegiteak jar baititzakete oraindik. EAJk ohar bidez azaldu du «oso pozik» hartu duela Nazioarteko Pilota Federazioak hartutako erabakiaren albistea, eta uste du urrats «historikoa» dela. Imanol Pradales Eusko Jaurlaritzako lehendakariak X sare sozialean esan du berri «bikaina» dela pilotarentzat, euskal kirolarientzat eta euskararentzat: «Ofizialtasun hori urrats bat gehiago da gure nazioa aitortzeko. Urrats garrantzitsua da gure herriaren nazioarteko proiekziorako eta gure hizkuntza eta kulturarentzako espazio berriak konkistatzeko». EH Bilduk eta EH Baik ohar bateratu bat argitaratu dute, azalduz ongietorria ematen diotela Nazioarteko Pilota Federazioak hartu duen erabakiari, eta, haien ustez, euskaldunon aitortzarako «beste pauso bat» da. Horrez gain, kirolean eta kirolaren mundutik kanpo Euskal Herri osoa aintzat hartzeko lanean jarraitzeko deia egin die euskal herritarrei eta Euskal Herriko instituzioei. ARITZ ERKIAGA ARITZ LOIOLA / FOKU Erkiaga ez du ezustean hartu albisteak, «alde batetik edo bestetik» informazio hori jasoa baitzuen. Azaldu du halako kontuetan ez dela ondo moldatzen, baina, Espainiako Kirol Kontseilu Gorenak oraindik onartu behar duenez, uste du denbora beharko dela oraindik ofizialtasuna lortzeko. Hala ere, begi onez ikusi du erabakia, eta uste du Euskal Herrian pilotan inbertsioa handitzeko bidea irekiko duela: «Euskadiko Federazioak gaur egun ez du aurrekontu handirik gure kirola aurrera eramateko, eta pentsatzen dut albiste honekin diru gehiago egongo dela gauzak antolatzeko». Haren ustez, etorkizuneko euskal selekzioak arrakasta izateko inbertsio hori gakoa izango da: «Ikusi behar da nola antolatzen den; diru laguntza askorik ez badago eta ezin bagara lehiatu gainontzeko herrialdeekin… Espero dugu laguntzak izatea eta pilotariei baldintza egokiak ematea koloreak defenditzeko, baina ematen du oraindik lan handia dagoela horra iristeko». iera agirre Iñigo Uriz / FOKU) Aurrez erabakiaren zain zegoen beste pilotari bat da Agirre; bazekien hori onartzekoa zutela Nazioarteko Pilota Federazioaren gaurko ohiko batzarrean, baina baieztapenaren zain izan da: «Bagenekien egun garrantzitsua izango zela, bozketa hori egingo zelako, eta bagenuen esperantza baiezkoa emango ziotela». Agirreren esanetan, urte askotako lana dago horren atzean, baina garbi du gaurko urratsaren ostean oraindik beste hainbat falta direla. Izan ere, nafarra da Agirre, eta oraingoz ezingo da ofiziala izateko bidea hasi duen euskal selekzio horren parte izan. Hori dela eta, uste du lanean jarraitu behar dela «Euskadiko Federazioaren inguruan» izan den garaipena Nafarroara eta Ipar Euskal Herrira zabaltzeko: «Euskadiko Federazioaren ofizialtasuna lortzea zaila izan bada, zer esanik ez Nafarroakoak eta Iparraldekoak barruan hartzeko borroka». Euskal selekzioa ofizial izatea oraindik Madrilek onartu behar badu ere, uste du urrats hori «nahiko lotuta» dagoela, ez baitu uste kasualitatea denik gaur Nazioarteko Pilota Federazioak Euskadikoa onartu izana. Imanol ansa MAIALEN ANDRES / FOKU Oporretan harrapatu du BERRIAk Ansa, eta aurrez ez da albisteaz ohartu ere egin. Ustekabean iritsi zaio berria, eta pozarren jaso du, azaldu baitu gainontzeko herrialdeetako kirolariek bezala euskal pilotari gehienek ere euskal selekzioarekin aritu nahi dutela. «Nik beti esan izan dut ikaragarria izango zela Euskal Herriarekin nazioartean aritzea, eta, erabaki honek aurrera egiten badu, ederra izango da euskaldun sentitzen garen guztientzat, eta are gehiago euskal selekzioarekin lehiatzeko zortea duten kirolarientzat». Ansak azaldu du kirolariek beti izan dutela gai bera hizpide: euskal selekzioarekin aritzeko aukerarik ez zutenez, Espainiako edo Frantziako selekzioekin jokatu edo ez. «Batzuk jokatzearen aldekoak izan dira, eta beste batzuk, ez. Baina uste dut euskaldun sentitzen den orok hemendik aurrera askoz errazago duela halakorik erabakitzea; nik, behintzat, aise erabakiko nuke: euskal selekzioan». Gainera, uste du euskal selekzioa indartsua izango litzatekeela, eta, nahiz eta ez jakin bertan jokatzeko aukerarik izango duen, pozten da euskal herritarrek Euskal Herria ordezkatzeko aukera izango dutelako. Battitta ducassou Ducassou txapelarekin. G. FAUVEAU. Ducassou ere albistea entzun ez duten horietako bat da. Oroitu du azken aldian blokeatua izan zela ofizial izendatzearen saialdia —2023an—, baina uste du erabaki ona dela Euskadiko Pilota Federazioa nazioartekoaren kide izatea, «badirelako pilotari asko euskal selekzioarekin jokatu nahi dutenak». Lehen urrats handi bat da hori Ducassourentzat, baina, haren iritziz, euskal selekzioak Euskal Herri guztiko pilotarientzat izan beharko luke, eta esan du lanean jarraitu behar dela. INHAR UGARTE OSKAR MATXIN EDESA / FOKU Berezia da Ugarteren testigantza, Espainiako selekzioarekin jokatzeari uko egin dioten jokalarietako bat baita. Hunkituta dago, barren-barrenean ukitu baitu ofizialtasunaren aferak: «Kristoren albistea da niretzat. Urte asko pasatu ditut berri honen zain, eta oso pozik nago, ilusioz. Amets bat da niretzat; ezin dut besterik esan». Azaldu du beti izan duela amets Munduko Txapelketa batean parte hartzea, baina Espainiako selekzioari ezetz esan zion euskal selekzioarekin jokatu nahi duelako: «Ea hurrengo Munduko Txapelketan euskal selekzioa ofiziala den». Horrez gain, zalantzan jarri du Madrilek halako erabakimena duen euskal selekzioaren ofizialtasunaren auzian, Nazioarteko Pilota Federazioa entitate pribatu bat baita, eta Euskadiko Federazioa kide bihurtu baita. «Espainiako Kirol Legea aldatu zuten 2022an, eta euskal pilotak betetzen ditu legeak eskatzen dituen baldintza horiek euskal selekzioa ofiziala izan dadin».

Vladimir Putin Errusiako presidenteak Azerbaijango estatuburu Ilham Aliyevi barkamena eskatu dio, hilaren 25ean Kazakhstanen lur jo zuen Azerbaijan Airlines aire konpainiaren hegazkinarekin izandako «gertakari tragikoarengatik». Kremlinek gaur ohar batean jakinarazi duenez, Putinek telefonoz deitu dio Aliyevi, eta azaldu Bakutik (Azerbaijan) aireratutako hegazkina asteazken goizean hainbat aldiz ahalegindu zela helmuga behar zuen lekuan lur hartzen —Groznyn (Errusia)—, baina orduantxe Ukraina droneekin eraso egiten ari zitzaiela bai Txetxeniako hiriburuari eta bai Mozdok eta Vladikavkaz hiriei. Azaldu duenez, hori dela eta, Errusiak aireko defentsa sistemak aktibatu zituen. Kaspiar itsasoaren kostaldeko hiri batean erori zen hegazkina —Aktaun—, eta 38 pertsona hil ziren eta 29 larri zauritu. Putinek doluminak eman dizkie biktimen senideei. Volodimir Zelenski Ukrainako presidenteak mezu bat idatzi du X sare sozialean, eta Kremlineko buruari eskatu dio «argi azaltzeko» zer gertatu den. Errusiako iturri ofizialek atzo adierazi zutenez, Ukrainako indarrak droneak jaurtitzen ari ziren Azerbaijan Airlinesen Embraer 190 hegazkina Groznyn lur hartzen saiatu zenean. Errusiako Federazioaren Aire Garraioko Agentziaren buru Dmitri Jadroven hitzak jaso zituen Tass berri agentziak, eta, haren esanetan, aireko kontrolatzaileek beste aireportu batzuetan lurreratzea proposatu zioten arren, hegazkinaren kapitainak erabaki zuen Aktauko aireporturantz jotzea. Ukrainako iturri ofizialek asteazken gauean bertan adierazi zuten Kievek Groznyri eraso ziola goizean, eta Errusiaren aireko defentsa sistemen misil batek hegazkin bat jo zuela. Aire konpainiak, berriz, adierazi zuen eguraldiagatik aldatu behar izan zuela ibilbidea hegazkinak; eta horixe bera adierazi zuen Aliyev presidenteak. Atzo, aldiz, ohar bat kaleratu zuen Azerbaijan Airlinesek, eta nabarmendu «kanpoko esku hartze bat» izan zuela hegazkinak, hori ondoriozta daitekeela Kazakhstango agintariek abiatutako ikerketaren atariko emaitzak kontuan hartuta. Ostegun goizean topatu zituzten hegazkinaren kaxa beltzak —hegaldiari buruzko informazioa ematen dute horiek—. Eta Azerbaijango presidenteak ere horixe bera adierazi du Putinekin mintzatu ondoren: Errusiako aire eremuan zegoela, kanpoko esku hartze baten eraginez pilotuek «guztiz» galdu zuten hegazkinaren kontrola. «Kanpoko esku hartze bat gertatu zen: hori ondorioztatu dute hegazkin barrura sartutako partikula bitxiek bidaiariei zein eskifaiako kideei egindako zauriak ikusita, eta bizirik atera direnen lekukotzak adituta», azpimarratu dute presidentetzaren bulegoak zabaldutako oharrean. Hegazkinak lur hartu eta gutxira, Errusiako telebista kate batek adierazi zuen hegazti saldo batek zulatu zuela hegazkinaren fuselajea. Harreman onak Azerbaijanek eta Errusiak harreman diplomatiko onak dituzte —Sobietar Batasuneko errepubliketako bat zen Azerbaijan—. Abuztuan bildu ziren azken aldiz bi herrialdeetako presidenteak, Moskun, eta, bilera haren ondoren Aliyevek nabarmendu zuenez, «aliatuak, lagunak, hurbileko bazkideak eta bizilagunak» dira Errusia eta Azerbaijan. Hain zuzen, Zelenskik ere Azerbaijango bere homologoarekin hitz egin du. Ukrainako presidenteak X sarean gaur idatzi duenez, doluminak eman dizkio, eta biek ala biek adostu dute aldebiko harremanak indartzea. Bestalde, Kaja Kallas EB Europako Batasuneko diplomaziaburuak azpimarratu du zer gertatu den argitzeko ikerketak «nazioartekoa» izan beharko lukeela; hori azkar egiteko eskatu du gaur sare sozialetan zabaldutako mezu batean. UKrainak eraso egin die Errusiaren azpiegitura militarrei Ukrainak Errusiaren drone biltegi bati eraso egin dio gaur Orel eskualdean. Hori jakinarazi dute Kieveko iturri ofizialek. Ukrainarekin muga egiten duen Kursk eskualdearen iparraldean dago. Moskuren esanetan, bestalde, Kievek jaurtitako 56 drone erorarazi dituzte gaur Ukrainarekin muga egiten duten Errusiako hiru eskualdetan. Eta Errusiak Mikolaiv eskualdera (UKraina) jaurtitako 15 drone erorarazi ditu Kievek.

Bizkaiko herritar guztien ia heren batek (%30,7k) dute osasun aseguru pribatu bat, Eustatek gaur eman dituen datuen arabera; arabarren artean, gutxiago dira: %19,4; eta gipuzkoarren artean, are gutxiago: %15. Aseguru pribatu bat dutenak ugaritu egin dira azkeneko urteetan: 2021eko datuen aldean, 2023an %4,1 igo zen aseguru pribatu bat hartua dutenen kopurua, hiru herrialde horietako datuak batuta. Guztira, Eustaten iazko datuen arabera, 525.435 pertsonak dute aseguru pribatu bat osasun kontuetarako. Osasun aseguru pribatuek 398 milioi euro jaso zituzten, prima kontzeptu gisa, 2023an; bi urte lehenago baino %8,7 gehiago. Hiru probintzia horietako BPG barne produktu gordinaren %0,43 da hori. Asegurua dutenen artean, erdiak baino pixka bat gehiago (%52,8) emakumezkoak dira. Adinari erreparatuta, berriz, 45 eta 64 urte artekoak dira gehienak (%34,8); gazteagoek baina lanerako adinean direnek osatzen dute bigarren adin multzo esanguratsua, 25 eta 44 urte artean dutenek (%26,1). 1,8 milioi kontsulta egin zituzten aseguru mediko pribatuek 2023an. Era guztietako kasuak hartu zituzten, baina traumatologia (240.000 kontsulta), oftalmologia (191.000), ginekologia (184.000) eta dermatologia (158.000) izan ziren gehien eskatutako zerbitzuak. Aseguru pribatu horietatik gehienak kolektiboak dira, enpresenak edo taldeenak. Baina, halere, aseguru indibidualak eta familien aseguruak herenak dira (%33,9). Aseguru indibidual eta familiarrak %4 ugaritu ziren 2021 eta 2023 bitartean.

Atharratze-Sorolüzetik jalgi, Larraineko bidea hartu, Liginaga iragan, eta kasik hamar minutuan heltzen da Athereira, Zübü Zaharraren auzora. Bortua, mendia hor da berehala Basabürüko bideetan. Eta tiniak elurrak zuriturik dauzka ibarrak abendu erditsu honetan. Pirinioetan garela oroitarazteko doia. Mendia, eta Ühaitza: Basabürüa eta Ligi-Atherei zeharkatzen dituen ibaia. Munta handia du Ühaitzak Ligi-Atherein, XIX. mendetik argindarra ekoizten baita bertako ur indarretik. Udako ur jokoetarako ere ezaguna da. Eta arrain haztegiak herriko jardunetarik bat dira, ur hegian. Ligi-Athereiren bilakaera historikoa laburbiltzeko zenbaki zenbait eman ditu Peio Quihillalt auzapezak. «1880 inguruan 900 bizizale baziren». Gaur egun, 197 dira. Ligiko partean, etxeen erdiak baino gehiago bigarren etxebizitzak dira. Laborantza arloan —herriko ekonomian funtsezkoa da—, bestalde, bost etxalde baratzen dira. Lehenago aise gehiago baziren, nahiz laborantza txipiak izan. Merak kontatu du laborantzaz gain beste lan bat bazutela ardura: «Usu, laborari zenak bazuen beste ofizio bat. Andozen eta Büstanobin [auzuneak] bazen etxalde paketa hola; senarra edo emaztea ari baitzen industrian». iFrameResize({ log: true },’#ligiBiztanle’); Erran behar da bi industria fabrika gotor izan zirela 1980 arte. Ühaitza bazterretan plantatu ziren, XIX. mendetik hor den zentral hidroelektrikoa bazelako. Batak zapatendako kautxuzko zolak egiten zituen, eta 80 langile izan zituen. Besteak ehunak edo oihalak egiten zituen. Ttipituz joan ziren, duela 40 urte pasa hesteraino. Ligi-Athereiko Shem zentral hidroelektrikoa. I. E. Ekonomia Laborariez gain, Ligi-Atherein bi arrain haztegi dira gaur egun, eta denetarat hiru langile dituzte. Hoberena janari kontserbategian langile bat gelditzen da jabearekin batean. Ofizialeak badira herrian plantatuak direnak: hiru maiasturu eta lauzatzaile bat. Herritar anitz auzoko herrietara, Atharratzera edota Maule-Lextarre ingurura doaz lanera egunero. Shem zentral hidroelektrikoan hamar bat langile baratzen dira. «Baina ez dira oro hor bizi» aitortu du Quihillaltek. Eginbeharren egitera heldu dira bizpahiru egunez, Shem enpresak hornitu bizitegian egonez, baina gero joaten dira. Lehen ez zen hala: «Denboran, bortxatuak ziren lekuan berean bizitzera». Bizkitartean, Shem bezalako lantegi bat herrian izatea guztiz interesgarria da Ligi-Athereirentzat. «Lur zergarekin eta beste zergekin, bestetan baino ahal haboro baditugu herri bezala, Shem hor baitugu». Urtean 140.000 euroko sartzea bermatzen dio. Bizirik diren laborantza etxalde gehienetan, behi edota ardi hazkuntza dira nagusi. Bik gasnatzen dute. «Ligiko naba hartzen baduzu: oro har hektarea erdi bat baino gutiago egiten dute soroek», erran du Quihillaltek. Berriki, baratzezain bat ere plantatu da: Arnaud Chrisostome. Uztaritzekoa da jatorriz, eta Ligi-Athereiko jendeak dena egin du herrian planta zedin. Herriko etxeak ere bost eginahalak egin ditu: lur bat atzeman dio, eta herriko apartamentu bat eskura jarri. Horrez gain, udan mokofinen merkatu bat sortu du udalak tokiko ekoizleak laguntzeaz gain bilgune bat sortzeko. Urtean zehar ere, neskenegun oroz merkatu ttipi bat bultzatu dute Ligin. «Industria handia bada Zuberoan; Maulen-eta, adibidez. Justuki, lantegiek ez dute aise jendea atzematen. Kanpotik jinarazten dira» BEÑAT CASANAVE Enpresaburu athereiarra Ofizialeen artean, Ligi-Atherein ez da beste herri batzuetan bezala enpresa alimalekorik. Ondorioz, lortzen dute lekuan berean lan egitea. Benoit Etxeto lauzatzailea da Ligi-Atherein, eta kontent da horretaz. «Lana hemen berean dugu; ttipiak gara, baina aski zaigu». Ez dira enpresa gotorragoak bezala obra bila ari Oloroen edo Pauen (Okzitania), edo Lapurdiko itsasaldean. Gainerateko herritarrak auzo herrietara doaz lanera. «Haboroxenak, Zuberoan», zehaztu du Quihillaltek. Datu bat eman du lurralde guzikoa: Zuberoan bizi diren herritarren %80k Zuberoan bertan lan egiten dute. Tokian berean lan egiten dutenetan, «Ipar Euskal Herriko zenbaki handiena da». Beñat Casanavek azpimarratu du zenbaki horrek erakusten duela badela industria Zuberoan, lan ematen duena. Zerbait badaki horretaz, aeronautika saileko Artzainak industria taldeko burua da eta. «Industria handia bada Zuberoan; Maulen-eta, adibidez. Justuki, lantegiek ez dute aise jendea atzematen. Kanpotik jinarazten dira». «Atharratzetik goiti, ez da hain aise jendearen jinaraztea […] Urrun bezala gara; jendeak hala sentitzen du» PEIO QUIHILLALT Ligi-Athereiko auzapeza Turismotik ere bizi dira ostatuak eta aterpetzaile batzuk. Baita mendiko eta uretako jardueren egileak ere. Nahiz eta Santa Graziko Kakuetako arroilak hetsiz geroztik doi bat apaldu dela sentitu duten. La Verna harpe handiak, berriz, olde bat ekarri du. Aterpetxe bat ere badauka Ligi-Athereiko herriak. «Asteburuez, bada jende. Eta udan, aste barnean ere, prefosta», Quihillaltek zehaztu duenez. Ligi-Atherei. I. E. Etxebizitza Ligi-Atherein bizitegiak badira. Nekezia beste nonbait ikusten du auzapezak: «Atharratzetik goiti, ez da hain aise jendearen jinaraztea». Alta, Ligi-Athereiko herriko etxeak lan egiten du etxebizitzen zaharberritzeko, Casanavek azpimarratu duenez: «Maulen eta Atharratzen arrangura hori da oraino: apartamentuak izugarri zaharrak dira. Eta ageri da arraberritzen direlarik jende atzematen dela». iFrameResize({ log: true },’#ligiEtxebizitza’); Herriko etxea hartu zutelarik, Quihillalten udal taldekoek ikusi zuten herriko etxeko eraikinaren gaineko aldean herriarenak ziren bi bizitegiak utziak zirela arrunt. Horiek osoki zaharberritu dituzte. Beste bi ere eginen dituzte orain. Ber gisan, apezetxea bazuen herriak, «zinez zaharturik» zena. Lurren Tokiko Erakunde Publikoari saldu dio, bi etxe egin ditzan hor, BRS kontratu bidez saltzeko. Atherein ere bazen etxe egiteko baimena zuen lur bat. Herriko etxeak erosi du, bizitegi egitasmoa luketen gazteei saltzeko. Baina, indar horiek eginik ere, Quihillialt ohartzen da gaitz dela jendea plantaraztea. «Urrun bezala gara; jendeak hala sentitzen du». Uste hori barna sartua dute jendeek. Basabürüko gazte batzuk ere Maulera joaten dira bizitzerat, eskaintza handiagoa litzatekeelakoan. «Psikologikoa da» dio Quihillaltek. Zeren eta zerbitzuak oro badituzte Basabürüan berean. Auzapezaren ustez, tira eskas horrek esplikatzen du, partez, duten bigarren egoitzen kopurua. Bereziki, Ligin, Atherein baino gehiago. Hori karrikako etxeekin agitzen da. Haatik, ohartuak dira zokoratuagoak diren etxe batzuk kanpoko jende aberats batzuek erosten dituztela. «Mendian dira, aparte, ingurumen ederrean; horiek saltzen dira, eta hein bat kario», erran du Quihillialtek. Santa Grazin eta Larrainen gauza bera bizi dute. «Santa Grazin bada bigarren etxebizitza haboro Ligin baino». Ondorio bat badu prezioetan. «Agentzia horiek karioska ezartzen dituzte, diren etxeendako», damutu da mera. Herriko bizia Ligiko etxeen huste horrek badu ondorio herriko bizian. Casanave eta Quihillalt Atherein bizi dira. Casanavek dio sentitzen dutela orain diferentzia. «Herria Atherei-Ligi deitu behar litzateke orain», erran du, arraileriaz. «Gure belaunaldian paketa egon gara herrian, haurrekin eta oro». Dinamikan ageri dela dio. Hain zuzen, Liginaga, Lexantzü, Etxebarre, Haüze eta Ligi-Athereiko dantza eskolaz arduratzen da Casanave. «Athereiarrek badute harreman handiagoa Lexantzü eta Etxebarrerekin Ligirekin baino: gazteak non ere baitira». Quihillaltek jendeak herriari dion atxikimenduarekin esplikatzen du hori. «Lana eta bizitegia herrian izatea inportantea da, baina nortasuna ere bai». Preseski, atxikimendu horren lantzeko ihaute berri bat edo aspaldi hil zen albadakak ohitura berpiztu dute burasoen artean. Quihillialt: «Nahi baditugu guhaurren haurrak begiratu Ligin, behar dute sentitu hemengoak direla eta badela geroa». Elkarrizketatu guziek argi dute goxo dela Basabürüan bizitzea. Bizi kalitateari so egiten diote. Laura Etxandiri lekuko lasaitasuna zaio laket. «Izigarri trankil gara Ligin, eta goxo da». Sortzez Barkoxekoa da Etxandi, Maulen ari da lanean, baina Ligin bizi. Bortuko ingurumen ederra aipatu du Quihillaltek. «Bazterrak ederrak dira. Nahi baduzu borturat ibiltzerat edo VTTz joan, egiten ahal duzu. Maulerako hogei minutura dira; zinemarako, adibide. Atharratzen badira medikuak, saltegiak, zerbitzuak oro». «Nik ez dut ulertzen zergatik ez den jende gehiago heldu hona bizitzera. Zergatik denak hirietan metatu, holako lekuak badirelarik?» ARNAUD CHRISOSTOME Baratzezaina Ligi-Atherein Arnaud Chrisostome, hain zuzen, Uztaritzekoa da (Lapurdi), eta duela hiru urte jin zen Ligira, baratzezain izateko. Hark ez du dudarik egin duen hautuarekin. «Nik ez dut ulertzen zergatik ez den jende gehiago heldu hona bizitzera. Zergatik denak hirietan metatu, holako lekuak badirelarik? Eta dena badugu hemen». Baionan ere bizi izan da Chrisostome, baina, nahiz eta erraten den hirietan eskaintza handia badela, ez lezake truka. «Kultur eskaintza aldetik ere oso aberatsa da hemen. Noiznahi badira gertakariak». Horri gehi jendeek elkar laguntzeko duten usaia. «Elkartasun sistemak badira. Sozialki bizi nahi dutenentzat, bada zer egin». Garraio aldetik, jendea gazterik usatua da autoaren baliatzera, ezinbestez. Autoa aise nagusi da mugitzeko. Urrunago joateko, gaur egun Euskal Elkargoko autobus zerbitzua garatu da azken urteetan. Bereziki, Atharratzetik Baionaraino joan nahi bada. «Zortzi harat-honateko badira orain, eta kanbio handi bat da gazteendako», adierazi du Quihillaltek. Casanavek berehala gehitu du «adinekoendako ere» hala dela. Horri gehitu zaio elkargoak bideratu duen TAD eskaeraren araberako garraioa, etxera jende bila joateko zerbitzua. iFrameResize({ log: true },’#ligiGarraio’); Etxandi Atharratzeko Zibero eskubaloi taldeaz arduratzen da, eta animazio oso handia ekartzen dio ibarrari kirol talde horrek. «Familia handi bat da», erran du Etxandik. Hirurehun bat jokalari ditu haurretarik helduetara, eta laguntzaile andana. «Juntatze gune handi bat da», gehitu du Casanavek. Emazteak dira nagusi, gaur egun, kopuruz. «Neskatilek hiru talde dituzte, eta putikoentzat bat atxikitzea gogor da», aitortu du Etxandik. Halere, argi du trebatzaile boluntarioek ematen duten denborari esker dela bizi. Sakrifizio handia galdegiten badu ere balio duela dio: «Momentu izigarri goxoak iragaten ditugu; lagun anitz baditugu, eta biziki azkar da hori». Ligiko karrika. I. E. Hezkuntza Aloze-Ziboze-Onizegaineko ikastolaz gain, Atharratze eta Ligi inguruko eskola publikoek bat egin behar izan dute azken urte hauetan. Bederatzi herrien artean antolatu dira, eta ama eskola euskarazko murgiltze ereduan dute orain. Iaz oraino, Ligiko eskolan irakasle bakarrak maila eta adin guziak batera zeuzkan. Elkartzearekin, mailak banatu eta hobeki antolatu ahal izan dituzte. Ama eskola Montorin da; artekoak, Ligin, eta handienak, Atharratzen. Benoit Etxetok haurra eskola horretan du, eta euskara mailan ikusi du diferentzia: «Sentitzen da kanbioa. Mintzatzen da haboro». Haatik, haur kopurua ttipituz doa urtez urte ibarrean, eta horrek doi bat kezkatzen ditu. Casanave: «Iragan urtean, bost sortze baizik ez dira izan Basabürü guzian». Horregatik, geroari begira Quihillaltek uste du kanpoko jendearen errezibitzea dela desafioetarik bat. «Inportant da ontsa batzarri egitea kanpoko jendeari». Atharratzen, euskara galdu bezala dute aspaldian, baina ligiar-athereiarrek itxaropena atxikitzen dute. Casanave euskal dantzen taldeaz arduratzen da, eta gazte belaunaldi berrian euskara berriz jin dela uste du. «Badu, puru, hamar urte denek entelegatzen dutela; euskaraz baizik ez gara ari». Arnaud Chrisostome, Peio Quihillalt eta Beñat Casanave. I. E.